Acute bronchitis: symptomen, oorzaak en behandeling

Bij bronchitis wordt een onderscheid gemaakt tussen acute en chronische bronchitis. Chronische bronchitis wordt (samen met longemfyseem) COPD genoemd. COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Letterlijk vertaald: chronische obstructieve longaandoening. Acute bronchitis is een ontsteking van de lagere luchtwegen, waarbij de wand van de bronchiën is ontstoken, wat gepaard gaat met slijmproductie en hoesten. Vaak is er sprake van het ophoesten van helder tot groengekleurd slijm of sputum. Bij het hoesten kan de persoon pijn midden op de borst ervaren. Ook verkoudheidsklachten, keelpijn, een drukkend gevoel op de borst en soms benauwdheid en koorts kunnen aanwezig zijn. Meestal wordt acute bronchitis veroorzaakt door een virale infectie, maar bacteriën kunnen ook de boosdoener zijn. Bij kwetsbare mensen, zoals ouderen en mensen met een hart- of longaandoening, kan de infectie zich verder in de longen verspreiden en overgaan in een longontsteking.

• Wat is acute bronchitis?
• Oorzaken van acute bronchitis
• Bovenste luchtweginfectie (griep of verkoudheid)
• Bacteriële oorzaken
• Irriterende dampen en stoffen
• Risicogroepen
• Symptomen van acute bronchitis
• Complicaties
• Is acute bronchitis besmettelijk?
• Behandeling van acute bronchitis
• Zelfzorg
• Antibioticum
• Prognose
• Preventie

Wat is acute bronchitis?

Acute bronchitis is een ontsteking van de bronchiën, de vertakkingen van de luchtpijp die een belangrijke rol spelen bij de ademhaling. Vaak ligt een virale infectie zoals een verkoudheid ten grondslag aan acute bronchitis. De verkoudheid heeft zich dan via de neus, keel en neusbijholten verspreid. Soms kan een griep ook leiden tot acute bronchitis. Net als bij verkoudheid en griep vindt besmetting plaats via de lucht door hoesten, niezen, spreken en ademen. Door direct contact zoals zoenen of een handdruk of via voorwerpen zoals een deurklink, kan ook overdracht van de ziekteverwekker plaatsvinden. Roken en luchtvervuiling zijn risicofactoren voor het ontwikkelen van acute bronchitis.

Oorzaken van acute bronchitis

De luchtwegen zijn verdeeld in bovenste luchtwegen en lagere luchtwegen. De bovenste luchtwegen bestaan uit neus, keel, bijholten, middenoor, stembanden en luchtpijp en de lagere luchtwegen bestaan uit de luchtpijp en de longen. Acute bronchitis is een ontsteking van de lagere luchtwegen. Hierbij raakt de wand of bekleding van de bronchiën ontstoken.

Bovenste luchtweginfectie (griep of verkoudheid)

Acute bronchitis komt vooral voor tijdens het griepseizoen, in de wintermaanden, meestal in combinatie met een bovenste luchtweginfectie, zoals een gewone verkoudheid of een sinusinfectie (bijholteontsteking). Een bovenste luchtweginfectie als verkoudheid of griep kan zich naar beneden uitbreiden en dan bronchitis veroorzaken. Je kunt last hebben van symptomen zoals koorts met koude rillingen, spierpijn, verstopte neus en een zere keel.

Bacteriële oorzaken

Verschillende virussen kunnen bronchitis veroorzaken, zoals het influenza A en B virus, meestal aangeduid als 'de griep'. Een aantal bacteriën staan er evenwel ook om bekend dat ze bronchitis kunnen veroorzaken. Bacteriële bronchitis wordt bij jongvolwassenen nogal vaak veroorzaakt door Mycoplasma pneumoniae, een bacterie die vaak aanleiding geeft tot longontsteking bij kinderen en adolescenten, en Chlamydophila pneumoniae, een bacterie die de longen aantast. Bij mensen van middelbare leeftijd en ouderen zijn de ziekteverwekkers Streptococcus pneumoniae (de pneumokok), Haemophilus influenzae en Moraxella catarrhalis (een bekende verwekker van otitis media of middenoorontsteking) zijn de meest courante veroorzakers van bacteriële bronchitis. Niet zelden is er sprake van een combinatie van bacteriële en virale bronchitis.

Irriterende dampen en stoffen

Bronchitis kan ook optreden wanneer een persoon irriterende dampen of stoffen inhaleert. Chemische oplosmiddelen en rook, met inbegrip van tabaksrook, zijn risicofactoren voor acute bronchitis. Bronchitis als gevolg van irriterende stoffen wordt ook wel 'industriële bronchitis' of 'omgevingsbronchitis' genoemd.

Risicogroepen

Mensen die een verhoogd risico hebben op het krijgen van zowel acute bronchitis en het ontwikkelen van meer ernstige symptomen, zijn onder meer mensen met een verzwakt immuunsysteem, ouderen, rokers, mensen met astma of COPD, en verder iedereen die herhaaldelijk blootstaat aan irriterende stoffen en luchtvervuiling.

Rokers en personen met een chronische longziekte kunnen vaker last hebben van acute bronchitis doordat hun luchtwegen het slijm en vuil in de longen moeilijker kunnen afvoeren. Bij rokers die stoppen krijgen binnen ongeveer acht weken de trilhaartjes hun functie weer terug en kunnen ze slijm en vuil beter afvoeren.

Acute bronchitis komt meer voor bij volwassenen dan bij kinderen. Wel zijn kinderen met vergrote keel- en neusamandelen extra vatbaar voor bronchitis. Erfelijkheid of geslacht (het man of vrouw zijn) zijn geen factoren van betekenis.

Symptomen van acute bronchitis

Vaak begint een infectieuze bronchitis met dezelfde verschijnselen als een gewone verkoudheid:

• loopneus
• keelpijn
• vermoeidheid
• rillerigheid of rillingen
• hoofdpijn
• rugpijn
• spierpijn

In een enkel geval kun je lichte koorts hebben, maar vaak niet langer dan een dag of vijf. De klachten van acute bronchitis ontwikkelen zich doorgaans binnen 24 tot 48 uur. Het uit zich vaak doordat een persoon na een verkoudheid of griep blijft hoesten; meestal een droge hoest, maar na enkele dagen wordt slijm opgehoest. Vaak is het een hardnekkige, irriterende hoest. Tijdens het hoesten kun je midden op de borst pijn ervaren. Ook kun je wat kortademig zijn en een piepende ademhaling hebben.

Bij een acute bronchitis zwelt het slijmvlies aan de binnenkant van de bronchiën op en wordt er veel slijm gemaakt. Bij virale bronchitis worden dikwijls kleine hoeveelheden wit slijm of sputum opgehoest. Een bacteriële infectie kan geel of groen slijm voortbrengen.

Bij ernstige gevallen van acute bronchitis kan de koorts oplopen tot 38,3-38,8 °C en vervolgens 3 tot 5 dagen aanhouden of de koorts komt terug na een paar dagen zonder koorts. Een acute bronchitis gaat meestal vanzelf over binnen één tot vier weken en hoesten is het laatste symptoom dat verdwijnt. Een fluitend ademhalingsgeluid (wheezing genoemd) kan voorkomen na het hoesten.

Complicaties

Acute bronchitis kan verergeren en leiden tot acute ademhalingsinsufficiëntie of longontsteking (pneumonie). Deze complicaties komen eigenlijk alleen voor bij mensen met een onderliggende chronische longziekte, zoals COPD of astma. Mensen met een chronische hart- of longziekte of een ernstige neurologische aandoening, doen er verstandig aan de huisarts te raadplegen als zij klachten krijgen die duiden op bronchitis.

Is acute bronchitis besmettelijk?

Bij virale en bacteriële bronchitis kan het gebeuren dat de ziekteverwekkers overgedragen worden op anderen. Besmetting vindt vaak plaats via de lucht door het inademen van met de ziekteverwekker besmette (fijne) druppeltjes uit de mondholte en/of de luchtwegen via hoesten, niezen, spreken en ademen. Overdracht kan echter ook plaatsvinden door direct contact als zoenen of knuffelen of via voorwerpen, zoals een deurknop.

In de regel hebben gezonde mensen geen last van dit aanhoesten en zullen zij niet besmet worden. Mensen met een verminderde weerstand kunnen wel besmet worden. Dit komt doordat hun natuurlijke afweermechanisme reeds verzwakt is en niet afdoende in staat is om de binnendringers weg te werken. Dus het zijn vooral mensen met een verminderde weerstand die een hogere kans hebben om besmet te worden.

Het moge duidelijk zijn dat een bronchitis die is veroorzaakt door niet-infectieuze prikkels zoals een allergie, rook of vervuilde lucht, niet besmettelijk is.

Behandeling van acute bronchitis

Zelfzorg

Normaal gesproken gaat een virale bronchitis na een aantal dagen vanzelf weer over. Het hoesten houdt vaak wat langer aan. Er zijn talloze hoestmiddelen te koop bij drogist en apotheek. De werking van deze middelen bij bronchitis is nooit bewezen. Het toepassen van huismiddeltjes tegen hoesten, zoals stomen met heet water bij vastzittend slijm, zoutwaterdruppels bij een eventueel aanwezig verkoudheid, kunnen de klachten verzachten. De huisarts kan eventueel hoestprikkeldempend middel voorschrijven als een droge hoest op de voorgrond staat.

Antibioticum

Bij een bacteriële infectie kan eventueel een antibioticum voorgeschreven worden. Over de indicaties voor het geven van een antimicrobiële behandeling – het voorschrijven van een antibioticum – bestaat anno 2024 nog steeds discussie. Onderzoeken naar de prognose van longontstekingen laten een gunstig effect van antibiotica zien. Het is echter niet duidelijk wat de effectiviteit van antibiotica bij acute bronchitis is.¹ Een huisarts zal vaak alleen antibiotica geven aan een patiënt als men vermoedt dat deze een longontsteking heeft of bij een patiënt met acute bronchitis heeft die bepaalde chronische aandoeningen heeft. Bij relatief gezonde patiënten is het advies om een terughoudend beleid te hanteren wat betreft antibiotica.

Prognose

Bijna alle patiënten met acute bronchitis herstellen binnen zes weken na de eerste symptomen. Patiënten keren over het algemeen terug naar de volledige functie zonder resterende symptomen na acute bronchitis. Recidief van acute bronchitis komt vaak voor bij daaropvolgende virale infecties, vooral bij rokers. Stoppen met roken wordt derhalve aanbevolen.

Preventie

Het vermijden van irriterende stoffen in de longen is belangrijk ter preventie van acute bronchitis en voor de behandeling ervan. Als je rookt, stop dan met roken. Draag ter bescherming van je longen een ademhalingsbeschermingsmasker over je mond en neus wanneer je met irriterende stoffen werkt, zoals verf, verfverwijderaar of vernis.

Andere manieren om acute bronchitis te helpen voorkomen zijn:

• was regelmatig je handen om blootstelling aan virussen en bacteriën te verminderen
• haal ieder jaar een griepprik
• eet gezond en gevarieerd

Noot:

1. Huisarts en Wetenschap, jaargang 2009, nummer 3:130-134.

Lees verder

• Bronchitis: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Bronchiolitis: oorzaken, symptomen, verloop en behandeling
• COPD: symptomen, gevolgen, behandeling en medicatie COPD
• COPD levensverwachting, prognose en de vier GOLD-stadia
• Acute bronchitis: piepende ademhaling en benauwdheid