Pityriasis lichenoides: Huiduitslag met bultjes of vlekjes

Pityriasis lichenoides is een zeldzame huidaandoening met onbekende oorzaak waarbij kleine, verhoogde roze vlekjes op de huid ontstaan. De aandoening die acuut of chronisch van aard is, is meestal zelfbeperkt wat inhoudt dat de symptomen vanzelf verdwijnen na enkele maanden of jaren. Medicijnen en/of lichttherapie zijn bruikbaar voor de behandeling van de niet-besmettelijke huidaandoening. Op deze manier verdwijnen de klachten sneller. De vooruitzichten van patiënten met deze goedaardige bultjes en vlekjes op de huid zijn tot slot meestal goed. Af en toe ontaarden de huidletsels echter in kanker en daarom is een regelmatige controle door de arts noodzakelijk.

• Epidemiologie
• Typen
• Acute vorm
• Chronische vorm
• Oorzaken van huidaandoening
• Risicofactoren van pityriasis lichenoides
• Medicijnen en vaccins
• Virussen en bacteriën
• Symptomen
• Acute vorm
• Chronische vorm
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van huiduitslag
• Prognose van vlekjes en bultjes op huid
• Complicaties van huidletsels
• Preventie
• Praktische omgangstips voor pityriasis lichenoides
• Huidverzorging en verlichting van jeuk
• Zonblootstelling en medische opvolging
• Misvattingen rond pityriasis lichenoides
• Pityriasis lichenoides is een infectie
• Pityriasis lichenoides is hetzelfde als een huidaandoening zoals eczeem
• Pityriasis lichenoides komt alleen voor bij oudere volwassenen
• Pityriasis lichenoides wordt veroorzaakt door stress
• Pityriasis lichenoides kan snel genezen met topische behandelingen
• Pityriasis lichenoides veroorzaakt altijd littekens
• Pityriasis lichenoides heeft geen invloed op de algemene gezondheid

Epidemiologie

Pityriasis lichenoides is een zeldzame huidziekte die wereldwijd voorkomt, maar de exacte prevalentie is onbekend. De aandoening treft vooral kinderen, adolescenten en jonge volwassenen, met een lichte voorkeur voor mannen. Hoewel pityriasis lichenoides op elke leeftijd kan voorkomen, ligt de piekincidentie tussen de 10 en 30 jaar. De ziekte komt vaker voor in de wintermaanden, mogelijk door de invloed van virale infecties of een verminderde blootstelling aan zonlicht. Pityriasis lichenoides kent twee vormen: een acute variant, pityriasis lichenoides et varioliformis acuta (PLEVA), en een chronische variant, pityriasis lichenoides chronica (PLC). Beide vormen kunnen naast elkaar voorkomen, wat suggereert dat het een spectrum van dezelfde aandoening betreft.

Typen

Er zijn twee hoofdtypes van pityriasis lichenoides.

Acute vorm

De acute vorm staat bekend als ‘pityriasis lichenoides et varioliformis acuta’ (PLEVA). Er is ook een zeldzame, ernstige variant van pityriasis lichenoides et varioliformis acuta, die bekend staat als ‘febriele ulceronecotische pityriasis lichenoides et varioliformis acuta’. Deze vorm is geassocieerd met hoge koorts en complicaties waarbij andere lichaamssystemen zijn aangetast.

Chronische vorm

Daarnaast is ook een mildere, chronische (langer durende) vorm bekend met name ‘pityriasis lichenoides chronica’ (PLC).

Oorzaken van huidaandoening

De precieze oorzaak van pityriasis lichenoides blijft onbekend anno oktober 2020. Meerdere theorieën zijn bekend. Mogelijk is sprake van een laaggradige of zelfbeperkte lymfoproliferatieve stoornis. Andere wetenschappers melden dat sprake is van een overgevoeligheidsreactie op een infectie. De ziekte komt volgens andere wetenschappers tot uiting als een inflammatoire immuunrespons tegen een onbekende vreemde indringer.

Risicofactoren van pityriasis lichenoides

Medicijnen en vaccins

Verschillende therapieën en medicijnen, zoals chemotherapeutische middelen, oestrogeen-progesterontherapie, het antihistamine astemizol, bepaalde kruiden (bijvoorbeeld kampo) en het vaccin tegen mazelen zijn in verband gebracht met het begin van pityriasis lichenoides. Er is echter anno oktober 2020 geen oorzaak-effectrelatie tussen pityriasis lichenoides en één van deze therapieën bewezen.

Virussen en bacteriën

Enkele virale en bacteriële infecties leiden mogelijk tot de uitbraak van de huiduitslag:

• Epstein-Barr-virus (klierkoorts)
• groep A beta-hemolytische streptokokken
• het cytomegalovirus
• het humaan immunodeficiëntievirus (hiv)
• het parvovirus B19 (vijfde ziekte)
• Staphylococcus aureus
• Toxoplasma gondii (toxoplasmose)

Symptomen

Bij beide soorten pityriasis lichenoides komen meestal vlekjes of bultjes voor op de romp, de billen, de armen en de benen. Af en toe zijn de handen, de voeten, het gezicht en de hoofdhuid getroffen. De vlekjes verschijnen in groepjes op de huid. Deze zijn klein, verhoogd en rood, roodbruin of roze van kleur.

Acute vorm

De acute vorm begint abrupt en veroorzaakt pijn, irritatie, jeuk of een brandend gevoel. De schilferige rode bultjes of vlekjes bevatten blaasjes, puskopjes en korstjes. Ze zijn enkele millimeters tot 1,5 centimeter breed. Koorts, een algemeen ziek gevoel, hoofdpijn en gewrichtsproblemen komen hierbij soms ook tot uiting, soms reeds voordat de huiduitslag verschijnt.

Chronische vorm

De chronische vorm ontwikkelt zich over meerdere dagen, is minder pijnlijk, jeukend, brandend of irriterend en duurt langer dan de acute vorm. De schilferige vlekjes geassocieerd met de chronische vorm zijn enkele millimeters tot centimeter breed. De huidletsels vervagen meestal binnen drie tot vier weken, maar er verschijnen dan nieuwe vlekjes. Andere symptomen komen normaal gezien niet tot stand bij patiënten met de chronische vorm.

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen bij pityriasis lichenoides variëren afhankelijk van de vorm van de ziekte. Bij de acute variant (PLEVA) kunnen plotselinge uitbarstingen van kleine, rode bultjes optreden die snel in blaasjes of korstjes veranderen. Deze laesies kunnen pijnlijk of jeukend zijn en zich ontwikkelen tot littekens. In ernstige gevallen kunnen systemische symptomen zoals koorts en malaise optreden. Bij de chronische variant (PLC) is er meestal sprake van mildere symptomen, waarbij de huiduitslag langzaam ontstaat en langer aanwezig blijft, zonder pijn of systemische klachten. Desondanks moeten patiënten met aanhoudende of verergerende symptomen medische hulp zoeken om complicaties te voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

De klinische geschiedenis, het uiterlijk van de huiduitslag en een huidbiopsie bevestigen de diagnose van de huidaandoening.

Behandeling van huiduitslag

Soms verdwijnen de symptomen spontaan en dan is een behandeling van de huidaandoening niet nodig. Wel is een behandeling nuttig om de duur van de aandoening te verkorten, vooral als sprake is van een hinderlijke huiduitslag. De arts zet topische (op de huid toegepaste) of een orale (via de mond ingenomen) behandeling in met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) of antibiotica. Soms komen hierdoor echter bijwerkingen tot stand, en daarnaast werken deze behandelingen niet altijd voor iedereen goed of komen de symptomen terug nadat de patiënt de behandeling staakt. Natuurlijk zonlicht en/of fototherapie (behandeling via licht) zijn soms waardevol. Een combinatie van Psoralens-tabletten met UVA (PUVA-behandeling) is eveneens voor sommige patiënten aanbevolen, maar brengt een groter risico op bijwerkingen met zich mee. Ernstige vormen van de ziekte behandelt de arts met medicatie die het immuunsysteem onderdrukt (immunosuppressiva).

Prognose van vlekjes en bultjes op huid

De prognose voor patiënten met pityriasis lichenoides varieert, afhankelijk van de vorm van de aandoening. Bij de chronische variant (PLC) is de ziekte meestal mild en zelflimiterend, met een goede prognose op de lange termijn. De acute variant (PLEVA) kan ernstiger zijn, maar zelfs bij ernstige gevallen is de prognose doorgaans gunstig, hoewel de symptomen maanden tot jaren kunnen aanhouden. Spontane remissie is mogelijk, vooral bij jongere patiënten, maar terugval komt ook regelmatig voor. Hoewel pityriasis lichenoides geen levensbedreigende aandoening is, kan de huiduitslag cosmetisch belastend zijn en psychologische stress veroorzaken bij sommige patiënten, vooral als er sprake is van littekens of langdurige symptomen.

Complicaties van huidletsels

Complicaties van pityriasis lichenoides zijn zeldzaam, maar kunnen optreden, vooral bij de acute variant (PLEVA). Ernstige gevallen kunnen leiden tot uitgebreide huidbeschadiging, wat resulteert in littekens of pigmentveranderingen op de aangetaste huid. Bij sommige patiënten kan de uitslag zich uitbreiden en leiden tot infecties, vooral als de huid openbarst of er blaren ontstaan. In zeer zeldzame gevallen kan pityriasis lichenoides overgaan in pityriasis lichenoides et varioliformis acuta met ulceraties en systemische symptomen, wat een ernstiger ziektebeeld vormt. Hoewel de meeste patiënten volledig herstellen, kunnen langdurige huidafwijkingen of cosmetische problemen psychologische gevolgen hebben.

Preventie

Er is geen specifieke preventie voor pityriasis lichenoides, aangezien de exacte oorzaak van de aandoening onbekend is. Het vermijden van bekende triggers, zoals virale of bacteriële infecties, kan mogelijk helpen om een uitbraak van de ziekte te voorkomen, maar er zijn geen duidelijke aanwijzingen voor effectieve preventieve maatregelen. Een gezonde levensstijl, met een sterk immuunsysteem en het vermijden van overmatige blootstelling aan koude weersomstandigheden, kan in theorie het risico verminderen, maar er is geen bewezen preventieve strategie. Patiënten met pityriasis lichenoides die eerder een uitbraak hebben gehad, moeten alert blijven op nieuwe symptomen en tijdig medische hulp zoeken om ernstige complicaties te voorkomen.

Praktische omgangstips voor pityriasis lichenoides

Pityriasis lichenoides is een huiduitslag die zich uit in kleine, rode bultjes of vlekjes die soms jeuken, vaak op de romp en de armen.

Huidverzorging en verlichting van jeuk

Patiënten moeten hun huid goed verzorgen door een milde, hydraterende lotion te gebruiken die irritatie voorkomt. Het is belangrijk om de huid niet te krabben, omdat dit de symptomen kan verergeren. Voor verlichting van jeuk kunnen antihistaminica of topische corticosteroïden nuttig zijn, maar dit moet altijd in overleg met de arts gebeuren.

Zonblootstelling en medische opvolging

Hoewel zonlicht soms nuttig kan zijn voor de behandeling van pityriasis lichenoides, moet overmatige blootstelling aan de zon worden vermeden, omdat dit de huid kan verergeren. Patiënten moeten hun arts raadplegen voor een behandelplan dat mogelijk fototherapie of lokale behandelingen bevat. Regelmatige opvolging is belangrijk om de voortgang te monitoren en te zorgen voor de juiste behandeling.

Misvattingen rond pityriasis lichenoides

Pityriasis lichenoides is een zeldzame huidaandoening die gekarakteriseerd wordt door jeukende vlekken en blaasjes, die vaak leiden tot schilfering. Er bestaan verschillende misvattingen over deze aandoening, die hieronder verder worden uitgelegd.

Pityriasis lichenoides is een infectie

Pityriasis lichenoides is geen infectie, maar een ontstekingsziekte van de huid. Hoewel de aandoening blaasjes en uitslag veroorzaakt, wordt het niet veroorzaakt door bacteriën, virussen of schimmels, maar door een onduidelijke reactie van het immuunsysteem. Het is dus niet besmettelijk en kan niet van de ene persoon op de andere worden overgedragen.

Pityriasis lichenoides is hetzelfde als een huidaandoening zoals eczeem

Hoewel pityriasis lichenoides qua uiterlijk op huidaandoeningen zoals eczeem kan lijken, zijn het twee verschillende aandoeningen. Pityriasis lichenoides komt vaak voor in een acute of chronische vorm, maar heeft andere oorzaken en een andere benadering van behandeling. In tegenstelling tot eczeem, dat vaak gepaard gaat met jeuk en ontsteking, ontstaat de uitslag bij pityriasis lichenoides geleidelijk en kan het zich ontwikkelen tot littekens.

Pityriasis lichenoides komt alleen voor bij oudere volwassenen

Pityriasis lichenoides komt meestal voor bij jonge mensen, met een piekincidentie in de leeftijdsgroep van 10 tot 30 jaar. Hoewel de aandoening bij ouderen kan voorkomen, is het zeldzaam. Het is belangrijk om te begrijpen dat de aandoening in alle leeftijdsgroepen kan optreden, maar met name jongeren hebben een hoger risico.

Pityriasis lichenoides wordt veroorzaakt door stress

Hoewel stress een rol kan spelen bij het verergeren van de aandoening, is het niet de primaire oorzaak van pityriasis lichenoides. De oorzaak van deze huidaandoening is nog niet volledig begrepen, maar het lijkt gerelateerd te zijn aan een verstoorde immuunreactie in de huid. Er is geen wetenschappelijk bewijs dat stress de directe oorzaak van de aandoening is, hoewel het mogelijk is dat het de symptomen beïnvloedt.

Pityriasis lichenoides kan snel genezen met topische behandelingen

De behandeling van pityriasis lichenoides is complex en varieert afhankelijk van de ernst van de aandoening. Topische behandelingen kunnen helpen bij het verlichten van de symptomen, maar de aandoening kan chronisch of recidiverend zijn, wat betekent dat het soms terugkomt, zelfs na een succesvolle behandeling. Het is belangrijk om een arts te raadplegen voor een gerichte behandelingsstrategie.

Pityriasis lichenoides veroorzaakt altijd littekens

Hoewel pityriasis lichenoides in sommige gevallen kan leiden tot littekens, gebeurt dit niet altijd. De aandoening kan zichzelf na verloop van tijd genezen zonder blijvende gevolgen. Bij sommige mensen kan de uitslag verdwijnen zonder zichtbare sporen, terwijl anderen mogelijk littekens ontwikkelen, vooral als de aandoening langer aanhoudt of niet goed behandeld wordt.

Pityriasis lichenoides heeft geen invloed op de algemene gezondheid

Hoewel pityriasis lichenoides op het eerste gezicht alleen de huid lijkt aan te tasten, kan het, zoals bij veel huidziekten, invloed hebben op het mentale welzijn van de patiënt. De zichtbare uitslag kan leiden tot ongemak, onzekerheid en sociaal stigma, wat invloed kan hebben op het algemene welzijn. Het is belangrijk om ook aandacht te besteden aan het emotionele aspect van het hebben van een chronische huidaandoening.