Virale hepatitis A-infectie: Ontsteking van lever door virus

Bij een virale hepatitis A-infectie is de lever ontstoken en gezwollen als gevolg van een virus, meer bepaald het hepatitis A-virus. De ziekte komt vooral voor in gebieden met een lagere sociaaleconomische status, en tast dan voornamelijk kinderen aan. Niet alle besmette patiënten ervaren symptomen. Algemene tekenen en geelzucht zijn de belangrijkste klachten van de infectie. Zowel via de ontlasting als in het bloed is het virus te detecteren. De behandeling verloopt ondersteunend. Het merendeel van de patiënten herstelt volledig. Complicaties zijn mogelijk maar treden zelden op. Het hepatitis A-virus werd tot slot voor het eerst in 1973 geïdentificeerd.

• Synoniemen hepatitis A
• Epidemiologie van leverontsteking
• Oorzaken HAV: Virus
• Symptomen van ontstoken lever: Algemene tekenen en geelzucht
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ontsteking van lever
• Prognose van infectie door hepatitis A-virus
• Complicaties hepatitis A
• Preventie van virale ziekte

Synoniemen hepatitis A

Hepatitis A is ook nog gekend als ‘hepatitis infectiosa’ of ‘hepatitis epidemica’. De gebruikte afkorting voor een infectie met het hepatitis A-virus is 'HAV'.

Epidemiologie van leverontsteking

Hepatitis A is de meest voorkomende vorm van virale hepatitis die wereldwijd voorkomt, vaak in epidemieën. De ziekte komt voorts vaak voor bij jongvolwassenen die naar gebieden reizen waar het virus endemisch is zoals de landen in Mexico, Midden- en Zuid-Amerika en ontwikkelingslanden. In ontwikkelingslanden met slechte hygiënische omstandigheden en slechte hygiënische praktijken zijn 90% van de inwoners vaak al vóór tienjarige leeftijd geïnfecteerd met HAV. De ziekte komt meestal in het najaar voor en tast vooral kinderen en jongvolwassenen aan.

Oorzaken HAV: Virus

Het hepatitis A-virus (HAV) is een kubusvormig RNA-virus (een enterovirus) met een diameter van 27-29 nm. De overdracht van de infectie geschiedt oraal en de verspreiding van het virus verloopt via de menselijke feces (ontlasting) hetzij rechtstreeks of bijvoorbeeld via besmette voedingsmiddelen (vooral schaaldieren en groenten) of voorwerpen. Overbevolking en slechte sanitaire voorzieningen vergemakkelijken de verspreiding. Het virus vermenigvuldigt zich in de lever, wordt uitgescheiden in gal en wordt dan ongeveer twee weken voor de aanvang van de klinische ziekte en tot zeven dagen daarna uitgescheiden in de ontlasting van geïnfecteerde patiënten. De ziekte is maximaal besmettelijk net voor het begin van geelzucht.

Naast het hepatitis A-virus resulteert een besmetting met volgende virussen ook in een hepatitis A-infectie:

• het coxsackievirus
• het cytomegalovirus
• het Epstein-barrvirus (veroorzaakt klierkoorts)
• het herpes simplex-virus
• andere arbovirussen, die bijvoorbeeld influenza (griep) of gele koorts veroorzaken

Symptomen van ontstoken lever: Algemene tekenen en geelzucht

De meeste kinderen ervaren geen klachten door de ziekte, terwijl zo'n 75% van de volwassenen tekenen ervaart. De incubatietijd van het hepatitis A-virus is twee tot zes weken; na deze tijd komen de klachten tot uiting. De symptomen van de hepatitis A-infectie treden meestal plotseling op en zijn mild tot ernstig.

Door het grote aantal virussen in de lever, voelt de patiënt zich onwel. Dit gaat gepaard met misselijkheid, een verlies van eetlust, braken, buikpijn, diarree, koorts, vermoeidheid, gewrichtspijn en/of gewichtsverlies. Velen herstellen in dit stadium en krijgen dan niet te maken met geelzucht. Na één of twee weken krijgt een aantal patiënten (vooral volwassenen) geelzucht, maar dan verbeteren wel de andere symptomen. Wanneer echter alle symptomen en eventuele mentale verwardheid aanwezig zijn en aanhouden in combinatie met de geelzucht, is een beoordeling door een arts vereist. Naarmate de geelzucht zich verspreidt, heeft een patiënt meer donkere urine en een bleke ontlasting als gevolg van de intrahepatische cholestase (galstuwing in de lever). Na enkele dagen tot weken vermindert de gele verkleuring van de huid, slijmvliezen en lichaamsvloeistoffen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De lever is matig vergroot (hepatomegalie) en de milt is voelbaar bij ongeveer 10% van de patiënten met een HAV-infectie. Af en toe bemerkt de arts gezwollen lymfeklieren (lymfadenopathie). Sommige patiënten ervaren hierbij een voorbijgaande huiduitslag.

Diagnostisch onderzoek

HAV-deeltjes kunnen door middel van elektronenmicroscopie in de feces (ontlasting) worden aangetoond. Verder is een bloedonderzoek nodig, waarbij de arts de aanwezigheid van de antilichamen opspoort. Dit is zowel bij een acute als een dode infectie mogelijk. Verdere testen zijn niet nodig wanneer de arts in het bloed een IgM-antilichaam vindt, maar de arts moet wel de leverfunctie opvolgen totdat deze weer de normale waarden bereiken.

Behandeling van ontsteking van lever

Er is geen specifieke behandeling voor patiënten met een hepatitis A-infectie. In de meeste gevallen is een ziekenhuisopname niet vereist. De patiënt moet enkel maar 'uitzieken' bij deze virale infectieziekte. Wel moet de patiënt voldoende blijven drinken om uitdroging te voorkomen, maar hierbij moet hij wel alcohol vermijden. Corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) bieden geen voordelen. Pijnstillers zijn in sommige gevallen wel nuttig. Verbeterde sanitaire voorzieningen en het HAV-vaccin zijn de meest effectieve manieren om de ziekte te bestrijden.

Prognose van infectie door hepatitis A-virus

Verbeteringen in de hygiëne, de volksgezondheid en de watervoorziening hebben het aantal patiënten met een hepatitis A-infectie wereldwijd aanzienlijk verminderd. De prognose is dan ook uitstekend. In de meeste gevallen zijn de patiënten volledig hersteld binnen de drie tot zes weken nadat de symptomen gestart zijn. HAV hepatitis verloopt nooit naar chronische leverziekte. De sterfte bij jongvolwassenen bedraagt 0,1%, maar neemt toe met de leeftijd. De meest voorkomende doodsoorzaken zijn fulminante levernecrose (afsterven van leverweefsel).

Complicaties hepatitis A

In tegenstelling tot hepatitis B en hepatitis C, veroorzaakt een HAV-infectie geen chronische leverziekte en is deze zelden dodelijk. Patiënten die geïnfecteerd zijn, zijn immers immuun voor HAV voor de rest van hun leven. Complicaties buiten de lever zijn dan ook zeldzaam, maar zijn wel mogelijk. Vooral vijftigplussers lijden sneller aan complicaties. Deze omvatten:

• artritis (gewrichtsontsteking)
• myocarditis (ontsteking van de hartspier)
• nierfalen
• vasculitis (ontsteking van een bloedvat)

Verder hebben sommige patiënten uitdrogingsverschijnselen waarvoor een ziekenhuisopname met intraveneuze (via een ader) vochttoediening noodzakelijk is. Soms verloopt de ziekte ook in twee fases (bifasisch), waarbij de geelzucht terugkeert. Soms is sprake van meer ernstige geelzucht waarbij de symptomen zeven tot twintig weken klachten aanhouden. Dit is gekend als 'cholestatische virale hepatitis'. Zeer sporadisch treden ernstige complicaties op zoals verwoestende hepatitis, levernecrose (afsterven van het leverweefsel) en de dood.

Preventie van virale ziekte

Een goede voedselhygiëne en persoonlijke hygiëne is nodig om een virale infectie te vermijden. Het virus is bestand tegen chlorering maar wordt gedood door kokend water gedurende tien minuten.

Een HAV-vaccin is voorhanden sinds 1995, en wordt gegeven aan een aantal risicogroepen:

• mensen die (vaak) reizen naar endemische gebieden
• patiënten met een chronische leverziekte
• patiënten met hemofilie (bloedingsziekte door het ontbreken van stollingsfactoren)
• werknemers met frequent contact met hepatitispatiënten (bijvoorbeeld in residentiële instellingen)

Lees verder

• Icterus (geelzucht) en hepatitis (leverontsteking)
• Geelzucht (icterus): Soorten, oorzaken en symptomen
• Levergezondheid: Tips voor goede leverfunctie