Gember wetenschappelijk bekeken

Gember behoort tot de meest favoriete specerij­en. Over de hele wereld wordt de gemberplant gebruikt voor culinaire en medicinale doelein­den, in de drankenindustrie en in de parfumerie. Zingiber officinale is de botanische naam voor gember, die in de 18e eeuw door Linnaeus aan de plant gegeven werd. Gember groeit goed in een heet, vochtig en schaduwrijk klimaat, op goed bewerkte leemachtige grond. Hij heeft een wortelstok, waar­door de plant zich op eenvoudige wijze kan vermeerderen. De wor­telstok is wit/gelig met soms een blauwe ring van binnen, wat duidt op de aanwezigheid van een eiwitsplitsend en eiwitverterend enzym (zingi­bain). Er zijn heel veel soorten gember: alleen al in India groeien er meer dan vijftig verschillenden. Elk soort heeft zijn ei­gen specifieke geur en aroma, afhankelijk van de bodem en de groeiomstandigheden.

Actieve bestanddelen van gember

Verse gember wordt al vele eeuwen gebruikt: van de gemberwortel wordt bijvoorbeeld gemberthee gezet of wordt een kompres gemaakt ter verlichting van hoofd­pijn, griep of spierpijn. Daarnaast kan verse gember worden verwerkt tot gekonfijte gember, gemberpoeder en gemberextract. Elke vorm van gember heeft zijn eigen waarde en voordelen. In 1879 werden de eerste werkzame bestanddelen van gember geïsoleerd en geï­dentificeerd: de fenylalkylketonen met 6-gingerol en 6-shogaol. Het gingerol uit de verse gember wordt omgezet in shogaol wanneer de wortelstok gedroogd en verhit wordt. Deze omzetting of transformatie van actieve componenten biedt een verrassende uitbrei­ding van therapeutische mogelijkheden.

Gingerol stimuleert de leverfunctie en shogaol werkt vooral pijn­stillend en ontstekingsremmend. Gember-extracten worden geëxtraheerd op water/alcoholbasis, waarbij gemberpoeder en vers gembersap gecombineerd wor­den. Deze combinatie van poe­der en sap leidt tot een verhoog­de concentratie van werkzame stoffen en een synergetische (el­kaar versterkende) activiteit. In de wor­telstok bevindt zich ook zingibain, een eiwitsplitsend en eiwit-ver­terend enzym dat vergelijkbaar is met papaïne en bromelaïne. Hoewel de wortelstok slechts 2% zingibain bevat, is zingibain de krachtigste bron van eiwitsplitsende en eiwitverterende enzymen uit de natuur. Zingibain is sterker werk­zaam dan papaïne. Door deze enzymatische werking kan het gemberextract van grote waarde zijn bij de ondersteuning of verbetering van de spijsvertering. Daarnaast heeft zingibain een ontstekingsremmende en weerstandsverhogende werking.

Gember tegen misselijkheid, reisziekte

Aanvankelijk stond gember vooral bekend als algeme­ne spijsverteringshulp. Later zou blijken, dat gember ook een specifieke maagversterkende werking heeft. Goed uitgevoerde onderzoeken toonden aan, dat gemberextract opmerkelijk effectief en betrouwbaar is bij reisziekte. Door minimaal 3 uur voor de aanvang van de reis (per auto, boot of vliegtuig) één capsule gemberextract van 500 mg in te nemen (een half uur voor de maaltijd met vruchtensap of water), wordt mis­selijkheid of overgeven voorkomen. Ook bij misselijk­heid ten gevolge van chemokuren of operatieve ingre­pen blijkt het gemberextract van nut te zijn.

Ontstekingsremmend, reuma

Vervolgonderzoek richtte zich vooral op de ontstekingsremmende en pijnstil­lende werking van gember. Onderzocht werd of gemberextract pijnverlichtend zou werken bij reumatoïde artritis. Regulier worden bij deze aandoening medicijnen als aspirine of ibuprofen ingezet, die horen tot de NSAID's: non-steroidal anti-inflammatory drugs. De NSAID's remmen alle prostaglandines, inclusief PGI2 dat het slijmvlies beschermt. Gemberextract reduceert ont­stekingachtige eicosanoïden als PGE2, TXA2 en LTB4, maar behoudt de dominantie van PGI2 en beschermt de slijmvlieslaag. Studies tonen aan dat gember min­stens twee eicosanoïdensystemen remt (5-lipoxygenase en cyclo-oxygenase) en de eicosanoïdenbalans herstelt. Deense onderzoeken bevestigen dat gemberextract patiënten met reumatoïde artritis reeds na 3 maanden vermindering van pijn, van zwelling en van stijfheid ervaarden (dagdosering: 2 tot 4 capsules van 500 mg gestandaardiseerd extract). Ook na meer dan 2 jaar gebruik nam de effectiviteit niet af en waren er geen bijwerkingen.

Hart en bloedvaten

Ook voor het hart en de bloedvaten kan gember gebruikt worden. Een onderzoeker die niet reageerde op reguliere geneesmiddelen die de bloedplaatjes-aggregatie moeten remmen, bemerkte bij toeval dat gebruik van gember wel tot verbetering leidde. Nader onderzoek toonde een opmerkelijke daling van de bloedplaatjesaggregatie als de patiënt een week lang dagelijks 4 capsules gestandaardiseerd gemberextract innam. In een vergelijkend onderzoek met knoflook bleek het gemberextract duidelijk superieur. Daar­naast versterkt gember het hart en stimuleert het de doorbloeding.

Verhoogt absorptie van voedingsstoffen

Gember heeft niet alleen een maagversterkende en spijsverteringsbevorderende werking, maar kan bij dagelijks gebruik ook de opname van voedingsstoffen aan­zienlijk verhogen. Gember-extract verhoogt de biologische beschikbaar­heid van vitamines en mineralen.

Gember dus, voor alles goed, zoals een marktkramer onlangs spottend beweerde en hij had nog wel een beetje gelijk ook.

Voor nader onderzoek

• Mowrey D.B., Clayson DE. Motion Sickness, Ginger and Psychophysics, Lancet 1982; 655-657, 1982.
• ESCOP; "Zingiberis rhizoma", maart 1996
• Srivastava K.C., M us taf a T., Ginger (Zingiber officinale) in Rheumatism and Musculoskeletal Disorders. Médical Hypotheses(1992) 39, 342-348
• Srivastava K.C.,Mustafa T., Effects of Aqueous extracts of union, Garlic and Ginger on Plateletaggregation and Metabolism of Arachidonic acid in the Blood vascular System " Prostaglandins, Leukotrienes and Médiane 13:221-235,1984
• Atal, C.K. Zutshi U. Rao P. G. Scientific Evidence on the Rok of Ayurvedic Her bals on Bioavailability of Drugs. Journal of Ethnopharmacology 1991. Sept. 4 (2) 229-232.