Pus (etter): oorzaken, complicaties, behandeling & preventie

Een ontsteking is een reactie van het lichaam op beschadiging van weefsel of op prikkels van buiten. Er kan een ontstekingsreactie optreden door een infectie. Hiervan is sprake wanneer een micro-organisme, virus of parasiet in het lichaam binnendringt en daar schade aanricht. Een ontstekingsproces als gevolg van een bacteriële of schimmelinfectie gaat vaak gepaard met een sterke afscheiding van pus, die vooral bestaat uit dode witte bloedcellen, bacteriën en soms resten van necrotisch weefsel. De vorming van pus is in feite een natuurlijke afweerreactie van het menselijk lichaam. Een ophoping van pus in een niet eerder bestaande holte staat bekend als een abces, terwijl een zichtbare ophoping pus in of onder de opperhuid bekend staat als een puist. Ontstekingsprocessen moeten altijd door een arts worden opgevolgd (goede wondverzorging). Dit is de enige manier om de vorming of ophoping van pus effectief tegen te gaan.

• Wat is pus of etter?
• Waarom is pus geel?
• Oorzaken van pus
• Ziekten
• Waar kan pus zich ophopen?
• Verschil tussen een abces en een empyeem
• Complicaties
• Verergerende klachten
• Slechte wondgenezing
• Bloedvergiftiging
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling
• Warm kompres aanbrengen
• Abcesdrainage
• Operatie
• Preventie

Wat is pus of etter?

Pus of etter bestaat uit verschillende componenten, voornamelijk eiwitten en afval, een breiachtige massa die ontstaat wanneer cellen en weefsel worden afgebroken. Pus bestaat uit een dunne, eiwitrijke vloeistof, genaamd liquor puris, alsmede dode leukocyten afkomstig uit de immuunrespons van het lichaam (meestal neutrofielen, een soort witte bloedcellen). Tijdens de eerste fase van de immuunrespons worden door macrofagen bepaalde cytokinen uitgescheiden. Macrofagende zijn afvaletende cellen van je afweersysteem en cytokinen zijn de boodschappers van je afweersysteem. Deze cytokinen zorgen er voor dat de lever een groot aantal eiwitten gaat uitscheiden, onder meer C-reactief proteïne (CRP). Dit is een acute fase eiwit. CRP is behulpzaam bij het opruimen van bacteriën zoals pneumococcen C. Neutrofielen bewegen zich ook naar de plaats van de infectie doordat beschadigde cellen chemische signalen afgeven; dit aantrekkingsproces staat bekend als chemotaxis. Op de plek van de infectie maken neutrofielen granules vrij die de bacteriën vernietigen. De bacteriën weerstaan de immuunrespons door gifstoffen vrij te geven, leukocidinen genaamd. Een leukocidine is een type cytotoxine (een stof met een specifieke giftige werking op bepaalde cellen) dat door sommige soorten bacteriën wordt aangemaakt. Naarmate de neutrofielen afsterven aan gifstoffen en ouderdom, worden ze vernietigd door macrofagen en vindt er pusvorming plaats. Afhankelijk van het stadium van ontsteking, kan de pus dun of viskeus (dikvloeibaar) zijn. De infectie veroorzakende bacteriën zijn verantwoordelijk voor de consistentie van de pus. De bacteriën zijn ook van invloed op de geur van de pus. Het lichaam begint pas met het genezingsproces als de pus uitdroogt.

Waarom is pus geel?

De witachtig gele, gele, geelbruine en groenachtige kleur van pus komt door een ophoping van dode neutrofielen. Dit zijn een van de vijf hoofdsoorten leukocyten (witte bloedcellen). Pus kan soms groen zijn. Die groene kleur kan worden veroorzaakt doordat sommige witte bloedcellen een groen antibacterieel eiwit produceren, wat myeloperoxidase wordt genoemd. De bacterie Pseudomonas aeruginosa (P. aeruginosa) produceert een groen pigment genaamd pyocyanine. Daar kan de groene kleur ook door worden veroorzaakt. Pus van infecties veroorzaakt door P. aeruginosa stinkt vaak een uur in de wind. Als er bloed in het getroffen gebied komt, kan de geelachtige of groenachtige kleur ook rode tinten hebben.

Oorzaken van pus

De vorming van pus wordt beschouwd als een natuurlijke afweerreactie van het menselijk lichaam. Als gevolg van een natuurlijke afweerreactie van het lichaam kunnen ziekteverwekkers (virussen en bacteriën) onschadelijk worden gemaakt. Je lichaam reageert op een binnengedrongen bacterie met een afweerreactie. Bij deze reactie komen antistoffen of afweerstoffen en witte bloedcellen via de bloedbaan de plek binnen waar de boosdoener zich bevindt. Aldaar wordt de bacterie of het micro-organisme betreden. Hierdoor blijven afvalstoffen, zoals dode afweercellen en beschadigde huidcellen, achter. Hierdoor ontstaat pus.

Ziekten

Waar kan pus zich ophopen?

Ophoping van pus variërend in uitingsvorm en locatie:

• steenpuist (haarzakje: een steenpuist is een diepe ontsteking van een haarzakje)
• empyeem (lichaamsholte; opeenhoping van pus binnen een bestaande anatomische ruimte in het lichaam)
• abces (lichaamsholte; een hoeveelheid pus (etter) in een niet eerder bestaande holte)
• puistjes (huidinfectie)
• flegmone (bindweefsel; een ontsteking van de diepere huidlagen, die vooral het bindweefsel van de onderhuid aantast)
• pyoderma (huid)
• pyothorax (pleuraholte; infectie met pus in de ruimte tussen de longen en de ribbenkast, de zogeheten pleuraholte)
• pyopericardium (hartweefsel)
• pyarthrose (gewricht; ontsteking aan de gewrichten met pus en etter in het gewricht)
• panaritium (hand en voet)

Verschil tussen een abces en een empyeem

Een ingekapselde ophoping van pus in een niet eerder bestaande holte wordt een abces genoemd. Dit moet worden onderscheiden van empyeem, wat duidt op de opstapeling van etter of pus in een natuurlijke lichaamsholte. Een empyeem ontstaat het vaakst in de pleuraholte.

Complicaties

Verergerende klachten

Wondgenezing kost tijd. Goede hygiëne is voor een snelle wondgenezing van groot belang. Bij een wond zie je vaak roodheid, bloed, zwelling, warmte en pus. In pus bevinden zich onder meer dode en nog levende bacteriën. Het is daarom gevaarlijk als het in een wond blijft. De aanwezige pathogenen kunnen ervoor zorgen dat een bestaande infectie voortwoekert of verergert.

Slechte wondgenezing

Suppuratieve (etterende) wonden, die je niet (goed) kunt draineren of niet tijdig gedraineerd worden, zijn bijzonder riskant. Dit kan ook gebeuren bij chirurgische wonden. Een chirurgische wond is een steriele wond die de chirurg heeft gemaakt om te kunnen opereren. Om deze reden wordt er tijdens een operatie een wonddrain geplaatst om bloed en wondvocht uit het gebied van de wond af te voeren.

Bloedvergiftiging

Bloedvergiftiging of sepsis treedt op wanneer bacteriën die een infectie in een bepaald deel van je lichaam veroorzaken, in de bloedbaan terechtkomen. De infectie verspreidt zich dan door het hele lichaam. Indien grotere hoeveelheden pus in de bloedbaan terechtkomen wanneer het abces openbarst, bestaat er een risico op een ernstige vergiftigingsreactie van het lichaam.

Huisarts raadplegen

Indien je één of meer van deze problemen opmerkt, neem dan contact op met je huisarts:

• Een huidabces wordt pijnlijker, gezwollen en rood.
• Rond het geïnfecteerde deel van de huid ontwikkelen zich rode strepen (wat duidt op een bacteriële lymfevatontsteking).
• Je hebt pijn of ongemak in je lichaam.
• Je hebt (hoge) koorts of koude rillingen.
• Als de smaak van pus zich in de mond ontwikkelt, is dit een ontstekingsproces dat door een arts moet worden onderzocht.

Pus komt vaak voor in het genezingsproces van wonden over het hele lichaam. Als de wonden groter worden, niet binnen een paar dagen genezen of als de bestaande pijn toeneemt, moet een arts worden geraadpleegd.

Onderzoek en diagnose

Verschillende onderzoeksprocedures kunnen worden gebruikt als onderdeel van de diagnose. De omvang van een ontstekingsproces kan bijvoorbeeld zichtbaar worden gemaakt met behulp van een beeldvormingsmethode. Bovendien wordt het aantal leukocyten bepaald als onderdeel van een bloedmonster. Het aantal leukocyten maakt het mogelijk om een ​​eerste conclusie te trekken over het stadium van de ontsteking. Om ernstige complicaties te voorkomen, moet de geleidelijke vorming van pus effectief worden tegengegaan.

Behandeling

Warm kompres aanbrengen

De meeste abcessen kunnen worden behandeld met zelfzorgmaatregelen. Je moet een abces niet proberen uit te knijpen of in te drukken. Als je dat doet, kan de infectie zich verspreiden of dieper in het lichaam dringen. Het aanbrengen van warme kompressen kan het rijpingsproces versnellen. Doe dit bijvoorbeeld door een in warm water gedrenkte schone doek of pluk verbandwatten op het abces te leggen. Doe dit een paar keer per dag en was je handen goed voor en na het aanbrengen van het kompres. In het algemeen moet een abces rijpen en openbarsten waarna het pus kan wegvloeien.

Abcesdrainage

Als een abces moet worden geleegd, zal de arts beslissen of het het beste is om de pus eruit te laten vloeien met een naald (aspiratie) of om met een scalpel een kleine snee in het abces te maken zodat de pus kan wegvloeien. Dit wordt abcesdrainage genoemd.

Operatie

Een abces dat zich diep in het lichaam bevindt, kan een operatie vereisen. Tijdens een operatie wordt het abces geopend en pus verwijderd. Er kan een drain (slangetje) achterblijven om het wondvocht af te voeren.

Preventie

Niet zelden vormt zich pus als gevolg van slechte of onvoldoende hygiëne. Om deze reden moeten wonden die al zijn gedesinfecteerd altijd schoon worden gehouden. Dit is de enige manier om bacteriën te bestrijden die kunnen binnendringen. Het risico op infectie kun je verminderen door de volgende maatregelen in acht te nemen:

• Houd wonden schoon en droog.
• Bedek een wond met een steriele pleister of een steriel verband. Dit houdt de wond vochtig, waardoor de wond sneller geneest.
• Deel geen scheermesjes.
• Krab en pluk niet aan puistjes of korstjes.

Neem bij een abces de volgende maatregelen in acht om te voorkomen dat de infectie zich verspreidt:

• Deel geen handdoeken of beddengoed met anderen.
• Was je handen na het aanraken van het abces.

Lees verder

• Pus of etter in de mond: oorzaken, behandeling en preventie
• Kaakabces: symptomen, oorzaak en behandeling kaakabces
• Abces in huid of lichaam: met pus gevulde zwelling in holte
• Pus onder de nagel: oorzaken van etterende nagelontsteking
• Perianaal abces (bij anus): symptomen, oorzaak & behandeling