Quinolonen (chinolonen, fluorquinolonen): Soort antibiotica
Quinolonen, ook wel bekend als fluorquinolonen, chinolonen of fluorchinolonen, zijn breedspectrumantibiotica die veelvuldig worden ingezet bij de behandeling van bacteriële infecties. Deze antibiotica remmen de bacteriële DNA-synthese, wat de groei van bacteriën belemmert en uiteindelijk leidt tot hun dood. Hoewel quinolonen effectief kunnen zijn tegen een breed scala aan bacteriën, worden ze vaak als 'reserve-antibiotica' ingezet wanneer andere antibiotica falen of onvoldoende effectief blijken. Het gebruik van quinolonen is echter geassocieerd met potentiële ernstige bijwerkingen, wat hun toepassing zorgvuldig vereist.
Indicatie van gebruik van quinolonen
Grampositieve en gramnegatieve bacteriën
Chinolonen zijn verwant aan nalidixinezuur, een oudere stof die na orale toediening slechts lage serumconcentraties bereikt. Hierdoor is het gebruik van nalidixinezuur beperkt tot infecties in de urinewegen, waar het goed geconcentreerd is. Nieuwere chinolonen, zoals moxifloxacine, gemifloxacine en gatifloxacine, hebben verbeterde activiteit tegen grampositieve pathogenen, zoals
Chlamydia, Mycoplasma en
stafylokokkenbacteriën. Breedspectrum chinolonen zoals ciprofloxacine zijn eveneens effectief tegen
gramnegatieve bacteriën, waaronder
Pseudomonas aeruginosa,
Campylobacter,
Legionella en
Neisseria gonorrhoeae.
Bacteriële infecties
Fluorchinolonen zijn nuttig bij de behandeling van diverse bacteriële infecties, waaronder:
Zwangere vrouwen mogen dit soort antibioticum niet nemen /
Bron: PublicDomainPictures, Pixabay
Tegenindicatie van chinolonen-antibiotica
Het gebruik van chinolonen wordt afgeraden in de kindertijd (tot 16 jaar) en tijdens de zwangerschap. Ook patiënten die
corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) gebruiken, dienen deze antibiotica te vermijden. Bovendien is het gebruik van chinolonen niet aanbevolen bij patiënten met
tendinitis (peesontsteking).
Resistentie van fluorchinolonen
In veel landen is 30-40% van
Escherichia coli resistent tegen fluorchinolonen.
Antibioticaresistentie is ook een groeiend probleem bij
Salmonella,
Vibrio cholerae en
Staphylococcus aureus, inclusief
MRSA-stammen.
Toedieningswijze van chinolonen
Chinolonen zijn beschikbaar in diverse toedieningsvormen:
- Drank
- Infuusvloeistof
- Oogdruppels
- Tabletten
- Vloeistof voor injecties
Bijwerkingen van fluorquinolonen
Hart
Een verlengd QT-interval is in verband gebracht met het gebruik van fluorchinolonen. De Rijksoverheid meldde in oktober 2020 dat chinolonen het risico verhogen op een aorta-aneurysma (verwijding van de aorta) en een
aortadissectie (scheur in de binnenwand van de aorta).
Hoofdpijn is één van de mogelijke bijwerkingen van quinolonen /
Bron: Geralt, Pixabay
Hersenen
Neurotoxiciteit (schade aan de
hersenen) kan optreden bij het gebruik van fluorchinolonen. Mogelijke symptomen zijn onder andere:
Huid
Mogelijke huidgerelateerde bijwerkingen zijn onder andere lichtgevoelige
huiduitslag,
jeuk,
roodheid van de huid, het
Stevens-Johnson-syndroom of
toxische epidermale necrolyse.
Maag en darmen
Problemen met
maag en
darmen kunnen voorkomen, waaronder
buikpijn,
braken,
diarree,
misselijkheid en
maagpijn.
Pezen
Peesbeschadiging, zoals peesruptuur (met name van de achillespees), kan optreden binnen 48 uur na gebruik van het medicijn. Bij optreden van deze bijwerking moet het geneesmiddel onmiddellijk worden gestaakt.
Andere bijwerkingen
Andere mogelijke bijwerkingen omvatten:
Vanwege de aanzienlijke kans op ernstige bijwerkingen, kiezen artsen vaak eerst voor andere antibiotica om bacteriële infecties te bestrijden. Quinolonen worden doorgaans pas voorgeschreven als andere behandelingen falen of onvoldoende effectief blijken.
Complicaties
Chinolonen kunnen naast de genoemde bijwerkingen ook leiden tot verdere complicaties, zoals:
- Hartproblemen: Naast het verlengde QT-interval kunnen ernstige hartproblemen zoals aorta-aneurysma en aortadissectie optreden.
- Neurologische complicaties: Langdurig gebruik kan leiden tot epileptische aanvallen en hallucinaties, met langdurige impact op de mentale gezondheid.
- Peesrupturen: Vooral de achillespees is gevoelig voor scheuren, wat kan leiden tot langdurige mobiliteitsproblemen.
- Kinetische stoornissen: Bijwerkingen zoals duizeligheid en coördinatiestoornissen kunnen het risico op vallen en ongelukken verhogen.
Preventie van complicaties bij gebruik van quinolonen
Om de risico's en complicaties bij het gebruik van quinolonen te minimaliseren, kunnen de volgende preventieve maatregelen worden genomen:
- Zorgvuldige Selectie van Patiënten: Vermijd het voorschrijven van quinolonen aan patiënten met een geschiedenis van tendinitis of die corticosteroïden gebruiken.
- Regelmatige Monitoring: Patiënten die quinolonen gebruiken moeten regelmatig worden gecontroleerd op bijwerkingen zoals hartproblemen en peesbeschadiging.
- Alternatieve Behandelingen: Overweeg alternatieve antibiotica als eerste behandelingsoptie, vooral bij patiënten met een verhoogd risico op bijwerkingen.
- Educatie van Patiënten: Informeer patiënten over de mogelijke bijwerkingen en symptomen van complicaties, zodat ze tijdig medische hulp kunnen zoeken.
- Voorzichtigheid bij Oudere Volwassenen: Oudere patiënten kunnen extra kwetsbaar zijn voor bijwerkingen en complicaties. Het gebruik van quinolonen bij deze groep dient met uiterste voorzichtigheid te worden overwogen.
Lees verder