CMV-virus (CMV-infectie): symptomen, oorzaak en behandeling

Cytomegalovirus (CMV) is een soort herpesvirus. Een infectie met CMV komt veel voor. Veelal verloopt een infectie zonder symptomen, maar een CMV-infectie kan ernstige gevolgen hebben voor het ongeboren kind als een vrouw tijdens de zwangerschap geïnfecteerd raakt. Je draagt het virus je hele leven bij je en soms steekt het weer de kop op, vooral als je weerstand verminderd is. In het zeldzame geval waarin een gezond persoon erg ziek wordt door CMV, kan de infectie allerlei complicaties veroorzaken, zoals complicaties van het maag-darnkanaal, complicaties aan het zenuwstelsel en longcomplicaties.

• Wat is cytomegalovirus (CMV)-infectie?
• Epidemiologie van CMV-virus (cytomegalovirus-infectie)
• Symptomen van een CMV-infectie
• Verschijnselen
• Aangeboren CMV-infectie
• Oorzaak CMV-infectie
• Cytomegalovirus
• Een verborgen dreiging voor kwetsbaren
• Overdracht van het cytomegalovirus
• Incubatietijd
• Onderzoek en diagnose
• Urine- en bloedonderzoek
• Differentiële diagnose
• Zeldzamere onderzoeken
• Beeldvorming en aanvullende tests
• Behandeling van CMV
• Wanneer is behandeling nodig?
• Innovatieve behandelingen en onderzoek
• Prognose
• Complicaties
• Meerdere mogelijke gevolgen
• Complicaties bij baby's en kinderen
• Preventie
• Is er een vaccin tegen CMV?
• Femke Kok voorlopig uitgeschakeld door CMV-virus: ‘Vergelijkbaar met de ziekte van Pfeiffer’

Wat is cytomegalovirus (CMV)-infectie?

Toen Lisa wekenlang met onverklaarbare vermoeidheid en koorts kampte, dacht ze aanvankelijk aan een hardnekkige griep of verkoudheid. Pas na een bezoek aan de huisarts en enkele tests bleek dat ze een cytomegalovirus (CMV)-infectie had opgelopen, een virus dat haar immuunsysteem op de achtergrond al lange tijd in stilte had uitgeput.

Cytomegalovirus is een soort herpesvirus dat wereldwijd voorkomt. In Nederland heeft meer dan de helft van de mensen een infectie met CMV doorgemaakt. Een infectie met CMV geeft veelal geen klachten en gaat daarom bijna altijd onopgemerkt aan iemand voorbij. Sommige mensen hebben gedurende korte tijd last van vermoeidheid, spierpijn, keelpijn of koorts. Ernstige infecties ontwikkelen zich in de regel alleen bij zuigelingen die voor de geboorte worden geïnfecteerd en bij mensen met een verminderde afweer. Als je een infectie met CMV hebt doorgemaakt, dan blijft het virus latent in je lichaam aanwezig om soms later opnieuw de kop op te steken, vaak ook zonder klachten. Bij mensen met een verminderde afweer kan een reactivatie van het latent aanwezige virus wèl voor problemen zorgen.

Epidemiologie van CMV-virus (cytomegalovirus-infectie)

Het cytomegalovirus (CMV) is wereldwijd een van de meest voorkomende virussen en maakt deel uit van de herpesvirus-familie. De infectie verloopt vaak zonder symptomen, maar kan ernstige gevolgen hebben voor kwetsbare groepen zoals jonge kinderen, zwangere vrouwen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. CMV kent wereldwijd een hoge prevalentie en is sterk afhankelijk van leeftijd, geografische factoren, geslacht en zelfs genetische aanleg.

Vóórkomen bij mannen en vrouwen
CMV-infecties komen bij zowel mannen als vrouwen voor, zonder significante verschillen in incidentie. Geschat wordt dat ongeveer 50-80% van de volwassenen wereldwijd geïnfecteerd is, waarbij een infectie vaak op jonge leeftijd al wordt opgedaan. Vrouwen, vooral tijdens hun vruchtbare jaren, lopen echter extra risico door mogelijke overdracht van het virus tijdens de zwangerschap aan de ongeboren baby. Ongeveer 1 op de 200 pasgeborenen wordt met een CMV-infectie geboren (congenitale CMV), wat kan leiden tot blijvende gevolgen zoals gehoorverlies of ontwikkelingsproblemen. Dit maakt CMV-infectie bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd een belangrijke aandachtspunt in de epidemiologie van het virus.

Kinderen versus volwassenen
CMV-infecties komen vaak voor bij jonge kinderen, vooral door het delen van speeksel of nauw contact in kinderdagverblijven en peutergroepen. In Nederland heeft ongeveer 30-40% van de kinderen tegen de leeftijd van 10 jaar al een CMV-infectie doorgemaakt. Bij volwassenen stijgt dit percentage naar 50-70%, afhankelijk van de regio en levensomstandigheden. Bij kinderen is de infectie vaak asymptomatisch, terwijl volwassenen vaker symptomen zoals koorts of vermoeidheid ervaren. Bij ouderen neemt het risico op reactivatie van een eerder opgelopen CMV-infectie toe, vooral bij een verzwakt immuunsysteem.

• Voorbeeld: In een Nederlandse kinderdagverblijf kan een groep peuters elkaar gemakkelijk besmetten door het delen van speelgoed en nauw contact, waardoor veel kinderen op jonge leeftijd al immuniteit opbouwen tegen CMV.

Klimaat en geografische verschillen
CMV komt wereldwijd voor, maar de prevalentie verschilt per regio en is vaak hoger in ontwikkelingslanden. Warme, vochtige klimaten en gebieden met een hoge bevolkingsdichtheid hebben hogere infectiepercentages. In Nederland en België ligt het CMV-voorkomen onder volwassenen rond de 50-70%, terwijl in tropische gebieden zoals de overzeese Nederlandse gebiedsdelen en veel delen van Afrika de prevalentie oploopt tot boven de 90%. Dit hogere percentage kan worden verklaard door de hechte sociale structuren en het nauwe contact tussen mensen, wat de overdracht van speeksel en lichaamsvloeistoffen vergemakkelijkt.

In Europese landen met een gematigd klimaat, zoals Nederland en België, zijn de infectiecijfers lager dan in zuidelijke of tropische regio’s, waar omstandigheden zoals warme temperaturen en lagere hygiënestandaarden de verspreiding van het virus bevorderen.

Genetica en familiale aanleg
Hoewel CMV een infectieus virus is dat wordt overgedragen door nauw contact, speelt genetica ook een rol in hoe het lichaam op de infectie reageert. Sommige mensen hebben genetische varianten in hun immuunsysteem die hen gevoeliger maken voor een zware reactie op CMV, vooral in families waar immuunsysteemproblemen vaker voorkomen. Bij deze mensen kan een infectie ernstiger verlopen of sneller reactivaties vertonen. Zo heeft ongeveer 10% van de mensen met een genetische immuundeficiëntie vaker last van reactivaties van CMV, wat kan leiden tot terugkerende symptomen.

• Interessant weetje: Genetisch onderzoek toont aan dat mensen met bepaalde HLA-genen (die een rol spelen in het immuunsysteem) een sterkere respons op CMV kunnen hebben, wat hen kwetsbaarder maakt voor symptomen van het virus.

Wereldwijde cijfers en verschillen
Wereldwijd wordt geschat dat 50-90% van de volwassenen geïnfecteerd is met CMV. In Noord-Amerika en Europa ligt de prevalentie tussen de 50-70%, terwijl het in Latijns-Amerika, Afrika en Azië stijgt naar 80-90%. In ontwikkelingslanden is het percentage hoger door grotere huishoudens, hechtere gemeenschappen en minder toegang tot hygiënische voorzieningen. In landen als de Verenigde Staten heeft 1 op de 3 kinderen tegen de leeftijd van 5 jaar een CMV-infectie doorgemaakt. In Nederland zijn CMV-infecties bij kinderen relatief laag, rond de 30%, en in België liggen de cijfers iets hoger, rond de 40%.

Symptomen van een CMV-infectie

Verschijnselen

Veelal verloopt een CMV-infectie zonder symptomen. Soms kan een gezond persoon die geïnfecteerd is, zich ziek en moe voelen, wat gepaard gaat met lymfkliervergroting (gezwollen lymfeklieren), spierpijn, keelpijn en koorts. Dit heeft wel wat weg van de ziekte van Pfeiffer. Vooral patiënten met een verminderde afweer die met CMV geïnfecteerd raken, lopen risico op een ernstige infectie. Zo kan besmetting met CMV bij immuunstoornissen zoals een hiv-infectie een longaandoening of een ontsteking van het netvlies (retinitis) veroorzaken. Dit laatste kan leiden tot blindheid.

In sommige gevallen kunnen ook volwassenen met een verzwakte afweer last krijgen van symptomen die lijken op een langdurige griep, met aanhoudende koorts, hoofdpijn en verlies van eetlust. Dit kan weken aanhouden en leidt vaak tot extreme vermoeidheid, waardoor normale dagelijkse activiteiten lastig worden.

Aangeboren CMV-infectie

Een moeder die tijdens de zwangerschap een CMV-infectie heeft, kan de boosdoener via de moederkoek (placenta) overgedragen op het kind. Men spreekt van 'aangeboren CMV-infectie' of 'congenitale CMV-infectie' indien een ongeboren kind tijdens de zwangerschap via de moeder wordt besmet. Grofweg 5 op de 1.000 pasgeboren kinderen heeft een aangeboren CMV-infectie, hetgeen ernstige gevolgen kan hebben. De meeste kinderen (bijna 90%) met een aangeboren CMV-infectie hebben géén klachten bij de geboorte. Gezondheidsproblemen die vlak na de geboorte kunnen optreden, zijn onder meer:

• geelzucht;
• een laag geboortegewicht;
• vergroting van lever en milt; en/of
• kleine bloedingen in de huid (petechiën).

Op langere termijn kunnen aangeboren CMV-infecties leiden tot gehoorverlies, leerproblemen, en in sommige gevallen ernstige ontwikkelingsachterstanden. Naar schatting ontwikkelt 10-15% van de baby's met een aangeboren CMV-infectie na verloop van tijd deze complicaties, wat het belang van tijdige diagnose en zorg benadrukt.

Oorzaak CMV-infectie

Cytomegalovirus

CMV wordt veroorzaakt door het cytomegalovirus, een stille, maar hardnekkige indringer die wereldwijd voorkomt. Deze lastpak schuilt in onze lichaamsvloeistoffen, zoals speeksel, stoelgang, urine, moedermelk, bloed, sperma en vaginaal vocht. Direct contact met deze vloeistoffen, bijvoorbeeld door kussen, seksuele contacten of contact met besmette objecten, kan iemand blootstellen aan CMV. Veel mensen, vooral kinderen en gezonde volwassenen, merken niets van de infectie. Hun immuunsysteem houdt het virus rustig in een latente vorm. Voor mensen met een verzwakt immuunsysteem daarentegen – zoals HIV-patiënten, transplantatiepatiënten of mensen die chemotherapie ondergaan – kan CMV zich agressief gedragen en een scala aan ernstige klachten veroorzaken.

Een verborgen dreiging voor kwetsbaren

Hoewel CMV meestal geen symptomen geeft, kan het levensbedreigend zijn voor personen met een verzwakte afweer. Het virus kan bij hen organen als de longen, lever, ogen en hersenen aantasten, waardoor ernstige ontstekingen ontstaan. Voor zwangere vrouwen is het cytomegalovirus ook riskant, omdat het virus via de placenta de foetus kan bereiken en congenitale CMV kan veroorzaken. Deze vorm van CMV kan blijvende gezondheidsproblemen opleveren, wat de infectie een onzichtbare dreiging maakt voor de allerkleinsten en hun ontwikkeling.

Overdracht van het cytomegalovirus

Het virus wordt overgedragen van persoon op persoon via verschillende routes, afhankelijk van de betrokken lichaamsvloeistoffen. Speeksel, urine, bloedtransfusies, orgaantransplantaties, seksueel contact en zelfs druppeltjes in de lucht na hoesten of niezen kunnen het virus verspreiden. Voor ongeboren kinderen kan overdracht plaatsvinden via de placenta, waarbij de infectie direct op het kind wordt overgedragen. Omdat de meeste geïnfecteerden zich niet bewust zijn van hun CMV-status en geen symptomen hebben, is het moeilijk te weten wie besmettelijk is. Dit maakt CMV een verborgen, maar breedverspreide infectie.

Een universele verspreider: CMV als "meelifter"
CMV is een ‘meelifter’ die overal opduikt: van kinderdagverblijven waar peuters speelgoed delen tot familieleden die elkaar begroeten met een kus. Vooral in drukke omgevingen waar lichaamscontact of gedeelde ruimtes aanwezig zijn, kan het virus zich gemakkelijk verspreiden. Een voorbeeld hiervan is een kinderdagverblijf, waar jonge kinderen zonder symptomen elkaar kunnen besmetten via gedeelde oppervlakken en speelgoed, of door speekselcontact tijdens het spelen. Dit verklaart waarom een aanzienlijk aantal mensen al op jonge leeftijd het virus oploopt en later in hun leven een natuurlijke immuniteit opbouwt.

Levenslang in het lichaam
Eenmaal geïnfecteerd, blijft CMV levenslang in het lichaam aanwezig, sluimerend in de lichaamscellen zonder symptomen te veroorzaken. Maar het kan op elk moment worden geheractiveerd, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Dit maakt CMV niet alleen een veelvoorkomende, maar ook een complexe infectie die niet zomaar verdwijnt en voor sommige mensen een latente bedreiging vormt.

Incubatietijd

De incubatietijd – de periode tussen het moment van besmetting en het optreden van symptomen – varieert bij een CMV-infectie sterk. In gedocumenteerde gevallen van CMV-infectie na een bloedtransfusie, bijvoorbeeld, kan de incubatietijd tussen drie en twaalf weken liggen. Dit lange interval maakt het moeilijk om de exacte tijdlijn van de infectie vast te stellen, vooral omdat CMV zich vaak zonder zichtbare symptomen manifesteert.

Bij de meest voorkomende vormen van overdracht, zoals contact met speeksel, urine of genitale vloeistoffen, is de incubatietijd nog lastiger vast te stellen. CMV kan in het lichaam inactief blijven en pas na verloop van tijd symptomen veroorzaken, soms zelfs jaren na de initiële infectie. Omdat het virus gedurende lange perioden in het lichaam kan blijven sluimeren en soms met tussenpozen wordt uitgescheiden via lichaamsvloeistoffen, is het voor artsen lastig om exact aan te geven wanneer de eerste besmetting heeft plaatsgevonden of of deze recent is opgelopen.

Een onvoorspelbare ‘sluimerende fase’
Bij mensen met een gezond immuunsysteem blijft het virus vaak jarenlang in een latente toestand zonder symptomen te veroorzaken. Maar bij immuungecompromitteerde patiënten kan het virus plotseling actief worden en binnen korte tijd symptomen veroorzaken. Deze ‘sluimerende fase’ van CMV, waarbij het zich onopgemerkt in het lichaam nestelt, maakt de incubatietijd zowel onvoorspelbaar als moeilijk vast te stellen – een echte uitdaging voor medisch specialisten.

Onderzoek en diagnose

Urine- en bloedonderzoek

Bij het vermoeden van een CMV-infectie kan onderzoek worden uitgevoerd om het virus in lichaamsvloeistoffen of weefsels aan te tonen. Voor zuigelingen wordt meestal een urinekweek gedaan, omdat CMV bij pasgeborenen gemakkelijk in de urine kan worden opgespoord. Bij oudere kinderen en volwassenen kan CMV worden gedetecteerd in bloedmonsters, waarbij het virus door middel van serologische tests of PCR (Polymerase Chain Reaction) wordt aangetoond. In sommige gevallen, zoals bij longontstekingen veroorzaakt door CMV bij immuungecompromitteerde patiënten, kan het virus ook uit longweefsel of sputummonsters worden gekweekt. Deze monsters worden vervolgens in het laboratorium geanalyseerd om de aanwezigheid van het virus te bevestigen.

Een paar cijfers
Ongeveer 85-90% van de gezonde volwassenen draagt CMV bij zich zonder dat het ooit symptomen veroorzaakt. Bij immuungecompromitteerde patiënten echter, zoals mensen die een orgaantransplantatie hebben ondergaan, leidt CMV-infectie in ongeveer 30-40% van de gevallen tot complicaties, wat de noodzaak van diagnostisch onderzoek bij deze groep benadrukt. Bij aangeboren CMV wordt naar schatting 5 op de 1.000 baby’s geboren met het virus, en urine- en bloedtesten spelen een belangrijke rol bij de vroege diagnose.

• Weetje: Een urinekweek bij een baby kan binnen 1-2 dagen de diagnose bevestigen, wat cruciaal is om snel behandelingen of preventieve maatregelen in te zetten om verdere complicaties te voorkomen.

Differentiële diagnose

Het klinische beeld van CMV kan sterk lijken op andere ziekten, waardoor een nauwkeurige diagnose nodig is om CMV van andere aandoeningen te onderscheiden. De symptomen van CMV-infectie vertonen gelijkenis met verschillende ziekten, waaronder:

• auto-immuun hepatitis;
• enterovirussen;
• hiv;
• ziekte van Pfeiffer;
• koorts van onbekende oorsprong;
• menselijke herpesvirus 6-besmetting;
• toxoplasmose; en
• virale hepatitis.

Omdat CMV zich op vele manieren kan uiten, is het essentieel om andere oorzaken van vergelijkbare symptomen uit te sluiten. Dit wordt bereikt door een combinatie van specifieke testen, zoals serologische markers voor virussen en auto-immuunziekten, en beeldvormend onderzoek.

Zeldzamere onderzoeken

Naast standaard urine- en bloedonderzoek worden soms gespecialiseerde testen uitgevoerd om CMV op te sporen, vooral bij immuungecompromitteerde patiënten en bij vermoeden van ernstige complicaties. Enkele zeldzamere onderzoeken zijn:

• CMV-PCR op hersenvocht: bij vermoeden van een CMV-infectie in de hersenen, zoals CMV-encefalitis, kan een PCR-test op hersenvocht worden uitgevoerd. Dit is vooral relevant bij HIV-patiënten met neurologische klachten.
• Biopsie van het aangedane weefsel: bij orgaanspecifieke infecties, zoals lever- of darmontstekingen door CMV, kan een weefselbiopsie worden uitgevoerd om het virus aan te tonen en de ontsteking te beoordelen. Dit wordt vaak gecombineerd met immunohistochemie om specifieke CMV-eiwitten te identificeren.
• CMV-antigeentest: Deze test wordt soms gebruikt bij patiënten die een transplantatie hebben ondergaan om de mate van virale activiteit te meten en mogelijke heractivatie van CMV snel te kunnen signaleren. Dit stelt artsen in staat om tijdig antivirale therapie te starten, wat de kans op complicaties verkleint.

Neem bijvoorbeeld Peter:

• Bij Peter, een patiënt die net een niertransplantatie heeft ondergaan, wordt een CMV-antigeentest herhaaldelijk uitgevoerd om eventuele reactivatie van het virus vroegtijdig te detecteren. Zo kan preventief worden opgetreden en de nieuwe nier optimaal worden beschermd.

Beeldvorming en aanvullende tests

In complexe gevallen, zoals bij longinfecties of gastro-intestinale complicaties, kan beeldvormend onderzoek zoals een CT-scan of MRI ingezet worden om de mate van ontsteking en schade te beoordelen. Bijvoorbeeld, bij een CMV-longontsteking kan een CT-scan karakteristieke patronen tonen die artsen helpen om CMV te onderscheiden van andere infectieuze oorzaken, zoals een schimmelinfectie of bacteriële pneumonie.

Behandeling van CMV

Een CMV-infectie verloopt in de meeste gevallen zonder klachten, waardoor de meeste mensen niet eens weten dat ze het virus bij zich dragen. Toch kan een eenvoudige bloedtest uitwijzen of iemand ooit een CMV-infectie heeft doorgemaakt, door de aanwezigheid van CMV-specifieke antistoffen in het bloed. Bij gezonde mensen gaat het virus onopgemerkt voorbij, en behandeling is dan ook niet nodig.

Wanneer is behandeling nodig?

Voor mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met HIV, mensen die een orgaantransplantatie hebben ondergaan of patiënten die chemotherapie ontvangen, kan CMV echter ernstige complicaties veroorzaken. In deze gevallen kan het virus zich vermenigvuldigen en ernstige schade aanrichten aan organen zoals de longen, lever en ogen. In dergelijke situaties kan een antiviraal middel – een medicijn gericht tegen virussen – worden voorgeschreven om de infectie te onderdrukken en verdere verspreiding van het virus te voorkomen. Antivirale behandelingen verminderen de hoeveelheid virus in het lichaam en beperken zo de schade aan organen.

Antivirale medicijnen
Antivirale middelen zoals ganciclovir, valganciclovir en foscarnet worden vaak ingezet bij immuungecompromitteerde patiënten. Deze medicijnen remmen de vermenigvuldiging van CMV en kunnen symptomen zoals koorts, vermoeidheid en orgaanschade verminderen. Behandeling met antivirale middelen duurt meestal enkele weken en vereist nauwkeurige monitoring, omdat de medicijnen zelf bijwerkingen kunnen hebben, zoals bloedarmoede of een verminderde nierfunctie. Voor transplantatiepatiënten wordt soms een preventieve behandeling met antivirale middelen gestart om de kans op een CMV-reactivatie te verkleinen.

Voorbeeld van antivirale behandeling
Stel je voor: Johan, een patiënt die net een niertransplantatie heeft ondergaan, krijgt preventief valganciclovir voorgeschreven om te voorkomen dat een sluimerende CMV-infectie actief wordt en zijn nieuwe nier beschadigt. Door de behandeling blijft de infectie onder controle en kan zijn lichaam zich beter aanpassen aan de nieuwe nier.

Behandeling bij aangeboren CMV-infecties
Bij aangeboren CMV-infecties, waarbij het virus tijdens de zwangerschap is overgedragen van moeder op kind, kan antivirale therapie ook van groot belang zijn. Kinderen die kort na de geboorte symptomen vertonen – zoals gehoorverlies, neurologische afwijkingen of orgaanproblemen – kunnen worden behandeld met antivirale middelen om verdere schade te beperken. Bij pasgeborenen duurt de behandeling vaak langer, soms tot zes maanden, om een zo groot mogelijk effect te bereiken en om de kans op blijvende schade te verkleinen.

Innovatieve behandelingen en onderzoek

Hoewel antivirale medicijnen de huidige standaard zijn, wordt onderzoek gedaan naar nieuwe behandelingen en technieken om CMV te bestrijden, vooral voor risicopatiënten. Monoklonale antilichamen, die speciaal zijn ontworpen om virussen als CMV te neutraliseren, worden onderzocht als een aanvullende therapie. Deze antilichamen richten zich direct op het virus en kunnen mogelijk het immuunsysteem versterken bij kwetsbare patiënten.

Daarnaast wordt gewerkt aan CMV-vaccins die preventief ingezet kunnen worden bij mensen met een hoog risico op ernstige complicaties. Hoewel deze vaccins nog in ontwikkeling zijn, bieden ze hoop op langdurige bescherming tegen het virus. Als vaccinonderzoek succesvol is, kan het in de toekomst een doorbraak betekenen in de preventie van CMV bij transplantatiepatiënten en zwangere vrouwen.

• Weetje: Hoewel CMV niet voorkomt op de standaard lijst met vaccinaties, wordt er al decennia gewerkt aan de ontwikkeling van een CMV-vaccin. Tot nu toe zijn enkele vaccins veelbelovend in klinische proeven, en als ze goedgekeurd worden, kan dit in de toekomst CMV-besmettingen en bijbehorende complicaties drastisch verminderen.

Prognose

De meeste gezonde kinderen en volwassenen die symptomen ontwikkelen, herstellen zonder blijvende complicaties. Na een symptomatische CMV-infectie kan men wel enkele maanden last houden van vermoeidheid en algehele zwakte, zelfs nadat de actieve infectie is verdwenen. Dit verlengde herstelproces komt voort uit de inspanning van het immuunsysteem om het virus onder controle te houden en eventuele schade te herstellen. Over het algemeen is de prognose voor gezonde individuen uitstekend: ze bouwen immuniteit op tegen CMV en hebben meestal geen verdere terugkerende klachten.

Belang van het immuunsysteem voor herstel
De prognose bij een CMV-infectie hangt sterk af van de kracht van het immuunsysteem. Mensen met een gezonde afweer herstellen doorgaans zonder ernstige gevolgen, maar bij personen met een verzwakt immuunsysteem – zoals HIV-patiënten, transplantatiepatiënten en ouderen – kan het virus leiden tot ernstige complicaties. Met antivirale medicatie wordt de prognose bij deze groep aanzienlijk verbeterd. Antivirale middelen kunnen de activiteit van het virus onderdrukken, schade aan organen beperken en het risico op verdere complicaties verlagen. Bij mensen met een zeer verzwakt immuunsysteem blijft het echter belangrijk om alert te zijn op heractivaties van CMV, aangezien het virus latent in het lichaam aanwezig blijft.

Prognose bij aangeboren CMV-infecties
Bij aangeboren CMV-infecties, waarbij het virus tijdens de zwangerschap van moeder op kind is overgedragen, is de prognose wisselend. Grofweg 80% van de zuigelingen met een aangeboren CMV-infectie groeit gezond op zonder complicaties en heeft geen antivirale behandeling nodig. Deze kinderen worden geboren zonder symptomen en ontwikkelen later geen problemen, omdat hun immuunsysteem het virus onder controle houdt.

Toch heeft ongeveer 20% van de pasgeborenen met een aangeboren CMV-infectie te maken met ernstige gevolgen, zoals gehoorverlies, ontwikkelingsstoornissen, leerproblemen en motorische achterstanden. Een aangeboren CMV-infectie is de meest voorkomende oorzaak van niet-erfelijk gehoorverlies, en één op de vijf baby's met CMV zal in de eerste jaren gehoorverlies ervaren. Deze complicaties zijn vaak onomkeerbaar en kunnen de kwaliteit van leven van het kind op lange termijn beïnvloeden. Bij pasgeborenen met symptomen of verhoogd risico op gehoorverlies wordt daarom soms antivirale medicatie gegeven om verdere schade zoveel mogelijk te beperken.

• Weetje: Naar schatting heeft 10-15% van de kinderen met aangeboren CMV die bij de geboorte geen symptomen hebben, alsnog een verhoogd risico op gehoorverlies op latere leeftijd, wat een goede monitoring cruciaal maakt.

Langetermijngevolgen en monitoring
Voor kinderen die geboren worden met een aangeboren CMV-infectie en symptomen ontwikkelen, zoals neurologische afwijkingen, is regelmatig medisch toezicht noodzakelijk. Langetermijnopvolging met gehoor- en ontwikkelingscontroles kan helpen om eventuele complicaties vroegtijdig te signaleren en passende therapieën in te zetten. Bij kinderen met motorische achterstanden of leerproblemen kunnen vroege interventies zoals fysiotherapie of logopedie bijdragen aan een betere ontwikkeling.

Complicaties

Meerdere mogelijke gevolgen

In het zeldzame geval waarin een gezond persoon erg ziek wordt door CMV, kan de infectie de volgende complicaties veroorzaken:

• CMV klierkoorts. Dit syndroom lijkt op mononucleosis infectiosa, maar het Epstein-Barr virus (EBV) veroorzaakt klassieke mononucleosis: een zere keel, gezwollen klieren en amandelen, vermoeidheid en misselijkheid.
• Complicaties van het maag-damkanaal: een CMV-infectie in de darmen kan leiden tot diarree, koorts en buikpijn; ontsteking van je dikke darm, en bloed in de ontlasting.
• Levercomplicaties: CMV kan leverontsteking veroorzaken en onverklaarbare koorts.
• Zenuwstelselcomplicaties: een verscheidenheid aan neurologische complicaties zijn gemeld ten gevolge van CMV-infectie in het zenuwstelsel. Dit kan leiden tot coma, epileptische aanvallen, gedragsveranderingen en hersenontsteking (encefalitis)
• Longcomplicaties: CMV kan ontsteking van longweefsel (longontsteking of pneumonie) veroorzaken.
• Complicaties aan de hartspier: ontsteking van de hartspier (myocarditis).

Complicaties bij baby's en kinderen

Van de kinderen met een aangeboren CMV-infectie die bij de geboorte geen problemen hadden, ontwikkelen tijdens de kinderleeftijd alsnog gezondheidsproblemen in de vorm van:

• slechthorendheid;
• slechtziendheid; of
• een geestelijke ontwikkelingsachterstand.

De helft van de kinderen die na de geboorte wel problemen hadden, krijgt hier ook last van.

Een CMV-infectie kan ook leiden tot een miskraam, doodgeboorte of overlijden van het kind kort na de geboorte.

Preventie

Omdat CMV een veelvoorkomend virus is, is het niet altijd mogelijk om infectie te voorkomen. Zwangere vrouwen dienen voorzorgsmaatregelen te nemen om congenitale CMV-infectie te voorkomen. je kunt de volgende maatregelen nemen om het risico op CMV-infectie te verminderen:

• Regelmatig handen wassen gedurende 15-20 seconden, vooral bij contact met jonge kinderen, luiers verschonen en het aanraken van speelgoed, of bij blootstelling aan orale afscheidingen.
• Niet met hetzelfde bestek eten of met dezelfde beker drinken (bij kleine kinderen).
• Vermijd contact met speeksel bij het kussen van een kind, dus niet op de mond zoenen.
• Reinig speelgoed, werkbladen en oppervlakken die in contact komen met urine of speeksel van een kind.
• Condooms gebruiken tijdens seksueel contact.

Is er een vaccin tegen CMV?

Er is anno 2024 geen goedgekeurd vaccin tegen CMV, ofschoon er intensief onderzoek naar wordt gedaan. CMV is een belangrijk onderzoeksdoel vanwege de risico's die het virus vormt voor zwangere vrouwen, pasgeborenen en mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals transplantatiepatiënten en HIV-patiënten. Verschillende vaccinproeven hebben veelbelovende resultaten laten zien. Onderzoekers hopen dat een veilig en effectief CMV-vaccin in de toekomst beschikbaar zal komen.

Lees verder

• Enterovirus D68: symptomen, oorzaak en behandeling
• Milt: functie, wat doet de milt, klachten aan milt & ligging
• Leveraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Keelpijn: pijn bij slikken of zere keel, wat te doen? Tips!
• Keelontsteking: symptomen, oorzaken, behandeling & preventie