Pityriasis lichenoides: Huiduitslag met bultjes of vlekjes

Pityriasis lichenoides is een zeldzame huidaandoening met onbekende oorzaak waarbij kleine, verhoogde roze vlekjes op de huid ontstaan. De aandoening die acuut of chronisch van aard is, is meestal zelfbeperkt wat inhoudt dat de symptomen vanzelf verdwijnen na enkele maanden of jaren. Medicijnen en/of lichttherapie zijn bruikbaar voor de behandeling van de niet-besmettelijke huidaandoening. Op deze manier verdwijnen de klachten sneller. De vooruitzichten van patiënten met deze goedaardige bultjes en vlekjes op de huid zijn tot slot meestal goed. Af en toe ontaarden de huidletsels echter in kanker en daarom is een regelmatige controle door de arts noodzakelijk.

• Epidemiologie
• Typen
• Acute vorm
• Chronische vorm
• Oorzaken van huidaandoening
• Risicofactoren van pityriasis lichenoides
• Medicijnen en vaccins
• Virussen en bacteriën
• Symptomen
• Acute vorm
• Chronische vorm
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van huiduitslag
• Prognose van vlekjes en bultjes op huid
• Complicaties van huidletsels

Epidemiologie

Pityriasis lichenoides treft meestal adolescenten en jongvolwassenen, meestal vóór de leeftijd van dertig jaar. Mannen zijn iets vaker dan vrouwen getroffen. Zelden lijden baby’s of ouderen aan de huiduitslag.

Typen

Er zijn twee hoofdtypes van pityriasis lichenoides.

Acute vorm

De acute vorm staat bekend als ‘pityriasis lichenoides et varioliformis acuta’ (PLEVA). Er is ook een zeldzame, ernstige variant van pityriasis lichenoides et varioliformis acuta, die bekend staat als ‘febriele ulceronecotische pityriasis lichenoides et varioliformis acuta’. Deze vorm is geassocieerd met hoge koorts en complicaties waarbij andere lichaamssystemen zijn aangetast.

Chronische vorm

Daarnaast is ook een mildere, chronische (langer durende) vorm bekend met name ‘pityriasis lichenoides chronica’ (PLC).

Oorzaken van huidaandoening

De precieze oorzaak van pityriasis lichenoides blijft onbekend anno oktober 2020. Meerdere theorieën zijn bekend. Mogelijk is sprake van een laaggradige of zelfbeperkte lymfoproliferatieve stoornis. Andere wetenschappers melden dat sprake is van een overgevoeligheidsreactie op een infectie. De ziekte komt volgens andere wetenschappers tot uiting als een inflammatoire immuunrespons tegen een onbekende vreemde indringer.

Risicofactoren van pityriasis lichenoides

Medicijnen en vaccins

Verschillende therapieën en medicijnen, zoals chemotherapeutische middelen, oestrogeen-progesterontherapie, het antihistamine astemizol, bepaalde kruiden (bijvoorbeeld kampo) en het vaccin tegen mazelen zijn in verband gebracht met het begin van pityriasis lichenoides. Er is echter anno oktober 2020 geen oorzaak-effectrelatie tussen pityriasis lichenoides en één van deze therapieën bewezen.

Virussen en bacteriën

Enkele virale en bacteriële infecties leiden mogelijk tot de uitbraak van de huiduitslag:

• Epstein-Barr-virus (klierkoorts)
• groep A beta-hemolytische streptokokken
• het cytomegalovirus
• het humaan immunodeficiëntievirus (hiv)
• het parvovirus B19 (vijfde ziekte)
• Staphylococcus aureus
• Toxoplasma gondii (toxoplasmose)

Symptomen

Bij beide soorten pityriasis lichenoides komen meestal vlekjes of bultjes voor op de romp, de billen, de armen en de benen. Af en toe zijn de handen, de voeten, het gezicht en de hoofdhuid getroffen. De vlekjes verschijnen in groepjes op de huid. Deze zijn klein, verhoogd en rood, roodbruin of roze van kleur.

Acute vorm

De acute vorm begint abrupt en veroorzaakt pijn, irritatie, jeuk of een brandend gevoel. De schilferige rode bultjes of vlekjes bevatten blaasjes, puskopjes en korstjes. Ze zijn enkele millimeters tot 1,5 centimeter breed. Koorts, een algemeen ziek gevoel, hoofdpijn en gewrichtsproblemen komen hierbij soms ook tot uiting, soms reeds voordat de huiduitslag verschijnt.

Chronische vorm

De chronische vorm ontwikkelt zich over meerdere dagen, is minder pijnlijk, jeukend, brandend of irriterend en duurt langer dan de acute vorm. De schilferige vlekjes geassocieerd met de chronische vorm zijn enkele millimeters tot centimeter breed. De huidletsels vervagen meestal binnen drie tot vier weken, maar er verschijnen dan nieuwe vlekjes. Andere symptomen komen normaal gezien niet tot stand bij patiënten met de chronische vorm.

Diagnose en onderzoeken

De klinische geschiedenis, het uiterlijk van de huiduitslag en een huidbiopsie bevestigen de diagnose van de huidaandoening.

Behandeling van huiduitslag

Soms verdwijnen de symptomen spontaan en dan is een behandeling van de huidaandoening niet nodig. Wel is een behandeling nuttig om de duur van de aandoening te verkorten, vooral als sprake is van een hinderlijke huiduitslag. De arts zet topische (op de huid toegepaste) of een orale (via de mond ingenomen) behandeling in met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) of antibiotica. Soms komen hierdoor echter bijwerkingen tot stand, en daarnaast werken deze behandelingen niet altijd voor iedereen goed of komen de symptomen terug nadat de patiënt de behandeling staakt. Natuurlijk zonlicht en/of fototherapie (behandeling via licht) zijn soms waardevol. Een combinatie van Psoralens-tabletten met UVA (PUVA-behandeling) is eveneens voor sommige patiënten aanbevolen, maar brengt een groter risico op bijwerkingen met zich mee. Ernstige vormen van de ziekte behandelt de arts met medicatie die het immuunsysteem onderdrukt (immunosuppressiva).

Prognose van vlekjes en bultjes op huid

Er is geen duidelijke consensus over hoe lang elke vorm van pityriasis lichenoides duurt, maar de meeste gevallen verdwijnen binnen één tot enkele dagen, weken of maanden vanzelf. De bultjes of vlekjes worden dan plat en verdwijnen uiteindelijk zonder littekens te veroorzaken. Patiënten met de chronische vorm ervaren mogelijk wel een terugkeer of opflakkering van de symptomen die soms maanden tot jaren aanhouden.

Complicaties van huidletsels

Zeer zelden transformeren de huidletsels zich tot een vorm van huidkanker. Daarom is een regelmatige controle van de huiduitslag aanbevolen. Verder gaat de acute vorm soms over in de chronische vorm. Ook kampen sommige patiënten toch met littekenvorming als de huidletsels verdwenen zijn.