Chronische bijholteontsteking: symptomen en behandeling

Sinusitis of bijholteontsteking verwijst naar een ontsteking van de sinussen of bijholten. De sinussen of bijholten zitten links en rechts van je neus in het bot van je bovenkaak en voorhoofd. Als deze ziekte langer dan acht weken aanhoudt of vaker van vier keer per jaar optreedt, praat de arts over chronische bijholteontsteking of chronische sinusitis. De symptomen van bijholteontsteking en de chronische variant zijn bijna identiek. Bij chronische bijholteontsteking lijken de symptomen minder erg. De oorzaken van chronische bijholteontsteking zijn meestal anatomische eigenaardigheden of afwijkingen in het gebied van de van de paranasale sinussen, die de ingangen versmallen. Een scheef neustussenschot, een vergrote neusschelp of goedaardige mucosale gezwellen, zogenaamde neuspoliepen, kunnen verantwoordelijk zijn voor vaak terugkerende problemen met chronische bijholteontsteking.

• Wat is bijholteontsteking?
• Ontsteking van het slijmvlies van één of meer bijholten
• Vaak meerdere bijholten ontstoken
• Acuut of chronisch
• Acute en chronische bijholteontsteking
• Symptomen van chronische bijholteontsteking
• Oorzaken
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van acute sinusitus
• Behandeling van chronische sinusitus
• Medicijnen en neusspoelen
• Infrarood licht
• Operatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Wat is bijholteontsteking?

Ontsteking van het slijmvlies van één of meer bijholten

Een bijholteontsteking of sinusitis is een ontsteking van het slijmvlies van één of meer van de 'bijholten'. De (neus)bijholten zijn met lucht gevulde holtes in de schedel die kunnen worden verdeeld in de voorhoofdsholte (gelegen pal boven de ogen), de wiggenbeensholte (de diepst gelegen holten), de zeefbeenholte (tussen neus en oogkas) en kaakholte (in het bovenkaakbeen). Net als de neus zijn ze bekleed met slijmvliezen. De cellen vormen er constant een fijne secretielaag waarin bijvoorbeeld ingeademde stofdeeltjes, vuildeeltjes of ongewenste ziekteverwekkers worden opgevangen. Kleine beweegbare haren (cilia) zitten op het oppervlak van de slijmvliescellen, die de afscheidingslaag continu naar de neusholte en van daar naar de keelholte transporteren alsof ze op een langzame transportband zitten. Op deze manier wordt het geïnhaleerde 'vuil' en andere ongewenste deeltjes uit de sinussen en neus verwijderd en uiteindelijk samen met de dunne secretie ingeslikt zonder dat je het opmerkt. Als het slijmvlies echter ontstoken raakt, bijvoorbeeld door een verkoudheid, kan dit lichaamseigen 'vuiltransport' stagneren: het slijmvlies produceert nu veel meer secreties dan normaal en zwelt op. Hierdoor kunnen de kleine verbindingsbuisjes tussen de neus en sinussen opzwellen of geblokkeerd raken. De sinussen zijn niet langer goed geventileerd en de afscheiding kan slechter wegvloeien, deze bouwt zich weer op. Dit creëert een ideale voedingsbodem voor ziekteverwekkers, wat kan leiden tot een acute bijholteontsteking in de vorm van een kaakholte- of voorhoofdsholteontsteking.

Vaak meerdere bijholten ontstoken

Vaak zijn er meerdere bijholten aangedaan en het betreft in de meerderheid van de gevallen de kaakholten. Een bijholteontsteking kan leiden tot hoofdpijn of druk in (of achter) de ogen, de neus, het wanggebied of aan een zijde van het hoofd. Dit kan gepaard gaan met hoesten, koorts, slechte adem en een verstopte neus met dikke afscheiding. Een bijholteontsteking moet niet verward worden met een flinke verkoudheid of spanningshoofdpijn.

Acuut of chronisch

Een bijholteontsteking kan zowel acuut als chronisch verlopen. Chronische bijholteontsteking is moeilijker te behandelen dan acute bijholteontsteking. Vaak helpt alleen een chirurgische ingreep om de symptomen te verlichten. Conservatieve behandelingsmethoden brengen zelden het gewenste succes.

Acute en chronische bijholteontsteking

Er worden twee vormen onderscheiden:

• Acute bijholteontsteking: duurt in verreweg de meeste gevallen minder dan acht weken of komt niet meer dan drie keer per jaar voor en dan telkens niet langer dan 10 dagen.
• Chronische bijholteontsteking: deze vorm duurt langer dan acht weken of men heeft er vier keer per jaar of vaker last van met ziekteverschijnselen die meestal langer dan 20 dagen aanhouden.

De bijholten zijn meestal goed geventileerd. Als je verkouden bent, wordt de afvoer van de secretie echter belemmerd door zwelling van de slijmvliezen. De gevormde afscheiding kan niet meer goed weglopen, bacteriën kunnen zich vermenigvuldigen en er treedt een ontsteking op. Een ontsteking van de voorhoofdsinussen (frontale sinussen) ontwikkelen zich vaak als gevolg van een verkoudheid die niet goed genezen en/of behandeld is. De afscheidingen van een loopneus migreren naar de neusbijholten en vormen de ideale voedingsbodem voor bacteriën.

Naast een verkoudheid zijn er andere oorzaken van een chronische bijholteontsteking. Een blokkering van de openingen tussen de sinussen met de neusholte wordt vaker gezien bij mensen die een afwijking hebben van de neus, zoals een scheefstaand neustussenschot of bij mensen met neuspoliepen. Een chronische bijholteontsteking kan veroorzaakt worden door allergenen, verontreinigende stoffen of schimmels.

Symptomen van chronische bijholteontsteking

Doordat het neusslijmvlies ontstoken en gezwollen is, kan het slijm en/of pus niet goed weglopen. Hierdoor ontstaat een pijnlijk en drukkend gevoel aan de bovenkant van het gezicht en rond de ogen. De pijn en het drukkende gevoel kan toenemen als je voorover bukt. Soms heb je ook last van hoofdpijn. Drukpijn in de sinussen of pijn tijdens het eten zijn andere symptomen. Als de kaalkholten zijn aangedaan, kun je ook last hebben van kiespijn. Verder kun je klachten krijgen als verstopte neus met geel/groen snot. In een enkel geval komt er ook lichte koorts bij kijken. Meestal is de ontsteking aan één kant gelokaliseerd, wat soms gepaard gaat met een zwelling van de wang. Veel mensen klagen ook over een afname van hun reukvermogen, vermoeidheid en algehele malaise.

Oorzaken

Er zijn verschillende oorzaken van chronische bijholteontsteking. Vaak is er sprake van een niet goed genezen bijholteontsteking, wat vooral voorkomt bij personen die geregeld last hebben van allergie. De toenemende verstopping van de neusholten leidt tot zwelling van het slijmvlies in de neus. Er zijn nog andere factoren die een rol kunnen spelen bij chronische klachten aan de neusbijholten:

• verstopping van de afvoerkanalen van de bijholten door neuspoliepen
• aangeboren of verworven anatomische afwijkingen
• astma
• een slecht werkend immuunsysteem
• roken

Maar ook tumoren en tandwortelontsteking kunnen chronische sinusitis veroorzaken.

Onderzoek en diagnose

De huisarts of behandelend arts voert een neusendoscopie (kijkonderzoek van de neus) uit. De arts onderzoekt eerst of er veranderingen in de neusholte zijn opgetreden en heeft bijzondere aandacht voor het slijmvlies, de vorming van tumoren, knelpunten in de neusbijholte of de ontwikkeling van poliepen. Mogelijk laat de arts ook een röntgenfoto maken. Computertomografie (CT-scan) kan ook informatie verschaffen over de toestand van de neusbijholten.

Behandeling van acute sinusitus

Bijholteonsteking gaat normaal gesproken vanzelf over. Na twee tot vier weken is het merendeel van de personen zo goed als klachtenvrij. Stomen kan een positief effect hebben op de neusklachten, ofschoon het de snelheid van het herstel waarschijnlijk niet bevordert. Neusklachten kunnen ook verlicht worden door toediening van een (fysiologische) zoutoplossing via neusdruppels of een spray. Hierdoor kun je wat gemakkelijker ademen. Het gebruik hiervan heeft geen invloed op de snelheid van het herstel, het verlicht alleen de klachten. Pijn kan zo nodig bestreden worden door paracetamol.

Er is in onderzoek geen positief effect aangetoond van antimicrobiële behandeling (antibiotica) op het beloop. Het blijkt dat antibiotica alleen zin hebben voor risicogroepen. Voor de gemiddelde patiënt verloopt de genezing niet sneller wanneer ze een antibioticum voorgeschreven krijgen en complicaties voorkom je er ook niet mee. Er is een zeer beperkte groep patiënten, namelijk die met een (verhoogd risico op een) afwijkend beloop, die hier wel baat bij heeft. De huisarts kan voor deze groep antimicrobiële behandeling overwegen. Het gaat dan om mensen met een gestoorde afweer, die ernstig ziek zijn of bij wie opnieuw koorts ontstaat na een aantal koortsvrije dagen binnen één ziekteperiode. Ook wanneer de klachten in een periode van twee weken niet zijn afgenomen of wanneer je binnen een jaar een vierde klachtenperiode doormaakt, kan de huisarts antimicrobiële behandeling overwegen.

Behandeling van chronische sinusitus

Medicijnen en neusspoelen

Behandelingsopties voor chronische sinusitis variëren. Veel artsen schrijven in eerste instantie medicijnen voor, bijvoorbeeld neusspray of antibiotica. Veel artsen schrijven ook neusspoelen met zoutoplossing voor.

Infrarood licht

Artsen bevelen ook droge warmte aan. Dit kan worden veroorzaakt door infrarood licht. De droge warmte zorgt voor een snellere bloedcirculatie. De droge warmte bevordert de genezing en verlicht de symptomen.

Operatie

Een sanering van de neusbijholten is een behandeling die wordt uitgevoerd bij een chronische bijholteontsteking. Tijdens de operatie heeft de behandelend arts de optie om de infectiehaard te elimineren en ook eventuele poliepen te behandelen. Het overtollige slijm wordt ook verwijderd tijdens deze procedure. Er wordt ook overgegaan op een operatie wanneer er sprake is van anatomische afwijkingen die de klachten veroorzaken.

Prognose

Mensen die eerder chronische bijholteontsteking hebben gehad, lopen een risico om het weer te krijgen. Een vroegtijdige en adequate medische behandeling voor chronische bijholteontsteking geeft een gunstige prognose.

Complicaties

Chronische bijholteontsteking, of chronische sinusitis, kan meer zijn dan een voortdurende verkoudheid. De complicaties kunnen variëren van ongemakkelijk tot ernstig:

• Oogproblemen:Bijholtes bevinden zich dichtbij de ogen. Bij ernstige ontstekingen kan de infectie zich verspreiden, wat kan leiden tot zwelling, pijn of zelfs een infectie van het oog. In ernstige gevallen kan dit resulteren in een abces rond het oog of visusproblemen.
• Hersenvliesontsteking: De infectie kan zich verspreiden naar de hersenvliezen, wat leidt tot hersenvliesontsteking (meningitis). Dit kan ernstige symptomen veroorzaken zoals hoofdpijn, stijve nek en hoge koorts. Dit gebeurt gelukking niet vaak.
• Botinfecties: De sinusholtes zijn direct in de nabijheid van de schedelbotten. Chronische ontsteking kan leiden tot osteomyelitis, een infectie van de botten rond de sinussen. Dit kan leiden tot ernstige pijn en mogelijk chirurgische ingrepen.
• Luchtweginfecties: Chronische sinusitis kan leiden tot langdurige hoest en ademhalingsproblemen. Dit kan een verhoogd risico op bronchitis en andere luchtweginfecties met zich meebrengen.
• Verergering van allergieën: Langdurige ontsteking kan allergieën verergeren. De aanhoudende irritatie kan de neiging tot allergische reacties verhogen, waardoor je gevoeliger wordt voor allergenen.
• Slaapstoornissen: Door de constante verstopte neus en sinusdruk kan slaapkwaliteit ernstig worden beïnvloed. Slechte slaap kan leiden tot vermoeidheid en verminderd functioneren gedurende de dag.

Preventie

Als je chronische bijholteontsteking wilt voorkomen, is een gezonde leefstijl aan te bevelen. Vooral gezond en gevarieerd eten en bewegen in de frisse lucht wordt beschouwd als een perfecte preventie tegen de chronische ziekte van de bijholten. Bij de eerste tekenen van een chronische ziekte is het raadzaam om een afspraak te maken met je huisarts. Wees voorzichtig met het snuiten van je neus. Hoe minder druk op de sinussen, hoe beter dit is voor de holten.

Lees verder

• Bijholteontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling
• Neusbijholteontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling
• Voorhoofdsholteontsteking: symptomen van een sinusinfectie
• Loopneus: waterige neus stoppen en een loopneus verhelpen
• Keelpijn (bij slikken): oorzaken en behandeling zere keel