Jeukende oren (met afscheiding): symptomen en oorzaken

Jeukende oren is een vervelend probleem dat gepaard kan gaan met afscheiding. Het komt vaak voor dat mensen de huisarts bezoeken met klachten van het oor. De klachten kunnen variëren van pijn in het oor (oorpijn), slechter horen, een verstopt gevoel, oorsuizen, afscheiding of jeuk in het oor (oorjeuk). Vaak betreft het een combinatie van deze klachten. Wat zijn de belangrijkste oorzaken van jeukende oren al dan niet met afscheiding uit het oor? Het is belangrijk om bij aanhouden oorklachten de huisarts in te schakelen. Deze kan bekijken wat er aan de hand is en een behandeling inzetten of je doorverwijzen naar de KNO-arts.

Jeukende oren met of zonder afscheiding

• Jeukende oren met en zonder afscheiding
• Hoe vaak komt het voor?
• Afscheiding uit het oor
• Jeukende oren
• Middenoorproblemen en -aandoeningen die afscheiding uit het oor veroorzaken
• Otitis media acuta (acute middenoorontsteking) met perforatie van het trommelvlies
• Wat is het?
• Acute middenoorontsteking vaker bij kinderen
• Risicofactoren
• Gehoorverlies
• Behandeling van acute otitis media
• Otitis media chronica (chronische middenoorontsteking)
• Wat is het?
• Niet ernstig
• Complicaties
• Otitis media cholesteatoma
• Zeldzaam doch bedreigend
• Behandeling is nodig
• Labyrintitis
• Otitis externa (gehoorgangontsteking) op basis van een bacteriële of schimmelinfectie
• Wat is het?
• Symptomen acute gehoorgangontsteking
• Oorzaken gehoorgangontsteking
• Behandeling gehoorgangontsteking
• Otitis externa op basis van eczeem
• Necrotiserende otitis externa (maligne otitis externa)
• Wat is het?
• Behandeling
• Overmatig cerumen
• Wat is cerumen?
• Veel oorsmeer
• Aandoeningen die jeukende oren of jeuk aan het oor veroorzaken
• Otitis externa op basis van een schimmelinfectie
• Wat is het?
• Oorzaak van de schimmelinfectie
• Seborroisch eczeem c.q. psoriasis

Jeukende oren met en zonder afscheiding

Hoe vaak komt het voor?

Er zijn anno 2024 geen gegevens bekend over de incidentie van de klacht 'jeuk met of zonder afscheiding' in de algemene bevolking. Een huisarts ziet per jaar gemiddeld 13 patiënten met klachten van afscheiding uit het oor. Het zijn vooral kinderen. Ongeveer 87 patiënten per normpraktijk per jaar bezoekt de huisarts in verband met jeuk. Onduidelijk is hoeveel van hen last hebben van jeuk aan het oor.

Afscheiding uit het oor

De volgende middenoorproblemen en -aandoeningen veroorzaken afscheiding uit het oor:

• otitis media acuta (acute middenoorontsteking) met perforatie van het trommelvlies
• otitis media chronica (chronische middenoorontsteking)
• otitis media cholesteatoma
• otitis externa (gehoorgangontsteking) op basis van een bacteriële- of schimmelinfectie
• otitis externa op basis van eczeem
• Necrotiserende otitis externa (maligne otitis externa)
• overmatig cerumen

Jeukende oren

Jeuk aan het oor (met of zonder afscheiding) kan door de volgende aandoeningen worden veroorzaakt:

• otitis externa op basis van een bacteriële infectie of op basis van eczeem
• otitis externa op basis van een schimmelinfectie
• seborroisch eczeem c.q. psoriasis

Middenoorproblemen en -aandoeningen die afscheiding uit het oor veroorzaken

De volgende aandoeningen veroorzaken afscheiding uit het oor:

• Otitis media acuta (acute middenoorontsteking) met perforatie van het trommelvlies;
• Otitis media chronica (chronische middenoorontsteking);
• Otitis media cholesteatoma;
• Otitis externa (gehoorgangontsteking) op basis van een bacteriële of schimmelinfectie;
• Otitis externa op basis van eczeem;
• Necrotiserende otitis externa (maligne otitis externa); en
• Overmatig cerumen.

Otitis media acuta (acute middenoorontsteking) met perforatie van het trommelvlies

Wat is het?

Acute otitis media is een ontsteking van het middenoor waarbij sprake is van vocht in het middenoor gepaard gaande met klachten of symptomen van oorontsteking:

• een uitpuilende trommelvlies meestal gepaard met pijn (oorpijn), of een geperforeerd trommelvlies, vaak met de afvoer van purulent materiaal ofwel pus (loopoor).
• bij jonge kinderen zijn er ook vaak algemene klachten zoals koorts, prikkelbaarheid, nachtelijke onrust en buikklachten (pijn en diarree).

Acute middenoorontsteking vaker bij kinderen

Acute otitis media is een veel gestelde diagnose bij kinderen, met name bij baby's, peuters en kleuters. Bijna alle kinderen hebben een of meer periodes van otitis media voor de leeftijd van zes jaar. De buis van Eustachius die het oor verbindt met de neus-keelholte (zie afbeelding), is bij kinderen korter dan bij volwassenen. Hierdoor hebben bacteriën en virussen gemakkelijker toegang tot het middenoor staat, hetgeen kan resulteren in acute otitis media. Flesvoeding is een risicofactor voor otitis media. Borstvoeding geeft immuniteit aan het kind en helpt acute otitis media voorkomen. Bacteriën zoals Streptococcus pneumoniae en Hemophilus influenzae (Hib) zijn goed voor ongeveer 85% van de gevallen van acute otitis media en virussen voor de resterende 15%.

Risicofactoren

Aangenomen wordt dat een ventilatie- en drainagestoornis van de buis van Eustachius in combinatie met een bovenste luchtweginfectie zoals een verkoudheid of een infectie van de neusbijholte, de belangrijkste risicofactoren zijn voor acute otitis media. De blootstelling van een kind aan groepen kinderen in een kinderopvang resulteert in meer frequente verkoudheden en dus meer oorpijn. Irriterende stoffen zoals tabaksrook, vergroten ook de kans op otitis media. Kinderen met een gespleten gehemelte of het syndroom van Down zijn vatbaar voor oorontsteking. Kinderen die acute otitis media hebben vóór de leeftijd van 6 maanden, hebben later vaker oorontsteking.

Gehoorverlies

De ophoping van pus in het middenoor veroorzaakt pijn en dempt de trillingen van het trommelvlies. Er treedt bijgevolg meestal gehoorverlies op tijdens de infectie. Dit gehoorverlies is van voorbijgaande aard. Ernstige oorontsteking kan het trommelvlies doen scheuren. Door deze perforatie kan de afscheiding weglopen in de gehoorgang.

Behandeling van acute otitis media

Bij kinderen jonger dan 6 maanden met acute otitis media is onmiddellijke behandeling met een antibioticum aangewezen. Bij kinderen ouder dan 6 maanden is het aanbevolen een symptomatische behandeling voor te schrijven, dat wil zeggen koorts-pijnstillende behandeling en vervolgens de situatie gedurende drie dagen te volgen. Paracetamol is hierbij de eerste keuze. Een antibioticum is aangewezen bij deze kinderen wanneer er verslechtering van de toestand optreedt. Hierbij kan gedacht worden aan minder drinken, een verergering van de pijn of geen tekenen van verbetering na 3 dagen. Bij sommige risicokinderen zoals kinderen met het syndroom van Down en kinderen met gespleten gehemelte of immuungedeprimeerde kinderen, is onmiddellijke antibioticumbehandeling ook aanbevolen. Kinderen jonger dan 2 jaar met een recidief van acute otitis media binnen de 12 maanden kunnen eveneens als risicokinderen worden aangemerkt.

Otitis media chronica (chronische middenoorontsteking)

Wat is het?

Chronische middenoorontsteking presenteert zich als otorroe (loopoor) via een trommelvliesperforatie. De belangrijkste oorzakelijk factor is een disfunctie van de buis van Eustachius. Chronische middenoorontsteking kan optreden met en zonder cholesteatoom, dat is ophoping van overmatig gevormde huidschilfers in het middenoor. Mensen met een chronische middenoorontsteking ervaren geen oorpijn, waardoor het in veel gevallen pas laat ontdekt wordt.

Niet ernstig

Een chronische middenoorontsteking is niet ernstig en verdwijnt vaak spontaan na een aantal maanden. Als er sprake is van een bacteriële infectie, kan er antibiotica toegediend worden. Soms is een operatie nodig, waarbij de neusamandelen verwijderd worden. Een operatieve ingreep om het trommelvlies te herstellen kan nodig zijn opdat verdere infecties worden voorkomen.

Complicaties

Mogelijke complicaties van chronische middenoorontsteking zijn onder andere aangezichtsverlamming en gehoorverlies.

Otitis media cholesteatoma

Zeldzaam doch bedreigend

Chronische otitis media kan ook leiden tot cholesteatoma. Cholesteatoma is een zeldzame, doch bedreigende aandoening. Vooral voor het gehoor en het evenwichtsorgaan kan het schadelijk zijn. Bij otitis media cholesteatoma is er sprake van een ophoping van afgestoten huidschilfers, keratine (hoornstof) en cholesterine, waaromheen huid is gegroeid. Deze groeit in het middenoor of mastoïd. De oorzaak is onduidelijk.

Behandeling is nodig

Cholesteatoma zal, indien onbehandeld, uiteindelijk leiden tot de afbrokkeling van de middenoor- en binnenoorstructuren, waar zich ook het gehoor- en de evenwichtszenuw bevinden. Chronische infecties geassocieerd met cholesteatoma kunnen uiteindelijk leiden tot levensbedreigende meningitis en hersenabces.

Behandeling van cholesteatoma bestaat uit de chirurgische verwijdering van de groeisels.

Otitis externa (gehoorgangontsteking) op basis van een bacteriële of schimmelinfectie

Wat is het?

Otitis externa of gehoorgangontsteking is een ontsteking van de huid van de gehoorgang. Dit wordt ook wel een 'zwemmersoor' genoemd. De huid van de gehoorgang wordt beschermd door het zure en vettige oorsmeer. Er bestaat een verhoogde kans op een gehoorgangontsteking als de beschermende factoren, zoals oorsmeer en een intacte opperhuid, gedeeltelijk wegvallen. Vaak heeft eens persoon die last heeft van deze aandoening, meerdere malen per jaar een gehoorgangontsteking. De ontsteking wordt meestal veroorzaakt door een bacterie, doch een schimmelinfectie is ook mogelijk. Vooral de de bacterie Pseudomonas aeruginosa is de boosdoener.

Symptomen acute gehoorgangontsteking

In de acute vorm kunnen de symptomen bestaan uit:

• jeuk en pijn, soms zo hevig dat de persoon hierdoor niet kan slapen;
• klachten van een vol gevoel in het oor en een iets verminderd gehoor;
• bij een uitgebreide vorm van gehoorgangontsteking: koorts en zwelling van de lymfeklieren rondom het oor en in de hals;
• door de zwelling of afscheiding kan de getroffen persoon tijdelijk minder goed horen.

Bij onderzoek van oorschelp en ingang van de gehoorgang kan men het volgende waarnemen:

• een rode, gezwollen huid van de gehoorgang; soms tot in de oorschelp met vernauwing van de gehoorgang;
• een loopoor en korstvorming.

Oorzaken gehoorgangontsteking

De bekendste veroorzakers van een gehoorgangontsteking zijn:

• Zwemmen en baden: de gehoorgang wordt minder zuur, waardoor de kans op een ontsteking groter wordt.
• Oor peuteren: door het peuteren in de gehoorgang met een vinger, een wattenstaafje, een pen, enz. kunnen wondjes ontstaan en bestaat de kans dat het oorsmeer dieper in de gehoorgang wordt gedrukt. Achter een prop oorsmeer ontstaat een broeierige atmosfeer waar gemakkelijker een ontsteking kan ontstaan.
• Gestoorde beluchting bij bijvoorbeeld mensen met een smalle gehoorgang of bij langdurige afsluiting van de gehoorgang met een oordopje of gehoorapparaat.
• Haargroei: overmatige haargroei in de buitenste deel van de gehoorgang vergroot de kans op een ontsteking.
• Cosmetische producten zoals zeep en shampoo kunnen de huid in de gehoorgang irriteren, waardoor gemakkelijker een ontsteking kan ontstaan.
• Allergische huidreactie op koptelefoons, hoorapparaten en oordruppels kunnen aanleiding geven tot krabben in de oren. Dit kan leiden tot kleine beschadigingen in de gehoorganghuid, met verhoogde kans op een ontsteking.

Behandeling gehoorgangontsteking

De behandeling bestaat ui het reinigen van de gehoorgang goed door de (KNO-)arts. Dit wordt ook wel een 'oortoilet' genoemd. Dit gebeurt door middel van zuigen met een klein stofzuigertje onder zicht van een oormicroscoop. Na het schoonmaken wordt vaak een tampon (gaasstrookje) diep in de gehoorgang ingebracht met daarop een zure oordruppel of een ontstekingsremmer en antibioticum. Het kan nodig zijn dit procedé een aantal malen te herhalen. Als de gehoorgang voldoende ruim geworden is, kan overgegaan worden op de toediening van zure oordruppels zonder tampon, al dan niet in combinatie met één of meerdere soorten antibiotica.

Otitis externa op basis van eczeem

De otitis externa op basis van eczeem komt voor in het kader van de huidaandoening eczeem, maar kan ook worden veroorzaakt door een contactallergie. Bij de chronische vorm van gehoorgangontsteking op basis van eczeem, bestaat de behandeling vaak uit een combinatiepreparaat van antibiotica- en steroïdhoudende oordruppels. Verder komt de aanpak van de behandeling overeen met die bij de acute vorm: oortoilet en toepassen van oordruppels.

Necrotiserende otitis externa (maligne otitis externa)

Wat is het?

Bij (oudere) diabeten - suikerziektepatiënten - en patiënten met een sterk verminderde weerstand, kan een gehoorgangontsteking zich uitbreiden in het omliggende botweefsel. Dat wordt een necrotiserende otitis externa genoemd. Er treedt hevige oorpijn, koorts, zwelling rond het oor en algemeen ziek zijn op.

Behandeling

Bij een necrotiserende otitis externa bestaat de behandeling uit een frequent oortoilet, tamponneren en antibiotica. Dit zal meestal in het ziekenhuis moeten plaatsvinden met intraveneus antibioticum en een ooroperatie.

Overmatig cerumen

Wat is cerumen?

Cerumen is oorsmeer, een afscheidingsproduct van de uitwendige gehoorgang. Oorsmeer beschermt de oren tegen vocht en tegen uitdroging, het vangt kleine onrechtmatigheden zoals stof, vuil en insecten weg, het zuurt het leefmilieu aan voor bacteriën en het verzorgt de afweer tegen ziekmakende bacteriën en schimmels.

Veel oorsmeer

Als er sprake is van veel oorsmeer, kan dit ervaren worden als afscheiding uit het oor. De hoeveelheid oorsmeer en de consistentie (droog, korrelig, meer vloeibaar) verschilt van persoon tot persoon. Langdurig niet-verplaatsend oorsmeer kan leiden tot eczeem. Een droge huid zonder de bescherming van een goede kwaliteit oorsmeer, de aanwezigheid van harde korstjes oorsmeer, losse afgestoten velletjes haren of huid, kunnen jeuk in de gehoorgang veroorzaken.

Aandoeningen die jeukende oren of jeuk aan het oor veroorzaken

Jeuk aan het oor of jeukende oren (met of zonder afscheiding) kan door de volgende aandoeningen worden veroorzaakt:

• Otitis externa op basis van een bacteriële infectie of op basis van eczeem;
• Otitis externa op basis van een schimmelinfectie; en
• Seborroisch eczeem c.q. psoriasis.

Otitis externa op basis van een schimmelinfectie

Wat is het?

Bij 17% van de patiënten met otitis externa die langer dan 2 maanden duurt, is de oorzaak een schimmel of een gist (dermatomycose). Het betreft meestal Aspergillus en wat minder frequent Candida albicans.

Oorzaak van de schimmelinfectie

Een door een schimmel veroorzaakte ziekte (mycose), is meestal te wijten aan een verstoring van het natuurlijk evenwicht van de huid. Predisponerende factoren zijn onder andere:

• een toegenomen vochtigheidsgraad van de huid (bv. door langdurig of veelvuldig contact met water);
• immuundeficiënties;
• een verminderde algemene weerstand.

Seborroisch eczeem c.q. psoriasis

Seborroïsch eczeem is een gevolg van overmatige afstoting van dode huidcellen en psoriasis is een veelvoorkomende niet-besmettelijke huidaandoening met rode en schilferende plekken. Bij deze aandoeningen gaat het om eczeemachtige ontstekingsreacties. Ongeveer 18% van de personen met psoriasis heeft ook last van plekjes in de oren. Dit is vooral het geval bij psoriasispatiënten waarbij de behaarde hoofdhuid is betrokken.

Lees verder

• Ontsteking oorschelp: Chondrodermatitis Nodularis Helicis
• Tinnitus (oorsuizen of suizende oren): symptomen en oorzaken
• Oorlelontsteking (ontstoken oorlel): symptomen & behandeling
• Oorontsteking: symptomen baby, kind en volwassenen
• Jeuk in oor: oorzaken van jeukende oren of oorjeuk