Hoesten: oorzaken, symptomen en behandeling van hoest

Hoesten is een natuurlijke reflex waarmee de luchtwegen vrijgemaakt kunnen worden van slijm en irriterende stoffen zoals stof of rook. Hoest is slechts zelden een teken of symptoom van een ernstige aandoening. Bij een hoest trekt het diafragma of middenrif krachtig samen, waardoor de longen omhoog worden gedrukt en de lucht in de longen met hoge snelheid wordt uitgestoten. Er zijn verschillende soorten hoest. De oorzaken van hoesten kunnen heel divers zijn. Hoesten wordt vaak veroorzaakt door een bovenste luchtweginfectie die de keel, luchtpijp of bijholten aantast, zoals een verkoudheid, griep, strottenhoofdontsteking, bijholteontsteking of kinkhoest. Hoesten kan ook worden veroorzaakt door een infectie van de lagere luchtwegen, zoals acute bronchitis of longontsteking. Andere veel voorkomende oorzaken zijn een allergie, zoals allergische rhinitis of hooikoorts, maar een opflakkering van een chronische aandoening is ook mogelijk. De meeste hoestklachten verdwijnen binnen drie weken.

• Hoesten
• Symptomen
• Soorten hoest
• Productieve hoest (natte hoest)
• Niet-productieve hoest (droge hoest)
• Ophoesten van bloed
• Acute hoest
• Chronische hoest
• Oorzaken van hoest
• Griep en verkoudheid
• Astma
• Bronchitis
• Allergie
• Longontsteking
• Tuberculose
• Reflux
• Kinkhoest
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van hoesten
• Zelfzorg
• Complicaties
• Prognose
• Preventie
• Casus: Hoest
• Patiënt
• Klachten
• Onderzoek
• Diagnose
• Behandeling
• Advies
• Prognose

Hoesten

Iedereen heeft wel eens een kuchje of een hoest. Hoesten heeft een functie. Door te hoesten kan je slijm losmaken in de longen en keelholte. De longen gebruiken het hoestmechanisme om zich te ontdoen van vreemde stoffen, slijm en bacteriën. De slijmvliezen van de luchtwegen zijn al gauw geprikkeld. Bij inademing van stof, rook of bij een infectie wordt direct slijm geproduceerd. Samen met het slijm worden lichaamsvreemde stoffen afgevoerd. Bij een hoest trekt je middenrif krachtig samen, waardoor de longen omhoog worden gedrukt en de lucht in de longen met ferme snelheid wordt uitgestoten. De meeste hoestklachten verdwijnen binnen drie weken en vereisen geen behandeling. Langdurige of aanhoudende hoest moet worden beoordeeld door je huisarts.

Symptomen

Een acute of chronische hoest kan optreden met andere symptomen, waaronder:

• een loopneus
• een verstopte neus
• postnasale drip (slijm dat aan de achterkant van de neus je keel inloopt)
• keelontsteking
• keelpijn
• branderige keel
• heesheid
• piepende ademhaling
• kortademigheid
• brandend maagzuur
• zure smaak in de mond
• (zelden) bloed ophoesten

Soorten hoest

Hoest wordt geregeld door een reflex waarbij meerdere hersenzenuwen betrokken zijn. De hoestreflex wordt opgewekt door prikkeling van het slijmvlies aan de binnenkant van de luchtwegen en is een van de beschermende reflexen die essentieel is om te overleven, omdat het de zuurstofvoorziening in geval van nood moet waarborgen. Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen (niet-productieve hoest (droge hoest) en productieve hoest, en dan wordt de bloedhoest nog eens onderscheiden van deze twee vormen. Een bloedhoest of het ophoesten van bloed komt gelukkig niet vaak voor en kan wijzen op een ernstige onderliggende aandoening. Verder wordt er een onderscheid gemaakt tussen de acute hoest, die gewoonlijk binnen maximaal drie weken afneemt en de chronische hoest, die langer dan 3 weken aanhoudt.

Productieve hoest (natte hoest)

Hoesten kan aanleiding geven tot het ophoesten van slijm of sputum en dat wordt een productieve hoest of natte hoest genoemd. Het komt onder andere voor bij een ontsteking van de lagere luchtwegen, zoals een longontsteking of bronchitis. Virale infecties, waaronder verkoudheid en influenza (de griep), kunnen ook een natte hoest veroorzaken. Een andere oorzaak van productieve hoest is COPD, een longziekte waarbij je longen zijn beschadigd. Dit treft meestal oudere mensen, vaak na jarenlang roken. Dit resulteert in een combinatie van chronische bronchitis en longemfyseem. In tegenstelling tot astma wordt deze ziekte niet veroorzaakt door allergie of overgevoeligheid. Hoewel het kan worden verlicht, is het niet volledig omkeerbaar. De meeste patiënten zullen vroeg of laat een zuurstofapparaat moeten dragen, afhankelijk van de ernst van de ziekte.

Voorts kunnen allergische reacties van de luchtwegen leiden tot productieve hoest, evenals (mee)roken. Minder vaak voorkomende oorzaken van een natte hoest zijn:

• Bronchiëctasieën, wat duidt op blijvende verwijdingen van delen van de luchtwegen (bronchiën) door beschadiging van de bronchuswand.
• Cystic fibrosis (CF, taaislijmziekte), een ongeneeslijke, erfelijke aandoening, waarbij het slijm in de longen, keel en darmen taai en dik is.

Niet-productieve hoest (droge hoest)

Een niet-productieve hoest, ook wel prikkelhoest of droge hoest genoemd, is een hoest waarbij geen slijm opgehoest wordt. Veel factoren, van allergieën tot zure reflux, kunnen een droge hoest veroorzaken. In sommige gevallen is er geen duidelijke oorzaak. Ongeacht de oorzaak kan een aanhoudende droge hoest je dagelijks leven ernstig beïnvloeden, vooral als je er 's nachts last van hebt.

Ophoesten van bloed

Bloedspuwing of (medische benaming) hemoptoë is een speciale vorm van hoesten, omdat het hier niet gaat om opgehoest slijm maar om opgehoest bloed. Het maakt veel ongerust omdat zij aan longkanker denken. Een acute infectie is vaak de oorzaak en dan in het bijzondere een acute lageluchtweginfectie, waarbij zowel virale als bacteriële verwekkers de boosdoeners kunnen zijn. Veel en hard hoesten bij bronchitis of COPD-exacerbaties kan ook de oorzaak zijn.

Acute hoest

Acute hoest is wanneer de hoest een periode van maximaal drie weken aanhoudt. Acute hoest wordt vaak onderverdeeld in infectieuze en niet-infectieuze oorzaken. De meeste ontstekingen van de bovenste en onderste luchtwegen veroorzaken een hoest, die deze tijdsduur meestal niet overschrijdt. Ook bij allergieën, die vaak gepaard gaan met een ontsteking van het neusslijmvlies (rhinitis / verkoudheid) of neusbijholten (sinusitis/bijholteontsteking), het bindvlies of de conjunctiva (conjunctivitis), faryngitis (keelontsteking), duurt de hoest vaak niet langer dan 3 weken. De belangrijkste niet-infectieuze oorzaak van acuut hoesten is (mee)roken, gevolgd door airconditioning.

Chronische hoest

Een chronische hoest is een hoest die langer dan acht weken aanhoudt. Bij ene periode van 3-8 weken spreekt men van een subacute hoest. Een chronische hoest is meer dan alleen een ergernis. Een chronische hoest kan je slaap onderbreken, waardoor je een slaaptekort oploopt en overdag last hebt van vermoeidheid. Ernstige gevallen van chronische hoest kunnen braken, duizeligheid en zelfs ribfracturen veroorzaken. Hoewel het soms moeilijk kan zijn om het probleem dat een chronische hoest veroorzaakt op te sporen, zijn de meest voorkomende oorzaken (passief) roken, postnasale drip, astma en zure reflux. Gelukkig verdwijnt chronische hoest meestal zodra het onderliggende probleem is behandeld.

Oorzaken van hoest

Er zijn veel mogelijke oorzaken van hoesten. Hoesten kan een symptoom zijn van een onschuldige verkoudheid, maar ook die van een hartaandoening. Het is daarom raadzaam om onmiddellijk een arts te raadplegen als je aanhoudende hoest of bloederig sputum hebt. Vaak is de oorzaak een verkoudheid of andere aandoeningen zoals bronchitis, allergie of astma. Bacteriële en virale infecties zijn veel voorkomende oorzaken van hoesten. Maar je kunt ook hoesten als gevolg van een hartaandoening. De klachten vermoeidheid, kortademigheid, kriebelhoest en slecht slapen kunnen wijzen op hartfalen. Ook kan reflux leiden tot hoesten.

Griep en verkoudheid

Bij griep en verkoudheid heb je aanvankelijk vaak een productieve hoest. Het wordt veroorzaakt door overmatig slijm in de longen en luchtwegen. Je kunt daarbij moeite hebben om het slijm op te hoesten. Na een verkoudheid of griep kun je gedurende weken of maanden last hebben van een vervelde droge hoest. Het hoesten irriteert de luchtwegen, wat leidt tot meer hoesten, wat de luchtwegen irriteert, enzovoort.

Astma

Vaak hoesten, vooral 's nachts, kan duiden op astma, een chronische ontsteking van de longen. Het enige symptoom kan een droge, niet-productieve hoest zijn; je kunt ook last hebben van kortademigheid, benauwdheid, een strak gevoel op de borst of piepende ademhaling. Hoesten als gevolg van astma kan optreden na het sporten, na blootstelling aan specifieke uitlokkers, na het lachen en vaak 's nachts. Veel voorkomende triggers zijn:

• Allergenen buitenshuis, zoals pollen van gras, bomen en onkruid.
• Allergenen binnenshuis, zoals huidschilfers van huisdieren, huisstofmijt en schimmels.
• Bepaalde medicijnen of voedseladditieven.
• Irriterende stoffen in de lucht, zoals rook, luchtvervuiling en chemische dampen, of sterke geuren, zoals parfum.
• Verkoudheid, griep of andere (infectie)ziekten.
• Sport en andere vormen van lichamelijk inspanning.
• Spanning en stress.
• Weersomstandigheden, zoals koude lucht, hitte en vochtigheid, of snel veranderende weerspatronen.

Bronchitis

Bronchitis is een ontsteking in de kleine buisjes van de longen, de zogeheten bronchiën. Het wordt vaak veroorzaakt door een virus, bijvoorbeeld bij een verkoudheid of griep, waarbij de boosdoener in de longen terechtkomt. Bronchitis kan ook worden veroorzaakt door blootstelling aan rook, chemische irriterende stoffen of bacteriën. Een hoest, slijmvorming en vermoeidheid zijn typische symptomen van bronchitis.

Allergie

Allergieën kunnen zich uiten met een verscheidenheid aan symptomen en verschillende organen beïnvloeden. De luchtwegen worden doorgaans beïnvloed door hooikoorts, huisstofallergie, schimmelallergie en voedselallergieën. Hoest is één van de klachten die dan kan optreden.

Longontsteking

Een longontsteking duidt op een ontsteking van de kleine vertakkingen van de longen en de longblaasjes diep in je longen. Mogelijke symptomen zijn hoesten, benauwdheid, koorts en moe zijn.

Tuberculose

Tuberculose (tbc) wordt veroorzaakt door een bacterie, genaamd Mycobacterium tuberculosis. Deze ziekte komt niet veel voor in Nederland en België. Symptomen van tbc zijn hoesten, afvallen, koorts of nachtzweten. Soms hebben mensen geen tot weinig klachten.

Reflux

Reflux duidt op het terugstromen van maaginhoud in de slokdarm of zelfs de mond. Bij reflux kun je last krijgen van een droge hoest, zonder dat er slijm los komt.

Kinkhoest

Kinkhoest is een besmettelijke ziekte van keel, luchtpijp en neus die wordt veroorzaakt door de Bordetella pertussis bacterie en wordt overgedragen door niezen of hoesten. Kinkhoest staat erom bekend dat het zeer besmettelijke hoestbuien veroorzaakt.

Huisarts raadplegen

Als hoest zich voordoet als onderdeel van een verkoudheid of griep, dan is de klacht meestal binnen acht weken volledig verdwenen, maar soms kan het ook langer duren. Als het hoesten langer aanhoudt, moet de oorzaak worden verduidelijkt door de huisarts. Het bezoek aan je huisarts is ook aan te bevelen als een acute hoest gepaard gaat met symptomen als heesheid of hoge koorts. Een andere reden voor een medisch onderzoek is een reutelende ademhaling, die vaak gepaard gaan met scherpe pijn op de borst, kortademigheid en algehele malaise en kan wijzen op een longontsteking.

Hoesten en kortademigheid kunnen ook worden veroorzaakt door een allergie voor huisstofmijt of schimmel. Bij verdenking van een allergie zal een allergietest duidelijkheid verschaffen. Vooral rokers moeten in geval van langdurig hoesten een afspraak maken met hun huisarts. De trias kortademigheid, hoesten en/of opgeven van slijm, wijst op COPD.

Bloed ophoesten is altijd een alarmsignaal waarbij je onverwijld een arts moet raadplegen. Als geelachtig-groene secretie wordt opgehoest, is er meestal sprake van een bacteriële infectie, die bestreden kan worden met antibiotica. Krampachtige hoestbuien, die vaak gepaard gaan met misselijkheid, kunnen duiden op kinkhoest bij niet-gevaccineerde kinderen en volwassenen. De besmettelijke ziekte kan bijzonder gevaarlijk zijn voor baby's en moet zo snel mogelijk worden behandeld.

Onderzoek en diagnose

Hoesten is geen op zichzelf staande ziekte, maar treedt meestal op als een symptoom van een onderliggende ziekte (bijvoorbeeld verkoudheid) of als een reflex naar aanleiding van een externe stimulus (bijvoorbeeld een stukje voedsel dat in de luchtpijp terechtkomt). Als zodanig heeft hoesten niet noodzakelijkerwijs medische aandacht nodig. Als de hoest echter zonder duidelijke reden langere tijd aanhoudt, moet je je huisarts raadplegen. De arts zal dan proberen de oorzaak van de hoest te achterhalen. De arts is vooral geïnteresseerd in:

• Sinds wanneer moet je hoest?
• Wat voor soort hoest is het; is het droog, slijmerig, bloederig of met sputum?
• Zijn er bijkomende klachten?
• Zijn er ziekten of allergieën?
• Welke medicijnen gebruik je?
• Zijn er situaties die de hoest veroorzaken of waar deze bijzonder ernstig is?
• Rook je?

Na het vraaggesprek vindt het lichamelijk onderzoek plaats. Om dit te doen, zal de arts een stethoscoop gebruiken om de longen en luchtwegen te controleren. Een bloedonderzoek kan nuttig zijn en een laboratoriumanalyse van het opgehoest slijm kan informatie verschaffen over een mogelijke infectie en de veroorzakers. Verder kan een röntgenfoto van de borstkas of een CT-scan worden ingezet om de oorzaak te achterhalen.

Behandeling van hoesten

Als er sprake is van een acute of chronische hoest, kunnen verschillende behandelingen worden ingezet. De basis van de behandeling bestaat uit het vermijden van stoffen die de klachten verergeren. Dit omvat sigarettenrook evenals fijn stof en mogelijke allergenen. Op basis hiervan is de feitelijke behandeling gebaseerd van een droge hoest. Je kunt ook antiallergiemedicijnen krijgen als je allergisch bent. Bij ene droge hoest kan het drinken van water of thee helpen deze te verminderen. Het zuigen op een dropje kan de klachten verminderen. Bij een diepe droge hoest is een hoestmiddel vaak aangewezen. Hoestprikkeldempende stoffen zijn onder meer:

• noscapine
• dextromethorfan
• codeïne

Bij een productieve hoest kunnen slijmoplossende medicijnen toegediend worden. Het inademen van waterdamp kan soms enige verlichting bieden bij het ophoesten van vastzittende slijmen. Iets warms drinken (zoals warme thee) helpt soms ook om het slijm los te maken.

Zelfzorg

Neem de volgende zelfzorgmaatregelen in acht:

• Blijf gehydrateerd: drink veel water zodat het slijm verdund.
• Inhaleer stoom: neem een ​​warme douche. Doe dit niet als hoest het gevolg is van astma, omdat stoom de symptomen erger kan maken.
• Gebruik een luchtbevochtiger om slijm los te maken.
• Hoestdrank of zuigtabletten kalmeren een geïrriteerde keel.
• Gorgelen met zout water (of met zuiveringszout met water) verwijdert slijm uit de keel.
• Gebruik een extra kussen om 's nachts je hoofd hoger te leggen.
• Rook niet en vermijd meeroken.
• Vermijd geïnhaleerde irriterende stoffen zoals stof, parfums of verontreinigende stoffen.
• Gebruik honing. Het kan alleen worden gebruikt bij volwassenen en kinderen ouder dan 1 jaar en werkt als een hoestonderdrukker.
• Thee met (verse) gember kalmeert de keelontsteking.
• Eucalyptusolie: gebruik het in een verdamper of wrijf het over je borst om slijm te helpen oplossen.
• Munt: vaak als thee ingenomen, helpt het slijm in de longen los te maken.
• Menthol wordt vaak aangetroffen in zuigtabletten en kan een hoest kalmeren.
• Zoethoutwortel werkt als slijmoplossend middel.
• Rode iep is traditioneel altijd ingezet bij keelproblemen.
• Appelciderazijn of appelazijn (verdund of gemengd met honing) helpt slijm te verdunnen.
• Kurkuma kan helpen bij het verminderen van spijsverteringsproblemen en kan helpen als hoest wordt veroorzaakt door GORZ.
• Kippensoep kan symptomen van bovenste luchtweginfecties verminderen.

Complicaties

Hoesten kan soms leiden tot complicaties, vooral in het geval van hardnekkige hoestbuien. Je kunt bijvoorbeeld last krijgen van een scherpe pijn op de borst en ernstige hoofdpijn. Andere complicaties zijn neusbloedingen en bloedingen in de huid of slijmvliezen. Heesheid kan optreden als gevolg van hoesten. In sommige gevallen valt de stem volledig uit. Als de hoest niet volledig verdwijnt en blijft aanhouden, kunnen complicaties zoals urine-incontinentie optreden. Vooral vrouwen hebben last van urineverlies tijdens het hoesten. Als je aan astma lijdt, kan de hoest ernstige complicaties veroorzaken. Dit omvat vooral een astma-aanval. De sterke spanning tijdens het hoesten kan soms een liesbreuk triggeren. Bij een ernstige of aanhoudende hoest, kan pijn in het middenrif optreden. Een van de meest voorkomende complicaties van hoesten is het hoestsyndroom. Hierdoor veroorzaakt de hoest flauwvallen. Het middenrif verkrampt en beperkt de terugkeer van het bloed naar het hart. De hersenen worden niet voldoende voorzien van zuurstof, wat resulteert in bewusteloosheid. Een andere complicatie die zelden optreedt, is mediastinaal emfyseem (longoverdruk). Dit kan worden veroorzaakt door hoesten, waarbij door overdruk ergens in de borst een scheur ontstaat, waardoor lucht kan ontsnappen naar het mediastium. Vervolgens zet de lucht in het mediastinum uit waardoor het hart en de longen verdrongen worden.

Prognose

De prognose varieert en is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. De prognose voor acute hoest is over het algemeen goed. Een gewone hoest met sputum is meestal een symptoom van een onschuldige verkoudheid of iets dergelijks. Plotseling hoesten gedurende een paar dagen verdwijnt meestal vanzelf. Dit kan ook van toepassing zijn op plotselinge, niet-productieve hoest. Als er geen bijkomende symptomen zijn, kan dit komen door een irritatie van de luchtwegen. Door de bron van irritatie te vermijden, kan het hoesten meestal worden gestopt. Bij chronische hoest hangt de prognose ook af van de onderliggende oorzaak. In gevallen van ernstig beschadigde slijmvliezen of longen, is het onwaarschijnlijk dat je weer helemaal hoestvrij wordt. De hoest kan altijd optreden als het aangetaste weefsel wordt geïrriteerd. Je kunt het alleen verlichten. Ook kan er sprake zijn van astma. De ontsteking is bij astma blijvend, maar je kunt de klachten wel goed behandelen. Hoest die gepaard gaat met andere symptomen en langer duurt, maakt meestal deel uit van een ziektebeeld. De onderliggende ziekte moet worden vastgesteld om een goede ​​prognose te geven voor hoesten.

Preventie

Luchtwegaandoeningen zijn de meest voorkomende oorzaak van hoest en worden voornamelijk veroorzaakt door een verzwakt immuunsysteem. Het versterken van je immuunsysteem is de meest verstandige manier om hoesten te voorkomen. Roken schaadt het immuunsysteem en moet daarom worden vermeden. Gezonde en gevarieerde voeding en regelmatig bewegen versterken de afweer van het lichaam en helpen hoesten te voorkomen. Allergiepatiënten kunnen profiteren van desensibilisatie. Hierbij word je ongevoelig gemaakt voor de stof waar je gevoelig voor bent.

Casus: Hoest

Patiënt

Emma, 34 jaar, administratief medewerker.

Klachten

Emma heeft sinds een week last van een aanhoudende droge hoest, vooral 's nachts. Ze heeft ook een lichte keelpijn en voelt zich vermoeid. Emma heeft geen koorts, maar merkt dat haar keel geïrriteerd aanvoelt. Ze heeft geen kortademigheid of pijn op de borst.

Onderzoek

• Anamnese: Emma heeft geen voorgeschiedenis van astma, allergieën of andere luchtwegaandoeningen. Ze rookt niet en heeft geen recente ziekte of blootstelling aan verkoudheid gehad. Ze is verder gezond en heeft geen medicatiegebruik.
• Fysiek onderzoek: Emma’s keel is licht rood, maar er is geen zwelling of etter zichtbaar. Haar longen klinken schoon bij auscultatie. Geen tekenen van infectie, en haar vitale functies zijn stabiel.

Diagnose

Irritatie van de luchtwegen door een virale infectie of droge lucht, zonder tekenen van ernstige infectie of onderliggende aandoening.

Behandeling

Symptomatische behandeling: Emma krijgt advies om voldoende te drinken en haar keel vochtig te houden. Ze kan eventueel hoestdrank of zuigtabletten gebruiken om de keel te verzachten. Paracetamol kan worden ingenomen bij eventuele pijn of ongemak.

Advies

• Omgeving: Emma moet zorgen voor een goed bevochtigde lucht in huis, vooral ’s nachts, om verdere irritatie te voorkomen. Ze moet ook prikkels zoals rook vermijden.
• Medische follow-up: Emma moet terugkomen als de hoest langer dan twee weken aanhoudt of als ze nieuwe symptomen zoals koorts, kortademigheid of pijn op de borst ontwikkelt.

Prognose

De hoest zal waarschijnlijk binnen een week of twee vanzelf verbeteren met de juiste zorg en hydratie. Als Emma haar luchtwegen blijft beschermen tegen irritatie, kan ze snel herstellen. De prognose is goed zonder complicaties te verwachten.

Lees verder

• Geel of groen slijm ophoesten en bloed hoesten: oorzaken
• Middel tegen hoesten: kriebelhoest en vastzittende hoest
• Langdurig hoesten en erg moe: oorzaken en behandeling
• Vastzittende hoest: oorzaken en vastzittend slijm verhelpen
• Kortademigheid en hoesten: oorzaken, onderzoek & behandeling