Pus (etter): oorzaken, complicaties, behandeling & preventie

Een ontsteking is een reactie van het lichaam op beschadiging van weefsel of op prikkels van buiten. Er kan een ontstekingsreactie optreden door een infectie. Hiervan is sprake wanneer een micro-organisme, virus of parasiet in het lichaam binnendringt en daar schade aanricht. Een ontstekingsproces als gevolg van een bacteriële of schimmelinfectie gaat vaak gepaard met een sterke afscheiding van pus, die vooral bestaat uit dode witte bloedcellen, bacteriën en soms resten van necrotisch weefsel. De vorming van pus is in feite een natuurlijke afweerreactie van het menselijk lichaam. Een ophoping van pus in een niet eerder bestaande holte staat bekend als een abces, terwijl een zichtbare ophoping pus in of onder de opperhuid bekend staat als een puist. Ontstekingsprocessen moeten altijd door een arts worden opgevolgd (goede wondverzorging). Dit is de enige manier om de vorming of ophoping van pus effectief tegen te gaan.

• Wat is pus of etter?
• Waarom is pus geel?
• Oorzaken van pus
• Ziekten
• Complicaties
• Verergerende klachten
• Slechte wondgenezing
• Bloedvergiftiging
• Huisarts raadplegen
• Alarmsymptomen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling
• Preventie

Wat is pus of etter?

Pus of etter bestaat uit verschillende componenten. Pus bestaat uit een dunne, eiwitrijke vloeistof en dode leukocyten uit de immuunrespons van het lichaam (meestal neutrofielen, een soort witte bloedcellen). Tijdens infectie geven macrofagen (de afvaletende cellen van ons afweersysteem) cytokines (boodschappers tussen de afweercellen) af die neutrofielen aanzetten om de plaats van infectie door chemotaxis te zoeken. In dit kader is chemotaxis de beweging van neutrofielen in een bepaalde richting (in casu de infectie) onder invloed van een chemische prikkel. Daar maken de neutrofielen granules vrij die de bacteriën vernietigen. De bacteriën weerstaan de immuunrespons door gifstoffen vrij te geven, leukocidinen genaamd. Naarmate de neutrofielen afsterven aan gifstoffen en ouderdom, worden ze vernietigd door macrofagen en vormen ze pus. Afhankelijk van het stadium van ontsteking, kan de pus dun of viskeus (dikvloeibaar) zijn. De onderliggende bacteriën zijn verantwoordelijk voor de consistentie. De bacteriën zijn ook van invloed op de geur van de pus. Het lichaam begint pas met het genezingsproces als de pus uitdroogt.

Waarom is pus geel?

De witachtig gele, gele, geelbruine en groenachtige kleur van pus is het resultaat van een ophoping van dode neutrofielen ofwel witte bloedcellen die in de weefsels micro-organismen opnemen (fagocyteren) en intracellulair doden. Pus kan soms groen zijn omdat sommige witte bloedcellen een groen antibacterieel eiwit produceren, wat myeloperoxidase wordt genoemd. De bacterie Pseudomonas aeruginosa (P. aeruginosa) produceert een groen pigment genaamd pyocyanine. Pus van infecties veroorzaakt door P. aeruginosa stinkt vaak een uur in de wind. Als er bloed in het getroffen gebied komt, kan de geelachtige of groenachtige kleur ook rode tinten hebben.

Oorzaken van pus

De vorming van pus wordt beschouwd als een natuurlijke afweerreactie van het menselijk lichaam. Je lichaam reageert op een binnengedrongen bacterie met een afweerreactie, waarbij antistoffen of afweerstoffen en witte bloedcellen via de bloedbaan naar de plek worden gebracht waar de boosdoener zich bevindt. Ze moeten in de daaropvolgende veldslag de bacterie of het micro-organisme doden. Na afloop van de strijd blijven afvalstoffen, zoals dode afweercellen en beschadigde huidcellen, achter, waardoor pus ontstaat.

Een ingekapselde ophoping van pus in een niet eerder bestaande holte wordt een abces genoemd. Een empyeem is een opeenhoping van pus binnen een bestaande anatomische ruimte in het lichaam. Een puist is te herkennen aan zijn rode kleur en zijn witte puntje met pus en een steenpuist is een rode zwelling waar een puskop opkomt.

Ziekten

Ophoping van pus variërend in uitingsvorm en locatie:

• steenpuist (haarzakje: een steenpuist is een diepe ontsteking van een haarzakje)
• empyeem (lichaamsholte; opeenhoping van pus binnen een bestaande anatomische ruimte in het lichaam)
• abces (lichaamsholte; een hoeveelheid pus (etter) in een niet eerder bestaande holte)
• puistjes (huidinfectie)
• flegmone (bindweefsel; een ontsteking van de diepere huidlagen, die vooral het bindweefsel van de onderhuid aantast)
• pyoderma (huid)
• pyothorax (pleuraholte; infectie met pus in de ruimte tussen de longen en de ribbenkast, de zogeheten pleuraholte)
• pyopericardium (hartweefsel)
• pyarthrose (gewricht; ontsteking aan de gewrichten met pus en etter in het gewricht)
• panaritium (hand en voet)

Complicaties

Verergerende klachten

Pus of etter maakt deel uit van de natuurlijke wondreiniging van het lichaam. Pus bestaat onder meer uit opgebruikte witte bloedcellen die belangrijk zijn voor het bestrijden van infecties. Pus bevat echter meestal ook dode of nog levende ziekteverwekkers en is daarom gevaarlijk, als het in een wond blijft. De aanwezige pathogenen kunnen ervoor zorgen dat een bestaande infectie doorgaat of dat de infectie zich verergert.

Slechte wondgenezing

Suppuratieve (etterende) wonden, die je niet (goed) kunt draineren of niet tijdig gedraineerd worden, zijn bijzonder riskant. Dit kan ook gebeuren bij chirurgische wonden. Om deze reden wordt in de eerste paar dagen een kunstmatige afvoer gelegd zodat een gezonde wondgenezing kan worden ondersteund.

Bloedvergiftiging

Pus hoopt zich bijvoorbeeld ook op in abcessen en in vele andere vormen van inwendige ontsteking in het lichaam. Vooral als grotere hoeveelheden pus in het lichaam en in de bloedbaan terechtkomen wanneer het abces openbarst, bestaat er een risico op een ernstige vergiftigingsreactie van het lichaam. Dit leidt tot complicaties zoals bloedvergiftiging of toxische shock. Het risico neemt uiteraard toe als een dergelijk geval niet op tijd wordt herkend. Meestal zou een operatie nodig zijn om de interne ontsteking te behandelen en pus te verwijderen, maar dit is veel minder riskant als het in een zo vroeg mogelijk stadium wordt gedaan.

Huisarts raadplegen

Pus wordt beschouwd als een natuurlijke reactie van het lichaam. In sommige gevallen is het niet nodig om je huis​arts te raadplegen. Bij een ontstoken haarzakje na het scheren, ontwikkelen zich vaak pusbultjes of puistjes, die zonder medische zorg kunnen worden behandeld. Een ontsteking van de haarzakjes gaat veelal binnen 1 tot 2 weken vanzelf over.

Als de smaak van pus zich in de mond ontwikkelt, is dit een ontstekingsproces dat door een arts moet worden onderzocht. De ontsteking moet door een (tand)arts worden gelokaliseerd. Het kan in het gebied van de tanden, kaak of keel zijn.

Pus komt vaak voor in het genezingsproces van wonden over het hele lichaam. Als de wonden groter worden, niet binnen een paar dagen genezen of als de bestaande pijn toeneemt, moet een arts worden geraadpleegd.

Kleine pusblaren of pusbultjes kunnen zich zonder duidelijke reden over het hele lichaam vormen. Als ze als storend of stressvol worden ervaren, moet je huisarts worden geraadpleegd. Vaak zijn het huidonvolkomenheden die gemakkelijk kunnen worden verwijderd met een steriel instrument.

Alarmsymptomen

Een bijzonder grote ophoping van pus kan het optreden van klinische symptomen bevorderen. Je klaagt dan over ernstige pijn en (hoge) koorts. Als klinische symptomen optreden, moet zo snel mogelijk een arts worden geraadpleegd. Alleen hij kan beslissen hoe de behandeling er verder uit moet zien. Als er bijvoorbeeld een risico op bloedvergiftiging bestaat, moet worden begonnen met het legen van de met pus gevulde gebieden en aan antibioticakuur.

Onderzoek en diagnose

Verschillende onderzoeksprocedures kunnen worden gebruikt als onderdeel van de diagnose. De omvang van een ontstekingsproces kan bijvoorbeeld zichtbaar worden gemaakt met behulp van een beeldvormingsmethode. Bovendien wordt het aantal leukocyten bepaald als onderdeel van een bloedmonster. Het aantal leukocyten maakt het mogelijk om een ​​eerste conclusie te trekken over het stadium van de ontsteking. Om ernstige complicaties te voorkomen, moet de geleidelijke vorming van pus effectief worden tegengegaan.

Behandeling

In de geneeskunde geldt het principe 'Ubi pus evacua of ubi pus, ibi evacua', Latijn voor 'waar etter zit, verwijderen'. Als onderdeel van de behandeling wordt de pus eerst gedraineerd, meestal door een insnijding oftewel incisie. Dit is de enige manier om levensbedreigende bloedvergiftiging effectief te voorkomen. Bovendien wordt de verspreiding van pathogenen in het menselijk lichaam voorkomen. Om het best mogelijke resultaat te bereiken, is het aanbrengen van een drainage vaak essentieel. Het gebruik van antibiotica wordt slechts zelden overwogen. Omdat de actieve ingrediënten zeer zelden in de kern van de pus kunnen doordringen, worden alleen bepaalde verschijningen behandeld met antibiotica. Een leverabces kan bijvoorbeeld bijzonder effectief worden behandeld met antibiotica.

Preventie

Niet zelden vormt zich pus als gevolg van slechte of onvoldoende hygiëne. Om deze reden moeten wonden die al zijn gedesinfecteerd altijd schoon worden gehouden. Dit is de enige manier om bacteriën te bestrijden die kunnen binnendringen. Als behandeling met een antibioticum is voorgeschreven, moet dit gedurende een langere periode worden ingenomen. Zelfs als de symptomen zijn verdwenen, kunnen bacteriën zich nog steeds in het lichaam bevinden. Een voortijdige stopzetting van de inname kan leiden tot een relatief snelle vermenigvuldiging van de bacteriën. Maak dus altijd de kuur af.

Lees verder

• Pus of etter in de mond: oorzaken, behandeling en preventie
• Kaakabces: symptomen, oorzaak en behandeling kaakabces
• Abces in huid of lichaam: met pus gevulde zwelling in holte
• Pus onder de nagel: oorzaken van etterende nagelontsteking
• Perianaal abces (bij anus): symptomen, oorzaak & behandeling