Antibiotica geassocieerde diarree: Oorzaken en symptomen

Antibiotica geassocieerde diarree: Oorzaken en symptomen Patiënten met een bacteriële infectie krijgen vaak antibiotica voorgeschreven. Dit leidt af en toe tot diarree, die meestal mild van aard is en daarom geen medische behandeling behoeft. In de darm leven erg veel gezonde (nuttige) bacteriën, en daarnaast ook diverse schadelijke bacteriën, maar door een antibioticakuur raakt dit evenwicht verstoord en gebeurt mogelijk ook een overgroei van sommige schadelijke bacteriën, met name Clostriditum difficile. Wanneer patiënten kampen met een C. difficile-infectie, lijden ze aan onder andere krampachtige buikpijn en erg waterige diarree. De arts moet vaak het antibioticum stopzetten en schrijft dan andere medicatie voor. De prognose is meestal uitstekend. Via enkele tips is het tot slot mogelijk om het risico op het krijgen van antibiotica geassocieerde diarree te voorkomen.

Oorzaken van diarree door antibioticabehandeling

Verstoring van evenwicht van darmbacteriën

In de darm bevinden zich heel veel verschillende onschadelijke, nuttige bacteriën. Slechts enkele soorten zijn schadelijk. Deze slechte bacteriën zijn normaal gezien in de minderheid want het natuurlijke evenwicht van de darm houdt dit onder controle. Wanneer een patiënt echter een antibioticabehandeling start, worden diverse ‘nuttige’ bacteriën gedood, waardoor het evenwicht tussen de verschillende soorten verstoord wordt. Meestal kampt een patiënt dan met milde, kortdurende diarree, maar soms zijn zoveel goede bacteriën gedood dat de slechte bacteriën zich ongecontroleerd kunnen gaan vermenigvuldigen. Dit gebeurt vooral door de bacterie Clostridium difficile (C. difficile). Bij een overgroei gaat deze bacterie irriterende chemicaliën produceren die de darmwand beschadigen en een darmontsteking (colitis) veroorzaken.

Verspreiding van bacteriën

In ziekenhuizen en verpleeghuizen gebeurt de verspreiding van C. difficile-bacteriën van persoon op persoon door bijvoorbeeld contact met besmette handen maar ook via besmette toiletten, wastafels en andere oppervlakken die zijn besmet met ontlasting.

Risicogroepen van Clostridium difficile-infectie

C. difficile-infecties komen meestal tot stand bij patiënten
  • die al langdurig antibiotica gebruikt hebben
  • die een hoge dosis antibiotica nemen
  • die een krachtig breedspectrumantibioticum nemen
  • die een oudere leeftijd hebben
  • die in het verleden antibiotica geassocieerde diarree gehad hebben.
  • die meerdere antibiotica nemen
  • met chronische aandoeningen

Soms zijn echter ook gezonde mensen aangetast wanneer ze antibiotica gebruiken.

Bepaalde antibiotica leiden sneller tot diarree / Bron: Stevepb, PixabayBepaalde antibiotica leiden sneller tot diarree / Bron: Stevepb, Pixabay

Antibiotica die sneller leiden tot antibiotica geassocieerde diarree

De meest voorkomende boosdoeners die leiden tot antibiotica geassocieerde diarree zijn:
  • ampicilline (verkocht onder verschillende merknamen)
  • cefalosporines, zoals cefdinir en cefpodoxime (Keflex)
  • clindamycine (Cleocin)
  • penicillines, zoals amoxicilline en ampicilline

Symptomen

Mild

Patiënten die een antibioticum gebruiken, krijgen vaak te maken met milde veranderingen in de populatie van darmbacteriën waardoor sporadisch wat losse ontlasting of milde diarree gedurende enkele dagen tot stand komt, wat mogelijk gepaard gaat met een vieze geur. Deze symptomen stoppen zodra de antibioticabehandeling is beëindigd.

Ernstig

Als de patiënt een meer dramatische verandering in de darmbacteriën heeft en C. difficile-bacteriën beginnen te groeien, ontstaat een C. difficile-infectie. De bekendste symptomen hiervan zijn een gevoeligheid van de buik, koorts, een verlies van eetlust, krampachtige buikpijn, waterige diarree en pus of bloed in de diarree (als de ziekte vordert tot C. difficile colitis). Soms ontwikkelen koorts en buikpijn zich enkele dagen voordat de diarree begint. Diarree veroorzaakt door de C. difficile-toxine begint meestal terwijl de patiënt het antibioticum gebruikt, maar af en toe komt de diarree pas tot een paar weken nadat de patiënt gestopt is met de antibioticakuur tot uiting.

Alarmsymptomen

Wanneer één of meer van volgende symptomen optreden, is medisch advies nodig:

Diagnose en onderzoeken

De arts wil de klachten kennen en noteert de naam van het voorgeschreven antibioticum, de datum waarop de patiënt dit voor het eerst nam en de datum waarop de darmklachten begonnen. De arts stelt verder ook nog vragen inzake het uiterlijk, de hoeveelheid, de vastheid van de ontlasting. Ook bijkomende symptomen zoals bijvoorbeeld bloed of pus in de ontlasting, koorts of buikpijn zijn waardevol voor de arts. In de meeste gevallen is de arts op basis van deze informatie al in staat om de diagnose te stellen. Bij ernstige symptomen voert de arts mogelijk een ontlastingsonderzoek uit wat dan de aanwezigheid van een toxine gemaakt door C. difficile-bacteriën onthult.

Veel water drinken is belangrijk en zeker wanneer diarree aanwezig is / Bron: Jarmoluk, PixabayVeel water drinken is belangrijk en zeker wanneer diarree aanwezig is / Bron: Jarmoluk, Pixabay

Behandeling van antibiotica geassocieerde diarree

Milde symptomen

Veel vloeistoffen drinken (minstens acht tot tien glazen water per dag) is belangrijk om uitdroging te voorkomen. Melkproducten, voedingsmiddelen die tarwebloem bevatten (brood, macaroni, pizza) en vezelrijk voedsel (fruit, maïs en zemelen) moeten patiënten tijdelijk vermijden, omdat het spijsverteringskanaal hiervoor enkele dagen gevoelig is. Zelf medicatie nemen is geen goed idee bij omdat ze mogelijk de werking van de darm verstoren die schadelijke bacteriën en gifstoffen uit het lichaam willen verwijderen via de ontlasting.

Ernstige symptomen

Bij meer ernstige diarree door een infectie met C. difficile zet de arts de antibioticabehandeling stop en schrijft hij vancomycine of fidaxomicine voor. Dit is een via de mond ingenomen antimicrobieel geneesmiddel. Zeer sporadisch worden patiënten ernstig ziek, waarbij ze hoge koorts, buikpijn en een toxisch megacolon (gevaarlijke verbreding van de dikke darm) ontwikkelen. Dit leidt mogelijk tot een gat of lek (perforatie) in de darm waarvoor chirurgie nodig is.

Prognose

De prognose is veelal uitstekend. Bij milde diarree veroorzaakt door antibiotica wordt de stoelgang geleidelijk weer normaal zodra de antibioticabehandeling is voltooid. Bij meer ernstige vormen van C. difficile diarree verdwijnen de symptomen meestal binnen de eerste 72 uur van de medicamenteuze behandeling, maar vaak keert de diarree wel tijdelijk terug. Bijna al deze patiënten zijn succesvol te behandelen met een tweede medicijnkuur.

Complicaties

Een C. difficile-overgroei leidt af en toe tot pseudomembraneuze colitis, een soort dikkedarmontsteking. Patiënten met pseudomembraneuze colitis lopen het risico op een ernstig opgezwollen colon dat niet meer functioneert (toxisch megacolon), wat resulteert in een gat door de darmwand (darmperforatie).

Het eten van probiotica (zoals yoghurt) is nuttig / Bron: HealthGauge, Flickr (CC BY-2.0)Het eten van probiotica (zoals yoghurt) is nuttig / Bron: HealthGauge, Flickr (CC BY-2.0)

Preventie van overgroei van bacteriën van C. difficile

Het is mogelijk om de verspreiding van de schadelijke bacteriën te voorkomen door het volgen van een goede handhygiëne (regelmatig wassen met stromend water en zeep, zeker na het toiletgebruik, na een luierwisseling na bezoek aan een patiënt met C. difficile of na de reiniging van bedpannen). Handreinigers op alcoholbasis doden deze bacteriën namelijk niet. Ook moeten patiënten een wasmiddel en indien mogelijk een chloorbleekmiddel gebruiken om met ontlasting bevuilde kleding te wassen. Vervuilde badkameroppervlakken moeten mensen reinigen met een op chloor gebaseerd huishoudelijk reinigingsmiddel. Door het gebruik van probiotica zoals het eten van yoghurt, is het mogelijk om de effecten van het medicijn op de normale darmbacteriën te verminderen.

Lees verder

© 2019 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Antibiotica-geassocieerde diarree: symptomen darmen van slagAntibiotica-geassocieerde diarree: symptomen darmen van slagAntibiotica-geassocieerde diarree is diarree door antibiotica; je darmen zijn dan van slag door dit geneesmiddel. Antibi…
Pseudomembraneuze colitis: Type ontsteking van dikke darmPseudomembraneuze colitis: Type ontsteking van dikke darmPseudomembraneuze colitis is een ontsteking in de dikke darm die optreedt wanneer er te veel van bepaalde bacteriën in d…
Ziek door de Clostridium difficile bacterie: informatieZiek door de Clostridium difficile bacterie: informatieClostridium difficile wordt beschouwd als ziekenhuisbacterie. Deze bacterie kan een infectie veroorzaken, waarbij de zie…
Rode diarree: Oorzaken van bloed of rode kleur in ontlastingRode diarree: Oorzaken van bloed of rode kleur in ontlastingDe ontlasting heeft meestal een bruine kleur en is vormvast. Diarree is los en start meestal vrij plots. De kleur van de…

Psychotische stoornissen: Soorten, symptomen en behandelingPsychotische stoornissen: Soorten, symptomen en behandelingPsychotische stoornissen zijn een groep van ernstige psychische aandoeningen waarbij een patiënt abnormaal denkt en vree…
Shock: symptomen, oorzaken, soorten shock en behandelingShock: symptomen, oorzaken, soorten shock en behandelingEen shock duidt op de levensbedreigende toestand waarbij de zuurstoftoevoer naar de organen door een gebrek aan bloed in…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 14 september 2019:
  • Antibiotic-Associated Diarrhea, https://www.health.harvard.edu/a_to_z/antibiotic-associated-diarrhea-a-to-z
  • Antibiotic-associated diarrhea, https://www.nchmd.org/education/mayo-health-library/details/CON-20166948
  • Antibiotics and Diarrhea, https://www.verywellhealth.com/antibiotics-and-diarrhea-1941560
  • Coëlho, medisch zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Factors related to antibiotic-associated diarrhea in patients in the intensive care unit receiving antifungals: a single-center retrospective study, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6567793/
  • Fighting Antibiotic-Associated Diarrhea, https://www.sprim.com/case-studies/fighting-antibiotic-associated-diarrhea/
  • Afbeelding bron 1: Stevepb, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Jarmoluk, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: HealthGauge, Flickr (CC BY-2.0)
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 23-03-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 10
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.