Virale longontsteking (pneumonie): Oorzaken van ontsteking

Virale pneumonie is een aandoening waarbij een virus een longontsteking veroorzaakt. Bij de meeste patiënten ontstaat de virale longontsteking als complicatie van een verkoudheid of de griep. Kortademigheid, koorts, hoesten en vermoeidheid zijn de meest voorkomende tekenen van een virale longontsteking. Meestal is de ontsteking in de longen mild van aard en herstelt de patiënt spontaan binnen enkele weken, maar af en toe is de aandoening levensbedreigend en is een ziekenhuisopname nodig. Via enkele preventieve maatregelen is het mogelijk om de kans op het ontwikkelen van virale pneumonie te verkleinen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van een ontsteking van de longen door een virus
• Risicofactoren van virale pneumonie
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Kortademigheid, vermoeidheid en hoesten
• Bacteriële pneumonie
• Virale pneumonie
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van virale pneumonie
• Preventie van een virale longontsteking
• Praktische tips voor het omgaan met virale longontsteking
• Rust en herstel
• Hydratatie
• Ademhalingsoefeningen
• Medicatie voor symptoombestrijding
• Zorg voor een goede luchtvochtigheid
• Gezonde voeding en vitamine-inname
• Vermijd roken en andere luchtvervuiling
• Volg medische adviezen op
• Preventie van verspreiding

Epidemiologie

Virale longontsteking is een veelvoorkomende aandoening wereldwijd en vormt een aanzienlijke belasting voor de volksgezondheid. De incidentie varieert sterk afhankelijk van het virus, de geografische locatie en de tijd van het jaar.

Prevalentie wereldwijd
Virale longontsteking komt wereldwijd voor, met een hogere prevalentie in ontwikkelingslanden vanwege beperkte toegang tot medische zorg en vaccinatieprogramma’s. Vooral influenzavirussen, respiratoir syncytieel virus (RSV) en coronavirussen zijn veelvoorkomende oorzaken.

Seizoensgebonden patronen
Veel virussen, zoals influenza en RSV, vertonen duidelijke seizoensgebonden patronen, met een piek in de wintermaanden in gematigde klimaten en tijdens het regenseizoen in tropische gebieden.

Epidemische en pandemische uitbraken
Virussen zoals SARS-CoV-2 (COVID-19) en influenza kunnen leiden tot epidemieën of pandemieën, met een enorme toename in het aantal gevallen en mortaliteit.

Mechanisme

Virale longontsteking ontstaat door infectie van de longen met een virus, wat leidt tot ontsteking en beschadiging van het longweefsel.

Virale replicatie in de longen
Na inademing of aspiratie van het virus begint de replicatie in het epitheel van de luchtwegen. Dit veroorzaakt celdood en ontstekingsreacties.

Ontstekingsreactie
Het immuunsysteem reageert door ontstekingscellen naar het geïnfecteerde weefsel te sturen. Dit kan leiden tot zwelling, slijmproductie en afname van de gasuitwisseling in de longen.

Schade aan longweefsel
Bij ernstige infecties kan diffuse alveolaire schade optreden, wat resulteert in hypoxemie en mogelijk acute respiratoire noodsyndroom (ARDS).

Oorzaken van een ontsteking van de longen door een virus

Een longontsteking is een infectie in de longen. Bacteriën, virussen en schimmels veroorzaken mogelijk een longontsteking. Bacteriële en virale pneumonie komen vaker voor dan een longontsteking als gevolg van schimmelinfecties. Meestal ontstaat virale pneumonie als gevolg van een verkoudheid of de griep. Het virus komt namelijk de longen binnen waardoor de longen opzwellen en de zuurstofstroom beperkt wordt.

Volgende virussen veroorzaken mogelijk een virale longontsteking:

• adenovirussen, die bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) en een verkoudheid veroorzaken
• coronavirussen
• het respiratoir syncytieel virus (RSV), dat vaak bij jonge kinderen griepachtige symptomen veroorzaakt
• het varicella-zoster-virus dat waterpokken en gordelroos veroorzaakt
• influenzavirussen A en B
• para-influenzavirussen
• rhinovirussen

De verspreiding van de virussen gebeurt door het niezen of hoesten. Ook door contact met een besmet onderwerp is het mogelijk om het virus te verspreiden.

Risicofactoren van virale pneumonie

Virale pneumonie is een erg besmettelijke aandoening die mogelijk iedereen treft. In enkele gevallen krijgen patiënten sneller te maken met de virale ontsteking van de longen.

Aandoeningen

Patiënten met één of meer van volgende aandoeningen lopen een verhoogd risico op virale pneumonie:

• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een auto-immuunziekte (lichaam tast eigen afweersysteem aan)
• een hartziekte
• een longaandoening zoals astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• een lymfoom (kanker van lymfocyten)
• een nierziekte
• een orgaantransplantatie gehad hebben
• een zwak immuunsysteem, mogelijk te wijten aan kanker of hiv
• herstellen van een recente operatie
• herstellen van een recente virale infectie
• leukemie
• vitaminetekorten, mineralentekorten, elektrolytenstoornissen en ondervoeding

Omgevingsfactoren

Ook spelen enkele omgevingsfactoren een rol bij de totstandkoming van een virale ontsteking van de longen.

• leeftijd: 65-plussers, jonger dan twee jaar of te vroeg geboren baby’s
• leven in een groepsomgeving, zoals een verpleeghuis, gevangenis of slaapzaal
• medicatie: chemotherapie voor de behandeling van kanker en andere immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken)
• overmatig alcoholgebruik
• roken
• werken in een ziekenhuis of verpleeginstelling
• zwanger

Risicogroepen

Specifieke populaties lopen een verhoogd risico op ernstige complicaties bij virale longontsteking.

Kinderen en zuigelingen
Kinderen jonger dan vijf jaar, vooral zuigelingen, hebben een verhoogd risico door een onvolgroeid immuunsysteem en smalle luchtwegen.

Ouderen
Ouderen zijn vatbaarder voor ernstige infecties door een verminderd immuunsysteem en co-morbiditeiten.

Gezondheidswerkers
Vanwege frequente blootstelling aan geïnfecteerde patiënten hebben gezondheidswerkers een verhoogd risico.

Patiënten in woonzorgcentra
Mensen die in woonzorgcentra verblijven, lopen een verhoogd risico vanwege nauwe contacten en onderliggende gezondheidsproblemen.

Symptomen: Kortademigheid, vermoeidheid en hoesten

Bacteriële pneumonie

Bacteriën zoals Streptococcus pneumoniae (streptokokkenbacterie) veroorzaken een bacteriële longontsteking. Dit type pneumonie is meestal ernstiger dan virale pneumonie.
Veel voorkomende symptomen van bacteriële pneumonie zijn:

• een hoest met bloed of slijm
• een snelle ademhaling (tachypneu)
• kortademigheid
• koude rillingen
• vermoeidheid of een gebrek aan energie (asthenie)
• zeer hoge koorts

Bacteriële pneumonie vereist een behandeling met antibiotica.

Virale pneumonie

Tekenen
Virale pneumonie heeft gelijkaardige symptomen als bacteriële pneumonie, maar in de meeste gevallen zijn de tekenen minder ernstig:

• bevingen
• een blauwe tint aan de lippen
• een hoest die vaak aanvankelijk droog is maar na één tot twee dagen geel of groen slijm produceert
• een verlies van eetlust
• koorts
• kortademigheid
• malaise (een algemeen ziek gevoel)
• rillingen
• spierpijn
• vermoeidheid
• zwakte
• zweten

Sommige patiënten met een virale longontsteking ervaren bovendien keelpijn of hoofdpijn, afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de virale infectie.

Leeftijd
De symptomen variëren volgens de leeftijdsgroep. Jonge kinderen met een virale longontsteking hebben milde symptomen die geleidelijk verergeren. Een kind met een virale longontsteking heeft uiteindelijk een merkbaar piepende ademhaling. Voorts zijn de huid en lippen blauw door zuurstofgebrek (cyanose). Ook verliezen kinderen vaak de eetlust. 65-plussers kampen dan weer sneller met een lage lichaamstemperatuur, verwardheid en duizeligheid.

Alarmsymptomen

Patiënten die meer kans hebben op het krijgen van een longontsteking en griepachtige symptomen ervaren in combinatie met één of meer van volgende symptomen, bezoeken meteen een arts:

• ademhalingsproblemen of een snelle ademhaling
• hoge koorts
• pijn op de borst
• verwardheid bij 65-plussers

Een snelle behandeling is nodig bij deze patiënten omdat de complicaties mogelijk ernstig zijn.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts stelt vragen over de eventuele symptomen en voert daarna een lichamelijk onderzoek uit. De arts beluistert de longen (auscultatie) en zoekt abnormale longgeluiden op die mogelijk wijzen in de richting van een longontsteking, zoals krakende en knetterende geluiden of een piepende ademhaling bij het ademen. Verder beluistert de arts de hartslag die versneld is, en bemerkt hij ook een verminderde luchtstroom.

Diagnostisch onderzoek
Als de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan een longontsteking, bestelt hij één of meer van volgende testen om de diagnose te bevestigen:

• een arteriële bloedgastest
• een bloedonderzoek om ontstekingsmarkers op te sporen
• een neuscultuur om de aanwezigheid van virussen te bevestigen
• een CT-scan van de longen
• een pulsoximetrie (meting van het zuurstofgehalte in het bloed)
• een sputumkweek van het slijm uit de longen
• een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas)

Zeer zelden voert de arts een bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen) uit.

Behandeling

Zelfzorg
Meestal is een professionele medische behandeling nodig bij een virale longontsteking omdat de symptomen spontaan verdwijnen binnen enkele weken. De behandeling is daarom gericht op het verlichten van de klachten. Een patiënt met een virale longontsteking moet voldoende rusten en extra vocht drinken om de slijmen en virussen uit de longen te verwijderen. Het gebruik van een luchtbevochtiger of het nemen van een warm bad verlicht eveneens de symptomen.

Professionele medische zorg
Soms schrijft de arts een hoestremmers voor om de hoest te verminderen en de infectie uit de longen te verwijderen. Af en toe zet de arts antivirale geneesmiddelen in om de virale activiteit te verminderen. Deze medicijnen zijn het meest effectief als het virus zich in een vroeg stadium bevindt. In zeldzame gevallen is een ziekenhuisopname vereist bij patiënten met een virale longontsteking. Dit gebeurt het vaakst bij 65-plussers en patiënten met chronische aandoeningen.

Prognose

De prognose van virale longontsteking varieert afhankelijk van de oorzaak, patiëntkenmerken en de snelheid van behandeling.

Milde gevallen
De meeste patiënten herstellen volledig binnen enkele weken zonder blijvende schade.

Ernstige complicaties
Complicaties zoals ARDS, secundaire bacteriële infecties of orgaanfalen kunnen de prognose aanzienlijk verslechteren.

Langetermijnimpact
Patiënten met ernstige longontsteking kunnen blijvende longschade of verminderde longfunctie ervaren.

Complicaties van virale pneumonie

• Ademhalingsproblemen: Ernstige ademhalingsmoeilijkheden kunnen optreden, vooral bij mensen met reeds bestaande gezondheidsproblemen.
• Longabces: Een ophoping van pus in de longen kan ontstaan als complicatie van een virale pneumonie.
• Sepsis: Een ernstige infectie die zich door het lichaam verspreidt, kan ontstaan bij een vergevorderde pneumonie.Pleura-exsudaat: Vloeistofophoping in de ruimte rond de longen kan optreden.
• Ademhalingsfalen: In ernstige gevallen kan de ademhaling ernstig worden aangetast, wat tot levensbedreigende situaties kan leiden.
• Verergering van onderliggende aandoeningen: Bij mensen met bestaande longziekten of andere chronische aandoeningen kan de virale pneumonie deze aandoeningen verergeren.
• Chronische ademhalingsproblemen: Na een ernstige virale pneumonie kunnen sommige patiënten langdurige ademhalingsproblemen ervaren.

Preventie van een virale longontsteking

De virussen die virale longontsteking veroorzaken, zijn besmettelijk. In het griep- of verkoudheidsseizoen is het belangrijk om zich te beschermen door:

• afstand te houden van patiënten die niezen en hoesten
• de handen uit de buurt te houden van de ogen, de oren, de mond en de neus
• de handen vaak te wassen met warm water en zeep (goede handhygiëne)
• de neus of mond niet aan te raken
• een griepprik te krijgen
• lichamelijke beweging uit te voeren
• niet te roken
• verse groenten en fruit te eten
• voldoende nachtrust te krijgen

Praktische tips voor het omgaan met virale longontsteking

Virale longontsteking is een ontsteking van de longen die wordt veroorzaakt door een virus, zoals het influenzavirus, het respiratoir syncytieel virus (RSV) of het coronavirus. De symptomen omvatten hoesten, kortademigheid, vermoeidheid en soms koorts. Bij een virale longontsteking is het belangrijk om voldoende rust te nemen, symptomen te verlichten en te zorgen voor een omgeving die het herstel bevordert. Hieronder volgen enkele praktische tips om het omgaan met virale longontsteking te vergemakkelijken.

Rust en herstel

Rust is essentieel voor herstel bij virale longontsteking. Je lichaam heeft tijd nodig om het virus te bestrijden, en het is belangrijk om fysiek niet te veel te eisen. Probeer zoveel mogelijk uit te rusten, en vermijd inspannende activiteiten die je ademhaling kunnen verergeren. Het nemen van korte rustperiodes kan ook helpen om je energieniveau op peil te houden. Als je veel hoest of last hebt van kortademigheid, kan het helpen om in een halfzittende positie te liggen, zodat je ademhaling gemakkelijker wordt.

Hydratatie

Het handhaven van een goede hydratatie is belangrijk wanneer je een virale longontsteking hebt. Voldoende vocht helpt niet alleen om slijm in de longen dunner te maken, zodat het gemakkelijker opgehoest kan worden, maar het voorkomt ook uitdroging die kan optreden door koorts of veel transpireren. Drink water, kruidenthee of bouillon om je vochtbalans op peil te houden. Vermijd cafeïne of alcohol, omdat deze vochtafdrijvend kunnen werken. Als het moeilijk is om veel te drinken door hoesten of keelpijn, probeer dan kleinere slokjes vaker in te nemen.

Ademhalingsoefeningen

Ademhalingsoefeningen kunnen je helpen de longcapaciteit te behouden en kortademigheid te verlichten. Diepe ademhalingsoefeningen kunnen het ademhalingsproces vergemakkelijken door de longen volledig te laten uitzetten en in te ademen. Probeer rustig en diep in te ademen door je neus en langzaam uit te ademen door je mond. Dit kan helpen om de longen te openen en de luchtwegen te verlichten. Het kan ook nuttig zijn om jezelf zachtjes te verplaatsen (bijvoorbeeld een korte wandeling in huis) om te voorkomen dat je longen te veel slijm vasthouden.

Medicatie voor symptoombestrijding

Bij virale longontsteking kunnen medicijnen helpen om de symptomen te verlichten. Paracetamol of ibuprofen kan nuttig zijn om koorts en pijn te verlichten. Raadpleeg altijd je arts voor advies over welk medicijn het beste voor jou is en of er bijwerkingen zijn die je moet vermijden. In sommige gevallen kunnen antivirale middelen zoals oseltamivir (Tamiflu) worden voorgeschreven als het virus snel kan worden behandeld. Bij ernstige gevallen, zoals ademhalingsproblemen, kan je arts beslissen om aanvullende behandelingen zoals zuurstoftherapie of andere medicijnen voor de luchtwegen voor te schrijven.

Zorg voor een goede luchtvochtigheid

Een droge lucht kan de luchtwegen irriteren en de symptomen van een virale longontsteking verergeren. Het kan nuttig zijn om een luchtbevochtiger in de kamer te gebruiken om de luchtvochtigheid te verhogen, vooral als de lucht in je huis droog is door verwarming of airconditioning. Het toevoegen van een beetje vocht aan de lucht kan helpen om je luchtwegen te verzachten, de hoest te verlichten en ademhalen gemakkelijker te maken. Let er wel op dat je de luchtbevochtiger schoon houdt om de verspreiding van bacteriën of schimmels te voorkomen.

Gezonde voeding en vitamine-inname

Een evenwichtig voedingspatroon helpt om je immuunsysteem te ondersteunen en het herstel van een virale longontsteking te bevorderen. Zorg ervoor dat je voldoende groenten, fruit en eiwitten binnenkrijgt, vooral voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine C en zink, zoals citrusvruchten, bessen, noten en zaden. Deze voedingsstoffen kunnen het immuunsysteem versterken. Probeer ook gemakkelijk te verteren maaltijden te eten die je energie geven zonder je spijsverteringssysteem te overbelasten. In sommige gevallen kan een arts ook supplementen aanbevelen om het herstel te ondersteunen.

Vermijd roken en andere luchtvervuiling

Roken of blootstelling aan andere vormen van luchtvervuiling kan de longen verder irriteren en het herstel van een virale longontsteking vertragen. Als je rookt, probeer dan te stoppen of vermijd rokerige omgevingen om verdere schade aan de luchtwegen te voorkomen. Luchtvervuiling, zoals stof, chemicaliën of uitlaatgassen, kan ook de longen belasten, dus het is een goed idee om je omgeving schoon en goed geventileerd te houden. Probeer in een goed geventileerde ruimte te verblijven en vermijd plaatsen met veel rook of schadelijke dampen.

Volg medische adviezen op

Het is belangrijk om de aanwijzingen van je arts nauwgezet op te volgen, vooral als je symptomen niet verbeteren of verergeren. Als je moeite hebt met ademhalen, een hoge koorts hebt die niet afneemt of andere verontrustende symptomen ervaart, zoek dan onmiddellijk medische hulp. In sommige gevallen kan een virale longontsteking leiden tot complicaties zoals een bacteriële infectie of ademhalingsfalen, dus het is belangrijk om regelmatig je symptomen te monitoren. Een arts kan aanvullende onderzoeken uitvoeren om de juiste diagnose en behandeling te bieden.

Preventie van verspreiding

Aangezien virale longontsteking besmettelijk kan zijn, is het belangrijk om stappen te ondernemen om de verspreiding van het virus naar anderen te voorkomen. Bedek je mond en neus bij hoesten of niezen met een tissue of elleboog, en was regelmatig je handen om de kans op overdracht te verminderen. Zorg ervoor dat andere gezinsleden of huisgenoten voldoende afstand houden, vooral als ze kwetsbaar zijn voor infecties, zoals ouderen of mensen met een zwakker immuunsysteem.

Virale longontsteking kan ernstigere complicaties veroorzaken bij risicogroepen, zoals ouderen of mensen met een zwak immuunsysteem, dus het is belangrijk om snel medische hulp te zoeken als de symptomen niet verbeteren. Door aandacht te besteden aan rust, hydratatie, symptomatische behandeling en preventie kun je het herstelproces ondersteunen en de kans op verdere complicaties verkleinen.

Lees verder

• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen
• Longontsteking bij kinderen (pediatrische pneumonie)
• Bacteriële longontsteking (pneumonie): Oorzaken en symptomen
• Longgezondheid: Tips voor gezonde longen & goede longfunctie