Pseudomembraneuze colitis: Type ontsteking van dikke darm

Pseudomembraneuze colitis is een ontsteking in de dikke darm die optreedt wanneer er te veel van bepaalde bacteriën in de darmen aanwezig zijn. De meest voorkomende bacterie die pseudomembraneuze colitis veroorzaakt, is Clostridium difficile (C. diff.). Meestal ontstaat deze dikkedarmontsteking door recent antibioticagebruik, want deze verstoren het natuurlijk evenwicht van bacteriën in de dikke darm. Ook andere oorzaken zijn bekend voor pseudomembraneuze colitis. Diarree, koorts en pus of slijm in de ontlasting zijn enkele kenmerken van de darmaandoening. Andere antibiotica en soms ook nog andere behandelingen zijn nodig voor het verlichten van de klachten. Meestal is de darmaandoening goed te behandelen maar af en toe treden wel levensbedreigende complicaties op.

• Synoniemen van pseudomembraneuze colitis
• Oorzaken: Overgroei van C. difficile door antibiotica
• Risicofactoren
• Symptomen: Frequente diarree
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van darmaandoening
• Milde infectie
• Ernstige of terugkerende infectie
• Prognose
• Complicaties van ontsteking van dikke darm

Synoniemen van pseudomembraneuze colitis

Pseudomembraneuze colitis is ook gekend als

• antibioticum-geassocieerde colitis (ontsteking van dikke darm)
• C. difficile colitis
• colitis pseudomembranacea

Oorzaken: Overgroei van C. difficile door antibiotica

Clostridium difficile (C. difficile) leeft in aarde, lucht, water en uitwerpselen en soms in voedsel zoals vleeswaren. De verspreiding van de bacterie gebeurt door het aanraken van een besmet oppervlak en dan vervolgens de hand in de buurt van of in de mond te brengen. Zodra C. difficile in het lichaam zit, maakt de bacterie een soort toxine (vergif) aan. De goede bacteriën in de dikke darm houden de hoeveelheid C. difficile in het lichaam meestal onder controle, maar antibiotica doden de gezonde bacteriën en C. difficile te snel laten groeien. Dit beschadigt de dikke darm en veroorzaakt pseudomembraneuze colitis.

Hoewel vrijwel elk antibioticum mogelijk leidt tot de darmaandoening, veroorzaken sommige soorten eerder pseudomembraneuze colitis dan anderen. Deze omvatten:

• Cefalosporinen (Cephalexin, Suprax)
• Clindamycine (Cleocin)
• Fluoroquinolonen (Cipro, Levaquin, en Levaquin)
• Penicilline (amoxicilline, ampicilline)

Risicofactoren

Meestal ontstaat de darmaandoening als een bijwerking van antibioticagebruik. Patiënten in ziekenhuizen of verpleeghuizen lijden ook sneller aan pseudomembraneuze colitis, vooral als ze net een operatie hebben gehad of een behandeling voor kanker krijgen.

Andere risicofactoren zijn:

• brandwonden op het lichaam
• chemotherapie
• een dikkedarmaandoening:
• de ziekte van Hirschsprung (ontbrekende zenuwcellen aan de darm)
• dikkedarmkanker
• een inflammatoire darmziekte zoals colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree) of de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• een eerdere C. difficile-infectie
• een keizersnede
• een nierziekte of nierfalen
• een recente darmoperatie
• een verzwakt immuunsysteem
• een schok
• ondervoeding
• op een afdeling intensieve zorgen liggen
• ouder dan 65 jaar (baby's en jonge kinderen zijn zelden aangetast)
• protonpompremmers (medicijnen die het maagzuur verminderen)
• veranderingen in de voeding

Symptomen: Frequente diarree

De tekenen van pseudomembraneuze colitis verschijnen gemiddeld twee dagen nadat de patiënt gestart is met het nemen van antibiotica. Sommige patiënten krijgen tot zes weken nadat de antibioticakuur voltooid is, pas tekenen van de darmaandoening.

De meest voorkomende tekenen zijn:

• buikpijn en buikkrampen
• een verlies van eetlust
• frequente diarree die waterig, stinkend of bloederig is
• koorts
• maagkrampen
• misselijkheid
• pus of slijm in de stoelgang
• uitdroging

In meer ernstige gevallen van pseudomembraneuze colitis ontstaat sepsis (bloedvergiftiging) en ervaart de patiënt volgende symptomen:

• een lage bloeddruk (hypotensie)
• een lage hartslag (bradycardie)
• een zwakke pols

Diagnose en onderzoeken

De arts voert diverse onderzoeken uit om pseudomembraneuze colitis op te sporen:

• beeldvormende onderzoeken, zoals een röntgenfoto of een CT-scan van de onderbuik (bij patiënten met ernstige symptomen)
• een bloedonderzoek controleert het aantal witte bloedcellen
• een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm; de arts neemt af en toe ook een weefselmonster tijdens dit kijkonderzoek)
• een ontlastingsonderzoek om de aanwezigheid van bacteriën in de dikke darm op te sporen
• een sigmoidoscopie (inwendig kijkonderzoek van het laatste gedeelte van de dikke darm; de arts neemt soms ook een weefselmonster tijdens dit onderzoek)

Behandeling van darmaandoening

Als een antibioticum het probleem veroorzaakt, schrijft de arts andere antibiotica voor die helpen om goede bacteriën terug te laten groeien, zodat de symptomen sneller verdwijnen. De patiënt neemt deze medicijnen via de mond (oraal), via een ader (intraveneus) of via een buis in de maag.

Milde infectie

Probiotica zijn mogelijk nuttig bij de behandeling van milde C. difficile-infecties. De patiënt overlegt echter steeds met de arts alvorens dit supplement of een ander geneesmiddel in te nemen. Tijdens de antibioticakuur krijgt de patiënt soms ook intraveneus bezlotoxumab (Zinplava) toegediend. Dit geneesmiddel helpt het risico op een terugkeer van een C. difficile-infectie te verminderen.

Ernstige of terugkerende infectie

Als de pseudomembraneuze colitis ernstig is of blijft terugkomen, is één of meer van volgende behandelingen nodig:

• een operatie om een deel van de dikke darm te verwijderen (colectomie) (minder dan 1% van de patiënten met pseudomembraneuze colitis heeft dit nodig)
• extra antibioticakuren
• fecale microbiële transplantatie: De arts implanteert gezonde ontlasting van een donor in het lichaam van de patiënt om goede bacteriën te helpen herstellen.

Prognose

De patiënt moet veel vocht drinken zoals water of verwaterd vruchtensap om het lichaam te spoelen. Zacht voedsel dat gemakkelijk te verteren is, is aanbevolen. Voorbeelden hiervan omvatten appelmoes, rijst of bananen. Vezelrijk voedsel is afgeraden, zoals noten, bonen en groenten. De patiënt eet overdag verschillende kleine maaltijden in plaats van een paar grote maaltijden. Verder eet hij geen gefrituurd, gekruid of vet voedsel. Deze zorgen voor maagirritatie en verergeren de klachten. Voorts moet de patiënt regelmatig de handen wassen om te voorkomen dat C. difficile zich verspreidt en terug in het lichaam terechtkomt.

Complicaties van ontsteking van dikke darm

De behandeling van pseudomembraneuze colitis is bij de meeste patiënten succesvol. Maar ook bij een snelle behandeling ontstaan soms levensbedreigende complicaties zoals:

• abnormaal lage kaliumspiegels in het bloed (hypokaliëmie), door het verlies van kalium bij overmatige diarree
• een darmperforatie (gat in darm) wat leidt tot een infectie van de buikholte (peritonitis)
• nierfalen als gevolg van ernstige uitdroging door de diarree
• toxisch megacolon, een zeldzame maar ernstige zwelling van de dikke darm waardoor de darm geen gas en ontlasting kan verdrijven. Dit leidt tot een scheur in de dikke darm.
• uitdroging die leidt tot een abnormaal lage bloeddruk (hypotensie), wat het gevolg is van een aanzienlijk verlies van vocht en elektrolyten door de diarree

De aandoening keert tot slot mogelijk terug, zelfs na een succesvolle behandeling.

Lees verder

• Colitis: Soorten en symptomen van ontsteking van dikke darm
• Clostridium difficile: Bacteriële infectie met darmproblemen