Oorontsteking: symptomen baby, kind en volwassenen

Oorontsteking symptomen bij baby's, peuters, kleuters, kinderen en volwassenen, zijn vaak oorpijn, koorts en malaise. Een oorontsteking betekent dat het middenoor is ontstoken. Het middenoor is een kleine steriele holte of ruimte, gelegen achter het trommelvlies. Een middenoorontsteking wordt ook wel 'acute otitis media' genoemd. Een ontsteking van de gehoorgang wordt 'otitis' externa genoemd. Vaak gaat het om een virale oorontsteking en dan verdwijnen de klachten spontaan binnen enkele dagen. Soms is echter medische behandeling nodig bij een oorontsteking. De arts kan met een oorspiegel onderzoeken of het trommelvlies ontstoken is en of er pus in het middenoor aanwezig is. Zo nodig zal de huisarts orale antibiotica en pijnstillers voorschrijven ter behandeling van de oorontsteking.

• Wat is een oorontsteking?
• Hoe krijg je een oorontsteking?
• Buis van Eustachius is bij kinderen korter
• Borstvoeding beschermt
• Verkoudheid
• Symptomen van een oorontsteking
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een oorontsteking
• Cholesteatoom verwijderen
• Behandeling met een antibioticum
• Risicokinderen
• Uitdroging voorkomen
• Plaatsen van buisjes in het oor
• Preventie
• Borstvoeding
• Frisse lucht
• Vaccinaties
• Fopspeen
• Handen wassen
• Prognose
• Complicaties
• Nieuwe ontwikkelingen
• Oordruppels beste keus bij loopoor

Wat is een oorontsteking?

Een oorontsteking betekent dat het middenoor is ontstoken. Het middenoor is een kleine steriele holte of ruimte, gelegen achter het trommelvlies. Een middenoorontsteking wordt ook wel 'acute otitis media' genoemd. Een ontsteking van de gehoorgang wordt otitis externa genoemd. In dit artikel beperken we ons tot een bespreking van middenoorontsteking.

Hoe krijg je een oorontsteking?

Buis van Eustachius is bij kinderen korter

Acute otitis media komt vaak voor bij kinderen en dan met name bij baby's, peuters en kleuters. Nagenoeg alle kinderen hebben één of meerdere keren oorontsteking gehad voor de leeftijd van zes jaar. De buis van Eustachius die het oor verbindt met de neus-keelholte, zorgt ervoor dat er zich geen bacteriën en virussen nestelen. Deze buis is bij kinderen echter korter dan bij volwassenen, waardoor bacteriën en virussen gemakkelijker toegang tot het middenoor hebben. Dit kan resulteren in acute otitis media.

Borstvoeding beschermt

Het geven van flesvoeding is een risicofactor voor oorontsteking. Borstvoeding geeft namelijk immuniteit aan het kind en helpt oorontsteking voorkomen. Bacteriën zoals Streptococcus pneumoniae en Hemophilus influenzae (Hib) zijn verantwoordelijk voor circa 85% van de gevallen van acute otitis media en virussen voor de resterende 15%.

Verkoudheid

Acute otitis media treedt vooral op als nasleep van een verkoudheid. Bij een verkoudheid is het slijmvlies van de buis van Eustachius door gezwollen is en ziektekiemen kunnen hierdoor het middenoor niet meer verlaten. Bacteriën en virussen hopen zich daar op, met als gevolg dat de holte ontsteekt en er etter wordt gevormd. Door de ophoping van ziektekiemen en ontstekingsvocht, stijgt de druk in het middenoor. Het resultaat is dat het trommelvlies bol gaat staan en er een pijnlijke druk op het trommelvlies ontstaat.

Symptomen van een oorontsteking

De meest voorkomende symptomen van een middenooronsteking zijn:

• oorpijn;
• (soms) pijn achter het oor;
• koorts;
• algehele malaise;
• kinderen kunnen last hebben van nachtelijke onrust, buikpijn, misselijkheid en braken en diarree;
• baby's drinken niet goed en zijn geagiteerd, prikkelbaar en onrustig - ze kunnen huilen;
• baby's grijpen vanwege de pijn vaak naar de oren of rollen met het hoofd;
• kinderen onder de twee jaar hebben vaak koorts;
• soms perforeert (barst) het trommelvlies, waardoor er etterig of bloederig vocht uit één of beide oren kan komen, een zogeheten 'loopoor';
• gezwollen lymfeklieren;
• tinnitus of oorsuizen.

Onderzoek en diagnose

De (huis)arts stelt vragen over eventuele symptomen die zijn opgetreden. Vervolgens kijkt hij met een otoscoop (een apparaat om in het oor te kunnen kijken) naar het trommelvlies. De arts let op tekenen van ontsteking, zoals een rood trommelvlies of een gezwollen trommelvlies met vloeistof erachter. De vloeistof is mogelijk dun (zoals bij een verkoudheid) of dik (in geval van pus). De vloeistof bevindt zich in het middenoor, net achter het trommelvlies. Met sommige otoscopen kan de arts lucht in het oor blazen. Dit doet de arts om te zien hoe het trommelvlies reageert. Het trommelvlies moet beweeglijk zijn en er gezond uitzien. Een tympanometrie is een ander mogelijk ooronderzoek dat de arts uitvoert en waarmee de werking van het middenoor wordt onderzocht. Middels een kleine probe in het oor wordt de druk in het oor veranderd en kan de bewegelijkheid van het trommelvlies worden berekend.

Behandeling van een oorontsteking

De meeste gevallen van oorontsteking zullen zonder behandeling binnen een aantal dagen op natuurlijke wijze genezen. Het immuunsysteem is in staat om zelf de infectie te overwinnen. Meestal zijn binnen een week alle klachten verdwenen. Slechthorendheid kan enkele weken aanhouden. De huisarts kan met een oorspiegel onderzoeken of het trommelvlies ontstoken is en of er pus in het middenoor aanwezig is. Wellicht dat de huisarts orale antibiotica en pijnstillers voorschrijft.

Cholesteatoom verwijderen

Als er sprake is van een cholesteatoom, dan zal de KNO-arts dit operatief moeten verwijderen middels een sanerende ooroperatie. Gezond trommelvlies is strak uitgespannen tussen de gehoorgang en het middenoor. Wanneer een trommelvlies deels naar binnen groeit, naar het middenoor, zal een deel van de afgestoten huidschilfers die normaal gesproken samen met het oorsmeer vanzelf naar buiten komt, zich ophopen in het middenoor. Deze afwijking wordt cholesteatoom genoemd. Door deze afwijking gaat het middenoor ontsteken, waardoor er vaak stinkend vocht uit de gehoorgang afgescheiden wordt. Deze aandoening kan uiteindelijk leiden tot beschadiging van middenoorstructuren zoals de gehoorbeenketen, hetgeen gehoorvermindering tot gevolg kan hebben.

Behandeling met een antibioticum

Kinderen die jonger zijn dan 6 maanden worden vaak behandeld met een antibioticum. Bij kinderen ouder dan 6 maanden kan dikwijls worden volstaan met een symptomatische behandeling door middel van het toedienen van koorts-pijnstillende middelen en vervolgens de situatie gedurende drie dagen te volgen. Het middel paracetamol is hierbij de eerste keuze. Wanneer er een verslechtering van de toestand optreedt, is een antibioticum aangewezen bij deze kinderen. Bij verergering kan gedacht worden aan:

• minder drinken,
• een verergering van de pijn, of
• geen tekenen van verbetering na 3 dagen.

Verder geldt de vuistregel: bij twijfel te allen tijde de huisarts bellen.

Risicokinderen

Bij risicokinderen - zoals kinderen met gespleten gehemelte, immuungedeprimeerde kinderen of kinderen met het syndroom van Down - is onmiddellijke antibioticumbehandeling aanbevolen. Kinderen jonger dan 2 jaar die binnen de 12 maanden voor de tweede keer of vaker zijn getroffen door een middenoorontsteking, kunnen eveneens als risicokinderen worden aangemerkt.

Uitdroging voorkomen

Een kind met een middenoorontsteking met koorts, diarree of braken moet voldoende drinken om uitdroging te voorkomen. Met een oorontsteking hoef je niet binnen te blijven (je kunt gewoon naar buiten met een oorontsteking) en douchen kan geen kwaad.

Plaatsen van buisjes in het oor

Bij kinderen die vaak last hebben van een middenoorontsteking kan gekozen worden voor het plaatsen van buisjes in het trommelvlies. Deze buisjes vormen een open verbinding tussen het middenoor en de uitwendige gehoorgang.

Preventie

De volgende maatregelen kunnen helpen het aantal oorontstekingen te verminderen dat je kind kan krijgen:

Borstvoeding

Baby's die gedurende 12 maanden of langer borstvoeding krijgen, hebben meestal minder oorontstekingen. Onderzoek wijst uit dat borstgevoede kinderen minder ziek zijn doordat moedermelk de antistoffen tegen ziekten van de moeder aan de baby doorgeeft. Het blijkt dat ongeveer 80% van de cellen in moedermelk uit macrofagen bestaat, dat zijn cellen die bacteriën, schimmels en virussen bestrijden en doden. Borstgevoede baby's worden op verschillende manieren beschermd tegen een aantal ziektes waaronder oorontstekingen. Kunstvoeding (flesvoeding) levert deze voordelen niet.¹

Als borstvoeding geen optie is, dan is het verstandig om een kind in een rechtop zittende houding flesvoeding te geven. Als kinderen tijdens het liggen uit een fles drinken of een fopspeen gebruiken, hebben ze namelijk meer kans op oorontstekingen.

Frisse lucht

Stel je baby of kind niet bloot aan tabaksrook. Probeer ook andere vormen van luchtvervuiling te vermijden. Gebruik zo nodig een luchtreiniger om de lucht binnenshuis te filteren.

Vaccinaties

De overheid zorgt dat kinderen gratis prikken krijgen tegen ziekten via het Rijksvaccinatieprogramma. Zorg dat je hieraan deelneemt.

Fopspeen

Als je kind na twaalf maanden nog een fopspeen gebruikt, neemt de kans op oorontstekingen toe. Doe je best om je kleintje de speen af te leren. De zuigbehoefte van baby's neemt na zes maanden al flink af. Des te langer je wacht met afleren, des te meer je kind gehecht raakt aan de speen.

Handen wassen

Reinig de handen van zowel je kind als die van jezelf vaak met water en zeep. Dit kan de verspreiding van ziektekiemen verminderen en voorkomen dat je kind griep of verkoudheid oploopt. Probeer ook vuile voorwerpen uit de buurt van de mond van je kind te houden, ook al is dat vaak niet mogelijk.

Prognose

De verschillende oorontsteking (binnenoor, middenoor en buitenoor) genezen meestal spontaan binnen een week. Soms zijn medicijnen of andere behandelingen nodig.

Complicaties

Een oorontsteking kan onbehandeld leiden tot (ernstige) complicaties, waaronder:

• de ziekte van Ménière (bij volwassenen) met symptomen als duizeligheid, oorsuizen en gehoorverlies
• een perforatie van het trommelvlies, wat inhoudt dat er een opening in het trommelvlies zit
• een verlamming van de gelaatszenuwen
• gehoorverlies
• mastoïditis (een bacteriële infectie van het uitstekend bot achter het oor)
• meningitis (hersenvliesontsteking met symptomen als hoofdpijn en een stijve nek)

Noot:

1. Koutras, A.K., 'Fecal Secretory Immunoglobulin A in Breast Milk vs. Formula Feeding in Early Infancy'. J. Ped Gastro Nutr 1989. Zie ook: Williams RD, U.S. Food and Drug Administration Statement: Breast-Feeding Best Bet for Babies.

Lees verder

• Jeukende oren (met afscheiding): symptomen en oorzaken
• Oorlelontsteking (ontstoken oorlel): symptomen & behandeling
• Jeuk in oor: oorzaken van jeukende oren of oorjeuk
• Middenoorontsteking kind: symptomen en behandeling