Quinolonen (chinolonen, fluorquinolonen): Soort antibiotica

Quinolonen (fluorquinolonen, chinolonen, fluorchinolonen) zijn nuttige breedspectrumantibiotica. Chinolonen remmen de bacteriële DNA-synthese (aanmaak van DNA) waardoor de groei van bacteriën geremd wordt en de bacteriën uiteindelijk sterven. De arts zet dit antibioticum in voor het behandelen van tal van bacteriële infecties aan bijvoorbeeld het bot, de huid, de luchtwegen en de urinewegen, al zijn ook andere infecties te bestrijden met quinolon-antibiotica. De arts zet chinolonen voornamelijk in als ‘reserve-antibioticum’ waarbij de behandeling van andere antibiotica gefaald heeft of onvoldoende effectief was. Aan het gebruik van dit soort antibioticum zijn namelijk potentieel ernstige bijwerkingen geassocieerd.

• Indicatie van gebruik van quinolonen
• Grampositieve en gramnegatieve bacteriën
• Bacteriële infecties
• Tegenindicatie van chinolonen-antibiotica
• Resistentie van fluochinolonen
• Toedieningswijze van soort antibioticum
• Bijwerkingen van fluorquinolonen
• Hart
• Hersenen
• Huid
• Maag en darmen
• Pezen
• Andere bijwerkingen

Indicatie van gebruik van quinolonen

Grampositieve en gramnegatieve bacteriën

Chinolonen zijn qua structuur gerelateerd aan nalidixinezuur. Deze laatste bereikt slechts lage serumconcentraties na orale (via de mond ingenomen) toediening en het gebruik ervan is beperkt tot de urinewegen waar het geconcentreerd is. Nieuwere chinolonen, waaronder moxifloxacine, gemifloxacine en gatifloxacine, hebben een grotere activiteit tegen grampositieve pathogenen (ziekteverwekkers) zoals Chlamydia, Mycoplasma en stafylokokkenbacteriên. De breedspectrum chinolonen zoals ciprofloxacine werken eveneens tegen gramnegatieve bacteriën, waaronder Pseudomonas aeruginosa, Campylobacter, Legionella en Neisseria gonorroeae.

Bacteriële infecties

Fluorchinolonen zijn nuttig bij de behandeling van volgende bacteriële infecties:

• antrax (miltvuur: infectie met symptomen aan huid en longen)
• bloedvergiftiging (sepsis)
• botinfecties
• huidinfecties
• luchtweginfecties: De nieuwere orale chinolonen bieden een alternatief voor bètalactamantibiotica bij lagere luchtweginfecties
• meningokokkeninfecties
• ooginfecties
• reizigersdiarree (enkel bij ernstige symptomen)
• seksueel overdraagbare aandoeningen zoals gonorroe en niet-specifieke urethritis door Chlamydia trachomatis
• urineweginfecties

Tegenindicatie van chinolonen-antibiotica

Patiënten mogen dit soort antibioticum niet gebruiken in de kindertijd (tot 16 jaar) en tijdens de zwangerschap. Ook patiënten die die corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) gebruiken, nemen dit medicijn best niet in. Het soort antibioticum mag evenmin worden gebruikt bij patiënten met tendinitis (peesontsteking).

Resistentie van fluochinolonen

In veel landen is 30-40% van Escherichia coli resistent. Antibioticaresistentie is ook een groeiend probleem bij Salmonella, Vibrio cholerae en Staphylococcus aureus, inclusief MRSA-stammen.

Toedieningswijze van soort antibioticum

Dit soort antibioticum is beschikbaar in diverse toedieningswijzen:

• drank
• infuusvloeistof
• oogdruppels
• tabletten
• vloeistof voor injecties

Bijwerkingen van fluorquinolonen

Hart

Het verlengd QT-interval is in verband gebracht met het gebruik van dit soort antibioticum. De Rijksoverheid meldde tot slot in oktober 2020 dat chinolonen het risico verhogen op een aorta-aneurysma (verwijding in de aorta) en een aortadissectie (scheur in de binnenwand van de aorta).

Hersenen

Af en toe komt neurotoxiciteit (schade aan de hersenen) tot stand. Mogelijke symptomen hiervan zijn:

• convulsies (stuipen: oncontroleerbare bewegingen)
• delier
• duizeligheid
• een smaakstoornis
• epileptische aanvallen
• hallucinaties
• hoofdpijn

Huid

Een lichtgevoelige huiduitslag, jeuk en roodheid van de huid, het Stevens-Johnson-syndroom of toxische epidermale necrolyse zijn eveneens mogelijke bijwerkingen van het gebruik van chinolonen.

Maag en darmen

Maag- en darmproblemen (buikpijn, braken, diarree, misselijkheid en maagpijn zijn vaak voorkomende bijwerkingen van het gebruik van dit soort antibioticum.

Pezen

Peesbeschadiging, inclusief een peesbreuk (peesruptuur en dan vooral een achillespeesruptuur), treedt soms binnen 48 uur na gebruik van het medicijn op. Het geneesmiddel moet dan onmiddellijk worden gestopt.

Andere bijwerkingen

Ook andere bijwerkingen komen mogelijk tot uiting zoals:

• bloedafwijkingen
• candidiasis
• Clostridium difficile-geassocieerde diarree
• hypoglykemie (verlaagde bloedsuikerspiegel) of hyperglykemie (verhoogde bloedsuikerspiegel)
• leverproblemen
• nierproblemen
• slaapstoornissen

Door de grote hoeveelheid van mogelijke (ernstige) bijwerkingen, besluit de arts vaak eerst om andere antibiotica in te zetten om de bacteriële infectie te bestrijden. Pas als deze niet of onvoldoende werken, opteert hij voor quinolonen-antibiotica.

Lees verder

• Antibiotica: Geneesmiddelen tegen een bacteriële infectie
• Antibioticaresistentie: Geen werking meer van antibiotica