Pseudomembraneuze colitis: Type ontsteking van dikke darm

Pseudomembraneuze colitis is een ontsteking van de dikke darm die optreedt wanneer er een overgroei is van bepaalde bacteriën in de darmen. De meest voorkomende bacterie die pseudomembraneuze colitis veroorzaakt, is Clostridium difficile (C. difficile). Deze aandoening ontstaat vaak na het gebruik van antibiotica, omdat deze het natuurlijke evenwicht van bacteriën in de darmen verstoren. Naast antibiotica zijn er ook andere oorzaken van pseudomembraneuze colitis. Symptomen zoals diarree, koorts en pus of slijm in de ontlasting zijn kenmerkend voor deze aandoening. Hoewel de aandoening meestal goed te behandelen is, kunnen in sommige gevallen levensbedreigende complicaties optreden.

• Synoniemen van pseudomembraneuze colitis
• Epidemiologie
• Prevalentie in de algemene bevolking
• Incidentie in ziekenhuisinstellingen
• Mechanisme
• Verstoring van de darmflora
• Effect van toxines op het darmslijmvlies
• Oorzaken: overgroei van C. difficile door antibiotica
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Ouderen
• Patiënten met chronische ziekten
• Patiënten op intensivecareafdelingen
• Symptomen: Frequente diarree
• Alarmsymptomen
• Bloederige diarree
• Abdominale pijn en koorts
• Dehydratie en sepsis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pseudomembraneuze colitis
• Milde infectie
• Ernstige of terugkerende infectie
• Prognose
• Complicaties van pseudomembraneuze colitis
• Preventie van pseudomembraneuze colitis
• Voorzichtig gebruik van antibiotica
• Goede hygiënepraktijken
• Probiotica en voeding
• Beheer van risicofactoren
• Praktische tips voor het omgaan met pseudomembraneuze colitis
• Zoek onmiddellijk medische hulp bij symptomen
• Volg strikt de voorgeschreven behandeling
• Zorg voor een goede hydratatie
• Pas je voedingspatroon aan tijdens herstel
• Ondersteun de heropbouw van je darmflora
• Neem preventieve maatregelen om herhaling te voorkomen
• Zorg voor emotionele en mentale ondersteuning
• Misvattingen rond pseudomembraneuze colitis
• Pseudomembraneuze colitis komt alleen voor bij ouderen
• De aandoening wordt altijd veroorzaakt door slechte hygiëne
• Antibiotica kunnen de enige oorzaak zijn van pseudomembraneuze colitis
• Symptomen van pseudomembraneuze colitis zijn altijd zichtbaar
• Pseudomembraneuze colitis kan alleen worden behandeld met antibiotica
• Pseudomembraneuze colitis is een zeldzame aandoening
• De ziekte heeft geen lange-termijngevolgen

Synoniemen van pseudomembraneuze colitis

Pseudomembraneuze colitis staat ook bekend als:

• antibioticum-geassocieerde colitis (ontsteking van de dikke darm)
• C. difficile colitis
• colitis pseudomembranacea

Epidemiologie

Pseudomembraneuze colitis is een ontsteking van de dikke darm die vaak wordt veroorzaakt door een overgroei van de bacterie Clostridioides difficile (C. difficile). Deze aandoening komt wereldwijd voor en is een belangrijke oorzaak van diarree in ziekenhuisinstellingen, vooral na het gebruik van antibiotica. De epidemiologie van pseudomembraneuze colitis varieert afhankelijk van de populatie, de gebruikte antibiotica en andere risicofactoren.

Prevalentie in de algemene bevolking

In de algemene bevolking is pseudomembraneuze colitis relatief zeldzaam, maar het komt vaker voor in ziekenhuisomgevingen, vooral bij patiënten die antibiotica gebruiken. De prevalentie is de laatste jaren gestegen, deels door de toenemende resistentie van C. difficile tegen verschillende antibiotica. Het wordt vaak aangetroffen bij oudere patiënten en mensen met onderliggende chronische aandoeningen.

Incidentie in ziekenhuisinstellingen

De incidentie van pseudomembraneuze colitis is hoger in ziekenhuizen, vooral op afdelingen waar antibiotica veel worden gebruikt, zoals de intensive care units (ICU's). Dit komt door de verstoring van de normale darmflora door antibiotica, waardoor de overgroei van C. difficile wordt bevorderd.

Mechanisme

Pseudomembraneuze colitis wordt voornamelijk veroorzaakt door een overgroei van de bacterie C. difficile, die toxines produceert die het darmslijmvlies beschadigen. Het mechanisme van de ziekte omvat de verstoring van de darmflora door antibiotica, die de groei van C. difficile in de dikke darm bevordert.

Verstoring van de darmflora

Antibiotica kunnen de normale darmmicrobiota verminderen, waardoor opportunistische pathogenen zoals C. difficile kunnen overgroeien. Deze bacterie produceert toxines, voornamelijk toxine A en toxine B, die het darmslijmvlies beschadigen en ontsteking veroorzaken, wat leidt tot de kenmerkende symptomen van pseudomembraneuze colitis.

Effect van toxines op het darmslijmvlies

De toxines van C. difficile veroorzaken schade aan de darmwand door de epitheelcellen te vernietigen, wat resulteert in de vorming van pseudomembranen — fibrineuze afzettingen die het aangetaste gebied bedekken. Dit leidt tot ernstige ontsteking, diarree, en in sommige gevallen tot darmperforatie of toxic megacolon.

Oorzaken: overgroei van C. difficile door antibiotica

Clostridium difficile (C. difficile) is een bacterie die voorkomt in de aarde, lucht, water, uitwerpselen en soms in voedsel zoals vleeswaren. De verspreiding van deze bacterie gebeurt door het aanraken van besmette oppervlakken en vervolgens de handen in de mond te brengen. Zodra C. difficile in het lichaam terechtkomt, produceert de bacterie toxines die de dikke darm kunnen beschadigen. Normaal gesproken houden gezonde bacteriën de groei van C. difficile in toom, maar antibiotica kunnen deze balans verstoren door de gezonde bacteriën te doden, wat leidt tot een overgroei van C. difficile en uiteindelijk pseudomembraneuze colitis.

Hoewel vrijwel elk antibioticum het risico op pseudomembraneuze colitis kan verhogen, zijn sommige antibiotica meer waarschijnlijk om deze aandoening te veroorzaken dan andere. Deze omvatten:

• Cefalosporinen (zoals Cephalexin, Suprax)
• Clindamycine (Cleocin)
• Fluoroquinolonen (zoals Cipro, Levaquin)
• Penicilline (zoals amoxicilline, ampicilline)

Risicofactoren

De aandoening komt vaak voor als een bijwerking van antibioticagebruik. Patiënten in ziekenhuizen of verpleeghuizen lopen een hoger risico, vooral na recente operaties of kankerbehandelingen.

Andere risicofactoren zijn:

• brandwonden
• chemotherapie
• bepaalde dikkedarmaandoeningen:
• de ziekte van Hirschsprung (ontbrekende zenuwcellen in de darm)
• dikkedarmkanker
• inflammatoire darmziekten zoals colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree) of de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• een eerdere C. difficile-infectie
• een keizersnede
• nierziekten of nierfalen
• recente darmoperaties
• een verzwakt immuunsysteem
• een schok
• ondervoeding
• op een afdeling intensieve zorgen liggen
• ouderdom (boven de 65 jaar) (baby's en jonge kinderen worden zelden getroffen)
• protonpompremmers (medicijnen die het maagzuur verminderen)
• veranderingen in voeding

Risicogroepen

Patiënten die behoren tot bepaalde risicogroepen hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van pseudomembraneuze colitis.

Ouderen

Ouderen lopen een verhoogd risico op pseudomembraneuze colitis, vooral door de verzwakking van hun immuunsysteem en het frequente gebruik van antibiotica bij deze populatie. Het gebruik van meerdere geneesmiddelen kan ook bijdragen aan de risico's.

Patiënten met chronische ziekten

Patiënten met chronische aandoeningen zoals diabetes, nierziekten of kanker hebben een verhoogd risico op pseudomembraneuze colitis, vooral wanneer ze immunosuppressiva gebruiken of frequent antibiotica moeten innemen.

Patiënten op intensivecareafdelingen

Patiënten die worden opgenomen op intensivecareafdelingen (ICU's) lopen een hoger risico op het ontwikkelen van pseudomembraneuze colitis door de intensieve medische zorg, het gebruik van invasieve apparatuur en langdurig gebruik van antibiotica.

Symptomen: Frequente diarree

De symptomen van pseudomembraneuze colitis verschijnen doorgaans binnen twee dagen na het starten van antibiotica. In sommige gevallen kunnen symptomen pas tot zes weken na afloop van de antibioticakuur optreden.

De meest voorkomende symptomen zijn:

• buikpijn en buikkrampen
• verlies van eetlust
• frequente diarree die waterig, stinkend of bloederig kan zijn
• koorts
• maagkrampen
• misselijkheid
• pus of slijm in de ontlasting
• uitdroging

In ernstige gevallen kan pseudomembraneuze colitis leiden tot sepsis (bloedvergiftiging), wat de volgende symptomen kan veroorzaken:

• lage bloeddruk (hypotensie)
• lage hartslag (bradycardie)
• zwakke pols

Alarmsymptomen

Pseudomembraneuze colitis kan zich presenteren met een breed scala aan symptomen. Alarmsymptomen zijn belangrijk om snel te herkennen, zodat tijdige behandeling kan worden gestart.

Bloederige diarree

Een van de belangrijkste symptomen van pseudomembraneuze colitis is bloederige diarree, die optreedt door de beschadiging van de darmwand door de toxines van C. difficile. Het is een indicatie van ernstige ontsteking en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Abdominale pijn en koorts

Patiënten met pseudomembraneuze colitis kunnen hevige buikpijn en koorts ervaren, wat duidt op een acute ontstekingsreactie in de dikke darm. Dit kan gepaard gaan met misselijkheid en braken.

Dehydratie en sepsis

In ernstige gevallen kunnen patiënten last krijgen van dehydratie door aanhoudende diarree. In zeldzamere gevallen kan pseudomembraneuze colitis leiden tot sepsis, vooral bij ouderen en immuungecompromitteerde patiënten.

Diagnose en onderzoeken

Om pseudomembraneuze colitis te diagnosticeren, kan de arts verschillende onderzoeken uitvoeren:

• Beeldvormende onderzoeken, zoals een röntgenfoto of een CT-scan van de onderbuik, vooral bij ernstige symptomen
• bloedonderzoek om het aantal witte bloedcellen te controleren
• colonoscopie (inwendig onderzoek van de dikke darm, waarbij soms ook een weefselmonster wordt genomen)
• ontlastingsonderzoek om de aanwezigheid van C. difficile in de ontlasting te detecteren
• sigmoidoscopie (inwendig onderzoek van het laatste deel van de dikke darm, waarbij soms een weefselmonster wordt genomen)

Behandeling van pseudomembraneuze colitis

Als een antibioticum de aandoening heeft veroorzaakt, kan de arts andere antibiotica voorschrijven die gericht zijn op het bestrijden van C. difficile en het herstellen van de balans van goede bacteriën in de darmen. Deze antibiotica kunnen oraal, via een ader (intraveneus) of via een maagsonde worden toegediend.

Milde infectie

Probiotica kunnen nuttig zijn bij de behandeling van milde C. difficile-infecties, maar het is belangrijk om dit met de arts te overleggen voordat je deze supplementen of andere geneesmiddelen gaat gebruiken. Tijdens de antibioticakuur kan ook het geneesmiddel bezlotoxumab (Zinplava) intraveneus worden toegediend om het risico op een terugkeer van de infectie te verminderen.

Ernstige of terugkerende infectie

Bij ernstige of terugkerende pseudomembraneuze colitis kan één of meer van de volgende behandelingen nodig zijn:

• een operatie om een deel van de dikke darm te verwijderen (colectomie), hoewel dit minder dan 1% van de patiënten nodig heeft
• extra antibioticakuren
• fecale microbiële transplantatie: Hierbij wordt gezonde ontlasting van een donor in de darm van de patiënt geïmplanteerd om de balans van goede bacteriën te herstellen

Prognose

Het is belangrijk om veel vocht te drinken, zoals water of verdund vruchtensap, om het lichaam te hydrateren. Zacht, gemakkelijk verteerbaar voedsel zoals appelmoes, rijst of bananen wordt aanbevolen. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vezels, zoals noten, bonen en groenten, moeten worden vermeden. Het is beter om meerdere kleine maaltijden per dag te eten dan enkele grote maaltijden. Vermijd gefrituurd, gekruid of vet voedsel, omdat deze de maag kunnen irriteren en de symptomen kunnen verergeren. Regelmatig handen wassen is cruciaal om verspreiding van C. difficile te voorkomen.

Complicaties van pseudomembraneuze colitis

De meeste patiënten herstellen succesvol van pseudomembraneuze colitis met een tijdige behandeling. Echter, zelfs met snelle behandeling kunnen soms levensbedreigende complicaties optreden, zoals:

• abnormaal lage kaliumspiegels in het bloed (hypokaliëmie), veroorzaakt door kaliumverlies door overmatige diarree
• darmperforatie (een gat in de darm), wat kan leiden tot een infectie van de buikholte (peritonitis)
• nierfalen door ernstige uitdroging veroorzaakt door diarree
• toxisch megacolon, een zeldzame maar ernstige aandoening waarbij de dikke darm opzwelt en geen gas of ontlasting kan verdrijven, wat kan leiden tot een darmperforatie
• uitdroging die leidt tot een abnormaal lage bloeddruk (hypotensie), als gevolg van aanzienlijk vocht- en elektrolytenverlies door diarree

De aandoening kan soms terugkeren, zelfs na een succesvolle behandeling.

Preventie van pseudomembraneuze colitis

Voorzichtig gebruik van antibiotica

• Beperk het gebruik van antibiotica: Gebruik antibiotica alleen wanneer strikt noodzakelijk en volgens de voorschriften van een arts. Overmatig of onterecht gebruik van antibiotica verhoogt het risico op pseudomembraneuze colitis.
• Volg het antibioticaregime nauwgezet: Volg de aanwijzingen van je arts op en voltooi de voorgeschreven antibioticakuur, zelfs als je je beter begint te voelen.

Goede hygiënepraktijken

• Handen wassen: Was regelmatig je handen met water en zeep, vooral na het gebruik van het toilet en na het aanraken van mogelijk besmette oppervlakken.
• Desinfecteer oppervlakken: Maak regelmatig oppervlakken schoon met ontsmettingsmiddelen die effectief zijn tegen C. difficile-sporen, vooral in toiletten en keukens.

Probiotica en voeding

• Probiotica: Overweeg, na overleg met een arts, het gebruik van probiotica om de balans van gezonde bacteriën in de darmen te ondersteunen, vooral na een antibioticakuur.
• Voeding: Eet een evenwichtig voedingspatroon dat rijk is aan vezels en voedingsstoffen om een gezonde darmflora te ondersteunen en je immuunsysteem te versterken.

Beheer van risicofactoren

• Vermijd onnodige ziekenhuisopnames: Indien mogelijk, vermijd langdurige ziekenhuisopnames en intensieve zorg, waar het risico op infecties zoals pseudomembraneuze colitis hoger kan zijn.
• Behandel bestaande aandoeningen: Zorg voor een goede behandeling en management van bestaande aandoeningen zoals inflammatoire darmziekten en nierziekten om het risico op complicaties te verkleinen.

Praktische tips voor het omgaan met pseudomembraneuze colitis

Pseudomembraneuze colitis is een ernstige ontsteking van de dikke darm, meestal veroorzaakt door een overgroei van de bacterie Clostridioides difficile (C. difficile). Deze aandoening ontstaat vaak na het gebruik van antibiotica die het evenwicht van de darmflora verstoren. Het kan gepaard gaan met symptomen zoals diarree, buikpijn en koorts. Het effectief omgaan met pseudomembraneuze colitis vereist medische behandeling, zorgvuldige zelfzorg en specifieke aanpassingen in je dagelijks leven.

Zoek onmiddellijk medische hulp bij symptomen

Het is belangrijk om snel een arts te raadplegen bij symptomen van pseudomembraneuze colitis, vooral na recente antibioticagebruik.

De eerste tekenen kunnen diarree zijn, vaak waterig en frequent, soms gepaard met bloed of slijm. Andere symptomen zoals hevige buikpijn, koorts of misselijkheid kunnen optreden. Een vroege diagnose kan verdere complicaties, zoals uitdroging of toxische megacolon, helpen voorkomen. Een arts kan de diagnose bevestigen met behulp van ontlastingstests en beeldvorming en zal een passende behandeling voorschrijven, zoals het stoppen van het uitlokkende antibioticum of het starten van specifieke medicijnen zoals vancomycine of fidaxomycine.

Volg strikt de voorgeschreven behandeling

De behandeling van pseudomembraneuze colitis vereist toewijding en nauwkeurige naleving van medische richtlijnen.

Neem de voorgeschreven antibiotica exact volgens het schema in. Stop niet voortijdig, zelfs als de symptomen verbeteren, om een herhaling van de infectie te voorkomen. Vermijd zelfmedicatie, vooral middelen tegen diarree, omdat deze de aandoening kunnen verergeren door de ophoping van toxines. In ernstige gevallen kan een arts aanvullende therapieën aanbevelen, zoals fecale microbiota-transplantatie (FMT).

Zorg voor een goede hydratatie

Diarree veroorzaakt door pseudomembraneuze colitis kan snel leiden tot uitdroging, wat de situatie verergert.

Drink voldoende water om vochtverlies aan te vullen. Je kunt ook oplossingen met elektrolyten gebruiken, zoals ORS (orale rehydratatiezouten), om mineralen zoals natrium en kalium aan te vullen. Vermijd suikerhoudende dranken en cafeïne, omdat deze de diarree kunnen verergeren. Let op signalen van uitdroging, zoals een droge mond, verminderde urineproductie en duizeligheid, en raadpleeg je arts als deze symptomen optreden.

Pas je voedingspatroon aan tijdens herstel

Een aangepast voedingspatroon kan helpen om je darmen te ontzien en het herstel te ondersteunen.

Kies voor lichte, vezelarme voedingsmiddelen die gemakkelijk verteerbaar zijn, zoals witte rijst, bananen, witbrood en gekookte aardappelen. Vermijd voedingsmiddelen die de darmen kunnen irriteren, zoals pittig eten, vet voedsel en zuivelproducten (vooral als je tijdelijk lactose-intolerantie ontwikkelt). Naarmate je herstelt, kun je geleidelijk meer vezels en probioticarijke voedingsmiddelen introduceren om je darmflora te herstellen.

Ondersteun de heropbouw van je darmflora

Een gezonde darmflora is cruciaal om herhaling van pseudomembraneuze colitis te voorkomen.

Overweeg het gebruik van probiotica na overleg met je arts. Probiotica, zoals Saccharomyces boulardii, kunnen helpen om de balans van goede bacteriën in je darmen te herstellen. Voeg gefermenteerde voedingsmiddelen toe aan je voedingspatroon, zoals yoghurt (zonder toegevoegde suiker), kefir of zuurkool, die van nature goede bacteriën bevatten.

Neem preventieve maatregelen om herhaling te voorkomen

Pseudomembraneuze colitis kan terugkeren, vooral als de onderliggende oorzaken niet worden aangepakt.

Vermijd onnodig gebruik van antibiotica en bespreek met je arts alternatieven of smalspectrumantibiotica wanneer mogelijk. Zorg voor goede handhygiëne door regelmatig je handen te wassen met zeep, vooral na toiletgebruik en voor maaltijden, om verspreiding van C. difficile te voorkomen. Desinfecteer oppervlakken in huis, vooral in de badkamer, met chloorhoudende schoonmaakmiddelen om bacteriën te elimineren.

Zorg voor emotionele en mentale ondersteuning

Het hebben van een chronische of ernstige infectie zoals pseudomembraneuze colitis kan mentaal belastend zijn.

Praat met familie of vrienden over je zorgen, en wees niet bang om emotionele steun te vragen. Als de angst voor terugval of de impact van de ziekte je dagelijks functioneren beïnvloedt, overweeg dan therapie of begeleiding door een psycholoog. Ontspanningsmethoden zoals mindfulness of yoga kunnen helpen om stress te verminderen, wat een positief effect kan hebben op je immuunsysteem.

Met een combinatie van medische zorg, persoonlijke aanpassingen en preventieve maatregelen kun je de impact van pseudomembraneuze colitis beheersen en de kans op herhaling minimaliseren.

Misvattingen rond pseudomembraneuze colitis

Pseudomembraneuze colitis is een ontsteking van de dikke darm die wordt veroorzaakt door een infectie met Clostridium difficile. Dit kan leiden tot ernstige diarree en ontsteking van de darmwand. Er zijn verschillende misvattingen over deze aandoening die leiden tot verwarring over het ontstaan en de behandeling ervan.

Pseudomembraneuze colitis komt alleen voor bij ouderen

Een veelvoorkomende misvatting is dat pseudomembraneuze colitis alleen ouderen treft. Hoewel deze aandoening inderdaad vaker voorkomt bij ouderen, kan het ook optreden bij jongere mensen, vooral na het gebruik van antibiotica. Het gebruik van antibiotica kan de balans van bacteriën in de darmen verstoren, waardoor Clostridium difficile kan groeien en de ontsteking veroorzaakt.

De aandoening wordt altijd veroorzaakt door slechte hygiëne

Sommige mensen denken dat pseudomembraneuze colitis uitsluitend wordt veroorzaakt door slechte hygiëne. Hoewel slechte hygiëne wel kan bijdragen aan de verspreiding van Clostridium difficile, zijn er veel gevallen waarbij de infectie wordt veroorzaakt door het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals antibiotica, die de darmflora verstoren. Mensen in ziekenhuizen lopen een hoger risico, maar de ziekte is niet altijd het gevolg van slechte hygiëne.

Antibiotica kunnen de enige oorzaak zijn van pseudomembraneuze colitis

Hoewel antibiotica een belangrijke rol spelen bij het veroorzaken van pseudomembraneuze colitis, is dit niet de enige oorzaak. Andere factoren, zoals een verzwakt immuunsysteem of eerdere darmproblemen, kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening. Het gebruik van andere medicijnen of zelfs onderliggende allergieën kan het risico verhogen.

Symptomen van pseudomembraneuze colitis zijn altijd zichtbaar

Sommige mensen denken dat de symptomen van pseudomembraneuze colitis altijd onmiddellijk zichtbaar zijn, zoals hevige diarree. Hoewel diarree een veelvoorkomend symptoom is, kunnen de symptomen variëren. Sommige mensen hebben milde klachten, terwijl anderen ernstige buikpijn of zelfs koorts ervaren. Er kunnen ook symptomen optreden die niet direct worden geassocieerd met de darmen, zoals algemene vermoeidheid.

Pseudomembraneuze colitis kan alleen worden behandeld met antibiotica

Er is een misverstand dat pseudomembraneuze colitis alleen effectief kan worden behandeld met antibiotica, maar dit is niet altijd het geval. Bij milde gevallen kan het lichaam de infectie zelf aanpakken, terwijl bij ernstigere gevallen andere behandelingen nodig kunnen zijn, zoals het gebruik van probiotica of het vermijden van andere medicijnen die de darmflora verstoren. In sommige gevallen kan zelfs een ziekenhuisopname nodig zijn.

Pseudomembraneuze colitis is een zeldzame aandoening

Pseudomembraneuze colitis wordt vaak als een zeldzame aandoening beschouwd, maar in werkelijkheid komt het relatief vaak voor, vooral in ziekenhuizen of verpleeghuizen. Het wordt vaak gezien bij mensen die eerder antibiotica hebben gebruikt, en de aandoening kan zich ontwikkelen wanneer de balans van bacteriën in de darmen ernstig verstoord is.

De ziekte heeft geen lange-termijngevolgen

Een andere misvatting is dat pseudomembraneuze colitis geen langdurige effecten heeft. Hoewel de meeste mensen herstellen na behandeling, kunnen sommige mensen langdurige darmproblemen ondervinden, zoals een verstoorde spijsvertering of een verhoogd risico op ziekenhuisinfecties. Dit kan leiden tot voortdurende gezondheidsproblemen, vooral bij oudere patiënten of mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Lees verder

• Colitis: Soorten en symptomen van ontsteking van dikke darm
• Clostridium difficile: Bacteriële infectie met darmproblemen