Pyogeen granuloom: Weefselgroei op huid of slijmvliezen

Een pyogeen granuloom is een goedaardige tumor die op de huid en slijmvliezen voorkomt. De overmatige weefselgroei komt sneller tot stand door onder andere een zwangerschap, medicatiegebruik en een trauma. Het gezwel komt meestal tot uiting op het tandvlees en de handen maar vele andere locaties zijn mogelijk getroffen. Pyogene granulomen kunnen snel gaan bloeden en dan leiden tot zweren. Diverse behandelingen zijn beschikbaar om een pyogeen granuloom te verwijderen. De prognose is bij het merendeel van de patiënten goed, al is een terugkeer van het gezwelletje niet uitgesloten. Pyogene granulomen werden tot slot voor het eerst beschreven in de medische literatuur 1897 door de twee Franse chirurgen Antonin Poncet en Dor. Zij gaven deze letsels de naam ‘botryomycosis hominis’.

• Synoniemen voor pyogeen granuloom
• Epidemiologie
• Oorzaken van tumor op huid en slijmvliezen
• Risicofactoren van overmatige weefselgroei
• Hormonen
• Medicatie
• Infecties
• Trauma
• Wijnvlekken
• Symptomen
• Locatie
• Uiterlijk
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van pyogene granulomen

Synoniemen voor pyogeen granuloom

Een pyogeen granuloom staat ook bekend als:

• een lobulair capillair hemangioom
• granuloma pyogenicum
• granuloom telangiectaticum

Epidemiologie

Een pyogeen granuloom komt voor in alle leeftijdsgroepen. Vrouwen zijn net iets vaker dan mannen getroffen. Baby's en ouderen zijn het minst vaak aangetast. Informatie over de incidentie en prevalentie is niet gevonden in de geraadpleegde literatuur (oktober 2020).

Oorzaken van tumor op huid en slijmvliezen

Pyogene granulomen zijn het gevolg van een groei van haarvaten (capillaire bloedvaten). Dit resulteert in een overmatige weefselgroei waardoor een tumor op de huid of slijmvliezen tot stand komt.

Risicofactoren van overmatige weefselgroei

Hormonen

Tijdens de zwangerschap ontstaan soms grote pyogene granulomen in de mond, waardoor ook. Hormonale factoren zijn bijgevolg gekoppeld aan het ontstaan van de tumoren. Bij zwangere vrouwen treden de letsels op in het eerste zwangerschapstrimester met een toenemende incidentie tot de zevende zwangerschapsmaand. Bij zwangere vrouwen zijn tumoren op het tandvlees het vaakst aanwezig.

Medicatie

Een pyogeen granuloom is geassocieerd met het gebruik van bepaalde geneesmiddelen zoals:

• afatinib
• cabecitabine
• gefitinib
• orale (via de mond ingenomen) anticonceptiva
• retinoïden

Infecties

Virussen spelen ook een rol in de totstandkoming van de tumorgroei, zoals het alpha-herpes viridiae type 1, het dermatotroop parapoxvirus (Orf) en het humaan papillomavirus (meestal HPV type 2). Ook de bacterie Staphylococcus aureus is vaak aanwezig.

Trauma

Een klein trauma, zoals een speldenprik, veroorzaakt mogelijk eveneens een gezwelletje op de huid (huidknobbeltje) en een gezwelletje op de slijmvliezen.

Wijnvlekken

De laserbehandeling van sommige wijnvlekken (roze of paarse verkleuring van huid) verhoogt eveneens het risico voor de ontwikkeling van een secundair pyogeen granuloom.

Symptomen

Locatie

Een pyogeen granuloom bevindt zich op de huid en slijmvliezen, maar af en toe is deze ook onderhuids (subcutaan) of in de bloedvaten (intravasculair) aanwezig. De handen, de onderlip, het neustussenschot en het tandvlees zijn het vaakst aangetast. Ook onder de nagels is soms een tumor aanwezig. Zeer sporadisch zijn de dij, de hoofdhuid, de vulva en de penis, de slokdarm, de darm en de luchtpijp of luchtpijpvertakkingen getroffen.

Uiterlijk

De meeste tumoren komen voor als solitaire letsels, maar er zijn in de medische literatuur meerdere gegroepeerde of verspreide tumoren beschreven. Verder zijn de tumoren enkele millimeters tot centimeters groot. Pyogene granulomen verschijnen als kleine of grote, gladde of gelobde knobbeltjes die snel kunnen groeien. Grotere letsels zijn gelobd en ontwikkelen zich soms tot paddestoelvormige, pezenachtige tumoren. De pijnloze huidletsels zijn paars of rood (jong letsel) of roze (ouder letsel) gekleurd. Pyogene granulomen gaan af en toe (overvloedig) bloeden waardoor ook zweren ontstaan. Ze kunnen bovendien een olieachtige substantie afscheiden, waardoor het oppervlak vochtig wordt. Dit geldt vooral voor een granuloom op de hoofdhuid.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts diagnosticeert een pyogeen granuloom op basis van het uiterlijk en een biopsie (weefselmonster nemen). Een biopsie is eveneens nuttig om kanker uit te sluiten. Histopathologisch onderzoek onthult meerdere capillairen (haarvaten) (door de vasculaire aard van de tumor), neutrofielen (pyogeen) en necrotisch weefsel.

Differentiële diagnose
Een pyogeen granuloom bootst mogelijk andere vaattumoren na, zoals:

• een aangeboren hemangioom of aardbeivlek
• een basaalcelcarcinoom (langzaam groeiende vorm van huidkanker)
• een glomustumor
• een hemosio-hemothio-endothelioom
• een infantiel hemangioom (goedaardig gezwel van bloedvaten op huid en in lever)
• een Kaposisarcoom: In zogenaamde ‘Kaposi-achtige pyogene granulomen’ kan het humaan herpesvirus type 8 worden geïdentificeerd. Deze letsels zijn echte Kaposisarcomen, geen pyogeen granuloom.
• een kwaadaardig lymfoom (kanker van lymfocyten = soort witte bloedcellen)
• een melanoom (vorm van huidkanker door langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht)
• een plaveiselcelcarcinoom (vorm van huidkanker)
• een Spitz naevus (goedaardig type roze moedervlek op het gezicht)
• een squameus celcarcinoom
• seniele angiomen of kersenwratjes
• uitzaaiingen (metastasen) van huidkanker
• vasculaire malformaties (misvormingen van de bloedvaten)

Bij patiënten met een zwak immuunsysteem moet de arts infecties van de diepe weke delen, zoals feohyfomycose of bartonellose uitsluiten.

Behandeling

De pyogene granulomen zijn goedaardig maar bij (terugkerende) bloedingen, verzweringen of cosmetische problemen van een letsel is een behandeling aanbevolen. De gebruikelijke behandeling voor een pyogeen granuloom bestaat uit het chirurgisch wegsnijden van de tumor. Afhankelijk van het gebied, de grootte en de wensen van de patiënt, zijn nog alternatieve behandelingsopties beschikbaar zoals curettage (tumor afschrapen van de huid), elektrocauterisatie, radiochirurgie, cryochirurgie, sclerotherapie of een laserbehandeling. Bij kleine kinderen is een op de huid toegepaste of via de mond ingenomen behandeling met medicijnen effectief. Tussen en na de behandeling is een goede opvolging van de patiënt nodig. Bij zwangere vrouwen gebeurt niet altijd een behandeling omdat de weefselgroei spontaan kan genezen.

Prognose

De vooruitzichten zijn meestal goed, maar een herhaling van de tumor komt soms voor. Dit gebeurt vooral wanneer de arts een andere behandeling dan een chirurgische verwijdering heeft ingezet.

Complicaties van pyogene granulomen

Gastro-intestinale pyogene granulomen veroorzaken mogelijk ernstige bloedarmoede. Extreem zeldzaam zijn intravasculaire tumoren die het risico op een trombose verhogen. Soms raakt het gezwelletje geïnfecteerd waarvoor de arts dan een antibioticabehandeling moet voorschrijven.

Lees verder

• Soorten bultjes, knobbeltjes en gezwelletjes op huid