Gordelroos: symptomen, oorzaken, behandeling & besmettelijk

Gordelroos: symptomen, oorzaken, behandeling & besmettelijk Gordelroos symptomen zijn huiduitslag, jeuk of een pijnlijk, brandend gevoel op de huid. Gordelroos of herpes zoster is een virale infectie, die wordt gekenmerkt door een ontsteking van bepaalde zenuwen: de sensorische ganglia. Dit gaat gepaard met rode huiduitslag en met vocht gevulde blaasjes. De klachten ontstaan in een scherp begrensd huidgebied aan één kant van het lichaam. Iedereen die ooit een infectie met het waterpokkenvirus heeft doorgemaakt, kan gordelroos ontwikkelen. Gordelroos geneest normaal gesproken spontaan. Behandeling van gordelroos richt zich op symptoombestrijding. Tegen de pijn kun je zo nodig paracetamol gebruiken. Soms worden bij gordelroos virusremmers voorgeschreven. Complicaties kunnen optreden bij mensen wier immuunsysteem is verzwakt.

Oorzaken van gordelroos

Herpes zoster

Gordelroos of herpes zoster is een ziekte die veroorzaakt wordt door reactivatie van het herpes zoster-virus, ook wel varicella-zoster virus, waterpokkenvirus, varicella-virus, zostervirus, of humaan herpes virus type 3 (HHV-3) genoemd. Dit resulteert in een plotseling optredende pijnlijke huiduitslag, die gepaard gaat met vocht gevulde blaasjes (blaren).

Waterpokken / Bron: Camiloaranzales, Wikimedia Commons (Publiek domein)Waterpokken / Bron: Camiloaranzales, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Waterpokken

Iemand die in zijn leven –meestal in de kinderjaren– waterpokken heeft gehad, raakt de veroorzaker van waterpokken, het Varicella zoster virus, nooit meer helemaal kwijt, doordat het virus in slapende toestand in bepaalde zenuwcellen in het ruggenmerg aanwezig blijft. Bij ongeveer één op de vijf mensen die besmet zijn geweest met waterpokken, wordt het virus later in het leven gereactiveerd. Dit komt vooral voor bij een verlaagde weerstand van het lichaam. Hierdoor ziet het virus de kans schoon om weer actief te worden, waarna het zich als gordelroos manifesteert.

Wie kan gordelroos krijgen?

Iedereen die ooit een infectie met het waterpokkenvirus heeft doorgemaakt, kan gordelroos ontwikkelen. Gordelroos komt vooral voor bij ouderen en mensen met een verlaagde weerstand. Het wordt zelden gezien bij kinderen.

Hoe vaak komt het voor in Nederland?

De gemiddelde jaarlijkse incidentie bedroeg 320-330 per 100.000 in de periode 1998-2001. De incidentie was iets hoger voor vrouwen dan voor mannen. De incidentie nam toe met de leeftijd (bron: RIVM).

Is gordelroos besmettelijk?

Besmetting

Vrijwel iedereen heeft een infectie met het waterpokkenvirus doorgemaakt. Mensen die dit nochtans nooit hebben doorgemaakt en dat zijn in de praktijk vaak kinderen, kan door een persoon die aan gordelroos lijdt met het virus besmet worden. Met name op het moment dat blaasjes op de huid aanwezig zijn, Door het vocht dat vrijkomt uit de blaasjes, of door de lucht, kan besmetting plaatsvinden.

Gevaarlijk voor pasgeborenen en baby's

Varicella-infecties kunnen voor pasgeborenen en baby’s gevaarlijk. Daarom moeten mensen met een actieve gordelroos het contact met jonge kinderen vermijden. Ouderen die in contact komen met kinderen die een waterpokkeninfectie doormaken, kunnen door dit contact een gordelroos ontwikkelen.

Bij gordelroos is één zijde van het lichaam aangetast / Bron: Fisle, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Bij gordelroos is één zijde van het lichaam aangetast / Bron: Fisle, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Symptomen van gordelroos

Pijn en jeuk

Gordelroos ontstaat in het verzorgingsgebied van één zenuw. Hierdoor blijft de ontsteking aan één kant van het lichaam en is de aangedane plek duidelijk afgebakend. Dit aangetaste huidgebied wordt dermatoom genoemd. De eerste symptomen van gordelroos zijn vaak extreme gevoeligheid of pijn in een brede band of gordel aan één kant van het lichaam, zoals de romp. Gordelroos kan zich ook manifesteren in een been, een arm, nek, het genitale gebied of aan één kant van het gezicht. Het gevoel kan bestaan uit jeuk, tintelingen, branderigheid, constante pijn, of pijnscheuten. (Soms kan je het gevoel hebben alsof mieren of insecten op of onder de huid kruipen (formicatie)). Als deze symptomen verschijnen in het gelaat, vooral rond de ogen, dan is onmiddellijke medische verzorging vereist, aangezien ontstekingsprocessen in het oog kunnen ontstaan die tot blijvende schade kunnen leiden. Andere niet-specifieke symptomen die kunnen optreden zijn koorts, koude rillingen, hoofdpijn, jeuk en gezwollen lymfeklieren.

Blaasjes die indrogen en korstjes worden

De huid wordt enkele dagen nadat de pijn ontstaat rood en er ontstaan vervolgens met helder vocht gevulde blaasjes, welke heftig kunnen jeuken en pijnlijk zijn. De blaasjes drogen na ongeveer 10 dagen in. De uitslag verdwijnt als de korstjes eraf vallen. Er kunnen littekens achterblijven.

Postherpetische neuralgie

Sommige patiënten ontwikkelen postherpetische neuralgie, dat is een lang aanhoudende gelokaliseerde pijn na het doormaken van gordelroos. Het blijkt dat maar liefst 15% van de mensen met gordelroos postherpetische pijn ontwikkelt. De meerderheid van de gevallen van langdurige zenuwpijnen, doen zich voor bij oudere patiënten en na gordelroos in het gelaat.

Risicofactoren

Iedereen die ooit waterpokken heeft gehad, kan op enig moment gordelroos ontwikkelen. Factoren die het risico op het ontwikkelen van gordelroos kunnen verhogen zijn:

Leeftijd

Gordelroos komt het meest voor bij mensen ouder dan 50 jaar. Het risico neemt toe met de leeftijd. Sommige deskundigen schatten dat de helft van de mensen van 80 jaar en ouder gordelroos heeft gehad.

Verzwakt immuunsysteem

Ziekten die je immuunsysteem verzwakken, zoals hiv/aids en kanker, kunnen het risico op gordelroos vergroten.

Het ondergaan van behandelingen tegen kanker

Bestraling of chemotherapie kunnen je weerstand tegen ziekten verlagen, wat tot gordelroos kan leiden.

Gebruik van bepaalde geneesmiddelen vergroot de kans op gordelroos / Bron: Stevepb, PixabayGebruik van bepaalde geneesmiddelen vergroot de kans op gordelroos / Bron: Stevepb, Pixabay

Inname van bepaalde medicijnen

Geneesmiddelen om afstoting van getransplanteerde organen te voorkomen kan het risico van gordelroos verhogen, evenals langdurig gebruik van steroïden zoals prednison.

Complicaties van gordelroos

Het niet (tijdig) krijgen van een medische behandeling vergroot het risico op complicaties. Complicaties van gordelroos zijn onder meer:

Postherpetische neuralgie (PHN)

PHN is pijn die niet verdwijnt binnen 1 maand. Het kan maanden duren of zelfs jaren nadat de gordelroos is genezen. Het komt vaker voor bij mensen van 50 jaar en ouder en bij mensen met een verzwakt immuunsysteem door een andere ziekte, zoals diabetes of hiv.

Gedissemineerd voorkomen (herpes zoster generalisata of disseminata)

Bij immuungecompromitteerde patiënten kan herpes zoster gedissemineerd voorkomen. Hierbij treedt een blaasjesachtige uitslag op over een groot gedeelte van het lichaam en dit kan het hart, longen, lever, alvleesklier, gewrichten en darmkanaal beïnvloeden. De infectie kan zich uitbreiden naar de motorische zenuwen, nodig om spieren te laten bewegen, wat kan leiden tot tijdelijke zwakte.

Hersenzenuw complicaties

Als gordelroos van invloed is op de hersenzenuwen, kunnen de volgende complicaties optreden:
  • Ontsteking, pijn en verlies van gevoel in een of beide ogen. De infectie kan van invloed zijn op je gezichtsvermogen.
  • Hevige oorpijn, een uitslag rond de oren, mond, gezicht, nek en hoofdhuid, en bewegingsproblemen van het gezicht; het syndroom van Ramsay-Hunt, een aandoening waarbij de zevende hersenzenuw ontstoken raakt. Andere symptomen kunnen bestaan uit gehoorverlies, duizeligheid en oorsuizen. Verlies van smaak en droge mond en droge ogen kunnen ook voorkomen.
  • Ontsteking en mogelijk verstopping van de bloedvaten, wat kan leiden tot een beroerte.

Andere complicaties

Andere complicaties kunnen bestaan uit:
  • Littekens en verkleuring van de huid;
  • Bacteriële infectie van de blaren;
  • Spierzwakte in het gebied van de geïnfecteerde huid voor, tijdens of na gordelroos.

Huisarts met patiënt / Bron: Istock.com/monkeybusinessimagesHuisarts met patiënt / Bron: Istock.com/monkeybusinessimages

Onderzoek en diagnose

Klinisch beeld

Gordelroos wordt meestal gediagnosticeerd op basis van het klinisch beeld. Soms is een huidbiopsie (wegnemen van een stukje weefsel) of een analyse van het blaasjesvocht zinvol om de diagnose te bevestigen.

Differentiële diagnose

Voor de arts kan de diagnose van gordelroos een enkele keer een uitdaging vormen, omdat het klinisch beeld van deze ziekte sterk kan lijken op één van volgende aandoeningen:
  • acne keloïdalis nuchae;
  • acneïforme uitbarstingen;
  • aften (stomatitis aftosa);
  • allergisch contacteczeem;
  • cellulitis;
  • cnidaria envenomatie;
  • contactstomatitis (ontsteking in de mond door overgevoeligheid);
  • ecthyma;
  • erysipeloïd;
  • folliculitis
  • humane koepokkeninfectie;
  • insectenbeten;
  • irriterend contacteczeem;
  • lichen striatus (synoniem: BLAISE, Blaschko Linear Acquired Inflammatory Skin Eruption);
  • mucosale candidiasis;
  • waterpokken
  • wondroos of belroos (erysipelas).

Paracetamol werkt pijnstillend en koortsverlagend / Bron: Martin SulmanParacetamol werkt pijnstillend en koortsverlagend / Bron: Martin Sulman

Behandeling van gordelroos

Symptoombestrijding

Gordelroos geneest normaal gesproken spontaan. Behandeling richt zich op symptoombestrijding, zoals pijnbestrijding. Je kan paracetamol gebruiken en als dat onvoldoende soelaas biedt, kun je (na overleg met de huisarts) diclofenac, ibuprofen of naproxen gebruiken. Een therapie voor de blaasjes is ook mogelijk. Zo kun je op de blaasjes een indrogende zalf (zink-oxide zalf of pasta) smeren en zo nodig kun je een vloeistof of crème op de huid doen om de jeuk te verminderen. In ernstige gevallen kan - indien men er vroegtijdig bij is - een antivirusmiddel (zoals aciclovir, valaciclovir of famciclovir) voorgeschreven worden, teneinde de symptomen te verlichten. Anti-virale therapie wordt vooral gestart bij gordelroos in het gezicht en bij patiënten met een sterk verminderde weerstand. Het is van belang zo snel mogelijk met de behandeling te beginnen. Recidief is zeldzaam, maar niet uitgesloten bij mensen met een gestoorde of verminderde afweer.

Wat te doen bij hevige en pijnlijke gordelroos?

Hevige en pijnlijke gordelroos kan worden behandeld met een zenuwbehandeling via een injectie laag in de rug. Deze behandeling is gericht op vermindering van de zwelling in de zenuw, het bestrijden van acute pijn te bestrijden en te voorkomen dat er een blijvende zenuwontsteking ontstaat. De zenuwbehandeling wordt gegeven door een anesthesist, die onder plaatselijke verdoving een dun naaldje naar de pijnlijke zenuw vlakbij het ruggenmerg brengt. Via het naaldje wordt een ontstekingsremmend medicijn (bijnierschorshormoon) ingespoten. Dit medicijn is gemengd met een verdovingsvloeistof, zodat je er meestal weinig van zult voelen. Deze behandeling kan plaatsvinden ter hoogte van de nek, borstkas, lage rug of het stuitje en heeft alleen zin het gebeurt binnen vijf weken vanaf het begin van de klachten.

Diadynamische stroom (DD) bij acute herpes zoster

Sommige fysiotherapeuten behandelen gordelroos met diadynamische stroom, waarmee de uitbreiding van de gordelroos tot staan wordt gebracht. Hiermee wordt voorkomen dat er schade optreedt aan de tastzenuwen. Postherpetische neuralgie (PHN) is een complicatie van een herpes zoster infectie, en duidt op een zeer pijnlijke aandoening in de zenuweinden van de huid. Het is dan wel zaak om zo spoedig mogelijk na de eerste symptomen van gordelroos met deze behandeling aan te vangen. Des te eerder je erbij bent, des te kleiner de kans op postherpetische neuralgie.

De behandeling met diadynamische stroom bestaat uit het plaatsen van sponselektroden op en naast het aangedane huidgebied. Vervolgens loopt er een gelijkstroom (een ongevaarlijke zwakstroom) door het dermatoom. Deze zwakstroom is goed voelbaar, maar is niet echt pijnlijk te noemen. De behandeling wordt volgens een strikt schema uitgevoerd en de behandeling vindt dagelijks plaats. In ernstige gevallen ook in het weekeinde. De werking wordt verklaard door het sterk doorbloedingsbevorderende effect van de stroom, als gevolg waarvan de zenuw meer afweerstoffen tegen het virus krijgt aangeleverd.

Wondjes op de linkerarm aan het genezen. Man, 62 jaar. / Bron: Hansmuller, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Wondjes op de linkerarm aan het genezen. Man, 62 jaar. / Bron: Hansmuller, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)

Prognose

Bij de meeste mensen genezen de laesies, verdwijnt de pijn binnen 3 tot 5 weken en laten de blaren geen littekens achter. Gordelroos is echter een ernstige bedreiging bij personen met immunosuppressie, bijvoorbeeld mensen met hiv of die een behandeling voor kanker ondergaan hetgeen hun immuunsysteem kan verzwakken. Mensen die orgaantransplantaties ondergaan, zijn ook kwetsbaar voor gordelroos omdat ze medicijnen krijgen die het immuunsysteem onderdrukken.

Is gordelroos te vóórkomen?

In 2008 werd bekend dat Nederlandse vijftigplussers zich voor het eerst kunnen laten inenten tegen gordelroos. Het vaccin, Zostavax, halveert de kans dat iemand de ziekte krijgt en de kans dat patiënten aan een uitbraak ernstige zenuwpijnen overhouden, neemt maar liefst met tweederde af. Vaccinatie kost 150 euro per dosis.

Het huidige gordelroosvaccin vermindert de kans op gordelroos onder 60-plussers met ongeveer 50% in de eerste jaren na eenmalige vaccinatie. De effectiviteit neemt echter in de loop der jaren af. Het nieuwe gordelroosvaccin op basis van recombinante subunits ss effectief ter preventie van gordelroos, onafhankelijk van de leeftijd van toediening.[1] Het nieuwe gordelroosvaccin kan in principe ook bij immuunsuppressie gegeven worden.

Noot:
  1. Alies van Lier en Hester de Melker. Nieuw gordelroosvaccin voor ouderen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A9369

Lees verder

© 2011 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Wat is Gordelroos (Herpes Zoster) en wat is er aan te doen?Wat is Gordelroos (Herpes Zoster) en wat is er aan te doen?Gordelroos, ook wel herpes zoster genoemd, is een pijnlijke huiduitslag. Hier lees je hoe gordelroos ontstaat, wat de sy…
Gezondheid: GordelroosGezondheid: GordelroosWe hebben er allemaal wel van gehoord of hebben er iets over op televisie gezien. Menigeen kent ook nog wel iemand in de…
Gordelroos: rode huidvlekken met vocht gevulde blaasjesGordelroos: rode huidvlekken met vocht gevulde blaasjesRode huidvlekken met pijnlijke blaasjes op het lichaam kan gordelroos zijn. Heeft u als kind waterpokken gehad dan bent…
Is wondroos hetzelfde als gordelroos?Is wondroos hetzelfde als gordelroos?Wondroos lijkt soms wel op gordelroos, maar het is niet hetzelfde. Wondroos staat ook bekend onder de naam belroos of ce…

Ingegroeide teennagel: Oorzaken, symptomen, behandelingIngegroeide teennagel: Oorzaken, symptomen, behandelingEen ingegroeide teennagel zie je het meest aan de grote teen. Eén of beide zijkanten van nagel is gekromd en snijdt in d…
Braken, spugen en overgeven: oorzaken, oplossingen & tipsBraken, spugen en overgeven: oorzaken, oplossingen & tipsBraken of overgeven is een afweerreactie van het lichaam dat stoffen terug uit het lichaam wilt werken die een schadelij…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Gentgeen, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0/bewerkt)
  • Alies van Lier en Hester de Melker. Nieuw gordelroosvaccin voor ouderen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A9369
  • Dr. Jannes J.E. van Everdingen (hoofdredactie): Het medisch handboek; Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, vijfde volledig herziene druk, 2006.
  • www.rivm.nl
  • www.thuisarts.nl/gordelroos/ik-heb-gordelroos
  • www.reinaert-kliniek.nl/behandelingen/pijnbestrijding/pijnbestrijding-bij-gordelroos
  • www.huidziekten.nl/folders/nederlands/herpeszoster.htm
  • www.fysiotherapiecentrumvelp.nl/index.php/specialismen/herpes-zoster-gordelroos
  • http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/shingles/basics/risk-factors/con-20019574
  • http://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/shingles/shingles-what-happens
  • MedicineNet. Shingles. https://www.medicinenet.com/script/main/art.asp?articlekey=60735 (ingezien op 17-12-2020)
  • Afbeelding bron 1: Camiloaranzales, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Fisle, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 3: Stevepb, Pixabay
  • Afbeelding bron 4: Istock.com/monkeybusinessimages
  • Afbeelding bron 5: Martin Sulman
  • Afbeelding bron 6: Hansmuller, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
Reacties

C. W. Peeters, 30-03-2019
Is het mogelijk om voor de tweede keer gordelroos te krijgen? Reactie infoteur, 01-04-2019
Gordelroos kan terugkeren, vooral bij mensen met een gestoorde of verminderde afweer.

Evelyn Ardusso, 03-09-2017
Ik heb 2 weken geleden gordelroos aan de linkerhelft van mijn gezicht gehad en mijn wang is nog steeds wat op gezwollen heb heb nog steeds last van jeuk vooral 's ochtends. Gaat die zwelling en jeuk nog weg? Vriendelijke groeten E ardusso. Reactie infoteur, 04-12-2017
Soms blijft het gebied waar gordelroos gezeten heeft nog langdurig pijnlijk. Dit komt door prikkeling van de zenuwen en staat bekend als 'postherpetische neuralgie'.

Anna, 25-01-2017
Mijn vraag is, kan iemand voor de tweede keer gordelroos krijgen?
graag uw antwoord
met vr groet
a vd Broek Reactie infoteur, 25-01-2017
Volgens de literatuur treedt bij 5 tot 10% van de patiënten een recidief op, wat wil zeggen dat het terugkomt.

Marja, 19-11-2016
Ik heb contact gehad met mijn kleinzoon van 6 maanden. Maar wist toen nog niet dat ik gordelroos had! Ik heb een plek op mijn onderrug. Heb ik hem in besmet? En is het gevaarlijk? Reactie infoteur, 03-12-2016
In dit artikel vind je meer informatie over wanneer gordelroos nu besmettelijk is en hoe je het kunt voorkomen: https://goo.gl/QmNCsV.

Anneke Groot de Boer, 26-07-2016
Heb nu sinds 8 weken enorme last van pijn en jeuk, gebruik soms paracetamol en ben verder tegen medicijnen die ik moet slikken. Kan acupunctuur een verzachting bieden? Hoop op reactie en vriendelijk bedankt Reactie infoteur, 28-07-2016
Acupunctuur is niet bewezen effectief bij gordelroos.

Carla van der Does, 09-03-2016
In het artikel ontbreekt het (inmiddels wetenschappelijk aangetoonde) positieve effect van behandeling door de fysiotherapeut dmv fysiotechniek (Diadynamische stromen) De duur van de klachten wordt hierdoor verkort en de kans op postherpetische pijn wordt significant verlaagd. Reactie infoteur, 01-05-2016
Dat is correct. Bedankt! Ik heb het artikel inmiddels aangepast.

G. Bunschoten, 05-06-2015
Heb 5 jaar geleden zeer heftige gordelroos gehad en was heel erg ontstoken. Sindsdien heb ik nog steeds verschrikkelijke jeuk, links rond mijn borst en rug. Op borsthoogte, het is een ware ramp. Ik ben 84 jaar. Is daar nog iets voor mogelijk? Reactie infoteur, 10-06-2015
De meeste patiënten genezen van gordelroos zonder restverschijnselen, maar sommige mensen blijven klachten houden nadat de gordelroos is verdwenen. Vraag uw huisarts om advies.

Geertje Lensink de Jong, 02-02-2015
Heb nu al twee weken gordelroos, rechts op het schouderblad rechterzijkant tegen mijn borst. Heel pijnlijk, en vooral in mijn borst en onder mijn schouderblad! Weinig blaasjes, wel verzameling van de rode vlekken. Lichte jeuk, maar onhoudbare steken onder schouderblad en borst. Is het normaal bij gordelroos deze felle pijnen? En welke pijn bestrijding is het beste? Nemen nu paracetamol en af en toe Zandiar.
Help! Reactie infoteur, 08-02-2015
Naar aanleiding van uw vragen heb ik het artikel aangevuld.

Willie Meijer, 11-11-2014
Kun je gordelroos ook op je hoofd krijgen? Reactie infoteur, 16-11-2014
Na genezing van de waterpokken, trekt het virus zich terug in bepaalde zenuwknopen en blijft het latent aanwezig. Bij het ouder worden neemt de afweer tegen virusinfecties af en op een gegeven moment kan het herpes zoster virus weer de kop opsteken en zich vanuit de zenuwknoop naar de huid verspreiden. Aldaar leidt het tot de voor gordelroos zo kenmerkende enkelzijdige huiduitslag in één of soms enkele huidgebieden van een zenuw(en). Je kunt last krijgen van eenzijdige symptomen in het huidgebied dat overeenkomt met de aangetaste zenuwknoop. Omdat er vele zenuwknopen in het lichaam aanwezig zijn, kan de pijn overal in het lichaam voorkomen zoals het gezicht en de romp.

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 31-03-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 17
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.