Droge ogen: symptomen, oorzaak en behandeling droge ogen

Droge ogen: symptomen, oorzaak en behandeling droge ogen Droge ogen symptomen bestaan onder meer uit een stekende, brandende of zandkorrel-sensatie in je ogen, gevoeligheid voor licht en rode ogen. Droge ogen is een veelvoorkomende klacht. Droge ogen of keratoconjunctivitis sicca is een oogaandoening veroorzaakt door een verminderde traanproductie of onjuiste samenstelling van de traancomponenten. Keratoconjunctivitis sicca (afgekort: KCS), is een beschadiging van de conjunctiva en (vaak ook) van de cornea, die voorkomt bij droge ogen. Het wordt ook wel 'keratitis sicca', 'xerophthalmia', 'xeroftalmie' of gewoon 'droge ogen' genoemd. Droge ogen worden al snel als hinderlijk ervaren, waardoor de gang naar de huisarts snel gemaakt is. In lichte gevallen kan de patiënt klagen over brandende of merkwaardigerwijs tranende ogen. Het voortdurend in de ogen wrijven en het gevoel van er een stofje of zandkorrels in de ogen zitten, zijn veel gehoorde klachten. Wat is de beste remedie of behandeling van droge ogen?
Conjunctivitis / Bron: Marco Mayer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Conjunctivitis / Bron: Marco Mayer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)

Wat is drogen ogen?

Droge ogen is een relatief veel voorkomende oogaandoening die wordt veroorzaakt door een te geringe traanproductie (kwantitatief), een achteruitgang in kwaliteit van de traanfilm (kwalitatief), of een te spaarzame lidslag (keratitis e lagophthalmo). Onvoldoende traanproductie of een afwijkende samenstelling van de traanfilm, leidt ertoe dat het hoornvlies en het bindvlies van het oog ontstoken raken. Dit verschijnsel wordt ‘droge ogen’, 'keratoconjunctivitis sicca', of 'keratitis sicca' genoemd. Conjunctivitis is een term voor 'bindvliesontsteking'. Sicca betekent 'droog' en keratitis betekent ontsteking van het hoornvlies - het voorste doorzichtige deel van het oog, voor de iris en de pupil. Het bindvlies bedekt het oogwit en de binnenkant van de oogleden. Een onvoldoende ooglidsluiting tijdens het knipperen wordt 'lagophthalmos' genoemd.

Keratoconjunctivitis sicca komt vooral bij oudere patiënten voor. Iets meer vrouwen dan mannen hebben er last van.

Traanfilm bestaat uit drie lagen / Bron: BlackNL, Wikimedia Commons (Publiek domein)Traanfilm bestaat uit drie lagen / Bron: BlackNL, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Traanfilm

Mensen knipperen ongeveer vijftien keer per minuut met hun ogen. Door met je ogen te knipperen wordt de traanfilm gelijkmatig verdeeld over het oogoppervlak. De traanfilm is 10 micrometer dik en bestaat uit drie lagen:
  • De buitenste laag, een vettige laag die geproduceerd wordt door kliertjes in de ooglidrand (de klieren van Meibom). Deze laag voorkomt dat het traanvocht (te snel) verdampt.
  • De middelste laag: een waterige laag, geproduceerd door de traanklier. Deze laag zorgt voor de afvoer van vuil en stof, waardoor het oog schoonblijft.
  • De binnenste laag, een dunne mucuslaag ofwel een slijmachtige laag die wordt geproduceerd door cellen in het bindvlies (conjunctiva). Deze laag heeft als taak om de waterige laag gelijkmatig over het oog te verdelen en zich er goed aan vasthecht.

Iedere vijf seconden breekt de traanfilm en teneinde uitdroging van het oog tegen te gaan, wordt het oog om de vijf seconden bedekt met een nieuwe traanfilm. Dit vernieuwen van de traanfilm gebeurt onbewust door met de ogen te knipperen.

Wazig zien / Bron: Gene Hunt, Flickr (CC BY-2.0)Wazig zien / Bron: Gene Hunt, Flickr (CC BY-2.0)

Klachten en symptomen droge ogen

Afhankelijk van de ernst van de droge ogen, zijn dit de meest voorkomende klachten van patiënten:
  • Het gevoel van een vreemd lichaam in de ogen, oogirritatie in de zin van een prikkelend en schurend gevoel, alsof er zandkorreltjes in het oog aanwezig zijn.
  • Branderigheid, jeuk en roodheid (rode ogen).
  • Meestal nemen deze klachten toe aan het einde van de dag.
  • Slechtziendheid.
  • Vermoeide ogen.
  • Vlekken zien of juist wazig zien.

Paradoxaal genoeg leidt dit soms tot een teveel aan tranen. Er is een verhoogde kans op ooginfecties.

Mogelijke oorzaken droge ogen

Droge ogen kunnen vele oorzaken hebben. Hieronder bespreken we enkele meest voorkomende.

Verminderde traanproductie door contactlenzen / Bron: Etan J. Tal, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Verminderde traanproductie door contactlenzen / Bron: Etan J. Tal, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)

Droge ogen door verminderde traanproductie

Keratoconjunctivitis sicca wordt vaak veroorzaakt door een te geringe traanproductie, waarbij de traanklier niet naar behoren werkt en onvoldoende tranen produceert om de gehele conjunctiva (oogbindvlies) en cornea (hoornvlies) bevochtigd te houden. Een verminderde traanproductie is een verschijnsel dat vooral gezien wordt bij oudere mensen. Onvoldoende traanproductie kan ook verband houden met auto-immuunstoornissen, zoals het syndroom van Sjögren. Een vermindering van de traanvochtproductie komt ook relatief veel voor bij vrouwen in de overgang. Het gebruik van bepaalde medicijnen is ook een mogelijke oorzaak van verminderde traanproductie, vooral anticholinergia, ofschoon de effecten daarvan op het oog verwaarloosbaar zouden zijn.¹ Een verminderde traanproductie kan ook worden veroorzaakt door contactlenzen en diabetes. Voorts kunnen de klachten ook ontstaan of verergeren na een laserbehandeling voor bijziendheid.

Droge ogen door afwijkingen van de traanfilm

De traanfilm kan ook een abnormale of afwijkende samenstelling hebben, waardoor de tranen te snel verdampen of verbruikt worden. Eén van de lagen in de traanfilm kan ontbreken door afwijkingen in de oogleden of in het bindvlies. Ook kan het traanvocht veranderen onder invloed van contactlenzen of als gevolg van aanhoudende ontsteking van de oogleden. Chronische ooglidontsteking (blepharitis) kan aanleiding geven tot een verandering van de samenstelling van de vetachtige laag, ofwel de buitenste laag van de traanfilm die geproduceerd wordt door kliertjes in de ooglidrand. Deze laag voorkomt dat het traanvocht (te snel) verdampt en je ogen uitdrogen. Door deze verstoring wordt de traanfilm instabiel.

Er kan ook een tekort optreden in de slijmlaag van de traanfilm (mucine-laag), wat aanleiding geeft tot een instabiele traanfilm. Een tekort aan mucine wordt vaak veroorzaakt door een vermindering van het aantal mucine producerende cellen in het bindvlies, wat kan optreden bij onder meer een tekort aan vitamine A.

Verstoorde ooglidfunctie

Stoornissen van de ooglidfunctie door bepaalde ooglidafwijkingen en aangezichtsverlamming, kunnen de ooglidfunctie verstoren.

Littekens in het hoornvlies

Na bijvoorbeeld een hoornvliesontsteking (keratitis) kan er een litteken (een troebele plek) achterblijven. Littekens in het hoornvlies (de cornea genoemd) verminderen de stabiliteit van de traanfilm. Dit komt doordat de traanfilm minder gelijkmatig over het hoornvlies wordt verdeeld.

Lage knipperreflex

Een andere bekende oorzaak is een te spaarzame lidslag. Te weinig of slechte knipperbewegingen leiden ertoe dat de traanfilm niet gelijkmatig over het oog wordt verdeeld. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij een door littekens vervormd onderooglid. Een andere oorzaak is stress, wat de knipperreflex onderdrukt.

Omgevingsfactoren

Naast het gebruik van bepaalde geneesmiddelen en het dragen van contactlenzen, zijn er verschillende andere omgevingsfactoren die voor droge ogen kunnen zorgen:
  • Droge lucht door airconditioning, centrale verwarming, lucht in een vliegtuig;
  • Sterke luchtstromingen door bijvoorbeeld autorijden met open raam of fietsen in de wind;
  • Roken en luchtverontreiniging; en
  • Langdurige beeldschermwerkzaamheden (waardoor je minder met je ogen knippert).

Risicofactoren keratoconjunctivitis sicca

Factoren die de kans op ket krijgen van droge ogen vergroten, zijn onder meer:
  • Leeftijd. Mensen van boven de 50 jaar hebben vaker last van droge ogen.
  • Geslacht. Vrouwen hebben vaker droge ogen dan mannen, vooral als ze hormonale veranderingen ondervinden als gevolg van zwangerschap, pilgebruik of overgang.
  • Vitaminegebruik. Een vitamine A-tekort of te weinig inname van omega-3 vetzuren, wat in vis, walnoten en plantaardige oliën voorkomen, kunnen droge ogen veroorzaken.
  • Contactlenzen. Het langdurige dragen van contactlenzen kan droge ogen geven.
  • Roken. Roken verhoogt eveneens het risico op droge ogen.
  • Zware inspanning van de ogen. Visuele taken zoals langdurige computergebruik, televisie kijken en lang lezen, vergroten het risico op droge ogen.

Oogonderzoek / Bron: Ellen Maurer, Wikimedia Commons (Publiek domein)Oogonderzoek / Bron: Ellen Maurer, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Onderzoek en diagnose

Artsen diagnosticeren droge ogen door de symptomen en het uiterlijk van de ogen en door sommige tests uit te voeren, zoals:

Schirmertest
De Schirmertest toont aan of het oog voldoende tranen produceert. Bij de Schirmertest wordt een papieren strookje aan de rand van het ooglid wordt geplaatst. Dit gebeurt aan beide ogen. Vervolgende de ogen vijf minuten gesloten houden en daarna wordt de hoeveelheid traanvocht afgelezen.

Speciale meetbril
Het Researchfonds Cornea Centrum Nederland heeft in samenwerking met het VU Medisch Centrum een speciale meetbril ontwikkelt die de verdampingssnelheid van het traanvocht meet. In de poten van de bril zitten fijne, gevoelige sensoren voor het nauwkeurig meten van de verdamping.

Spleetlamp
Artsen onderzoeken de ogen met een spleetlamp om te bepalen of het oog is beschadigd.

Break-up time (BUT) test
Met deze test wordt de kwaliteit van je tranen (traanfilm) onderzocht. Deze kwaliteit wordt ook wel de ‘break-up time’ (BUT) genoemd. De traanfilm kan worden bekeken met fluoresceïnekleurstof. Bedekt je tranenfilm onvoldoende lang het hoornvlies, dan is er sprake van een te korte BUT.

Behandeling droge ogen

De oogarts kan in de meeste gevallen door middel van onderzoek de oorzaak van droge ogen opsporen en proberen de juiste behandeling in te zetten. Het is niet altijd eenvoudig de oorzaak weg te nemen. Langdurig gebruik van kunsttranen kunnen de klachten doen verminderen. De patiënt doet er verstandig aan ervoor te zorgen dat de lucht in huis niet te droog wordt wanneer in de herfst- of wintermaanden de centrale verwarming aan staat. Hang een bak met water aan de verwarming om de lucht te bevochtigen. Het is raadzaam ruimtes met airconditioning of airblowers te vermijden, aangezien deze apparaten een droge luchtstroom genereren die de ogen extra irriteert, waardoor de klachten verergeren.

Luchtbevochtiger / Bron: Juanra09, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Luchtbevochtiger / Bron: Juanra09, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)

Zelfzorg en leefstijl

Bepaalde zelfzorgmaatregelen of veranderingen in leefstijl kunnen ook zinvol zijn bij het droge ogen syndroom:
  • Gebruikmaken van kunsttranen;
  • Draag een bril of zonnebril om de verdampingsgraad van het oogoppervlak te vertragen;
  • Bescherm je ogen tegen de wind, hete lucht, rook en stof;
  • Installeer binnenshuis een luchtreiniger om stofdeeltjes te filteren;
  • Installatie van een luchtbevochtiger om binnenshuis vocht aan de lucht toe te voegen;
  • Vermijden van droge omstandigheden;
  • Laat je ogen rusten bij het uitvoeren van taken die langdurig gebruik maken van de ogen, zoals beeldschermwerk;
  • Handhaving van goede ooghygiëne met een warme, natte en schone doek.

Vitaminen voor droge ogen

Er is anno 2024 beperkt bewijs dat vitaminesuppletie helpt bij het behandelen van droge ogen en er is onvoldoende bewijs om standaard bepaalde supplementen bij het droge ogen syndroom aan te bevelen. Mensen moeten sceptisch staan ten opzichte van claims dat vitaminen, mineralen en kruidensupplementen het droge ogen syndroom zouden kunnen verhelpen. De volgende vitaminen kunnen een verschil maken bij droge ogen, maar meer onderzoek is nodig op dat gebied.

Vitamine A

Een vitamine A-tekort wordt geassocieerd met droge ogen. Vitamine A-deficiëntie wordt meestal veroorzaakt door voedseldeprivatie en gebeurt vooral in arme delen van de wereld. In sommige gebieden van de wereld hebben tot 50 procent van de jonge kinderen een tekort aan vitamine A. Je kunt ook een vitamine A-tekort krijgen door malabsorptie, wat inhoudt dat voedingsstoffen uit de voeding onvoldoende in het bloed worden opgenomen.

Vitamine D

Vitamine D kan worden geassocieerd met droge ogen. Droge ogen en een verminderde traanfunctie worden soms gezien bij mensen met een vitamine D-tekort. Onderzoek suggereert dat vitamine D-supplementen kunnen helpen bij klachten van droge oog, zoals ongemak van het oog en vermoeidheid, roodheid, wazig zicht en gevoeligheid voor licht. Verder onderzoek is nodig om dit te bewijzen.

Sardines in restaurant 'Esplanada do Cantinho' te Lissabon (Portugal) / Bron: Martin SulmanSardines in restaurant 'Esplanada do Cantinho' te Lissabon (Portugal) / Bron: Martin Sulman

Omega 3

Omega 3-vetzuren kunnen gunstig zijn bij de behandeling van droge ogen. Het lijkt erop dat supplementen van omega 3 of voedingsbronnen van omega 3-vetzuren symptomen van irritatie kunnen verminderen bij mensen met droge ogen. Vooral de omega 3-vetzuren DHA en EPA kunnen helpen. Deze soorten omega 3 zijn te vinden in:
  • Ansjovis;
  • Haring;
  • Makreel;
  • Zalm;
  • Sardines;
  • Tonijn.

Onderzoek uit 2018 laat evenwel zien dat patiënten met droge ogen net zoveel baat hebben bij capsules met omega-3-vetzuren uit visolie als bij capsules met een placebo. Dat melden Penny Asbell en collega’s in NEJM ( 2018; online 13 april).²

Noot
  1. Y.D. van Leeuwen en J.L. Baggen: Droge ogen, in: Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk, vijfde geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam, 2010, p.389.
  2. Dry Eye Assessment and Management Study Research Group, Asbell PA, Maguire MG, Pistilli M, Ying GS, Szczotka-Flynn LB, Hardten DR, Lin MC, Shtein RM. n-3 Fatty Acid Supplementation for the Treatment of Dry Eye Disease. N Engl J Med. 2018 May 3;378(18):1681-1690. doi: 10.1056/NEJMoa1709691. Epub 2018 Apr 13.

Lees verder

© 2011 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Het droge ogen syndroomMet droge ogen worden verschijnselen bedoeld die optreden als gevolg van het uitdrogen van het oppervlak van het hoornvl…
Droge ogen verhelpen - Symptomen, oorzaak en behandelingDroge ogen verhelpen - Symptomen, oorzaak en behandelingDroge ogen zorgen ervoor dat de ogen pijn doen, rood worden en jeuken. Ook het zicht kan wazig worden en je kan het gevo…
Droge ogen (keratoconjunctivitis sicca)Droge ogen (keratoconjunctivitis sicca)Iedereen krijgt in zijn leven een keer te maken met droge ogen. Lees in dit artikel wat de klachten zijn en wat je er te…
Kunsttranen tegen droge ogenKunsttranen tegen droge ogenDroge ogen is een veel voorkomende klacht en kan erg hinderlijk zijn. Het komt veel voor bij ouderen, mensen die contact…

De koortslip: cijfers, feiten én de nieuwste remediesDe koortslip: cijfers, feiten én de nieuwste remediesJaarlijks krijgt één op de drie Nederlanders een koortslip. Wereldwijd is 80% van de mensen drager van het zogenaamde he…
Rugklachten: matras kan pijn verlichten óf erger makenRugklachten: matras kan pijn verlichten óf erger makenRugklachten. Soms kan een matras onbedoeld je pijn verergeren, soms kan een ander slaapsysteem je klachten juist vermind…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Giuliamar, Pixabay
  • CWZ. Break-up time (BUT) test. https://www.cwz.nl/patient/onderzoeken/break-up-time-but-test/ (ingezien op 4-9-2017)
  • Dry Eye Assessment and Management Study Research Group, Asbell PA, Maguire MG, Pistilli M, Ying GS, Szczotka-Flynn LB, Hardten DR, Lin MC, Shtein RM. n-3 Fatty Acid Supplementation for the Treatment of Dry Eye Disease. N Engl J Med. 2018 May 3;378(18):1681-1690. doi: 10.1056/NEJMoa1709691. Epub 2018 Apr 13.
  • Lucas Mevius. Visolie niet beter dan placebo bij droge ogen. Ned Tijdschr Geneeskd. 2018;162:C3919
  • Mayo Clinic. Dry eyes: Risk factors. http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dry-eyes/basics/risk-factors/con-20024129 (ingezien op 17-9-2017)
  • Medical News Today. Which Vitamins are Good for Dry Eyes? https://www.medicalnewstoday.com/articles/315270.php (ingezien op 17-9-2017)
  • Merck Manual. Keratoconjunctivitis Sicca. http://www.merckmanuals.com/home/eye-disorders/corneal-disorders/keratoconjunctivitis-sicca (ingezien op 4-9-2017)
  • Oogcentrum Schilde. Droge ogen. http://www.oogcentrum-schilde.be/nl/oogaandoeningen/droge-ogen (ingezien op 4-9-2017)
  • Radboud UMC. Droge ogen: oorzaken en behandeling. www.radboudumc.nl/Informatiefolders/7150-Droge_ogen__oorzaken_en_-i.pdf (voor de laatste keer geraadpleegd op 29-06-2015)
  • Researchfonds Cornea Centrum Nederland. Nieuw meetinstrument voor de diagnostiek van droge ogen. https://www.youtube.com/watch?v=AcEX_Nsdw-Y (ingezien op 4-9-2017)
  • Y.D. van Leeuwen en J.L. Baggen: Droge ogen, in: Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk, vijfde geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam, 2010, p.398-400.
  • Wikipedia. Schirmertest. https://nl.wikipedia.org/wiki/Schirmertest (ingezien op 4-9-2017)
  • Afbeelding bron 1: Marco Mayer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
  • Afbeelding bron 2: BlackNL, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 3: Gene Hunt, Flickr (CC BY-2.0)
  • Afbeelding bron 4: Etan J. Tal, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)
  • Afbeelding bron 5: Ellen Maurer, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 6: Juanra09, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)
  • Afbeelding bron 7: Martin Sulman
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 03-03-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 19
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.