Roseola: Koorts en huiduitslag bij jonge kinderen

Roseola is een over het algemeen milde virale infectie die meestal baby's en jonge kinderen treft. De patiënt heeft hierbij eerst enkele dagen hoge koorts en daarna een roos-rode huiduitslag die enkele uren tot dagen later weer verdwijnt. Ook andere symptomen kunnen hiermee gepaard gaan. Enkele virussen veroorzaken deze ziekte. Roseola is meestal niet ernstig, maar in zeldzame gevallen komen enkele complicaties voor. De patiënt herstelt meestal spontaan van de aandoening, maar rust, voldoende vochtinname en medicijnen verlagen de koorts en het ongemak.

• Synoniemen roseola
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven / omgaan met roseola
• Herkennen en omgaan met symptomen
• Thuiszorg en comfort
• Wanneer medische hulp nodig is
• Misvattingen rond roseola
• Roseola begint altijd met huiduitslag
• Roseola is een gevaarlijke ziekte
• Alleen baby's kunnen roseola krijgen
• Roseola is een vorm van mazelen
• Huiduitslag door roseola is besmettelijk
• Roseola veroorzaakt blijvende huidaandoeningen
• Roseola moet behandeld worden met antibiotica

Synoniemen roseola

Roseola is eveneens bekend onder deze synoniemen:

• exanthema subitum
• roseola infantum
• zesde ziekte

Epidemiologie

Roseola komt erg vaak voor en de meeste kinderen zijn dan ook reeds besmet wanneer ze naar de kleuterschool gaan. Roseola komt vaak voor bij kinderen van 3 maanden tot 4 jaar, en verschijnt het vaakst bij patiënten tussen de leeftijd van 6 maanden tot 1 jaar. De ziekte kent geen raciale voorliefde.

Oorzaken

Het humaan herpesvirus 6 (HHV-6) en soms ook het humaan herpesvirus 7 veroorzaken roseola. De besmetting gebeurt net zoals bij een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel), namelijk door contact met speeksel of sputum (slijm) van een geïnfecteerde patiënt. Wanneer een gezonde patiënt bijvoorbeeld een kopje deelt met een patiënt met roseola, of hoest of niest (niezen), gebeurt de besmetting. Roseola is besmettelijk, zelfs wanneer de patiënt geen huiduitslag heeft. De verspreiding gebeurt dan ook wanneer het kind nog geen of slechts milde symptomen heeft (zoals koorts).

Risicofactoren

Oudere baby’s lopen het snelst roseola op, omdat ze nog geen eigen antistoffen ontwikkeld hebben tegen allerlei virussen. De foetus ontvangt in de baarmoeder antilichamen van de moeder. Maar deze immuniteit neemt af wanneer het kind geboren is.

Symptomen

Niet elke patiënt die besmet is met roseola, ontwikkelt symptomen. Soms zijn deze ook erg mild, en in andere gevallen zijn deze erg duidelijk. De goedaardige infectieziekte start 5 tot 15 dagen na de besmetting.

Koorts

De patiënt ontwikkelt een plotselinge hoge koorts van 39,4°C tot 40,5°C die gemiddeld 3 tot 7 dagen aanhoudt. Vlak voordien of hierbij verschijnen nog andere symptomen zoals een rood oog, gezwollen oogleden, een loopneus, keelpijn en hoesten. De lymfeklieren in de hals zijn tevens gezwollen (lymfoedeem). De koorts neemt af nadat de patiënt 2 tot 4 dagen ziek is. Meestal stopt de hoge koorts ook abrupt.

Huiduitslag

Na het zakken van de koorts verschijnt bij de meeste patiënten een roze-rode uitslag (exantheem) met vele kleine rozen vlekken over het gehele lichaam. Deze start op het midden van het lichaam (borst, rug en buik) en breidt dan uit naar de armen, de benen, de nek en het gezicht, al is het mogelijk dat de huiduitslag deze plaatsen niet bereikt. De vlekjes doen denken aan deze van rodehond, maar meestal is de roze-rode huiduitslag iets verheven. Rond sommige vlekjes is een witte ring te vinden. De symptomen zijn in de meeste gevallen na 24-72 uur verdwenen, maar soms houden de symptomen iets langer aan. De patiënt heeft normaal gezien geen jeuk.

Andere symptomen

Andere symptomen omvatten gezwollen oogleden, milde diarree, prikkelbaarheid en een verminderde eetlust.

Alarmsymptomen

Als een kind met roseola plotseling een ernstige verandering in gedrag vertoont, zoals verwardheid, aanvallen of ernstige ademhalingsproblemen, moet onmiddellijk medische hulp worden ingeschakeld. Dit kan wijzen op mogelijke complicaties die verder onderzoek en behandeling vereisen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Roseola is niet altijd eenvoudig te diagnosticeren. De patiënt krijgt een lichamelijk onderzoek waarbij de arts gezwollen lymfeklieren in de nek of de achterkant van de hoofdhuid identificeert. Meestal wijst de aanwezigheid van koorts die niet toe te wijzen is aan een oorontsteking, een keelontsteking of andere veel voorkomende aandoeningen, op roseola. Artsen bevestigen de diagnose van roseola door de typische huiduitslag of, in sommige gevallen, door een bloedonderzoek waarbij de arts de antilichamen tegen roseola controleert.

Differentiële diagnose

De symptomen van mazelen (virale infectieziekte die gepaard gaat met symptomen aan de ogen (oogbindvliesontsteking) en een huiduitslag), rodehond en een pneumokokkeninfectie (infectie veroorzaakt door pneumokokkenbacterie) bootsen de symptomen na van roseola.

Behandeling

Zelfzorg

Patiënten met roseola herstellen in feite spontaan. Het kind voelt zich snel beter wanneer de koorts zakt. Rust is belangrijk tijdens dit proces. Daarnaast is een voldoende vochtinname essentieel om uitdroging (dehydratie) te voorkomen bij roseola. Koolzuurhoudende vloeistoffen zijn tevens niet aangeraden. Het is bovendien prettig voor het kind wanneer de ouder een lauwe spons of een koel washandje op het hoofd plaatst bij hoge koorts. IJs, koud water, ventilatoren of koude baden zijn uit den boze want deze veroorzaken ongewenste koude rillingen.

Professionele medische zorg

De meeste kinderen herstellen binnen een week na het begin van de koorts. Gewone pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen verlichten de symptomen. Aspirine voor kinderen is niet aanbevolen omdat dit mogelijk leidt tot het syndroom van Reye. Antibiotica zijn verder niet effectief bij de behandeling van virale ziekten, zoals roseola.

Prognose

De prognose voor roseola is over het algemeen goed. De meeste kinderen herstellen volledig zonder blijvende complicaties. De symptomen verdwijnen meestal binnen een week en de ziekte laat geen blijvende schade achter. Het risico op herhaling is zeer laag, aangezien de meeste kinderen levenslange immuniteit ontwikkelen tegen de virussen die roseola veroorzaken.

Complicaties

Complicaties van roseola zijn:

• Aseptische meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek) (zeldzaam)
• Epileptische aanvallen (mogelijk bij hoge koorts)
• Longontsteking (zelden)
• Ernstige complicaties komen zelden voor. De meeste patiënten herstellen volledig zonder blijvende gevolgen.

Preventie

Er bestaat geen vaccin tegen roseola. De beste preventie is het vermijden van nauw contact met iemand die roseola heeft. Het is ook belangrijk om goede hygiëne te handhaven, zoals regelmatig handen wassen, om de verspreiding van virussen te minimaliseren. Ouders kunnen de verspreiding van roseola door het kind naar andere kinderen beperken door het kind uit school of de kinderopvang te houden totdat de symptomen volledig verdwenen zijn.

Praktische tips voor het leven / omgaan met roseola

Herkennen en omgaan met symptomen

Roseola is een virale infectie die zich vaak voordoet bij jonge kinderen, met plotselinge koorts gevolgd door een huiduitslag. De uitslag verdwijnt meestal vanzelf en veroorzaakt geen jeuk.

Thuiszorg en comfort

Houd het kind goed gehydrateerd en bied lichte voeding aan tijdens de koortsperiode. Gebruik kindvriendelijke pijnstillers zoals paracetamol om koorts en ongemak te verminderen. Vermijd het blootstellen van het kind aan oververhitte ruimtes.

Wanneer medische hulp nodig is

Raadpleeg een arts bij aanhoudend hoge koorts, epileptische aanvallen (koortsstuipen), of als het kind tekenen van ernstig ziek zijn vertoont. De meeste kinderen herstellen volledig zonder complicaties.

Misvattingen rond roseola

Roseola, ook bekend als de zesde ziekte, is een veelvoorkomende virale infectie bij jonge kinderen. De aandoening wordt gekenmerkt door plotselinge hoge koorts, gevolgd door een kenmerkende huiduitslag zodra de koorts afneemt. Ondanks dat roseola meestal onschuldig is, bestaan er verschillende misverstanden over de ziekte, wat kan leiden tot onnodige ongerustheid of verkeerde behandelingen.

Roseola begint altijd met huiduitslag

Veel mensen denken dat roseola direct met huiduitslag begint, maar in werkelijkheid is het eerste symptoom bijna altijd een plotselinge, hoge koorts die drie tot vijf dagen aanhoudt. Pas als de koorts daalt, verschijnt er een vlekkerige uitslag op de romp, die zich soms uitbreidt naar de nek en het gezicht. Deze volgorde is kenmerkend voor roseola en helpt artsen de diagnose te stellen.

Roseola is een gevaarlijke ziekte

Hoewel de hoge koorts beangstigend kan zijn, is roseola over het algemeen onschuldig en gaat het vanzelf over. In zeldzame gevallen kan de koorts leiden tot een koortsstuip, maar dit heeft meestal geen blijvende gevolgen. De meeste kinderen herstellen binnen een week zonder complicaties. Ouders hoeven zich in de meeste gevallen geen zorgen te maken, tenzij de koorts zeer hoog blijft of het kind suf en moeilijk wekbaar wordt.

Alleen baby's kunnen roseola krijgen

Hoewel roseola het vaakst voorkomt bij jonge kinderen tussen de zes maanden en twee jaar, kunnen ook oudere kinderen en zelfs volwassenen besmet raken. Bij volwassenen verloopt de ziekte vaak milder en blijft de uitslag soms uit. Toch blijft het een infectie die vooral bij baby’s en peuters voorkomt, omdat zij nog niet eerder in aanraking zijn geweest met het virus en hun immuunsysteem zich nog moet ontwikkelen.

Roseola is een vorm van mazelen

Omdat roseola gepaard gaat met hoge koorts en huiduitslag, wordt het soms verward met mazelen. Het gaat echter om een totaal andere infectie. Roseola wordt veroorzaakt door het humaan herpesvirus type 6 of 7, terwijl mazelen een paramyxovirus is. Bovendien is de volgorde van de symptomen anders: bij roseola verschijnt de uitslag pas nadat de koorts is verdwenen, terwijl bij mazelen de uitslag juist optreedt terwijl de koorts aanhoudt.

Huiduitslag door roseola is besmettelijk

Het virus dat roseola veroorzaakt, is besmettelijk, maar de uitslag zelf niet. In feite is een kind met roseola het meest besmettelijk voordat de huiduitslag optreedt, tijdens de periode van hoge koorts. Zodra de uitslag verschijnt en de koorts verdwenen is, is de kans op overdracht al sterk afgenomen. Dit verklaart waarom kinderen vaak weer naar de opvang of school kunnen zodra de uitslag zichtbaar wordt.

Roseola veroorzaakt blijvende huidaandoeningen

Sommige ouders maken zich zorgen dat de huiduitslag door roseola littekens of andere langdurige huidaandoeningen kan veroorzaken. Dit is echter niet het geval. De uitslag verdwijnt vanzelf binnen een paar dagen en laat geen blijvende sporen na. Het is niet nodig om speciale crèmes of zalven te gebruiken, omdat de uitslag geen jeuk of irritatie veroorzaakt en vanzelf verdwijnt.

Roseola moet behandeld worden met antibiotica

Omdat roseola een virale infectie is, hebben antibiotica geen enkele invloed op het ziekteverloop. Toch worden ze soms onterecht voorgeschreven als een arts niet meteen doorheeft dat het om roseola gaat. De beste aanpak is rust, voldoende vochtinname en, indien nodig, koortsverlagende middelen om het kind comfortabel te houden. In de meeste gevallen geneest roseola zonder enige specifieke medische behandeling.