Aangezichtsverlamming: oorzaken, symptomen en behandeling

Aangezichtsverlamming (facialisparese) symptomen bestaan onder meer uit een scheef gezicht, een naar beneden hangende mondhoek en het verdwijnen van de plooi tussen neus en mondhoek. Beide kanten van je gezicht hebben een aangezichtszenuw, die zorgt voor de gelaatsexpressie alsmede voor het sluiten van je ogen en mond. De aangezichtszenuw (nervus facialis, de zevende hersenzenuw) komt uit de hersenen, loopt door een naw kanaal in de schedel, langs het inwendige gehoororgaan, vervolgt zijn weg langs een middenoorbeentje, waarna het in de speekselklier, die gelegen is voor het oor ligt, opduikt. Aldaar vertakt de zenuw zich naar de spieren van het gezicht. Wanneer de zenuw binnen de schedel opgezwollen raakt, kunnen er afklemmings- en verlammingsverschijnselen ontstaan. De zenuw werkt dan minder goed en de aangedane zijde van het aangezicht heeft minder mimiek, omdat het minder goed meebeweegt. Dit kan gepaard gaan met oorpijn.

• Wat is aangezichtsverlamming?
• Symptomen van aangezichtsverlamming
• Verschijnselen
• Volledig of onvolledig
• Mogelijke oorzaken van aangezichtsverlamming
• In vogelvlucht
• Beroerte
• Onderzoek en diagnose
• Beloop en behandeling van aangezichtsverlamming
• Onderliggende aandoening behandelen
• Spontaan herstel
• Oefeningen
• Operatie
• Prognose

Wat is aangezichtsverlamming?

Beide kanten van het gezicht hebben een nervus facialis (de zevende hersenzenuw) ofwel aangezichtszenuw, die vergeleken met andere zenuwen erg kwetsbaar is. De aangezichtszenuw stuurt de spieren aan die zorgen voor de expressie van het gezicht, ook wel 'mimiek' genoemd. De zenuw regelt ook het sluiten van de ogen en mond. Als er uitval optreedt in de spieren die aangestuurd worden door de aangezichtszenuw, spreekt men van een facialisverlamming, facialisparese of aangezichtsverlamming.

Symptomen van aangezichtsverlamming

Verschijnselen

Bij een aangezichtsverlamming is er sprake van tijdelijk verlamming van de aangezichtszenuw, als gevolg waarvan de spieren aan één zijde van het gezicht niet naar behoren werken. Het gevolg is:

• een scheef gezicht;
• een naar beneden hangende mondhoek;
• de plooi tussen neus en mondhoek verdwijnt;
• je oog niet goed kunnen sluiten en bij pogingen daartoe zie je het oogwit verschijnen;
• je wenkbrauw niet kunnen optrekken;
• een slappe wang;
• bij ernstige aangezichtsverlamming heb je moeite met praten, slikken en eten doordat de mond deels omlaag hangt;
• er kan speeksel uit de mond lopen (kwijlen).

Volledig of onvolledig

Aangezichtsverlamming kan zowel volledig als onvolledig zijn. De aangezichtsspieren zijn bij een onvolledige verlamming in beperkte mate beweeglijk. Een aanvankelijk onvolledige verlamming kan zich soms binnen enkele dagen ontwikkelen tot een volledige verlamming.

Mogelijke oorzaken van aangezichtsverlamming

In vogelvlucht

Mogelijke oorzaken van een aangezichtsverlamming zijn onder meer:

• Oorontsteking;
• Schedelletsel of letsel na operatie, bijvoorbeeld tijdens het verwijderen van van een akoestisch neuroom (een goedaardige tumot in de hersenzenuw);
• Ziekte van Lyme, welke wordt veroorzaakt door de Borrelia bacterie die wordt overgedragen door de teek en gepaard gaat met vermoeidheid, rillingen, koorts, hoofdpijn, gezwollen lymfeklieren, spierpijn en gewrichtspijn;
• Een tumor die op de zenuw drukt (wat geleidelijke verlamming tot gevolg heeft);
• Neurologische aandoeningen zoals neurofibromatose 2, of Guillain-Barré syndroom;
• Zeldzame genetische syndromen zoals Moebius syndroom of CHARGE syndroom.
• Vaak is de oorzaak van de verlamming niet duidelijk. Dit wordt de verlamming van Bell genoemd. Vermoedelijk speelt in een aantal gevallen het herpes simplex virus, type 1 (het koortslipvirus) een rol.

Beroerte

Een ernstiger oorzaak van aangezichtsverlamming, is een beroerte. Een aangezichtsverlamming die optreedt tijdens een beroerte, is het gevolg van beschadiging van zenuwen die de spieren in het gezicht regelen in de hersenen.

Onderzoek en diagnose

De arts zal een lichamelijk onderzoek uitvoeren en vragen stellen over je klachten en voorts je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Aanvullend onderzoek kan bestaan uit:

• Bloedonderzoek, waaronder de bloedsuikerspiegel, volledig bloedbeeld, Lyme-test;
• CT-scan van het hoofd;
• Elektromyografie (bij een EMG wordt de elektrische activiteit van je spieren gemeten); en
• MRI-scan van het hoofd.

Beloop en behandeling van aangezichtsverlamming

Onderliggende aandoening behandelen

Zodra de onderliggende aandoening is verdwenen, verdwijnt ook de verlamming. Soms moet de onderliggende aandoening worden behandeld. De ziekte van Lyme kan bijvoorbeeld worden behandeld met een antibioticum. In geval van een ernstige verlamming kan de KNO-arts een prednisonkuur voorstellen, eventueel in combinatie met een anti-herpesvirusmiddel.

Spontaan herstel

Een onvolledige verlamming geneest meestal vanzelf zonder problemen of restverschijnselen. Verlamming van Bell geneest veelal volledig zonder behandeling binnen 3 tot 5 maanden. Met medicijnen (ontstekingsremmers) is de kans op herstel bij verlamming van Bell groter. Hierbij wordt geadviseerd om teveel inspanning te vermijden.Ter voorkoming van oogproblemen als gevolg van uitdroging, kan het aangedane oog tijdens de nachtelijke uren zo nodig worden behandeld met oogzalf of afgeplakt worden met een horlogeglasverband: een steriel, ergonomisch oogverband met transparant, onbreekbaar kapje. Overdag kun je eventueel beschermende oogdruppels gebruiken. Bij moeilijkheden bij praten of slikken, kan verwijzing naar een logopedist zinvol zijn.

Oefeningen

Soms gaat de aangezichtsverlamming niet helemaal over. Vooral ouderen en mensen met een ernstige verlamming hebben meer kans dat zij last blijven houden van hinderlijke restverschijnselen. Oog en mond kunnen bijvoorbeeld onvolledig worden gesloten als gevolg van een verminderde spierkracht. Tevens kan de aangedane zijde ongewenst meebewegen bij spreken en eten en/of strak aanvoelen. Het oog kan tijdens het eten behoorlijk tranen, wat erg hinderlijk is. Met behulp van speciale oefeningen (mimetherapie) kun je leren meer controle te krijgen over je gezicht. Er zijn gespecialiseerde fysiotherapeuten en logopedisten in Nederland die mimetherapie geven. Doordat de huid verslapt als je ouder wordt, zal de verlamming met het voortschrijden der jaren vanzelf minder zichtbaar worden.

Operatie

Wanneer na een half jaar geen tekenen van herstel gevonden kunnen worden, kan de arts de aangezichtszenuw via een operatie herstellen. Hiervoor bestaan verschillende operatieve methoden.

Prognose

Het herstel van een aangezichtsverlamming van Bell kan 3 tot 6 maanden duren en behandeling met ontstekingsremmers geeft een grotere kans op genezing. Mensen die een beroerte hebben gehad en snel adequate medische zorg ontvangen, is de kans op herstel met beperkte schade aan je hersenen en het lichaam vrij gunstig. Sommige gevallen van gezichtsverlamming zullen nooit helemaal verdwijnen. In deze gevallen kunnen fysiotherapie (zogeheten 'mimetherapie') en oogzorg (zie boven) zinvol zijn. Het doel van zogenaamde mimetherapie is het verminderen van hinderlijke restverschijnselen, zoals een scheef gezicht, beperkte bewegingsmogelijkheden en/of ongewenst meebewegen van mond en/of oog.

Lees verder

• Jeukende oren (met afscheiding): symptomen en oorzaken
• Aangezichtspijn: symptomen & behandeling trigeminusneuralgie