CMV-virus (CMV-infectie): symptomen, oorzaak en behandeling

Cytomegalovirus (CMV) is een soort herpesvirus. Een infectie met CMV komt veel voor. Veelal verloopt een infectie zonder symptomen, maar een CMV-infectie kan ernstige gevolgen hebben voor het ongeboren kind als een vrouw tijdens de zwangerschap geïnfecteerd raakt. Je draagt het virus je hele leven bij je en soms steekt het weer de kop op, vooral als je weerstand verminderd is. In het zeldzame geval waarin een gezond persoon erg ziek wordt door CMV, kan de infectie allerlei complicaties veroorzaken, zoals complicaties van het maag-darnkanaal, complicaties aan het zenuwstelsel en longcomplicaties.

• Wat is cytomegalovirus (CMV)-infectie?
• Symptomen van een CMV-infectie
• Verschijnselen
• Aangeboren CMV-infectie
• Complicaties
• Meerdere mogelijke gevolgen
• Complicaties bij baby's en kinderen
• Oorzaak
• Overdracht van het cytomegalovirus
• Incubatietijd
• Onderzoek en diagnose
• Urine- en bloedonderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van CMV
• Prognose
• Preventie

Wat is cytomegalovirus (CMV)-infectie?

Cytomegalovirus is een soort herpesvirus dat wereldwijd voorkomt. In Nederland heeft meer dan de helft van de mensen een infectie met CMV doorgemaakt. Een infectie met CMV geeft veelal geen klachten en gaat daarom bijna altijd onopgemerkt aan iemand voorbij. Sommige mensen hebben gedurende korte tijd last van vermoeidheid, spierpijn, keelpijn of koorts. Ernstige infecties ontwikkelen zich in de regel alleen bij zuigelingen die voor de geboorte worden geïnfecteerd en bij mensen met een verminderde afweer. Als je een infectie met CMV hebt doorgemaakt, dan blijft het virus latent in je lichaam aanwezig om soms later opnieuw de kop op te steken, vaak ook zonder klachten. Bij mensen met een verminderde afweer kan een reactivatie van het latent aanwezige virus wèl voor problemen zorgen.

Symptomen van een CMV-infectie

Verschijnselen

Veelal verloopt een CMV-infectie zonder symptomen. Soms kan een gezond persoon die geïnfecteerd is, zich ziek en moe voelen, wat gepaard gaat met lymfkliervergroting (gezwollen lymfeklieren), spierpijn, keelpijn en koorts. Dit heeft wel wat weg van de ziekte van Pfeiffer. Vooral patiënten met een verminderde afweer die met CMV geïnfecteerd raken, lopen risico op een ernstige infectie. Zo kan besmetting met CMV bij immuunstoornissen zoals een hiv-infectie een longaandoening of een ontsteking van het netvlies (retinitis) veroorzaken. Dit laatste kan leiden tot blindheid.

Aangeboren CMV-infectie

Een moeder die tijdens de zwangerschap een CMV-infectie heeft, kan de boosdoener via de moederkoek (placenta) overgedragen op het kind. Men spreekt van 'aangeboren CMV-infectie' of 'congenitale CMV-infectie', indien een ongeboren kind tijdens de zwangerschap via de moeder wordt besmet. Grofweg 5 op de 1.000 pasgeboren kinderen heeft een aangeboren CMV-infectie, hetgeen ernstige gevolgen kan hebben. De meeste kinderen (bijna 90%) met een aangeboren CMV-infectie hebben géén klachten bij de geboorte. Gezondheidsproblemen die vlak na de geboorte kunnen optreden, zijn onder meer:

• geelzucht;
• een laag geboortegewicht;
• vergroting van lever en milt; en/of
• kleine bloedingen in de huid (petechiën).

Complicaties

Meerdere mogelijke gevolgen

In het zeldzame geval waarin een gezond persoon erg ziek wordt door CMV, kan de infectie de volgende complicaties veroorzaken:

• CMV klierkoorts. Dit syndroom lijkt op mononucleosis infectiosa, maar het Epstein-Barr virus (EBV) veroorzaakt klassieke mononucleosis: een zere keel, gezwollen klieren en amandelen, vermoeidheid en misselijkheid.
• Complicaties van het maag-damkanaal: een CMV-infectie in de darmen kan leiden tot diarree, koorts en buikpijn; ontsteking van je dikke darm, en bloed in de ontlasting.
• Levercomplicaties: CMV kan leverontsteking veroorzaken en onverklaarbare koorts.
• Zenuwstelselcomplicaties: een verscheidenheid aan neurologische complicaties zijn gemeld ten gevolge van CMV-infectie in het zenuwstelsel. Dit kan leiden tot coma, epileptische aanvallen, gedragsveranderingen en hersenontsteking (encefalitis)
• Longcomplicaties: CMV kan ontsteking van longweefsel (longontsteking of pneumonie) veroorzaken.
• Complicaties aan de hartspier: ontsteking van de hartspier (myocarditis).

Complicaties bij baby's en kinderen

Van de kinderen met een aangeboren CMV-infectie die bij de geboorte geen problemen hadden, ontwikkelen tijdens de kinderleeftijd alsnog gezondheidsproblemen in de vorm van:

• slechthorendheid;
• slechtziendheid; of
• een geestelijke ontwikkelingsachterstand.

De helft van de kinderen die na de geboorte wel problemen hadden, krijgt hier ook last van.

Een CMV-infectie kan ook leiden tot een miskraam, doodgeboorte of overlijden van het kind kort na de geboorte.

Oorzaak

CMV wordt veroorzaakt door het cytomegalovirus. Deze lastpak komt voor in onze lichaamsvochten, zoals speeksel, stoelgang, urine, moedermelk, bloed, sperma en vaginaal vocht. Direct contact met lichaamsvloeistoffen van een geïnfecteerde persoon stelt je bloot aan CMV. De meeste gezonde kinderen en volwassenen ervaren geen symptomen na infectie met het virus. CMV kan echter een ernstige ziekte veroorzaken bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Overdracht van het cytomegalovirus

Het virus wordt overgebracht van persoon op persoon door onder andere speeksel, druppeltjes die door hoesten en niezen in de lucht terechtkomen, urine, bloed(transfusie), orgaantransplantatie, seksueel contact en, in het geval van een ongeboren kind, via de placenta. Aangezien de infectie meestal geen klachten geeft, kun je eigenlijk niet weten of iemand wel of niet besmettelijk is.

Incubatietijd

De incubatietijd (periode tussen de infectie en dat iemand ziek wordt) varieert van drie tot twaalf weken in gevallen van gedocumenteerde CMV-infectie na een transfusie van geïnfecteerd bloed. CMV kan gedurende een zeer lange tijd met tussenpozen worden uitgescheiden. Dit maakt het moeilijk om te zeggen wat de incubatietijd kan zijn bij de meest voorkomende vormen van overdracht, zoals contact met speeksel, urine en genitale vloeistoffen.

Onderzoek en diagnose

Urine- en bloedonderzoek

Als je symptomen van CMV hebt, kan onderzoek uitgevoerd worden om het virus in lichaamsvloeistoffen of weefsels aan te tonen. Bij zuigelingen wordt meestal een urinekweek verricht. Bij andere mensen kan het virus uit bloedmonsters of uit longmateriaal worden gekweekt.

Differentiële diagnose

Het klinisch beeld van CMV kan veel gelijkenis vertonen met onder meer de volgende aandoedingen:

• auto-immuun hepatitis;
• enterovirussen;
• hiv;
• ziekte van Pfeiffer;
• koorts van onbekende oorsprong;
• menselijke herpesvirus 6-besmetting;
• toxoplasmose; en
• virale hepatitis.

Behandeling van CMV

Een CMV-infectie geeft meestal geen klachten. Dus je weet meestal niet of je een CMV-infectie hebt gehad. Wel is het mogelijk om in je bloed te onderzoeken of je ooit een CMV-infectie hebt gehad. Dit blijkt dan uit de aanwezigheid van antistoffen, maar vaak is het niet nodig om dit te laten onderzoeken. Een CMV-infectie gaat bij gezonde mensen vaak onopgemerkt voorbij en behandeling is dan ook niet nodig. Voor mensen met verminderde weerstand kunnen de complicaties dodelijk zijn. Een antiviraal middel (een medicijn tegen virussen) kan dan gebruikt worden om de ziekte te bestrijden. Kinderen die vlak na de geboorte al klachten vertonen, kunnen ook worden behandeld met antivirale medicijnen.

Prognose

De meeste gezonde kinderen en volwassenen die symptomen ontwikkelen, herstellen zonder complicaties of verdere gevolgen. je kan enkele maanden last houden van vermoeidheid, dus ook nadat de symptomatische infectie voorbij is. De prognose hangt af van hoe ernstig de CMV-infectie is en je onderliggende immuunsysteem. Het geven van antivirale medicatie aan mensen met een zeer zwak immuunsysteem, verbetert de prognose.

Grofweg 80% van de zuigelingen met een aangeboren CMV-infectie groeit gezond op zonder complicaties en heeft geen behandeling met antivirale medicatie nodig. Eén op de vijf baby's geboren met een CMV-infectie zal echter permanent gehoorverlies en ontwikkelingsstoornissen hebben.

Preventie

Omdat CMV een veelvoorkomend virus is, is het niet altijd mogelijk om infectie te voorkomen. Zwangere vrouwen dienen voorzorgsmaatregelen te nemen om congenitale CMV-infectie te voorkomen. je kunt de volgende maatregelen nemen om het risico op CMV-infectie te verminderen:

• Regelmatig handen wassen gedurende 15-20 seconden, vooral bij contact met jonge kinderen, luiers verschonen en het aanraken van speelgoed, of bij blootstelling aan orale afscheidingen.
• Niet met hetzelfde bestek eten of met dezelfde beker drinken (bij kleine kinderen).
• Vermijd contact met speeksel bij het kussen van een kind, dus niet op de mond zoenen.
• Reinig speelgoed, werkbladen en oppervlakken die in contact komen met urine of speeksel van een kind.
• Condooms gebruiken tijdens seksueel contact.

Er is anno 2024 geen vaccin tegen CMV.

Lees verder

• Enterovirus D68: symptomen, oorzaak en behandeling
• Milt: functie, wat doet de milt, klachten aan milt & ligging
• Leveraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Keelpijn: pijn bij slikken of zere keel, wat te doen? Tips!
• Keelontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling & preventie