Pityriasis lichenoides: symptomen, oorzaken en behandeling

Pityriasis lichenoides is een zeldzame huidaandoening van onbekende oorzaak. De aandoening kan variëren van een relatief milde chronische vorm naar een meer ernstige acute uitbarsting. De milde chronische vorm staat bekend als 'pityriasis lichenoides chronica' (PLC) en wordt gekenmerkt door de geleidelijke ontwikkeling van symptoomloze, kleine, schilferende papels die spontaan verdwijnen na enkele weken. De acute variant geeft meer en ernstiger klachten. Als de uitslag geen klachten veroorzaakt, is behandeling niet nodig en kan een afwachtend beleid worden overwogen. In gevallen waarin behandeling wel nodig is, zijn er verschillende therapieën beschikbaar.

• Wat is pityriasis lichenoides?
• Typen
• Pityriasis lichenoides chronica (PLC)
• Pityriasis lichenoides et varioliformis acuta (PLEVA)
• Febriele ulceronecotische pityriasis lichenoides et varioliformis acuta
• Vóórkomen
• Oorzaken van pityriasis lichenoides
• Symptomen pityriasis lichenoides
• Symptomen van de chronische variant
• Symptomen van de acute variant
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling pityriasis lichenoides
• Zelfzorg
• Prognose

Wat is pityriasis lichenoides?

Pityriasis lichenoides is een zeldzame, onschuldige huidaandoening of huidreactie, waarvan de etiologie onduidelijk is.

Typen

Er worden in de literatuur drie verschillende typen of soorten onderscheiden:

• de acute variant: pityriasis lichenoides et varioliformis acuta, PLEVA
• de chronische variant: pityriasis lichenoides chronica, PLC
• febriele ulceronecrotische PLEVA, een ernstige,z eldzame vorm van PLEVA

Pityriasis lichenoides chronica (PLC)

Een bijna asymptomatische uitbraak van papillen die lijkt op pityriasis rosea die zich gedurende weken of maanden presenteert, vaak vervaagt en dan weer terugkeert gedurende een lange tijdsperiode.

Pityriasis lichenoides et varioliformis acuta (PLEVA)

Een acute uitbraak van jeukende of pijnlijke papels met korstjes die kunnen worden aangezien voor psoriasis guttata, een vasculitis of, in de vroege stadia, waterpokken.

Febriele ulceronecotische pityriasis lichenoides et varioliformis acuta

Een ernstige, zeldzame vorm van PLEVA met constitutionele symptomen zoals koorts en een dermatologische noodsituatie die veel lijkt op het Stevens-Johnson-syndroom. Het staat ook bekend als febriele ulceronecrotische ziekte van Mucha Habermann (FMH). Minder dan 100 gevallen worden er in de literatuur vermeld.

Vóórkomen

De exacte frequentie van de drie soorten pityriasis lichenoides is anno 2024 niet bekend omdat het vaak niet formeel wordt gediagnosticeerd; het is echter waarschijnlijk zeldzaam. Bij volwassenen komt het meestal voor tussen je twintigste en dertigste levensjaar. Iets meer mannen dan vrouwen worden er door getroffen. Het kan voorkomen bij kinderen, met een gemiddelde leeftijd vanaf 6 jaar.

Oorzaken van pityriasis lichenoides

Pityriasis lichenoides komt het meest voor zij adolescenten en jongvolwassenen. De aandoening manifesteert zich meestal vóór de leeftijd van 30 jaar. Het lijkt iets vaker voor te komen bij mannen. Het komt zelden voor bij baby's en bij oudere mensen. De oorzaak van pityriasis lichenoides is anno 2024 nog niet bekend. Er bestaan drie belangrijke theorieën:

• Een ontstekingsreactie veroorzaakt door bacteriële en virale ziekteverwekkers, zoals Toxoplasma gondii, Epstein-Barr virus (EBV, veroorzaakt onder andere ziekte van Pfeiffer of klierkoorts, zo genoemd vanwege opgezette klieren), HIV, Cytomegalovirus (CMV, ook wel cytomegalievirus), Parvovirus (vijfde ziekte), Staphylococcus aureus en groep A beta-hemolytische streptokokken.
• Een relatief goedaardige vorm van T-cel lymfoproliferatieve aandoening.
• Een immuuncomplex-gemedieerde allergische vasculitis (vasculitis is een ontsteking van de bloedvaten).

In de meeste gevallen is er geen oorzakelijke factor vast te stellen. Aangenomen wordt dat de aandoening niet besmettelijk is.

Symptomen pityriasis lichenoides

Wat zijn de symptomen van de twee vormen pityriasis lichenoides? Het belangrijkste huidteken dat je misschien opmerkt, zijn verheven kleine roze vlekken die meestal in groepen samenkomen. Nieuwe vlekken kunnen jeuken of irriteren als ze opkomen. De gezamenlijke symptomen van pityriasis lichenoides zijn:

• vlekjes of bultjes op de romp, de billen, de armen en de benen
• de laesies komen soms voor op de handen, de voeten, het gezicht en de hoofdhuid
• de vlekjes verschijnen in groepjes op de huid
• de vlekjes zijn klein, verhoogd en rood, roodbruin of roze van kleur
• nieuwe vlekken kunnen jeuken

Symptomen van de chronische variant

Bij PLC verschijnen in de loop van enkele dagen, weken of maanden rode of roodbruine, vlakke bobbeltjes (papels) of vlekken met schilfering. De schilfering is vrij vast aan de huid en vindt centraal op de plekjes plaats. Soms gaat dit gepaard met (milde) jeuk. PLC doet zich het meestal voor op de romp, billen, armen en benen, maar het kan ook optreden op de handen, voeten, gezicht en de hoofdhuid. Gewoonlijk verdwijnen de plekken spontaan binnen 6-8 weken, maar hardnekkiger gevallen met exacerbaties kunnen voorkomen.

Symptomen van de acute variant

Deze vorm van pityriasis lichenoides wordt gekenmerkt door rode vlekken, die snel evolueren naar schilferende papels van 5-15 mm in diameter, waar een puskop op kan ontstaan. Als deze puskoppen open gaan of opengekrabd worden, ontstaan kleine wondjes waar een roodbruin of zwart bloedkorstje op verschijnt, wat een pokdalig litteken kan achterlaten. De ziekte kan gepaard gaan met koorts en algehele malaise.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Op basis van de huiduitslag en door middel van een huidbiopsie wordt de diagnose gesteld.

Differentiële diagnose

Qua verschijningsvorm kan de aandoening verward worden met:

• Waterpokken;
• Het syndroom van Gianotti-Crosti;
• Lichen Planus;
• Pityriasis rosea;
• Psoriasis guttata.

Behandeling pityriasis lichenoides

Als de uitslag geen klachten veroorzaakt, is behandeling niet nodig en kan een afwachtend beleid worden overwogen. In gevallen waarin behandeling nodig is, zijn er verschillende therapieën beschikbaar. De huidige behandelingen zijn:

• Blootstelling aan zonlicht kan helpen om de laesies 'op te lossen', maar zonnebrand moeten worden vermeden. Vraag de huisarts om advies.
• Bij jeuk kunnen lokale middelen ingezet worden, zoals een corticosteroïdcrème of calcineurineremmers zoals tacrolimus zalf.
• Bij uitgebreide pityriasis lichenoides kan UVB lichttherapie uitkomst bieden.
• Orale ontstekingsremmende antibiotica. De meest gebruikte antibiotica zijn tetracycline en doxycycline. Deze antibiotica worden gebruikt om zowel PLC als PLEVA te behandelen.
• Slechts in bij zeer ernstige en hardnekkige pityriasis lichenoides worden zwaardere behandelingen ingezet, zoals prednison, ciclosporine en methotrexaat..

Zelfzorg

Vaak zal de uitslag na een tijdje verdwijnen en is er geen behandeling vereist, maar als de uitslag hinderlijk is, is het raadzaam om je huisarts te raadplegen.

Prognose

Anno 2024 is er geen consensus over hoe lang elke vorm van pityriasis lichenoides duurt, maar de meeste gevallen verdwijnen binnen één tot enkele dagen, weken of maanden vanzelf. De laesies worden dan plat en verdwijnen uiteindelijk zonder achterlating van littekens. Bij de chronische vorm kan recidief (terugkeer) of opflakkering van de symptomen optreden die soms maanden tot jaren aanhoudt.

Lees verder

• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Jeukende huid of jeuk: oorzaken van jeuk en soorten jeuk
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling