Pityriasis versicolor, zomergist: symptomen en behandeling

Pityriasis versicolor of tinea versicolor is een courante onschuldige huidaandoening, die wordt veroorzaakt door een gist. Pityriasis versicolor treedt vooral in de zomermaanden op en om die reden wordt de aandoening ook wel ‘zomergist’ genoemd. Het wordt gekenmerkt door vele kleine verkleurde vlekjes, vooral op de hals, de borst en de rug. Maar de vlekjes kunnen ook voorkomen in het gezicht en op de armen en benen. Normaal gesproken zien de vlekjes er donkerder uit op een witte huid en juist weer lichter op een gebruinde huid. Aan de rand van de vlekjes ontstaan vaak fijne schilfertjes. Dit kan jeukklachten tot gevolg hebben. De behandeling vindt plaats met antischimmelmiddelen en de prognose is goed.

• Wat is pityriasis versicolor?
• Oorzaak van pityriasis versicolor
• Risicofactoren
• Risicovolle omstandigheden
• Vooral bij jongeren
• Symptomen van pityriasis versicolor
• Onderzoek en diagnose
• Klinisch beeld en Woods' lamp
• Differentiële diagnose
• Behandeling van zomergist
• Zelfzorgmaatregelen
• Blijf consistent
• Prognose
• Complicaties
• Terugkerende infecties
• Langdurige pigmentveranderingen
• Uitbreiding naar grotere delen van het lichaam
• Mogelijke secundaire infecties
• Resistentie tegen behandeling
• Preventie

Wat is pityriasis versicolor?

Tinea versicolor (zie foto) is een onschuldige schimmelinfectie van de huid. Het treedt vooral in de zomermaanden op. Daarom wordt de aandoening ook wel ‘zomergist’ genoemd.

Oorzaak van pityriasis versicolor

Tinea versicolor komt relatief vaak voor. Het wordt veroorzaakt door de gist Malassezia furfur, die veel op de menselijke huid voorkomt. Het is niet duidelijk waarom het bij sommige mensen aanleiding de bovenste laag van de huid aantast hetgeen leidt tot huidafwijkingen. De vorming van pigment (huidkleurstof) raakt verstoord ten gevolge waarvan er vlekjes ontstaan.

Risicofactoren

Risicovolle omstandigheden

Deze gisten leven standaard op de hoornlaag en veroorzaken enkel in bepaalde omstandigheden problemen, zoals

• warme en vochtige omstandigheden;
• bij gebruik van (zonnebrand)olie;
• bij bepaalde ziekten zoals diabetes, overmatig zweten (hyperhidrosis);
• tijdens de zwangerschap;
• bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Vooral bij jongeren

De aandoening komt het meest voor bij adolescenten en jongvolwassen mannen. Het treedt meestal op in warme(re) klimaten, aangezien hoge(re) temperaturen en een vochtig klimaat de groei van deze gist bevordert. Het gebruik van (zonnebrand)olie heeft ook een effect op de groei van de gist. Om te kunnen groeien heeft de gist olie of vet nodig.

Symptomen van pityriasis versicolor

Het belangrijkste symptoom zijn de vele kleine scherp omrande verkleurde vlekjes met heel fijne schilfering aan de randen. Soms wordt dit pas zichtbaar bij oprekken van de huid. Gewoonlijk zijn de plekken minder gepigmenteerd dan de niet aangedane huid. De getroffen gebieden zien er dan lichter uit dan de omringende gezonde huid. Bij een zeer lichte huid zijn is de situatie net omgekeerd en zijnde aangedane plekken in veel gevallen iets donkerder dan de normale huid. De meest voorkomende locaties zijn de rug, oksels, bovenarmen, borst en nek. De vlekjes kunnen soms aanleiding geven tot jeuk.

Onderzoek en diagnose

Klinisch beeld en Woods' lamp

De vlekken worden gekenmerkt door een heel fijne schilfering aan de randen. Deze is soms alleen maar waar te nemen door de huid iets op te rekken. Indien dit het geval is, dan is de diagnose vrijwel zeker. Door het beschijnen van de vlekken in een donkere kamer met een zogeheten Woods’ lamp, kunnen soms de gisten zichtbaar gemaakt worden doordat ze dan geel-goud oplichten. Aanvullend kan microscopisch onderzoek worden verricht. Hierbij worden huidafkrabsels onder een microscoop onderzocht.

Differentiële diagnose

Zomergist kan veel gelijkenis vertonen met een aantal andere huidaandoeningen, waaronder:

• atopisch eczeem;
• erythrasma;
• lepra;
  Nummulair eczeem / Bron: Topaz2, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
• nummulair eczeem;
• pinta, een zeldzame infectieziekte (treponematose);
• pityriasis alba of witwang;
• postinflammatoire hypopigmentatie;
• progressieve maculaire hypomelanose;
• pseudovitiligo bij sclerodermie;
• psoriasis guttata;
• secundaire syfilis;
• tinea corporis of ringworm;
• vitiligo;
• zwangerschapsmasker (melasma).

Behandeling van zomergist

Zomergist, ook wel bekend als pityriasis versicolor of tinea versicolor, is een veelvoorkomende huidaandoening die vaak in de zomer de kop opsteekt. Gelukkig is het goed te behandelen met de juiste medicatie en zelfzorgmaatregelen. Wil je die vervelende witte of bruine vlekjes op je huid kwijt? Lees dan snel verder!

Medicatie
De behandeling van zomergist bestaat uit het gebruik van antischimmelmiddelen voor de huid. Eén van de meest gebruikte middelen is ketoconazolcrème of hoofdgel. Dit antischimmelmiddel bestrijdt de gistinfectie direct. Een andere optie is een seleendisulfide suspensie, die je 's avonds op de huid aanbrengt en 's ochtends afspoelt. Beide middelen werken effectief, maar je moet wel even geduld hebben: het kan enkele weken duren voordat de vlekken volledig verdwijnen.

In hardnekkige gevallen, waarbij de schimmel diep in de huid zit of steeds terugkomt, kan de huisarts ketoconazol tabletten voorschrijven. Dit is een krachtiger medicijn dat van binnenuit werkt om de gistinfectie te bestrijden. Met een korte kuur van deze pillen kun je de infectie vaak definitief de kop indrukken.

Zelfzorgmaatregelen

Naast medicatie zijn er een aantal eenvoudige zelfzorgmaatregelen die je kunt nemen om de schimmelgroei onder controle te houden:

• Was de huid zonder zeep: Zeep kan de natuurlijke balans van je huid verstoren en de groei van de gist bevorderen. Gebruik liever een milde, zeepvrije wasgel.
• Vermijd vettige crèmes en bodylotions: Deze producten creëren een voedingsbodem voor de schimmel. Kies voor lichtere, hydraterende producten zonder olie of vet.
• Kies voor een lichte zonnebrandcrème: Als je de zon in gaat, kies dan voor een zonnebrandmiddel dat geen vettige of olieachtige stoffen bevat. Zomergist kan soms juist zichtbaarder worden door zonnebaden, dus bescherming is essentieel.
• Draag luchtige kleding: Strakke, synthetische stoffen kunnen zweet vasthouden en de groei van de schimmel bevorderen. Kies voor losse, ademende stoffen zoals katoen om je huid droog te houden.
• Houd je huid schoon en droog: Vochtige omstandigheden zijn een paradijs voor gist. Probeer na het sporten of zweten je huid zo snel mogelijk droog te maken, vooral op plekken waar de huid tegen elkaar wrijft.

Blijf consistent

Belangrijk om te weten: zelfs na succesvolle behandeling kunnen de vlekken op je huid nog enige tijd zichtbaar blijven. Dat betekent niet dat de infectie nog actief is. Blijf de behandeling volgen en wees geduldig; je huid zal na verloop van tijd weer egaal van kleur worden.

Prognose

Hoewel tinea versicolor effectief behandeld kan worden, kan het nog maanden duren voordat de huid weer normaal pigmenteert. De aandoening kan terugkomen tijdens de warme maanden. De infectie kan ook terugkeren wanneer het weer warmer en vochtiger wordt. In dat geval kan de arts medicijnen voorschrijven om klachten te voorkomen.

Complicaties

Zomergist (pityriasis versicolor) is op zichzelf een onschuldige huidaandoening, maar als je er niet goed mee omgaat, kunnen er toch wat complicaties optreden. Gelukkig zijn ze zeldzaam, maar het is goed om te weten wat er mis kan gaan als de schimmel niet op tijd wordt aangepakt.

Terugkerende infecties

Een van de meest voorkomende complicaties is dat zomergist steeds weer terugkomt, vooral als je de onderliggende oorzaken (zoals overmatig zweten of het gebruik van vettige crèmes) niet aanpakt. Zelfs na succesvolle behandeling kan de schimmel snel weer de kop opsteken, vooral tijdens de warme zomermaanden. Daarom is preventie en onderhoud, zoals het gebruik van schimmelwerende shampoo, essentieel om herhaling te voorkomen.

Langdurige pigmentveranderingen

Hoewel zomergist vaak verdwijnt met behandeling, kunnen de lichte of donkere vlekken op je huid nog een tijdje blijven zitten. Dit kan maanden duren, vooral als de infectie niet direct werd behandeld. De schimmel is dan wel weg, maar de zichtbare vlekken kunnen je een beetje onzeker maken, vooral tijdens zomerse uitstapjes.

Uitbreiding naar grotere delen van het lichaam

Als zomergist niet op tijd wordt behandeld, kan de infectie zich verder verspreiden. Wat begint als kleine vlekjes op je borst of rug, kan zich uitbreiden naar grotere delen van je lichaam, zoals je nek, armen of gezicht. Hoe groter het gebied, hoe moeilijker het kan zijn om de infectie onder controle te krijgen.

Mogelijke secundaire infecties

Als je veel last hebt van jeuk en begint te krabben, kun je de huid beschadigen en open wondjes creëren. Dit kan leiden tot bacteriële infecties op de geïrriteerde huid, waardoor je naast de zomergist ook te maken krijgt met een secundaire infectie. Deze combinatie maakt het herstelproces alleen maar langer en ingewikkelder.

Resistentie tegen behandeling

In sommige gevallen kan de schimmel resistent worden tegen de gebruikelijke antischimmelmiddelen. Als je merkt dat crèmes en shampoos niet meer werken, kan het nodig zijn om sterkere medicatie, zoals orale antischimmelmiddelen, te gebruiken om de infectie effectief aan te pakken.

Preventie

Wil je voorkomen dat je (weer) last krijgt van zomergist? Gelukkig zijn er een paar simpele maatregelen die je kunt nemen om je huid te beschermen tegen deze vervelende huidaandoening. Hier zijn een paar tips die helpen om zomergist buiten de deur te houden:

• Vermijd overmatige hitte: Hitte kan ervoor zorgen dat je huid meer zweet en vocht vasthoudt, wat de groei van de gist bevordert. Probeer koele plekken op te zoeken tijdens warme dagen en blijf uit direct zonlicht als het te heet wordt.
• Beperk blootstelling aan de zon: Hoewel de zon heerlijk kan zijn, kan te veel zon zomergist activeren of zichtbaarder maken. Gebruik een lichte, niet-vette zonnebrandcrème en draag luchtige kleding om je huid te beschermen.
• Voorkom overmatig zweten: Zweten is de perfecte omgeving voor zomergist. Zorg dat je je huid na het sporten of zweten snel schoon en droog maakt. Kies daarnaast voor ademende, katoenen kleding die je huid helpt koel en droog te blijven.
• Draag luchtige kleding: Kies voor stoffen die je huid laten ademen, zoals katoen of linnen. Strakke, synthetische materialen kunnen zweten en wrijving bevorderen, waardoor je huid vocht vasthoudt.
• Gebruik preventief schimmelwerende shampoo: In periodes waarin je gevoelig bent voor zomergist, zoals de zomermaanden, kan het helpen om schimmelwerende shampoos of crèmes preventief te gebruiken. Dit voorkomt dat de gist zich opnieuw kan verspreiden op de huid.
• Douche direct na het sporten: Laat zweet niet te lang op je huid zitten. Na intensief sporten of andere inspannende activiteiten is het belangrijk om je snel af te spoelen en je huid droog te houden.
• Hydrateer zonder vetten: Gebruik vochtinbrengende crèmes die geen olie of vet bevatten, zodat je huid gehydrateerd blijft zonder de groei van de schimmel te bevorderen.

Lees verder

• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Jeukende huid of jeuk: oorzaken van jeuk en soorten jeuk
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling