Pseudomembraneuze colitis: Type ontsteking van dikke darm

Pseudomembraneuze colitis is een ontsteking van de dikke darm die optreedt wanneer er een overgroei is van bepaalde bacteriën in de darmen. De meest voorkomende bacterie die pseudomembraneuze colitis veroorzaakt, is Clostridium difficile (C. difficile). Deze aandoening ontstaat vaak na het gebruik van antibiotica, omdat deze het natuurlijke evenwicht van bacteriën in de darmen verstoren. Naast antibiotica zijn er ook andere oorzaken van pseudomembraneuze colitis. Symptomen zoals diarree, koorts en pus of slijm in de ontlasting zijn kenmerkend voor deze aandoening. Hoewel de aandoening meestal goed te behandelen is, kunnen in sommige gevallen levensbedreigende complicaties optreden.

• Synoniemen van pseudomembraneuze colitis
• Oorzaken: overgroei van C. difficile door antibiotica
• Risicofactoren
• Symptomen: Frequente diarree
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pseudomembraneuze colitis
• Milde infectie
• Ernstige of terugkerende infectie
• Prognose
• Complicaties van pseudomembraneuze colitis
• Preventie van pseudomembraneuze colitis
• Voorzichtig gebruik van antibiotica
• Goede hygiënepraktijken
• Probiotica en voeding
• Beheer van risicofactoren

Synoniemen van pseudomembraneuze colitis

Pseudomembraneuze colitis staat ook bekend als:

• antibioticum-geassocieerde colitis (ontsteking van de dikke darm)
• C. difficile colitis
• colitis pseudomembranacea

Oorzaken: overgroei van C. difficile door antibiotica

Clostridium difficile (C. difficile) is een bacterie die voorkomt in de aarde, lucht, water, uitwerpselen en soms in voedsel zoals vleeswaren. De verspreiding van deze bacterie gebeurt door het aanraken van besmette oppervlakken en vervolgens de handen in de mond te brengen. Zodra C. difficile in het lichaam terechtkomt, produceert de bacterie toxines die de dikke darm kunnen beschadigen. Normaal gesproken houden gezonde bacteriën de groei van C. difficile in toom, maar antibiotica kunnen deze balans verstoren door de gezonde bacteriën te doden, wat leidt tot een overgroei van C. difficile en uiteindelijk pseudomembraneuze colitis.

Hoewel vrijwel elk antibioticum het risico op pseudomembraneuze colitis kan verhogen, zijn sommige antibiotica meer waarschijnlijk om deze aandoening te veroorzaken dan andere. Deze omvatten:

• Cefalosporinen (zoals Cephalexin, Suprax)
• Clindamycine (Cleocin)
• Fluoroquinolonen (zoals Cipro, Levaquin)
• Penicilline (zoals amoxicilline, ampicilline)

Risicofactoren

De aandoening komt vaak voor als een bijwerking van antibioticagebruik. Patiënten in ziekenhuizen of verpleeghuizen lopen een hoger risico, vooral na recente operaties of kankerbehandelingen.

Andere risicofactoren zijn:

• brandwonden
• chemotherapie
• bepaalde dikkedarmaandoeningen:
• de ziekte van Hirschsprung (ontbrekende zenuwcellen in de darm)
• dikkedarmkanker
• inflammatoire darmziekten zoals colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree) of de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• een eerdere C. difficile-infectie
• een keizersnede
• nierziekten of nierfalen
• recente darmoperaties
• een verzwakt immuunsysteem
• een schok
• ondervoeding
• op een afdeling intensieve zorgen liggen
• ouderdom (boven de 65 jaar) (baby's en jonge kinderen worden zelden getroffen)
• protonpompremmers (medicijnen die het maagzuur verminderen)
• veranderingen in voeding

Symptomen: Frequente diarree

De symptomen van pseudomembraneuze colitis verschijnen doorgaans binnen twee dagen na het starten van antibiotica. In sommige gevallen kunnen symptomen pas tot zes weken na afloop van de antibioticakuur optreden.

De meest voorkomende symptomen zijn:

• buikpijn en buikkrampen
• verlies van eetlust
• frequente diarree die waterig, stinkend of bloederig kan zijn
• koorts
• maagkrampen
• misselijkheid
• pus of slijm in de ontlasting
• uitdroging

In ernstige gevallen kan pseudomembraneuze colitis leiden tot sepsis (bloedvergiftiging), wat de volgende symptomen kan veroorzaken:

• lage bloeddruk (hypotensie)
• lage hartslag (bradycardie)
• zwakke pols

Diagnose en onderzoeken

Om pseudomembraneuze colitis te diagnosticeren, kan de arts verschillende onderzoeken uitvoeren:

• Beeldvormende onderzoeken, zoals een röntgenfoto of een CT-scan van de onderbuik, vooral bij ernstige symptomen
• bloedonderzoek om het aantal witte bloedcellen te controleren
• colonoscopie (inwendig onderzoek van de dikke darm, waarbij soms ook een weefselmonster wordt genomen)
• ontlastingsonderzoek om de aanwezigheid van C. difficile in de ontlasting te detecteren
• sigmoidoscopie (inwendig onderzoek van het laatste deel van de dikke darm, waarbij soms een weefselmonster wordt genomen)

Behandeling van pseudomembraneuze colitis

Als een antibioticum de aandoening heeft veroorzaakt, kan de arts andere antibiotica voorschrijven die gericht zijn op het bestrijden van C. difficile en het herstellen van de balans van goede bacteriën in de darmen. Deze antibiotica kunnen oraal, via een ader (intraveneus) of via een maagsonde worden toegediend.

Milde infectie

Probiotica kunnen nuttig zijn bij de behandeling van milde C. difficile-infecties, maar het is belangrijk om dit met de arts te overleggen voordat je deze supplementen of andere geneesmiddelen gaat gebruiken. Tijdens de antibioticakuur kan ook het geneesmiddel bezlotoxumab (Zinplava) intraveneus worden toegediend om het risico op een terugkeer van de infectie te verminderen.

Ernstige of terugkerende infectie

Bij ernstige of terugkerende pseudomembraneuze colitis kan één of meer van de volgende behandelingen nodig zijn:

• een operatie om een deel van de dikke darm te verwijderen (colectomie), hoewel dit minder dan 1% van de patiënten nodig heeft
• extra antibioticakuren
• fecale microbiële transplantatie: Hierbij wordt gezonde ontlasting van een donor in de darm van de patiënt geïmplanteerd om de balans van goede bacteriën te herstellen

Prognose

Het is belangrijk om veel vocht te drinken, zoals water of verdund vruchtensap, om het lichaam te hydrateren. Zacht, gemakkelijk verteerbaar voedsel zoals appelmoes, rijst of bananen wordt aanbevolen. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vezels, zoals noten, bonen en groenten, moeten worden vermeden. Het is beter om meerdere kleine maaltijden per dag te eten dan enkele grote maaltijden. Vermijd gefrituurd, gekruid of vet voedsel, omdat deze de maag kunnen irriteren en de symptomen kunnen verergeren. Regelmatig handen wassen is cruciaal om verspreiding van C. difficile te voorkomen.

Complicaties van pseudomembraneuze colitis

De meeste patiënten herstellen succesvol van pseudomembraneuze colitis met een tijdige behandeling. Echter, zelfs met snelle behandeling kunnen soms levensbedreigende complicaties optreden, zoals:

• abnormaal lage kaliumspiegels in het bloed (hypokaliëmie), veroorzaakt door kaliumverlies door overmatige diarree
• darmperforatie (een gat in de darm), wat kan leiden tot een infectie van de buikholte (peritonitis)
• nierfalen door ernstige uitdroging veroorzaakt door diarree
• toxisch megacolon, een zeldzame maar ernstige aandoening waarbij de dikke darm opzwelt en geen gas of ontlasting kan verdrijven, wat kan leiden tot een darmperforatie
• uitdroging die leidt tot een abnormaal lage bloeddruk (hypotensie), als gevolg van aanzienlijk vocht- en elektrolytenverlies door diarree

De aandoening kan soms terugkeren, zelfs na een succesvolle behandeling.

Preventie van pseudomembraneuze colitis

Voorzichtig gebruik van antibiotica

• Beperk het gebruik van antibiotica: Gebruik antibiotica alleen wanneer strikt noodzakelijk en volgens de voorschriften van een arts. Overmatig of onterecht gebruik van antibiotica verhoogt het risico op pseudomembraneuze colitis.
• Volg het antibioticaregime nauwgezet: Volg de aanwijzingen van je arts op en voltooi de voorgeschreven antibioticakuur, zelfs als je je beter begint te voelen.

Goede hygiënepraktijken

• Handen wassen: Was regelmatig je handen met water en zeep, vooral na het gebruik van het toilet en na het aanraken van mogelijk besmette oppervlakken.
• Desinfecteer oppervlakken: Maak regelmatig oppervlakken schoon met ontsmettingsmiddelen die effectief zijn tegen C. difficile-sporen, vooral in toiletten en keukens.

Probiotica en voeding

• Probiotica: Overweeg, na overleg met een arts, het gebruik van probiotica om de balans van gezonde bacteriën in de darmen te ondersteunen, vooral na een antibioticakuur.
• Voeding: Eet een uitgebalanceerd dieet dat rijk is aan vezels en voedingsstoffen om een gezonde darmflora te ondersteunen en je immuunsysteem te versterken.

Beheer van risicofactoren

• Vermijd onnodige ziekenhuisopnames: Indien mogelijk, vermijd langdurige ziekenhuisopnames en intensieve zorg, waar het risico op infecties zoals pseudomembraneuze colitis hoger kan zijn.
• Behandel bestaande aandoeningen: Zorg voor een goede behandeling en management van bestaande aandoeningen zoals inflammatoire darmziekten en nierziekten om het risico op complicaties te verkleinen.

Lees verder

• Colitis: Soorten en symptomen van ontsteking van dikke darm
• Clostridium difficile: Bacteriële infectie met darmproblemen