Bijholteontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling

Bijholteontsteking symptomen zijn pijn of druk in het gelaat of voorhoofd en verkoudheidsklachten. Een bijholteontsteking wordt ook wel 'sinusitis' genoemd. Een bijholteontsteking duidt op een ontsteking en zwelling van de binnenste wand van de sinussen. Bijholteontsteking is een veelvoorkomend gezondheidsprobleem. Mensen die last hebben van allergieën, astma, nasale blokkades of structurele afwijkingen in de sinussen, of mensen met een zwak immuunsysteem, lopen een groter risico op een bijholteontsteking. Allergieën, bacteriën of een virus kunnen een bijholteontsteking veroorzaken. Het verdwijnt meestal zonder behandeling, maar soms is medische aandacht nodig. Chronische bijholteontsteking duurt meer dan 12 weken.

• Wat is een bijholteontsteking?
• Bijholten
• Bijholteontsteking
• Kaakholteontsteking
• Acute en chronische bijholteontsteking
• Epidemiologie van bijholteontsteking: wie, waar en waarom?
• Ontstaansmechanisme
• Verstopping van de ostia door zwelling
• Verhoogde slijmproductie
• Vermenigvuldiging van micro-organismen
• Immuunrespons en ontstekingsreactie
• Vervolgproblemen
• Oorzaken van een bijholteontsteking
• Verkoudheid
• Ziekteverwekkers
• Allergieën en neusslijmvliesallergie
• Tandwortelontsteking
• Scheef neustussenschot en andere anatomische afwijkingen
• Neuspoliepen
• Luchtvervuiling en omgevingsfactoren
• Leefstijl en andere omgevingsfactoren
• Verzwakt immuunsysteem
• Risicofactoren
• Soorten bijholteontsteking
• Symptomen van een bijholteontsteking
• Welke maatregelen kun je zelf nemen bij een bijholteontsteking?
• Stomen
• Luchtbevochtiger
• Stoppen met roken
• Zoutoplossing
• Hydratatie
• Rust en ontspanning
• Warme kompressen
• Gebruik van essentiële oliën
• Vermijd allergenen en irritanten
• Gebruik een neusspray of -druppels
• Behandeling van een bijholteontsteking
• Xylometazoline spray of druppels
• Spray met xylometazoline en ipratropium
• Pijnstillers
• Antibiotica
• Corticosteroïde neussprays
• Warmtekompressen en warme dranken
• Fysiologische zoutspoelingen
• Prognose
• Complicaties

Wat is een bijholteontsteking?

Er was eens die dag dat Emma dacht dat een verkoudheid gewoon een kwestie van uitzieken was. Maar toen, midden in een belangrijke werkvergadering, voelde ze een doffe, kloppende pijn boven haar rechteroog. Alsof er iemand met een mini-hamer tegen haar voorhoofd tikte. Ze bleef glimlachen en knikken, hopend dat het snel zou verdwijnen. Maar het werd alleen maar erger: haar hele gezicht leek te pulseren, alsof zelfs haar tanden begonnen mee te doen. Tegen de tijd dat ze thuiskwam en haar partner, Mark, haar bezorgd aankeek, wist Emma zeker dat ze niet alleen met een simpele verkoudheid te maken had – een bijholteontsteking was gearriveerd en maakte zichzelf duidelijk.

Bijholten

De schedel van een mens bestaat uit meerdere bijholten. Dit zijn met lucht gevulde holten in het bot rondom de neus en de ogen. Via een dun kanaaltje staan deze holten in open verbinding met de neusholte. Er zijn vier verschillende bijholten: voorhoofdsholte (boven de ogen); wiggenbeensholte (onder de hypofyse bij de schedelbasis); zeefbeenholte (tussen neus en oogkas); kaakholte (in het bovenkaakbeen). De bijholten zijn evenals de neus-keelholte bekleed met slijmvlies.

Bijholteontsteking

Een bijholteontsteking treedt vaak op tijdens een verkoudheid. Bij een bijholteontsteking zwellen de slijmvliezen van de neus en bijholten op. Men spreekt van een bijholteontsteking wanneer je naast de typische verkoudheidsklachten als lopende, snotterige of verstopte neus, minder ruikt of (drukkende) pijn voelt in je gezicht, vooral bij vooroverbuigen.

Het slijmvlies van de verbindingsgangetjes tussen bijholten en neus zwellen ook op. Daardoor kunnen ze verstopt raken. Hij slijm in de bijholten kan dan niet meer afgevoerd worden wat een pijnlijk en drukkend gevoel geeft. Doordat het slijm in de bijholten niet meer weg kan, kunnen infectieverwekkers zoals bacteriën de kans krijgen een ontsteking te veroorzaken.

Kaakholteontsteking

Vaak gaat het bij een bijholteontsteking om een kaakholteontsteking. Een ontsteking van de andere holten, bijvoorbeeld de voorhoofdsholte, is zeldzamer. Bij ontsteking van de voorhoofdsholte spreekt met van 'voorhoofdsholteontsteking'.

Acute en chronische bijholteontsteking

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen acute en chronische bijholteontsteking. Kortdurende of acute bijholteontsteking duurt in de regel niet langer dan 4 weken. Langdurige of chronische bijholteontstekingen kan maanden duren of steeds blijven terugkomen.

Epidemiologie van bijholteontsteking: wie, waar en waarom?

Een bijholteontsteking, ook wel sinusitis genoemd, kan op elk moment van het jaar toeslaan, vaak na een simpele verkoudheid die plotseling verandert in een pulserende, drukkende pijn achter de ogen. Maar hoewel we allemaal wel eens last kunnen hebben van deze aandoening, zijn er specifieke demografische en omgevingsfactoren die het risico op sinusitis vergroten. Hier volgt een uitgebreide analyse van de epidemiologie van bijholteontsteking: van Nederland en België tot de tropen, met aandacht voor leeftijd, geslacht, genetische aanleg en zelfs voeding en leefstijl.

Geslacht en leeftijd: wie krijgt vaker te maken met bijholteontsteking?
Bijholteontstekingen komen bij zowel mannen als vrouwen voor, maar studies tonen aan dat vrouwen iets vaker last hebben van sinusitis. Naar schatting heeft 12-15% van de volwassen vrouwen jaarlijks last van bijholteontstekingen, tegenover 9-12% van de mannen. Dit verschil wordt vermoedelijk veroorzaakt door anatomische en hormonale factoren: vrouwen hebben gemiddeld een nauwere structuur van de neusholten, wat het risico op verstoppingen kan verhogen, terwijl hormonale schommelingen (bijvoorbeeld tijdens de menstruatiecyclus) de slijmvliezen gevoeliger kunnen maken.

Bij kinderen ligt de incidentie lager, maar het komt vooral voor bij kinderen tussen de 5 en 12 jaar, vaak als complicatie van een verkoudheid. Kinderen zijn vatbaarder door de nog niet volledig ontwikkelde immuunrespons en door frequente blootstelling aan virussen op school. Ongeveer 7-10% van de kinderen onder de 15 jaar heeft jaarlijks last van een bijholteontsteking.

Klimaat en seizoensgebonden invloeden
Klimaat en luchtvochtigheid spelen een grote rol in het ontstaan van bijholteontsteking. In koude, vochtige klimaten zoals die in Nederland en België komt sinusitis het meest voor in de herfst en winter, wanneer virale luchtweginfecties (zoals verkoudheden) veel voorkomen. Ongeveer 70% van de bijholteontstekingen komt voor in deze maanden, vaak direct na een virusinfectie. De koude lucht en droge binnenlucht door verwarmingssystemen drogen de slijmvliezen uit, waardoor de natuurlijke afweer afneemt.

In de tropische regio's, zoals de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, kan sinusitis vaker worden veroorzaakt door schimmelgroei in de vochtige lucht. Bij een hoge luchtvochtigheid ontstaat er gemakkelijker schimmelvorming, en inhalatie van schimmelsporen kan de sinussen irriteren. Onderzoek toont aan dat in gebieden met een constante luchtvochtigheid van boven de 60% de incidentie van schimmelgerelateerde sinusitis met ongeveer 30% toeneemt.

Voeding en leefstijl: de impact van wat we eten en hoe we leven
Voeding en leefstijl hebben ook invloed op het risico op bijholteontsteking. Een dieet rijk aan suikers en zuivelproducten kan ontstekingen in het lichaam verergeren, inclusief in de sinussen. Melkproducten staan erom bekend bij sommige mensen de productie van slijm te verhogen, wat de drainage in de sinussen kan belemmeren en zo de kans op sinusitis verhoogt. Een onderzoek in België toonde aan dat 20% van de mensen met chronische sinusitis een dieet volgt met een hoog zuivel- en suikergehalte.

Leefstijlgewoonten zoals roken zijn belangrijke risicofactoren: roken beschadigt de bekleding van de luchtwegen en vermindert de effectiviteit van de trilhaartjes, kleine structuren die helpen bij het afvoeren van slijm. Mensen die roken hebben tot 50% meer kans op terugkerende sinusitis dan niet-rokers. Ook passief roken blijkt een aanzienlijke risicofactor te zijn, vooral bij kinderen die in rokerige omgevingen verkeren.

Internationale verschillen: Nederland, België, de overzeese gebieden en wereldwijd
In Nederland en België komt bijholteontsteking het vaakst voor tijdens koude maanden, wanneer het risico op verkoudheden en griep toeneemt. In stedelijke gebieden, zoals Amsterdam en Brussel, kan luchtvervuiling een extra factor zijn. Fijnstof en andere luchtverontreinigende stoffen irriteren de luchtwegen en verhogen de gevoeligheid van de sinussen. Onderzoek in Brussel laat zien dat ongeveer 30% van de mensen met chronische sinusitis in stedelijke gebieden woont met hogere luchtvervuilingsniveaus.

In de overzeese gebieden, zoals Curaçao en Aruba, wordt sinusitis vaker veroorzaakt door schimmels en allergenen. Huisstofmijt en schimmels gedijen goed in tropische, vochtige omstandigheden. Een studie in de Caraïben toonde aan dat sinusitis als gevolg van schimmelinfecties ongeveer 15-20% hoger ligt in deze regio’s dan in gematigde klimaten.

Wereldwijd zijn er ook culturele verschillen: in sommige delen van Zuid-Oost Azië, waar kruiden zoals kurkuma en gember veel worden gebruikt, blijkt de incidentie van chronische sinusitis iets lager te liggen. Deze kruiden hebben ontstekingsremmende eigenschappen en worden traditioneel gebruikt om luchtwegklachten te verlichten.

Genetica: de rol van erfelijkheid bij sinusitis
Genetische aanleg speelt een belangrijke rol in de gevoeligheid voor bijholteontsteking. Mensen met een familiegeschiedenis van chronische sinusitis of allergieën hebben een hoger risico om deze aandoening te ontwikkelen. Genetische variaties kunnen de structuur van de sinussen beïnvloeden of ervoor zorgen dat het slijmvlies gevoeliger reageert op prikkels. Studies tonen aan dat tot 25% van de mensen met chronische sinusitis een erfelijke aanleg heeft.

Bij mensen met erfelijke aandoeningen zoals cystische fibrose of Kartagener-syndroom, een zeldzame aandoening die de trilhaartjes in de luchtwegen aantast, is het risico op sinusitis extreem hoog. De afwezigheid van goed functionerende trilhaartjes belemmert de afvoer van slijm en verhoogt het risico op infecties. In Europa wordt geschat dat ongeveer 1 op de 2.500 mensen drager is van cystische fibrose, en vrijwel allen ervaren chronische sinusitis als een complicatie.

Specifieke voorbeelden: allergieën en neuspoliepen
Allergieën, zoals hooikoorts, zijn een bekende risicofactor voor bijholteontsteking, vooral tijdens het pollenseizoen in de lente. Allergische reacties leiden tot ontsteking en zwelling van de sinussen, wat het risico op een secundaire infectie vergroot. Onderzoek in Nederland toont aan dat ongeveer 40% van de mensen met hooikoorts jaarlijks te maken krijgt met sinusitis.

Neuspoliepen, goedaardige gezwellen in de sinussen, kunnen ook het risico op bijholteontsteking verhogen. Ze blokkeren de luchtwegen en bemoeilijken de afvoer van slijm. In België heeft ongeveer 4% van de volwassenen neuspoliepen, en deze groep heeft een twee keer zo hoog risico op chronische sinusitis.

Ontstaansmechanisme

Bijholteontsteking, of sinusitis, ontstaat wanneer de slijmvliezen in de sinussen – de met lucht gevulde ruimtes rondom de neus, ogen en voorhoofd – ontstoken raken. Dit proces begint vaak met een verkoudheid of allergie, die leidt tot zwelling van de slijmvliezen en verhoogde slijmproductie. Wanneer de kleine kanaaltjes die de sinussen met de neusholte verbinden (de ostia) hierdoor verstopt raken, kan het slijm niet goed wegvloeien en blijft het opgesloten in de sinussen. Deze warme, vochtige omgeving is ideaal voor bacteriën, virussen of zelfs schimmels om zich te vermenigvuldigen, wat tot een infectie leidt.

Stap-voor-stap-ontwikkeling van sinusitis:

Verstopping van de ostia door zwelling

Onder invloed van een virus, bacterie of allergische reactie raken de slijmvliezen in de neus en sinussen opgezwollen. De ostia, de smalle kanaaltjes die zorgen voor ventilatie en drainage, raken hierdoor verstopt. De sinussen kunnen hun natuurlijke functie niet meer vervullen, wat leidt tot vochtophoping.

Verhoogde slijmproductie

De slijmvliezen reageren op de ontsteking door meer slijm aan te maken in een poging het irriterende virus, bacterie of allergeen af te voeren. Door de verstopping kan het slijm echter niet uit de sinussen wegvloeien en blijft het opgesloten, waardoor de druk toeneemt.

Vermenigvuldiging van micro-organismen

In de afgesloten, vochtige omgeving kunnen bacteriën of virussen zich snel vermenigvuldigen, wat leidt tot een infectie. De groei van deze micro-organismen stimuleert het immuunsysteem om ontstekingscellen naar het gebied te sturen, wat verdere zwelling en pijn veroorzaakt.

Immuunrespons en ontstekingsreactie

Het immuunsysteem reageert op de infectie door ontstekingscellen vrij te laten, die de bacteriën of virussen bestrijden. Dit resulteert in een verdere toename van de druk in de sinussen en een versterking van de symptomen, zoals pijn, druk en koorts.

Vervolgproblemen

Wanneer sinusitis aanhoudt en het lichaam niet in staat is de infectie op te ruimen, kan de ontsteking chronisch worden. Dit leidt vaak tot structurele veranderingen, zoals verdikking van het slijmvlies of de vorming van neuspoliepen, die op hun beurt de sinussen blijven blokkeren en de kans op terugkerende infecties vergroten.

Bijholteontsteking kan een vicieuze cirkel van verstopping en infectie veroorzaken, waarbij het ontstaansmechanisme de basis vormt voor veelvoorkomende klachten zoals hoofdpijn, gezichtsdruk en verstopte neus.

Oorzaken van een bijholteontsteking

Een bijholteontsteking kan door verschillende factoren ontstaan. De basis van het probleem ligt vaak in een verstopping van de natuurlijke afvoergangen van de sinussen, wat leidt tot ophoping van slijm en een ideale omgeving voor infecties. Hieronder volgt een uitgebreid overzicht van de oorzaken:

• een infectie met een micro-organisme (virus of bacterie);
• neusslijmvliesallergie;
• tandwortelontsteking;
• een scheef neustussenschot; en
• neuspoliepen.

Verkoudheid

Bijholteontsteking begint vaak met een verkoudheid, waarbij de virale infectie leidt tot een ontsteking van het slijmvlies. Het ontstoken slijmvlies zwelt op en produceert grote hoeveelheden slijm (snot), wat de natuurlijke afvoer belemmert. De zwelling van de slijmvliezen blokkeert de openingen tussen de bijholten en de neus-keelholte, waardoor slijm dikker wordt (snot) en de bijholten niet meer goed kan verlaten. Deze verstopping zorgt voor een vochtige, afgesloten ruimte die vatbaar is voor secundaire bacteriële infecties.

Ziekteverwekkers

Naast verkoudheidsvirussen kunnen ook andere ziekteverwekkers een bijholteontsteking veroorzaken. Hier zijn enkele voorbeelden:

• Virussen: Bij volwassenen is in maar liefst 90% van de gevallen van bijholteontsteking een virus de oorzaak. Verkoudheidsvirussen, zoals rhinovirussen, maar ook het griepvirus, zorgen voor ontsteking en zwelling van het neusslijmvlies.
• Bacteriën: Hoewel bacteriën minder vaak de oorzaak zijn (ongeveer 10% van de gevallen), kunnen ze wel leiden tot ernstigere infecties. Bacteriën zoals Streptococcus pneumoniae en Haemophilus influenzae komen vaak voor bij bacteriële sinusitis en veroorzaken langdurige, soms pijnlijke klachten.
• Verontreinigende stoffen: Chemicaliën, luchtvervuiling of irriterende stoffen in de lucht, zoals rook of stof, kunnen de slijmvliezen irriteren en een opeenhoping van slijm veroorzaken. Dit belemmert de afvoer uit de sinussen, waardoor er sneller ontstekingen ontstaan.
• Schimmels: Bij mensen met een verminderde afweer of allergieën kunnen schimmels, zoals Aspergillus, een rol spelen. De bijholten reageren hierop met een overmatige slijmproductie en ontsteking, wat vaak leidt tot een chronische ontsteking.

Allergieën en neusslijmvliesallergie

Allergieën, zoals hooikoorts of huisstofmijtallergie, zijn een belangrijke risicofactor voor bijholteontstekingen. Wanneer iemand in aanraking komt met allergenen, reageert het immuunsysteem door de slijmvliezen te laten zwellen en overmatig slijm te produceren. Dit blokkeert de natuurlijke drainage van de sinussen en kan tot sinusitis leiden. Vooral bij mensen die regelmatig last hebben van allergieën, is het risico op terugkerende sinusitis hoog.

Tandwortelontsteking

Soms kan een ontsteking in het tandvlees of bij de wortels van de bovenste kiezen leiden tot een bijholteontsteking, omdat de wortels van deze tanden dicht bij de sinussen liggen. Bacteriën vanuit een ontstoken tandwortel kunnen zich naar de sinussen verspreiden, waardoor een ontsteking ontstaat. Deze oorzaak komt minder vaak voor, maar kan leiden tot hardnekkige sinusproblemen.

Scheef neustussenschot en andere anatomische afwijkingen

Anatomische afwijkingen, zoals een scheef neustussenschot of een nauwe opening tussen de sinussen en de neusholte, kunnen de natuurlijke drainage van slijm verstoren. Een scheef neustussenschot kan de ruimte in de neusholte beperken, wat het risico op verstopping verhoogt. Andere structuren, zoals verdikte neusschelpen of kleine doorgangen, kunnen ook bijdragen aan een verhoogd risico op sinusitis doordat de normale luchtdoorstroming en slijmafvoer worden belemmerd.

Neuspoliepen

Neuspoliepen zijn goedaardige gezwellen die zich in de neusholte en sinussen kunnen vormen. Ze blokkeren de normale luchtstroom en drainage van slijm, waardoor een ophoping van slijm en een verhoogd risico op sinusitis ontstaat. Neuspoliepen komen vooral voor bij mensen met allergieën of chronische ontstekingsaandoeningen van de luchtwegen. Ze vergroten de kans op terugkerende of chronische bijholteontsteking aanzienlijk.

Luchtvervuiling en omgevingsfactoren

Luchtvervuiling, zoals fijnstof en uitlaatgassen, irriteert de luchtwegen en kan bijdragen aan sinusproblemen. Mensen die in stedelijke gebieden wonen of regelmatig worden blootgesteld aan verontreinigende stoffen, lopen een groter risico op bijholteontsteking. Stoffen zoals pollen, rook en chemische dampen irriteren het slijmvlies en vergroten het risico op zwelling en verstopping van de sinussen.

Leefstijl en andere omgevingsfactoren

Roken en een droge leefomgeving kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van bijholteontstekingen. Roken beschadigt de trilhaartjes in de neusholte, die normaal gesproken het slijm afvoeren. Bovendien droogt roken de slijmvliezen uit, wat de natuurlijke afweer tegen infecties vermindert. Ook mensen die in een droge ruimte verblijven, zoals in kamers met airconditioning of verwarming, hebben een groter risico op sinusitis doordat droge lucht de slijmvliezen uitdroogt en irriteert.

Verzwakt immuunsysteem

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door een chronische ziekte, medicatie of stress, hebben een verhoogd risico op bijholteontsteking. Een verminderde afweer maakt het moeilijker om virussen, bacteriën of schimmels effectief te bestrijden, wat kan leiden tot een langdurige of terugkerende infectie van de bijholten.

Risicofactoren

De volgende factoren kunnen het risico op het krijgen van een bijholteontsteking vergroten:

• eerdere luchtweginfecties, zoals verkoudheid
• neuspoliepen, of kleine gezwellen in de neusholte die tot ontsteking kunnen leiden
• verzwakte immuniteit, bijvoorbeeld vanwege een gezondheidstoestand of bepaalde behandelingen
• een allergische reactie op stoffen zoals huisstofmijt, stuifmeel (hooikoorts) en huidschilfers van dieren
• structurele problemen in de neus, bijvoorbeeld een afwijking van de neustissenschot

Soorten bijholteontsteking

Sinusitis of bijholteontsteking gaat altijd gepaard met neuszwelling en een opeenhoping van slijm, maar er zijn verschillende soorten met elk hun eigen duur en verloop. De verschillende soorten zijn:

• Acute sinusitis: dit duurt maximaal 4 weken en is het meest voorkomende type.
• Subacute sinusitis: symptomen duren langer dan de normale acute periode, gedurende 4 tot 12 weken.
• Chronische sinusitis: symptomen blijven aanhouden, of blijven terugkeren, na 12 weken. Het kan een meer invasieve behandeling en mogelijk een operatie nodig hebben.

.

Symptomen van een bijholteontsteking

Symptomen die kunnen optreden bij een bijholteontsteking zijn onder meer:

• postnasale drip: slijm dat aan de achterkant van je neus je keel inloopt;
• loopneus;
• verstopte neus of congestie;
• korstjes in de neus en pijn;
• branderige neus;
• verminderde reuk;
• smaakveranderingen: zoete smaak in de mond of slechte smaak;
• druk of pijn in de bovenkaak, het gezicht of het voorhoofd;
• gevoeligheid van de wortels van de bovenste tanden en kiezen;
• kauwen of (voorover)bukken kan de pijn opwekken of verergeren.
• de ontsteking is vaak gelokaliseerd aan één kant (links of rechts), soms met zwelling van de wang;
• gezwollen lymfeklieren;
• pijn in de tanden;
• hoesten;
• koorts;
  Wazig zien bij een wiggenbeenholteontsteking / Bron: Martin Sulman
• vermoeidheid;
• slechte adem;
• wazig zien kan voorkomen bij een wiggenbeenholteontsteking vanwege de nabijheid van de oogzenuwen.

Welke maatregelen kun je zelf nemen bij een bijholteontsteking?

Een bijholteontsteking kan vervelende symptomen met zich meebrengen, zoals hoofdpijn, verstopte neus en druk op het gezicht. Gelukkig zijn er verschillende maatregelen die je zelf kunt nemen om de klachten te verlichten en het herstel te bevorderen.

Stomen

Stomen boven een kom warm water – van niet boven de 60 graden Celsius in verband met het risico op verbranding – kan helpen om het slijm in de sinussen los te maken en de klachten te verlichten. Voeg eventueel een paar druppels eucalyptus- of menthololie toe om de luchtwegen verder te openen. Let op: jonge kinderen mag je niet laten stomen vanwege het risico op verbranding. Probeer om 2-3 keer per dag 10 minuten te stomen voor optimaal effect.

Luchtbevochtiger

Het gebruik van een luchtbevochtiger kan helpen om de luchtvochtigheid in huis te verhogen, wat de slijmvliezen minder uitdroogt en de symptomen van een bijholteontsteking verlicht. Een luchtvochtigheid tussen 40-60% is ideaal. Plaats de luchtbevochtiger bij voorkeur in ruimtes waar je veel tijd doorbrengt, zoals de woonkamer en slaapkamer, om je luchtwegen continu vochtig te houden.

Stoppen met roken

Roken irriteert de slijmvliezen en vertraagt de genezing van een bijholteontsteking. Stop met roken tijdens de infectieperiode om je lichaam de kans te geven sneller te herstellen. Als stoppen moeilijk is, probeer dan op z’n minst te minderen en rookvrije ruimtes te creëren. Vermijd ook passief roken, aangezien dit dezelfde negatieve invloed op de slijmvliezen kan hebben als direct roken.

Zoutoplossing

Een zelfgemaakte of kant-en-klare zoutoplossing (als druppels of spray) helpt de zwelling van het slijmvlies in de neus-keelholte te verminderen en verlicht een verstopte neus. Een zoutoplossing kan tot vier keer per dag worden gebruikt en is veilig voor zowel volwassenen als kinderen. Meng 1 theelepel zout met een halve liter lauw water voor een zelfgemaakte oplossing, of gebruik een kant-en-klare zoutneusspray die je bij de drogist kunt kopen. Spoelen met een zoutoplossing helpt om bacteriën en allergenen weg te spoelen en maakt de neusholtes schoon.

Hydratatie

Zorg ervoor dat je voldoende water drinkt om het slijm in de sinussen dun te houden. Drink minstens acht glazen water per dag om uitdroging te voorkomen en de slijmvliezen goed gehydrateerd te houden. Kruidenthee zonder cafeïne, zoals kamillethee, kan ook kalmerend werken en helpt om het slijmvlies vochtig te houden. Vermijd alcohol en cafeïnehoudende dranken, aangezien deze kunnen bijdragen aan uitdroging.

Rust en ontspanning

Voldoende rust en ontspanning zijn cruciaal bij het herstel van een bijholteontsteking. Het lichaam heeft energie nodig om infecties te bestrijden, en rust helpt het immuunsysteem optimaal te functioneren. Zorg voor een goede nachtrust en probeer stress zoveel mogelijk te vermijden. Ademhalingsoefeningen en mindfulness kunnen helpen om de spieren rondom de sinussen te ontspannen, wat bijdraagt aan verlichting van de symptomen.

Warme kompressen

Warme kompressen op het voorhoofd en de neus kunnen de pijn en druk verlichten. Warm een washandje onder heet water, knijp het uit en leg het op de neus en boven de sinussen. De warmte zorgt ervoor dat de doorbloeding in het gebied toeneemt, wat helpt bij het afvoeren van slijm en verlichting biedt bij pijn en druk. Probeer deze techniek meerdere keren per dag gedurende 5-10 minuten voor optimaal resultaat.

Gebruik van essentiële oliën

Essentiële oliën zoals eucalyptus-, pepermunt- en tea tree-olie kunnen helpen om de luchtwegen te openen en de symptomen te verlichten. Voeg enkele druppels toe aan een kom met warm water voor een stoomsessie of meng ze met een draagolie en masseer zachtjes rondom de neus. Let op dat je essentiële oliën nooit rechtstreeks op de huid aanbrengt zonder te verdunnen.

Vermijd allergenen en irritanten

Probeer allergenen zoals huisstofmijt, pollen en schimmelsporen te vermijden, aangezien deze de symptomen kunnen verergeren. Regelmatig stofzuigen, beddengoed wassen en de luchtvochtigheid controleren kan helpen om allergenen in huis te beperken. Vermijd ook contact met chemische dampen, sterke geuren en huishoudelijke schoonmaakmiddelen, omdat deze de slijmvliezen kunnen irriteren.

Gebruik een neusspray of -druppels

Naast een zoutoplossing kan het gebruik van een decongestieve neusspray met xylometazoline helpen om de neus tijdelijk te openen. Let op dat deze sprays niet langer dan 5-7 dagen achtereen worden gebruikt, omdat dit kan leiden tot een verstopte neus bij het stoppen (rebound-effect). Als een bijholteontsteking vaak terugkomt, overleg dan met de arts of een corticosteroïde neusspray, die ontstekingen op de lange termijn helpt verminderen, geschikt is.

Behandeling van een bijholteontsteking

Een bijholteontsteking kan vervelende symptomen veroorzaken, zoals druk en pijn rond de neus, ogen en voorhoofd, verstopte neus en algemene malaise. De behandeling richt zich meestal op het verminderen van de zwelling en het bevorderen van de drainage van de sinussen, zodat de ontsteking vanzelf kan genezen. Hier volgt een uitgebreid overzicht van de behandelmogelijkheden.

Xylometazoline spray of druppels

Xylometazoline-spray of -druppels verminderen de zwelling van de slijmvliezen in de neus-keelholte en helpen zo bij het verlichten van een verstopte neus. Dit medicijn werkt door de bloedvaatjes in het neusslijmvlies te vernauwen, waardoor de zwelling afneemt en de luchtwegen weer open komen. Gebruik xylometazoline niet langer dan een week, omdat langdurig gebruik kan leiden tot een verstopte neus bij het stoppen (rebound-effect). Lees voor gebruik altijd de bijsluiter en volg de aanbevolen dosering om bijwerkingen te voorkomen.

Spray met xylometazoline en ipratropium

Otrivin Duo neusspray is een vrij verkrijgbaar middel dat specifiek ontworpen is voor neusverkoudheid en bijholteontsteking. Het bevat twee werkzame stoffen: ipratropium, dat de slijmproductie vermindert, en xylometazoline, dat de bloedvaten in het neusslijmvlies vernauwt, wat helpt om de zwelling te verminderen. De combinatie van deze ingrediënten biedt zowel verlichting van een verstopte neus als het verminderen van een loopneus. Gebruik dit middel niet langer dan 7 dagen zonder overleg met een arts.

Pijnstillers

Bij een bijholteontsteking kunnen pijnstillers helpen om de pijn en het ongemak te verlichten. Gebruik bij voorkeur paracetamol als eerste keuze, omdat dit effectief werkt en weinig bijwerkingen heeft. Paracetamol helpt bij het verlichten van hoofdpijn en gezichtsdruk. In gevallen van hevigere pijn kan de arts ook een NSAID, zoals ibuprofen, adviseren. Houd er echter rekening mee dat NSAID’s maagklachten kunnen veroorzaken en niet voor iedereen geschikt zijn, vooral niet bij maagklachten of een verhoogd risico op maagbloedingen.

Antibiotica

Antibiotica zijn bij een bijholteontsteking meestal niet nodig, aangezien de meeste gevallen worden veroorzaakt door virussen en niet door bacteriën. Alleen als de bijholteontsteking na 10 dagen niet verbetert of verergert, kan de arts besluiten om een antibioticum voor te schrijven om bacteriële sinusitis te behandelen. Meestal kiest men voor amoxicilline of doxycycline bij bacteriële infecties, maar dit gebeurt uitsluitend op voorschrift van de arts.

Corticosteroïde neussprays

Corticosteroïde neussprays, zoals fluticason of mometason, kunnen helpen bij chronische bijholteontstekingen of bij mensen met allergieën die bijdragen aan sinusitis. Deze sprays verminderen de ontsteking van het neusslijmvlies en zijn vooral nuttig bij terugkerende sinusitis. Deze neussprays hebben meestal een paar dagen nodig om volledig effectief te worden en moeten volgens de aanwijzingen van een arts worden gebruikt.

Warmtekompressen en warme dranken

Warmte kan verlichting geven bij de druk en pijn die gepaard gaan met sinusitis. Warme kompressen op het voorhoofd en de neus helpen de bloedcirculatie te bevorderen en maken het slijm dunner, wat de drainage van de sinussen kan vergemakkelijken. Het drinken van warme dranken, zoals kruidenthee met gember of kamille, kan ook de sinussen helpen openen en de symptomen verzachten.

Fysiologische zoutspoelingen

Het spoelen van de neus met een zoutoplossing helpt om de neusholtes schoon te maken en slijm te verwijderen. Een zelfgemaakte of kant-en-klare zoutoplossing kan helpen bij het verminderen van de zwelling en het verwijderen van bacteriën en allergenen die bijdragen aan de ontsteking. Gebruik een neti-pot of neusdouche voor de beste resultaten, en zorg dat je steriel water of gedistilleerd water gebruikt om infecties te voorkomen. Spoelen kan tot drie keer per dag, maar overleg bij frequenter gebruik met een arts.

Prognose

De prognose van een bijholteontsteking (sinusitis) is over het algemeen gunstig, vooral bij acute gevallen. De meeste acute bijholteontstekingen zijn zelflimiterend en genezen binnen één tot twee weken zonder medische interventie. Met ondersteunende maatregelen, zoals stomen, neussprays en voldoende rust, verdwijnen de symptomen vaak geleidelijk. Na herstel hebben de meeste mensen geen blijvende gevolgen.

Prognose bij acute bijholteontsteking
Bij een acute bijholteontsteking verdwijnen de symptomen doorgaans na 7 tot 10 dagen, vooral als de oorzaak viraal is. Bij bacteriële sinusitis kan de herstelperiode langer duren, maar met de juiste behandeling, zoals antibiotica (indien voorgeschreven), herstellen de meeste mensen volledig. Slechts in zeldzame gevallen leidt een acute sinusitis tot complicaties, zoals een infectie die zich uitbreidt naar de omliggende weefsels, bijvoorbeeld naar de oogkas (orbitale cellulitis) of het hersenvlies (meningitis). Dit komt echter zelden voor en meestal alleen bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Prognose bij chronische bijholteontsteking
De prognose voor chronische sinusitis, die langer dan 12 weken aanhoudt, is minder voorspelbaar en hangt af van verschillende factoren, zoals de aanwezigheid van neuspoliepen, allergieën of anatomische afwijkingen zoals een scheef neustussenschot. Hoewel chronische sinusitis niet altijd volledig kan worden genezen, kunnen symptomen vaak goed beheersbaar worden gemaakt met langdurige behandelingen, zoals corticosteroïde neussprays, zoutspoelingen en, in sommige gevallen, chirurgische ingrepen om de sinussen te openen en de afvoer te verbeteren. Ongeveer 20% van de mensen met chronische sinusitis ervaart een terugkerend patroon, waarbij de symptomen af en toe terugkeren, vooral tijdens het allergieseizoen of bij luchtweginfecties.

Langetermijnprognose en complicaties
Bij sommige mensen kunnen langdurige ontstekingen tot structurele veranderingen leiden, zoals verdikking van het slijmvlies en de vorming van neuspoliepen. Deze veranderingen verhogen de kans op terugkerende sinusitis en maken de aandoening moeilijker te behandelen. Chirurgische ingrepen, zoals een FESS (Functionele Endoscopische Sinus Chirurgie), kunnen helpen bij hardnekkige gevallen en hebben doorgaans een goede prognose om symptomen te verlichten.

De algehele prognose voor bijholteontsteking is goed, vooral met tijdige en passende behandeling. Echter, mensen met allergieën, astma, of anatomische afwijkingen lopen een groter risico op chronische of terugkerende sinusitis, wat een uitgebreide aanpak vereist om symptomen beheersbaar te houden.

Complicaties

Ofschoon de meeste gevallen van bijholteontsteking vanzelf of met minimale behandeling genezen, kan de aandoening in sommige gevallen complicaties veroorzaken. Deze complicaties zijn zeldzaam, maar kunnen ernstig zijn en vereisen medische aandacht. Hier volgt een overzicht van mogelijke complicaties, inclusief voorbeelden en statistieken waar beschikbaar.

Orbitale cellulitis (oogkasinfectie)
Bij ernstige sinusitis kan de infectie zich verspreiden naar de omliggende weefsels, waaronder de oogkas. Dit veroorzaakt een aandoening die orbitale cellulitis wordt genoemd, wat kan leiden tot pijn, zwelling rond de ogen, beperkte oogbewegingen en in ernstige gevallen zelfs verlies van het gezichtsvermogen. Deze complicatie komt vooral voor bij kinderen vanwege hun relatief dunne botten rond de sinussen. Studies tonen aan dat bij ongeveer 1 op de 1.000 gevallen van acute sinusitis een oogkasinfectie ontstaat, waarbij vroegtijdige behandeling met antibiotica of soms chirurgie vereist is om verspreiding te voorkomen.

Meningitis (hersenvliesontsteking)
Meningitis of hersenvliesontsteking is een levensbedreigende complicatie waarbij de infectie zich vanuit de sinussen naar de hersenvliezen verspreidt. Dit veroorzaakt hevige hoofdpijn, stijve nek, koorts en in sommige gevallen bewustzijnsverlies. Meningitis is een zeer zeldzame complicatie van sinusitis, maar wordt als ernstig beschouwd: bij onbehandelde gevallen kan het dodelijk zijn. In Europa wordt meningitis geschat op 1 per 10.000 gevallen van sinusitis, en vereist onmiddellijke ziekenhuisopname en behandeling met intraveneuze antibiotica.

Subduraal abces (hersenenabces)
Een andere ernstige complicatie is de vorming van een abces in de hersenen, veroorzaakt door de verspreiding van bacteriën vanuit de sinussen. Dit abces kan leiden tot neurologische symptomen zoals verwardheid, hoofdpijn en in ernstige gevallen toevallen. Bijholteontstekingen vormen ongeveer 10% van alle gevallen van hersenabcessen met een hogere incidentie bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Behandeling bestaat uit chirurgische drainage van het abces en langdurige antibiotica.

Osteomyelitis (botontsteking)
In zeldzame gevallen kan sinusitis leiden tot osteomyelitis, een ontsteking van het botweefsel rondom de sinussen, vooral het voorhoofdsbeen. Dit veroorzaakt pijn, zwelling en gevoeligheid van het aangetaste botgebied. Hoewel osteomyelitis slechts voorkomt bij 1 op de 10.000 gevallen van sinusitis, is de aandoening ernstig en vereist behandeling met intraveneuze antibiotica. Bij ernstige gevallen kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn om het geïnfecteerde botweefsel te verwijderen.

Chronische sinusitis
Een veelvoorkomende complicatie van onbehandelde of terugkerende acute sinusitis is de ontwikkeling van chronische sinusitis, waarbij de ontsteking langer dan 12 weken aanhoudt. Ongeveer 10-20% van de mensen die herhaaldelijk last hebben van sinusitis, ontwikkelt uiteindelijk een chronische vorm. Chronische sinusitis gaat vaak gepaard met blijvende verstopte neus, gezwollen slijmvliezen en de vorming van neuspoliepen, en kan een aanzienlijke invloed hebben op de kwaliteit van leven. Behandeling bestaat meestal uit langdurig gebruik van corticosteroïde neussprays en soms chirurgie.

Neuspoliepen
Bij mensen met chronische sinusitis kunnen neuspoliepen ontstaan – zachte, goedaardige gezwellen in de neusholte en sinussen die de luchtwegen verder blokkeren. Poliepen verergeren de symptomen van sinusitis, waaronder verstopte neus, druk en verlies van geur. Ongeveer 30% van de mensen met chronische sinusitis ontwikkelt neuspoliepen. Ze kunnen worden behandeld met corticosteroïden of, bij grotere poliepen, operatief worden verwijderd om de symptomen te verlichten.

Luchtweginfecties en bronchitis
Bij mensen met terugkerende sinusitis kan de ontsteking zich uitbreiden naar de onderste luchtwegen, wat leidt tot infecties zoals bronchitis. Dit gebeurt vooral bij mensen met astma of COPD, waarbij de ontsteking van de sinussen de luchtweggevoeligheid kan verergeren. Studies tonen aan dat ongeveer 15% van de mensen met chronische sinusitis ook last heeft van terugkerende bronchitis. Het behandelen van de sinusitis kan vaak helpen om de frequentie van luchtweginfecties te verminderen.

Lees verder

• Voorhoofdsholteontsteking: symptomen van een sinusinfectie
• Hoofdpijn aan voorhoofd: oorzaken van pijn aan voorhoofd
• Sinusitis: symptomen, oorzaak en behandeling (met spray)
• Chronische bijholteontsteking: symptomen en behandeling
• Verstopte neus: oorzaak en wat te doen bij neusverstopping?