Vaginale cysten: Oorzaken en behandelingen van vaginacyste

De vagina is een gespierd en buisvormig deel van het vrouwelijke geslachtsorgaan. Vaginale cysten groeien onder de bekleding van de vagina. Dit zijn een soort zakachtige structuren waarin zich vloeistof, lucht of een gasachtige substantie bevindt. Meestal zijn kleine tot grote cysten goedaardig en veroorzaken ze geen pijn of ongemak. Soms geraken de vaginale cysten wel besmet met bacteriën. Pijn en ongemak treden dan mogelijk op. Enkele behandelingen en preventieve tips zijn voorhanden voor het verlichten en voorkomen van de symptomen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van: Opbouw van vloeistof in vagina
• Bacteriën in het spijsverteringskanaal
• SOA's
• Trauma
• Tumor
• Zwangerschap
• Soorten vaginacysten
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Af en toe pijn
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van vaginale cysten
• Prognose van vaginacysten
• Complicaties
• Preventie van vaginale cysten
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met vaginale cysten
• Begrijp wat vaginale cysten zijn
• Wees alert op symptomen
• Houd een goede hygiëne aan
• Vermijd knellende kleding
• Gebruik warme kompressen
• Vermijd druk op het gebied
• Plan een medisch consult bij infectie
• Overweeg medische behandeling bij aanhoudende klachten
• Blijf kalm en stel vragen
• Eet gezond en versterk je immuunsysteem
• Misvattingen rond vaginale cysten
• Vaginale cysten zijn altijd een teken van kanker
• Vaginale cysten zijn altijd pijnlijk
• Vaginale cysten verdwijnen altijd vanzelf
• Vaginale cysten zijn het gevolg van een slechte hygiëne
• Vaginale cysten kunnen niet worden behandeld zonder operatie
• Vaginale cysten kunnen altijd worden voorkomen
• Vaginale cysten zijn zeldzaam

Epidemiologie

Prevalentie van vaginale cysten
Vaginale cysten komen relatief vaak voor, maar het exacte aantal gevallen is moeilijk vast te stellen, aangezien veel cysten asymptomatisch zijn en mogelijk onopgemerkt blijven. Studies schatten dat ongeveer 2% van de vrouwen op enig moment in hun leven een vaginale cyste kunnen ontwikkelen. De prevalentie varieert afhankelijk van de soort cyste, de leeftijd van de patiënt en de aanwezigheid van onderliggende aandoeningen.

Leeftijd en hormonale invloeden
Vaginale cysten worden vaak gezien bij vrouwen in de reproductieve leeftijd, maar kunnen ook voorkomen bij postmenopauzale vrouwen, hoewel ze minder vaak worden aangetroffen bij deze laatste groep. Hormonale veranderingen spelen een grote rol in het ontstaan van vaginale cysten, vooral bij vrouwen in de vruchtbare jaren.

Typen vaginale cysten en hun prevalentie
Er zijn verschillende soorten vaginale cysten, waaronder Bartholinse kliercysten, Gartnerbuiscysten en dermoidcysten. Bartholinse kliercysten zijn de meest voorkomende, en ze komen voor bij ongeveer 2-3% van de vrouwen. Gartnerbuiscysten, die ontstaan uit resten van de embryonale Gartnerbuis, zijn minder vaak voorkomend, terwijl dermoidcysten zeldzamer zijn.

Mechanisme

Oorzaken van vaginale cysten
Vaginale cysten ontstaan meestal door een verstopping van een van de klieren of afvoergangen in de vagina. De Bartholinse klieren, die normaal gesproken verantwoordelijk zijn voor de afgifte van slijm om de vagina te smeren, kunnen verstoppen door ontstekingen of infecties, wat resulteert in een cyste. Andere cysten ontstaan uit restanten van embryonale structuren, zoals de Gartnerbuis, die niet volledig afvoeren.

Hormonale invloeden op cystenvorming
Hormonale veranderingen, zoals die tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap of menopauze, kunnen de vorming van vaginale cysten beïnvloeden. Veranderingen in hormoonspiegels kunnen de afvoer van klieren in de vagina verstoren, waardoor cysten ontstaan.

Verminderde drainage van de Bartholinse klier
De meest voorkomende oorzaak van vaginale cysten is de blokkering van de Bartholinse klieren, die de vagina bevochtigen. Wanneer de afvoerkanalen van deze klieren verstopt raken, kunnen de klieren opzwellen en cysten vormen. Deze blokkades kunnen optreden door infecties, fysieke obstructies of schade aan de klieren.

Oorzaken van: Opbouw van vloeistof in vagina

Vaginale cysten (abnormaal gevormde zakvormige holten) vormen zich meestal wanneer een klier of kanaal verstopt raakt, waardoor er binnenin een opbouw van vloeistof of ander materiaal ontstaat.

Bacteriën in het spijsverteringskanaal

Bacteriën zoals Escherichia coli die gewoonlijk in het spijsverteringskanaal aanwezig zijn, kunnen een vaginacyste veroorzaken. Deze bacteriën vormen een abces. Wanneer deze ruimte gevuld raakt met vocht, ontstaat een cyste.

SOA's

Bekende seksueel overdraagbare aandoeningen zijn chlamydia en gonorroe. Deze aandoeningen produceren bacteriën die een abces vormen, wat later kan resulteren in de vorming van vaginacysten.

Trauma

Elke verwonding aan de vaginawand als gevolg van een operatie of andere factoren is een mogelijke risicofactor voor een infectie, waardoor zich een abces ontwikkelt. Wanneer zich op de plaats van de verwonding vocht of ander materiaal ophoopt, kan een vaginale cyste ontstaan.

Tumor

Het is ook mogelijk dat vloeistof zich ophoopt in de klieren als gevolg van tumorgroei.

Zwangerschap

De cyste van Gartner en de Mulleriaanse cyste zijn voorbeelden van gezwellen in de vagina die direct geassocieerd zijn met zwangerschap. In beide gevallen zijn de cysten het gevolg van achterblijvend materiaal in het lichaam na de bevalling. Bovendien kan een operatie die door de bevalling nodig is, een trauma veroorzaken. Een zwangerschap is met andere woorden een risicofactor voor vaginacysten.

Soorten vaginacysten

Er zijn talloze soorten vaginale cysten:

Bartholin-kliercysten
De klier van Bartholin helpt bij de productie van vocht om de buitenste schaamlippen te smeren. Vaginale cysten ontwikkelen zich als de klieropening verstopt is, wat leidt tot een vochtophoping. Meestal zijn Bartholin-kliercysten erg klein en pijnloos, maar een Bartholin-cyste kan ook een abces veroorzaken.

Cysten van Gartner
De gang van Gartner vormt zich tijdens de zwangerschap. Nadat de baby is geboren, verdwijnt deze buis meestal. Soms verdwijnt de buis echter niet, wat resulteert in de ophoping van vocht en de vorming van cysten op de vaginawand.

Inclusiecysten
Dit is de meest voorkomende vorm van vaginale cysten. Inclusiecysten ontwikkelen zich meestal op de buitenwand van de vagina als gevolg van een verwonding (zoals een chirurgisch trauma of een letsel door een problematische geboorte). Dit soort cysten is vaak erg klein en nauwelijks waarneembaar.

Müller-cysten
Mülleriaanse cysten zijn meestal gevuld met slijm en vormen zich aan de binnenste of buitenste vaginawand. Deze cysten ontstaan door structuren die achterblijven tijdens de ontwikkeling van de baby.

Risicofactoren

Infecties en ontstekingen
Infecties zijn een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van vaginale cysten, vooral infecties die de Bartholinse klieren beïnvloeden. Seksueel overdraagbare infecties (SOA's) zoals gonorroe en chlamydia kunnen de klieren irriteren, wat leidt tot ontstekingen en verstoppingen die cysten kunnen veroorzaken.

Hormonale veranderingen
Veranderingen in hormoonspiegels, zoals tijdens de puberteit, zwangerschap of menopauze, kunnen de kans op het ontwikkelen van vaginale cysten verhogen. Hormonale fluctuaties kunnen de afvoer van de klieren verstoren en het risico op blokkades verhogen.

Seksueel gedrag en hygiëne
Vrouwen die vaker meerdere seksuele partners hebben of onbeschermde seks hebben, lopen een verhoogd risico op SOA's, wat op zijn beurt het risico op vaginale cysten vergroot. Onvoldoende hygiëne kan ook bijdragen aan het ontwikkelen van infecties die de Bartholinse klieren kunnen beïnvloeden.

Risicogroepen

Vrouwen in de vruchtbare leeftijd
De meeste gevallen van vaginale cysten komen voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd, vooral tussen de 20 en 30 jaar. Dit komt vaak door hormonale veranderingen die invloed hebben op de klieren in de vagina.

Vrouwen met een geschiedenis van seksueel overdraagbare infecties
Vrouwen die een geschiedenis hebben van seksueel overdraagbare infecties, zoals gonorroe of chlamydia, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van vaginale cysten, vooral in de vorm van Bartholinse kliercysten.

Vrouwen met een familiaire voorgeschiedenis
Er is enig bewijs dat een genetische aanleg voor het ontwikkelen van vaginale cysten kan bestaan. Vrouwen die familieleden hebben die eerder vaginale cysten hebben gehad, kunnen een hoger risico lopen op het ontwikkelen van dezelfde aandoening.

Symptomen: Af en toe pijn

In de meeste gevallen veroorzaken vaginacysten geen symptomen. De arts ontdekt ze vaak per toeval tijdens een standaard lichamelijk onderzoek. Soms is er echter een kleine bult op de vagina aanwezig. Verder veroorzaken sommige cysten lokaal ongemak. Het is ook mogelijk dat een patiënte kampt met een grotere cyste die groeit en pijn veroorzaakt. De patiënte kan pijn ervaren:

• Bij het inbrengen van een tampon
• Bij het sporten
• Tijdens de geslachtsgemeenschap
• Tijdens het lopen
• Tijdens lichaamsbeweging

Meestal zijn vaginale cysten niet pijnlijk, tenzij ze geïnfecteerd raken door een ophoping van pus. De cyste behoudt dezelfde grootte of groeit en kan de omvang hebben van een erwt tot een sinaasappel. Druk in het bekkengebied en problemen bij het plassen en het maken van ontlasting zijn andere mogelijke tekenen van een vaginacyste.

Alarmsymptomen

Pijn en zwelling in de vaginale regio
Het meest voorkomende alarmteken van een vaginale cyste is pijn of zwelling in het vaginale gebied, vooral in het geval van een Bartholinse kliercyste. Deze cysten kunnen een ongemakkelijke of pijnlijke zwelling veroorzaken die vaak merkbaar is tijdens het zitten of bij seksuele activiteit.

Veranderingen in de vaginaal secretie
Soms kan de aanwezigheid van een vaginale cyste gepaard gaan met veranderingen in de vaginaal secretie. Dit kan leiden tot een verhoogde afscheiding of een verandering in de geur of kleur van de afscheiding, wat kan wijzen op een infectie of ontsteking van de cyste.

Pijnlijke seks of ongemak
Een van de symptomen van een Bartholinse kliercyste is pijn tijdens seksuele activiteit. Dit komt doordat de cyste druk uitoefent op de omliggende weefsels.

Diagnose en onderzoeken

Een gynaecologisch onderzoek is essentieel om te bepalen welk type cyste aanwezig is. De arts kan een knobbel op de vaginawand of elders opmerken. Mogelijk moet de arts een biopsie uitvoeren om de diagnose van vaginakanker uit te sluiten, vooral als de cyste lijkt op een vaste tumor. Tijdens het gynaecologisch onderzoek kan de arts ook een uitstrijkje nemen om een seksueel overdraagbare aandoening op te sporen. Als de cyste zich onder de blaas of urethra bevindt, zijn mogelijk röntgenfoto's nodig om te bepalen of de cyste zich in deze organen uitstrekt.

Behandeling van vaginale cysten

Vaginale cysten vereisen alleen behandeling als de grootte van de cysten toeneemt, de cysten pijn of ongemak veroorzaken, of als de cysten geïnfecteerd zijn.

Antibiotica
De arts schrijft antibiotica voor als vaginale cysten het gevolg zijn van een seksueel overdraagbare aandoening of als de cysten geïnfecteerd zijn en pusophopingen zich hebben opgehoopt.

Klieren verwijderen
Als de cysten telkens terugkeren en pijnlijk zijn, kan een chirurgische ingreep nodig zijn om de cysten te verwijderen.

Marsupialisatie
Marsupialisatie is een chirurgische techniek die de terugkeer van cysten voorkomt. De arts opent de cysten en wast ze volledig uit. Vervolgens hecht hij de uiteinden aan elkaar zodat er een permanente opening ontstaat waardoor de vloeistof gemakkelijk kan wegvloeien. Soms plaatst de arts een rubberen buis om de afvoer (drainage) te ondersteunen.

Zitbad
Meermaals per dag een zitbad nemen in lauw water gedurende drie à vier weken kan helpen om de cyste te laten openbarsten. Hierdoor vloeit het pus weg en vermindert de pijn.

Levensstijl
Naast medische behandelingen kunnen ook enkele levensstijlveranderingen en home remedies helpen bij het beheer van vaginale cysten. Zorg voor een gezonde levensstijl, vermijd overmatige stress en gebruik pijnstillers indien nodig om ongemak te verlichten.

Nadelen van ongepaste behandelingen
Vermijd het gebruik van ongepaste behandelingen, zoals zelfmedicatie met niet-voorgeschreven medicijnen of kruiden, zonder overleg met een arts. Dit kan mogelijk leiden tot complicaties of verergering van de symptomen.

Regelmatige controles
Het is belangrijk om regelmatige controles te ondergaan bij een gynaecoloog om te controleren op eventuele veranderingen in de cysten of om nieuwe cysten tijdig op te sporen.

Prognose van vaginacysten

Goedaardige aard van de meeste cysten
De meeste vaginale cysten zijn goedaardig en verdwijnen vaak vanzelf of kunnen eenvoudig worden behandeld. Bartholinse kliercysten kunnen bijvoorbeeld meestal worden behandeld met een eenvoudige drainage of marsupialisatie, waarbij een opening wordt gemaakt zodat de cyste kan afvloeien.

Complicaties bij niet-behandelde cysten
Als vaginale cysten niet worden behandeld, kunnen ze in sommige gevallen infecteren of ontsteken, wat kan leiden tot de ontwikkeling van een abces. Dit kan gepaard gaan met ernstige pijn, koorts en het risico op verdere infecties.

Langdurige prognose na behandeling
Na een succesvolle behandeling, zoals drainage of marsupialisatie, is de prognose meestal goed, en komen cysten zelden terug. Bij vrouwen met herhaalde cysten kan een meer ingrijpende behandeling zoals verwijdering van de Bartholinse klier nodig zijn.

Complicaties

Complicaties als gevolg van vaginale cysten zijn zeldzaam. Soms groeien deze cysten echter in de loop van de tijd. Door een ophoping van pus kan een infectie ontstaan, wat pijn kan veroorzaken. De arts moet dan mogelijk het pus draineren.

Preventie van vaginale cysten

Onderhouden van een goede vaginale hygiëne
Een goede vaginale hygiëne is essentieel voor het voorkomen van infecties die kunnen leiden tot vaginale cysten. Vrouwen wordt geadviseerd om regelmatig de vagina te reinigen met milde, ongeparfumeerde zeep en om strakke, niet-ademende kleding te vermijden.

Veilige sekspraktijken
Het gebruik van condooms tijdens seksuele activiteit kan het risico op seksueel overdraagbare infecties verlagen, wat de kans op het ontwikkelen van vaginale cysten vermindert. Regelmatige screening op SOA's wordt ook aanbevolen voor vrouwen met meerdere seksuele partners.

Behandeling van onderliggende infecties
Het tijdig behandelen van infecties, vooral seksueel overdraagbare infecties, kan helpen het risico op het ontwikkelen van vaginale cysten te verminderen. Vrouwen met een verhoogd risico op infecties zouden moeten overwegen regelmatige controles en medische behandeling om complicaties te voorkomen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met vaginale cysten

Begrijp wat vaginale cysten zijn

Vaginale cysten zijn kleine met vocht gevulde zakjes die zich in of rond de vaginale wand bevinden. Ze kunnen ontstaan door verstopping van klieren of door een verwonding. Raadpleeg je arts voor een juiste diagnose en behandelplan.

Wees alert op symptomen

Hoewel de meeste vaginale cysten klein en pijnloos zijn, kun je ongemak, een zwelling of druk ervaren. Neem contact op met een arts als de cyste groter wordt, pijn veroorzaakt of geïnfecteerd raakt.

Houd een goede hygiëne aan

Was de vaginale regio dagelijks met lauw water en een zachte, ongeparfumeerde zeep. Vermijd agressieve schoonmaakmiddelen of producten met parfums, omdat deze irritatie kunnen veroorzaken.

Vermijd knellende kleding

Draag loszittend katoen ondergoed en vermijd strakke kleding zoals skinny jeans. Dit voorkomt wrijving en zorgt voor een betere luchtcirculatie in het genitale gebied.

Gebruik warme kompressen

Breng een warm kompres aan op het getroffen gebied om pijn en zwelling te verminderen. Dit kan ook helpen om de cyste op natuurlijke wijze te laten verdwijnen.

Vermijd druk op het gebied

Probeer langdurig zitten of activiteiten die druk uitoefenen op de vaginale regio te beperken, zoals fietsen of paardrijden.

Plan een medisch consult bij infectie

Als de cyste rood, pijnlijk of etterig wordt, kan dit wijzen op een infectie. Raadpleeg een arts, want mogelijk is antibiotische behandeling of een drainageprocedure nodig.

Overweeg medische behandeling bij aanhoudende klachten

Als de cyste groot of hinderlijk is, bespreek dan met je arts de opties, zoals chirurgische verwijdering of een drainageprocedure. Deze ingrepen zijn meestal klein en hebben een kort herstelproces.

Blijf kalm en stel vragen

Vaginale cysten zijn meestal goedaardig en niet ernstig. Stel al je vragen aan je arts om zorgen weg te nemen en een beter inzicht te krijgen in je situatie.

Eet gezond en versterk je immuunsysteem

Een gezond voedingspatroon kan bijdragen aan een sneller herstel en je lichaam helpen om infecties te bestrijden. Zorg ook voor voldoende hydratatie en slaap.

Als je twijfels of ongemakken ervaart, aarzel dan niet om contact op te nemen met je arts voor advies en ondersteuning.

Misvattingen rond vaginale cysten

Vaginale cysten zijn goedaardige bultjes die zich in of nabij de vagina kunnen vormen, vaak zonder merkbare symptomen. Er bestaan echter verschillende misvattingen over vaginale cysten die tot verwarring kunnen leiden over hun oorzaken, symptomen en behandelingen. Het is belangrijk om deze misvattingen te begrijpen om de juiste zorg te krijgen en eventuele angst te verminderen.

Vaginale cysten zijn altijd een teken van kanker

Een veelvoorkomende misvatting is dat vaginale cysten altijd wijzen op kanker. Dit is echter niet het geval. De meeste vaginale cysten zijn goedaardig en veroorzaken geen ernstige gezondheidsproblemen. Ze ontstaan vaak door verstopping van de klieren die normaal gesproken afscheiding produceren. Er zijn wel zeldzame gevallen waarin een cyste kwaadaardig kan zijn, maar dit is zeer ongebruikelijk. Als er zorgen zijn over een cyste, kan een arts het beste verder onderzoek uitvoeren, zoals een beeldvormend onderzoek om de aard van de cyste vast te stellen.

Vaginale cysten zijn altijd pijnlijk

Niet alle vaginale cysten veroorzaken pijn. Veel vrouwen hebben cysten die helemaal geen symptomen vertonen en vaak pas ontdekt worden bij een routinecontrole of als er een infectie ontstaat. Cysten die wel pijn veroorzaken, kunnen dat doen door hun grootte, infectie of druk op omliggende weefsels. In de meeste gevallen is de pijn echter mild en kan het effectief worden behandeld.

Vaginale cysten verdwijnen altijd vanzelf

Hoewel sommige vaginale cysten inderdaad vanzelf kunnen verdwijnen, is dit niet altijd het geval. Sommige cysten blijven bestaan of kunnen zelfs groter worden, wat kan leiden tot ongemak of andere complicaties. In gevallen waarin cysten symptomen veroorzaken, kan medische behandeling noodzakelijk zijn. Dit kan variëren van het voorschrijven van medicijnen tot het uitvoeren van een kleine chirurgische ingreep om de cyste te verwijderen.

Vaginale cysten zijn het gevolg van een slechte hygiëne

Er is geen direct verband tussen vaginale cysten en slechte hygiëne. Cysten ontstaan vaak wanneer de normale klieren in de vagina verstopt raken. Dit heeft niets te maken met onhygiënische gewoonten. Hoewel het belangrijk is om een goede persoonlijke hygiëne te handhaven, zijn cysten niet het resultaat van een gebrek aan reiniging. Het is ook niet nodig om agressieve schoonmaakmiddelen te gebruiken, aangezien dit de vaginale flora kan verstoren.

Vaginale cysten kunnen niet worden behandeld zonder operatie

Veel mensen denken dat een operatie de enige optie is om een vaginale cyste te behandelen. Dit is echter niet altijd nodig. In veel gevallen kan een arts eerst proberen de cyste met medicijnen te behandelen of door middel van drainage. Pas als de cyste ernstig ongemak veroorzaakt of terugkomt, kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn. De beslissing om een operatie uit te voeren hangt af van de grootte van de cyste, de symptomen en de gezondheid van de patiënt.

Vaginale cysten kunnen altijd worden voorkomen

Hoewel sommige risicofactoren voor het ontwikkelen van vaginale cysten kunnen worden gemanipuleerd, zoals het vermijden van infecties, is het onmogelijk om volledig te voorkomen dat een cyste zich vormt. De meeste cysten ontstaan als gevolg van de verstopping van de klieren in de vagina, wat een normaal fysiologisch proces is. Het is belangrijk om regelmatig naar een arts te gaan voor controle en advies als er symptomen optreden.

Vaginale cysten zijn zeldzaam

Vaginale cysten komen veel vaker voor dan vaak wordt gedacht. Veel vrouwen hebben op enig moment in hun leven een vaginale cyste, maar veel van deze cysten zijn asymptomatisch en worden pas ontdekt tijdens een routinecontrole of als er symptomen optreden. Hoewel ze meestal geen ernstige gevolgen hebben, is het belangrijk om alert te zijn op symptomen zoals pijn of abnormale afscheiding en een arts te raadplegen als je zorgen hebt.

Lees verder

• Vaginale jeuk: Oorzaken van jeukende vagina en vulva
• Vaginale krampen: Oorzaken van spasmen in vagina met pijn
• Vaginale droogheid: Oorzaken van droogte van vagina
• Brandend (branderig) gevoel in vagina: Oorzaken en symptomen
• Vaginale knobbeltjes: Oorzaken van bultjes op vaginagebied