Duizendblad: gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen

Duizendblad (Achillea millefolium) is een plant uit de composietenfamilie en ongetwijfeld een van de bekendste wilde kruiden. De aangenaam geurende plant, met witte tot roze (en soms ook rode) bloemen, is een belangrijke medicinale plant in de natuurgeneeskunde. Daar wordt ze gebruikt tegen maagklachten en indigestie of dyspepsie. Omdat het duizendblad niet veeleisend is, kun je ze vrijwel overal aantreffen. Het groeit op weiden en langs de weg. Duizendblad kan als thee of tinctuur worden gebruikt. Bij deze bereidingsvormen is het geschikt voor zowel inwendig als uitwendig gebruik. Alleen de duizendbladbladeren en -bloemen worden gebruikt. Het kruid wordt zowel inwendig als uitwendig gebruikt in een dagelijkse dosis tot 4,5 g. Het wordt gebruikt als duizendbladthee, theemengsels, sap, tinctuur, extract, zitbad, kompressen, vol bad, stoombad of om mee te wassen.

Wat is duizendblad?
Profiel van duizendblad
Voorkomen en teelt
Inhoudsstoffen
Toepassingen van duizendblad
Duizendbladthee
Vers geperst sap
Uitwendig gebruik
Etherische olie van duizendblad
Duizendblad in crèmes
Gezondheidsvoordelen
Bereiding van duizendbladthee
Duizendblad telen
Het verzamelen van duizendblad

Dubbelveerdelig blad / Bron: Rasbak, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Wat is duizendblad?

Het duizendblad (Achillea millefolium) behoort tot de composietenfamilie en wordt in de volksmond ook wel 'duivelsnetel' genoemd, omdat het in vroegere tijden bij bezweringen gebruikt werd. De winterharde vaste plant is meestal 40 tot 60 cm hoog. Van juni tot september produceren de wilde planten kleine witte tot roze bloemen die bij elkaar staan in bloemschermen. Door zijn fijn verdeelde, dubbel veerdelige bladeren, lijkt het of dit kruid wel duizenden blaadjes heeft en vandaar de benaming 'duizendblad'. Als je het kruid wilt verzamelen, kun je dit het beste tijdens de bloeiperiode doen, omdat de concentratie van werkzame stoffen dan het hoogst is. Je snijdt de bovengrondse delen ongeveer 10 cm boven de grond af en hangt ze ondersteboven te drogen op een schaduwrijke plek. Het kruid wordt vervolgens in kleine delen gesneden en bewaard in een donkere, afgesloten bakje, beschermd tegen licht. Als je het duizendblad wilt eten, moet je het alleen in het voorjaar verzamelen, want oudere planten smaken bitter.

Bloemen van het duizendblad / Bron: Petar Miloševi, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)

Profiel van duizendblad

Botanische naam: Achillea millefolium
Familie: composietenfamilie
Zaai- / planttijd: maart-april
Bloeitijd: mei-augustus
Oogsttijd: mei-september
Locatie: zonnig; voedselrijke, vrij droge en doorlatende bodems
Inhoudsstoffen: isovaleriaanzuur, salicylzuur, asparagine, sterolen, flavonoïden, bitterstoffen, tanninen en coumarinen
Gebruik als geneeskrachtig kruid bij wondgenezing, maag-darmklachten, reuma, menopauze/overgang, hoge bloeddruk
Gebruikte delen: de hele plant, vers of gedroogd, maar niet de wortels
De bloem: het op smaak brengen van gerechten (verzamelen in mei-juni)
Gebruik als aromatische kruid in wilde kruidensalades, in soepen, sausen en omeletten (verzamelen in april-mei)

Achillea millefolium na een bosbrand in de uitlopers van de Wenatchee, Washington / Bron: Thayne Tuason, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)

Voorkomen en teelt

Het duizendblad is een niet-veeleisende plant die van oorsprong in gematigde en subtropische zones van Europa en West-Azië voorkomt. Via Europese kolonisten bereikte de plant ook Noord-Amerika en Australië. Duizendblad houdt van zonnige locaties en groeit in grasland en wegbermen op alle droge tot vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke bodems, met een uitgesproken voorkeur voor meer zandige bodems. Als je ze in je tuin wilt planten, kun je in tuincentra zelfs rassen met rode, gele of oranje bloemen kopen.

Duizendblad dient bij voorkeur gezaaid te worden in de pot. De vaste planten worden op een afstand van 30 cm geplant in een doorlatende, matig vochtige en voedselrijke grond. Ze worden in het vroege voorjaar en het late najaar bemest met compost. In de late herfst wordt het kruid dan teruggebracht tot net boven de grond. Als je je duizendblad wilt vermenigvuldigen, deel je de wortelstokken in het voorjaar of de herfst. Duizendblad is nauwelijks vatbaar voor plagen en plantenziekten.

Achillea millefolium 'Paprika' cultivar / Bron: Timmeh 87 at English Wikipedia, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Inhoudsstoffen

Het duizendbladkruid bevat flavonoïden, etherische oliën, sesquiterpenen, asparagine, proazulen, chamazulen, tannines, eucalyptol, bitterstoffen etc. Het heeft spijsverterings, pijnstillende, diuretische (vochtafdrijvende), hartversterkende, bloedsomloopbevorderende en zenuwversterkende effecten.

Toepassingen van duizendblad

Duizendblad kan als thee of tinctuur worden gebruikt. Bij deze bereidingsvormen is het geschikt voor zowel inwendig als uitwendig gebruik.

Duizendbladthee

Van bijzonder belang is het vermogen van het duizendblad om de terugkeer van bloed naar het hart in de aderen te bevorderen. Dit verbetert de bloedcirculatie en veneuze klachten zoals spataderen, dikke gezwollen voeten, doorbloedingsstoornissen van het hart en etalagebenen worden positief beïnvloed. Het drinken van duizendbladthee tijdens de menstruatie zorgt voor een betere doorbloeding en helpt tegen menstruatiekramp.

Duizendblad etherische olie in een kleurloze glazen flacon / Bron: Itineranttrader, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Vers geperst sap

Het vers geperste duizendbladensap is bijzonder waardevol. Het moet echter zeer vers zijn en mag in geen geval gisten. Je kunt dit sap driemaal daags nemen door een theelepel te mengen in een glas water en dit op te drinken.

Uitwendig gebruik

Uitwendig kan het duizendblad worden gebruikt voor (zit)baden, voor wasbeurten of kompressen. In volle baden is duizendblad bijvoorbeeld geschikt tegen neuralgie of zenuwpijn. Uitwendig gebruik is ook geschikt voor zweren, slecht genezende wonden en psoriasis. Duizendblad wordt van oudsher gebruikt voor brand- en snijwonden.

Etherische olie van duizendblad

Duizendblad etherische olie is vrij duur en wordt gewonnen door de stoomdestillatie van het gedroogde kruid. Verdund kan het worden gebruikt voor massages, kompressen, zitbaden, voetenbaden en in geurlampen. Gewreven op het voorhoofd en de nek helpt het bijvoorbeeld tegen hoofdpijn, maar ook tegen veel van de andere hierboven genoemde toepassingen.

Duizendblad in crèmes

Door zijn huidherstellende werking is het duizendblad ook zeer geschikt voor crèmes en zalven.

Duizendblad bij (lichte) misselijkheid / Bron: Istock.com/CentralITAlliance

Gezondheidsvoordelen

Het duizendblad bevat onder meer azuleen, flavon, eucalyptol, bitterstoffen en tannines. De etherische stoffen zijn veelzijdig, bijvoorbeeld ontstekingsremmend, antibacterieel, krampstillend en hemostatisch (bloedstollend). Duizendbladthee kan worden gebruikt voor de volgende klachten:

Maag-darmklachten: De bitterstoffen in het duizendblad stimuleren de galafscheiding in de levercellen en daarmee de spijsvertering. De thee kan ook helpen bij gebrek aan eetlust en lichte misselijkheid.
Wonden: Vanwege het hemostatische effect van duizendbladkruid kan het bijvoorbeeld helpen bij neusbloedingen of kleinere wonden.
Ontsteking: Duizendblad bevat stoffen die weefselhormonen kunnen remmen, wat kan leiden tot ontsteking, pijn of krampen.
Menstruatieproblemen: Door het antispasmodische effect kan de thee ook helpen bij pijn in de onderbuik en menstruatiekrampen.
Bloedcirculatie: Naast hemostatische eigenschappen kan duizendblad ook de bloedcirculatie stimuleren. Dit kan bijvoorbeeld worden gebruikt voor spierontspanning. Duizendbladthee wordt echter niet aanbevolen tijdens de zwangerschap, omdat dit weeën kan veroorzaken.
Rustgevend en verkwikkend: Ook hier kan de thee in beide richtingen worden gebruikt. Net als bij kamillethee heeft duizendblad een kalmerend effect vanwege de anticonvulsieve eigenschappen, maar het kan ook een stimulerend effect hebben door de bloedcirculatie te bevorderen.

Bereiding van duizendbladthee

Duizendbladthee is gemakkelijk te bereiden. Je kunt duizendbladthee kopen in de apotheek, in drogisterijen, in de biologische supermarkt, in de theehandel en op internet. Je kunt op de volgende manier duizendbladthee klaarmaken:

Giet 150 milliliter kokend water (een kopje) over een of twee theelepels duizendbladkruid.
Laat het nu ongeveer 10-15 minuten afgedekt staan.
Giet de thee door een zeef.
Afhankelijk van je klachten, drink drie tot vier kopjes per dag tussen de maaltijden door.

Duizendbladzaden / Bron: Steve Hurst @ USDA-NRCS PLANTS Database, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Duizendblad telen

Het telen van het duizendblad dat zo vaak in het wild voorkomt, is moeilijker dan je denkt. Het duizendblad houdt van zonnige locaties. De grond kan zanderig of leemachtig zijn. Als je duizendbladzaden hebt, kun je ze in het voorjaar zaaien, bij voorkeur in kleine potten. De zaden zijn maar een jaar kiemkrachtig, dus gebruik ze snel. Zodra de jonge planten wat gegroeid zijn, kunnen ze buiten gezet worden in de volle grond. Als ze zich senang voelen op een bepaalde locatie, dan komen ze in de jaren daarna terug. Omdat het relatief laat ontspruit, overwoekert onkruid het soms van tevoren. Volwassen planten kunnen ook worden vermeerderd door de wortelstokken te stekken.

Het verzamelen van duizendblad

In de bloeiperiode wordt het kruid ongeveer een handbreedte boven de grond afgesneden. Vervolgens bind je kleine bundels planten samen en hang je ze met de bloemen naar beneden op een droge, schaduwrijke plek. Zodra de planten droog zijn versnipper je ze (liefst met een schaar) en houd je ze koel, droog en beschermd tegen licht.