Tranen: samenstelling van een traan, functie en anatomie

Tranen zijn een vloeistof die de hele dag door wordt geproduceerd. Een traan is een zoute druppel oogvocht. De vloeistof waaruit tranen bestaan wordt traanvocht genoemd. Hoewel je tranen meestal alleen maar opmerkt als je huilt of tranende ogen hebt door guur weer, hebben tranen een belangrijke functie. Tranen dienen allereerst ter bevochtiging van het oog. Ogen worden permanent vochtig gehouden door dit traanvocht. Droge ogen zijn niet alleen onaangenaam. Ze kunnen ook een negatief effect hebben op je gezondheid. Daarnaast drijven tranen stofdeeltjes af die langs de wimpers weten te komen en in het oog terechtkomen. Ook bevatten tranen stoffen als lysozym, een enzym dat de celwanden afbreekt van bacteriën die daarvoor gevoelig zijn.

• Samenstelling van een traan
• Traanvocht
• Anatomie
• Eiwitten
• Traanfilm
• Traanklieren
• Hoeveelheid geproduceerde tranen
• Functie van tranen
• Bescherming van het oog
• Voeding en zuurstof
• Huilen
• Aandoeningen
• Drie soorten tranen
• Basale tranen
• Reflex-tranen
• Emotionele tranen
• Hoeveel tranen produceer je in je leven?

Samenstelling van een traan

Traanvocht

Tranen bestaan voornamelijk uit water. Andere componenten zijn:

• verschillende eiwitten, zoals lysozym dat de celwanden van bacteriën afbreekt
• slijmhoudende componenten
• immunoglobulinen, ook antistoffen of antilichamen genoemd
• glucose
• elektrolyten als natrium, kalium, calcium en magnesium

Traanvocht beschermt onder meer tegen binnendringende bacteriën en is een soort glijmiddel voor het openen en sluiten van het ooglid. Droge ogen leiden tot allerlei klachten, zoals een branderig, moe, zanderig, jeukend of geïrriteerd gevoel in de ogen.

Anatomie

Eiwitten

Naast water bevatten tranen ook eiwitten. Op het gebied van eiwitten kunnen onder andere lysozyme en immunoglobulinen worden aangetroffen. Beide spelen een belangrijke rol in het immuunsysteem en de afweer. De pH van tranen is ongeveer 7,35.

Traanfilm

Op het oog rust een traanlaagje, het laagje vocht dat op de oogbol ligt. Dat laagje wordt de traanfilm genoemd, Een traanfilm is opgebouwd uit verschillende lagen, die elk een andere taak hebben: een vettige laag, een waterige laag, en een mucus-/mucinelaag. De slijmlaag staat in contact met het hoornvlies. Deze bestaat uit mucine, een bestanddeel van slijm, en glycoproteïnen, een eiwit met daaraan gekoppeld een of meer suikereenheden. Door zijn consistentie zorgt het voor de gelijkmatige verdeling van tranen in het oog. Bovendien zorgt het ervoor dat de traan zich goed aan het oog vasthecht. De tweede laag kan als waterig worden waargenomen en vertegenwoordigt in feite de daadwerkelijke traan. Deze middelste laag zorgt voor de afvoer van vuil en stof. Aan de buitenkant is er de vetlaag. Zijn olieachtige aard helpt het hoornvlies en dus het hele oog te beschermen. Deze laag wordt geproduceerd door de klieren van Meibom in de tarsus (een bindweefselplaat achter de spier van het bovenooglid). Deze laag heeft als taak om te voorkomen dat het traanvocht te snel verdampt.

Traanklieren

Tranen worden gemaakt in traanklieren. Het grootste deel wordt geproduceerd in de klier, die zich boven het ooglid bevindt. Over het algemeen leiden ongeveer 6 tot 12 traankanaaltjes de vloeistof in het oog. De ooglidslag zorgt voor een gelijkmatige verdeling van de tranen. Per ooglidslag wordt grofweg 10 microliter (0,01 ml) traanvocht weggespoeld.

Hoeveelheid geproduceerde tranen

De hoeveelheid dagelijks geproduceerde tranen kan niet worden gegeneraliseerd omdat deze afhankelijk is van vele factoren, zoals de leeftijd en factoren die de traansecretie stimuleren, zoals:

• droogheid van bindvlies of hoornvlies
• mechanische prikkels (zandkorreltjes, vliegje of vuiltje in het oog)
• chemische prikkels (uien snijden, traangas, rook)
• allergische prikkels (hooikoorts)
  Huilen / Bron: Photographee.eu/Shutterstock.com
• psychische prikkels (huilen door vreugde of verdriet)

Daardoor kun je dagelijks tussen 1 en 500 milliliter aan traanvocht produceren. 's Nachts wordt in principe minder traanvocht aangemaakt.

Functie van tranen

Bescherming van het oog

Tranen hebben verschillende functies. Eerst en vooral dienen ze om het oog te beschermen. Traanvocht beschermt het oog tegen uitdroging, maar het is ook belangrijk voor de afweer van een vuiltje of zandkorreltje. Samen met de oogleden verwijdert het kleinere deeltjes.

Sommige ingrediënten van een traan, zoals lysozym, voorkomen de binnenkomst van pathogenen. Op deze manier kunnen tranen gezien worden als een verdediging tegen ziekteverwekkers van biologische oorsprong. Bovendien laten ze een glad ooglid toe. Zonder tranen zou het ooglid direct rusten op het hoornvlies en dit zou niet alleen leiden tot een onaangenaam gevoel, maar veroorzaakt dan ook permanente irritatie en letsel.

Voeding en zuurstof

Het hoornvlies staat niet in contact met bloedvaten. Dienovereenkomstig worden ze niet door het bloed voorzien van voedingsstoffen en andere belangrijke elementen, zoals zuurstof. Deze taak neemt het traanvocht op zich. Ze dragen aanzienlijk bij aan de voeding van de cellen van het hoornvlies en houden ze in leven.

Huilen

De mens huilt met tranen. Dit is een zichtbare expressie van je emoties. Het kan hierbij gaan om zowel verdriet als vreugde.

Aandoeningen

Het belang van tranen in het dagelijks leven van de mens wordt meestal alleen duidelijk wanneer bepaalde omstandigheden droge ogen veroorzaken. De oorzaken zijn veelvoudig. Sommige ziekten en aandoeningen kunnen leiden tot een verminderde traanproductie. Hierbij gaat het vooral om reumatische aandoeningen, schildklieraandoeningen en diabetes.

Het is daarbij belangrijk dat je goed ingesteld bent op medicijnen en eventueel leefstijlaanpassingen doet als de arts dat aanbeveelt. Anders moeten andere maatregelen, zoals het gebruik van kunsttranen, worden genomen. Tijdens de overgang wordt het hormonale evenwicht soms verstoord. Een hormonale disbalans veroorzaakt bij sommige vrouwen droge ogen. Soms worden droge ogen veroorzaakt door bepaalde medicijnen. In dat geval moet in overleg met de behandelende arts een alternatief worden overwogen. Soms kunnen omgevingsfactoren zoals droge verwarmingslucht, airconditioners en sigarettenrook zorgen ervoor dat je last krijgt van droge ogen.

Drie soorten tranen

De tranen die we in ons leven laten, zijn niet alleen het resultaat van emoties. Er zijn eigenlijk drie soorten tranen die elk hun eigen functie hebben:

Basale tranen

Dit zijn de stille werkers onder de tranen. Ze worden constant geproduceerd door kleine klieren in je oogleden en zorgen ervoor dat je ogen vochtig blijven en beschermd zijn tegen uitdroging. Zonder deze basale tranen zouden je ogen al snel geïrriteerd raken.

Reflex-tranen

Deze tranen springen in actie wanneer je oog iets te verduren krijgt, zoals rook, wind, of de scherpe geur van uien. Reflex-tranen worden geproduceerd door de traanklier onder je bovenooglid, en hun taak is om het irritante goedje zo snel mogelijk weg te spoelen. Ze stromen vaak in grotere hoeveelheden en met meer kracht dan basale tranen.

Emotionele tranen

Dan zijn er nog de tranen die het meest tot de verbeelding spreken: de emotionele tranen. Of je nu huilt van geluk, verdriet of frustratie, deze tranen zijn een uiting van je diepste emoties. Ze worden ook door de traanklier geproduceerd, maar onderzoeken suggereren dat ze chemisch iets anders in elkaar zitten dan de reflex-tranen. Ze bevatten bijvoorbeeld meer stresshormonen en andere stoffen die vrijkomen tijdens emotionele gebeurtenissen.

Hoeveel tranen produceer je in je leven?

Een mens produceert in zijn leven gemiddeld zo'n 60 tot 70 liter tranen. Dit omvat alle soorten tranen: basale tranen die je ogen dagelijks vochtig houden, reflex-tranen die vrijkomen bij irritatie, en emotionele tranen die stromen bij vreugde, verdriet of frustratie. Samen vormen ze een indrukwekkende hoeveelheid vocht, die het belang van tranen in ons leven onderstreept.

Lees verder

• Tranende ogen: oorzaken en symptomen van een tranend oog
• Waterige ogen: oorzaken en symptomen van tranende ogen
• Traanbuisverstopping: symptomen/oorzaak verstopte traanbuis
• Traanklierontsteking: oorzaak, symptomen en behandeling
• Droge ogen: symptomen, oorzaak en behandeling droge ogen