Virale longontsteking (pneumonie): Oorzaken van ontsteking

Virale pneumonie is een aandoening waarbij een virus een longontsteking veroorzaakt. Bij de meeste patiënten ontstaat de virale longontsteking als complicatie van een verkoudheid of de griep. Kortademigheid, koorts, hoesten en vermoeidheid zijn de meest voorkomende tekenen van een virale longontsteking. Meestal is de ontsteking in de longen mild van aard en herstelt de patiënt spontaan binnen enkele weken, maar af en toe is de aandoening levensbedreigend en is een ziekenhuisopname nodig. Via enkele preventieve maatregelen is het mogelijk om de kans op het ontwikkelen van virale pneumonie te verkleinen.

• Oorzaken van een ontsteking van de longen door een virus
• Risicofactoren van virale pneumonie
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Kortademigheid, vermoeidheid en hoesten
• Bacteriële pneumonie
• Virale pneumonie
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van virale pneumonie
• Preventie van een virale longontsteking

Oorzaken van een ontsteking van de longen door een virus

Een longontsteking is een infectie in de longen. Bacteriën, virussen en schimmels veroorzaken mogelijk een longontsteking. Bacteriële en virale pneumonie komen vaker voor dan een longontsteking als gevolg van schimmelinfecties. Meestal ontstaat virale pneumonie als gevolg van een verkoudheid of de griep. Het virus komt namelijk de longen binnen waardoor de longen opzwellen en de zuurstofstroom beperkt wordt.

Volgende virussen veroorzaken mogelijk een virale longontsteking:

• adenovirussen, die bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) en een verkoudheid veroorzaken
• coronavirussen
• het respiratoir syncytieel virus (RSV), dat vaak bij jonge kinderen griepachtige symptomen veroorzaakt
• het varicella-zoster-virus dat waterpokken en gordelroos veroorzaakt
• influenzavirussen A en B
• para-influenzavirussen
• rhinovirussen

De verspreiding van de virussen gebeurt door het niezen of hoesten. Ook door contact met een besmet onderwerp is het mogelijk om het virus te verspreiden.

Risicofactoren van virale pneumonie

Virale pneumonie is een erg besmettelijke aandoening die mogelijk iedereen treft. In enkele gevallen krijgen patiënten sneller te maken met de virale ontsteking van de longen.

Aandoeningen

Patiënten met één of meer van volgende aandoeningen lopen een verhoogd risico op virale pneumonie:

• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een auto-immuunziekte (lichaam tast eigen afweersysteem aan)
• een hartziekte
• een longaandoening zoals astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• een lymfoom (kanker van lymfocyten)
• een nierziekte
• een orgaantransplantatie gehad hebben
• een zwak immuunsysteem, mogelijk te wijten aan kanker of hiv
• herstellen van een recente operatie
• herstellen van een recente virale infectie
• leukemie
• vitaminetekorten, mineralentekorten, elektrolytenstoornissen en ondervoeding

Omgevingsfactoren

Ook spelen enkele omgevingsfactoren een rol bij de totstandkoming van een virale ontsteking van de longen.

• leeftijd: 65-plussers, jonger dan twee jaar of te vroeg geboren baby’s
• leven in een groepsomgeving, zoals een verpleeghuis, gevangenis of slaapzaal
• medicatie: chemotherapie voor de behandeling van kanker en andere immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken)
• overmatig alcoholgebruik
• roken
• werken in een ziekenhuis of verpleeginstelling
• zwanger

Symptomen: Kortademigheid, vermoeidheid en hoesten

Bacteriële pneumonie

Bacteriën zoals Streptococcus pneumoniae (streptokokkenbacterie) veroorzaken een bacteriële longontsteking. Dit type pneumonie is meestal ernstiger dan virale pneumonie.
Veel voorkomende symptomen van bacteriële pneumonie zijn:

• een hoest met bloed of slijm
• een snelle ademhaling (tachypneu)
• kortademigheid
• koude rillingen
• vermoeidheid of een gebrek aan energie (asthenie)
• zeer hoge koorts

Bacteriële pneumonie vereist een behandeling met antibiotica.

Virale pneumonie

Tekenen
Virale pneumonie heeft gelijkaardige symptomen als bacteriële pneumonie, maar in de meeste gevallen zijn de tekenen minder ernstig:

• bevingen
• een blauwe tint aan de lippen
• een hoest die vaak aanvankelijk droog is maar na één tot twee dagen geel of groen slijm produceert
• een verlies van eetlust
• koorts
• kortademigheid
• malaise (een algemeen ziek gevoel)
• rillingen
• spierpijn
• vermoeidheid
• zwakte
• zweten

Sommige patiënten met een virale longontsteking ervaren bovendien keelpijn of hoofdpijn, afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de virale infectie.

Leeftijd

De symptomen variëren volgens de leeftijdsgroep. Jonge kinderen met een virale longontsteking hebben milde symptomen die geleidelijk verergeren. Een kind met een virale longontsteking heeft uiteindelijk een merkbaar piepende ademhaling. Voorts zijn de huid en lippen blauw door zuurstofgebrek (cyanose). Ook verliezen kinderen vaak de eetlust. 65-plussers kampen dan weer sneller met een lage lichaamstemperatuur, verwardheid en duizeligheid.

Alarmsymptomen

Patiënten die meer kans hebben op het krijgen van een longontsteking en griepachtige symptomen ervaren in combinatie met één of meer van volgende symptomen, bezoeken meteen een arts:

• ademhalingsproblemen of een snelle ademhaling
• hoge koorts
• pijn op de borst
• verwardheid bij 65-plussers

Een snelle behandeling is nodig bij deze patiënten omdat de complicaties mogelijk ernstig zijn.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts stelt vragen over de eventuele symptomen en voert daarna een lichamelijk onderzoek uit. De arts beluistert de longen (auscultatie) en zoekt abnormale longgeluiden op die mogelijk wijzen in de richting van een longontsteking, zoals krakende en knetterende geluiden of een piepende ademhaling bij het ademen. Verder beluistert de arts de hartslag die versneld is, en bemerkt hij ook een verminderde luchtstroom.

Diagnostisch onderzoek

Als de arts vermoedt dat de patiënt lijdt aan een longontsteking, bestelt hij één of meer van volgende testen om de diagnose te bevestigen:

• een arteriële bloedgastest
• een bloedonderzoek om ontstekingsmarkers op te sporen
• een neuscultuur om de aanwezigheid van virussen te bevestigen
• een CT-scan van de longen
• een pulsoximetrie (meting van het zuurstofgehalte in het bloed)
• een sputumkweek van het slijm uit de longen
• een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas)

Zeer zelden voert de arts een bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen) uit.

Behandeling

Zelfzorg

Meestal is een professionele medische behandeling nodig bij een virale longontsteking omdat de symptomen spontaan verdwijnen binnen enkele weken. De behandeling is daarom gericht op het verlichten van de klachten. Een patiënt met een virale longontsteking moet voldoende rusten en extra vocht drinken om de slijmen en virussen uit de longen te verwijderen. Het gebruik van een luchtbevochtiger of het nemen van een warm bad verlicht eveneens de symptomen.

Professionele medische zorg

Soms schrijft de arts een hoestremmers voor om de hoest te verminderen en de infectie uit de longen te verwijderen. Af en toe zet de arts antivirale geneesmiddelen in om de virale activiteit te verminderen. Deze medicijnen zijn het meest effectief als het virus zich in een vroeg stadium bevindt. In zeldzame gevallen is een ziekenhuisopname vereist bij patiënten met een virale longontsteking. Dit gebeurt het vaakst bij 65-plussers en patiënten met chronische aandoeningen.

Prognose

De meeste patiënten met virale longontsteking herstellen binnen één à twee weken nadat de symptomen zijn begonnen. Sommige patiënten hebben meerdere weken nodig om te herstellen, vooral patiënten met een zwak immuunsysteem of patiënten ouder dan 65 jaar.

Complicaties van virale pneumonie

• Ademhalingsproblemen: Ernstige ademhalingsmoeilijkheden kunnen optreden, vooral bij mensen met reeds bestaande gezondheidsproblemen.
• Longabces: Een ophoping van pus in de longen kan ontstaan als complicatie van een virale pneumonie.
• Sepsis: Een ernstige infectie die zich door het lichaam verspreidt, kan ontstaan bij een vergevorderde pneumonie.Pleura-exsudaat: Vloeistofophoping in de ruimte rond de longen kan optreden.
• Ademhalingsfalen: In ernstige gevallen kan de ademhaling ernstig worden aangetast, wat tot levensbedreigende situaties kan leiden.
• Verergering van onderliggende aandoeningen: Bij mensen met bestaande longziekten of andere chronische aandoeningen kan de virale pneumonie deze aandoeningen verergeren.
• Chronische ademhalingsproblemen: Na een ernstige virale pneumonie kunnen sommige patiënten langdurige ademhalingsproblemen ervaren.

Preventie van een virale longontsteking

De virussen die virale longontsteking veroorzaken, zijn besmettelijk. In het griep- of verkoudheidsseizoen is het belangrijk om zich te beschermen door:

• afstand te houden van patiënten die niezen en hoesten
• de handen uit de buurt te houden van de ogen, de oren, de mond en de neus
• de handen vaak te wassen met warm water en zeep (goede handhygiëne)
• de neus of mond niet aan te raken
• een griepprik te krijgen
• lichamelijke beweging uit te voeren
• niet te roken
• verse groenten en fruit te eten
• voldoende nachtrust te krijgen

Lees verder

• Longontsteking (pneumonie): Ontsteking onderste luchtwegen
• Longontsteking bij kinderen (pediatrische pneumonie)
• Bacteriële longontsteking (pneumonie): Oorzaken en symptomen
• Longgezondheid: Tips voor gezonde longen & goede longfunctie