Pyogeen granuloom: Weefselgroei op huid of slijmvliezen

Een pyogeen granuloom is een goedaardige tumor die op de huid en slijmvliezen voorkomt. De overmatige weefselgroei komt sneller tot stand door onder andere een zwangerschap, medicatiegebruik en een trauma. Het gezwel komt meestal tot uiting op het tandvlees en de handen maar vele andere locaties zijn mogelijk getroffen. Pyogene granulomen kunnen snel gaan bloeden en dan leiden tot zweren. Diverse behandelingen zijn beschikbaar om een pyogeen granuloom te verwijderen. De prognose is bij het merendeel van de patiënten goed, al is een terugkeer van het gezwelletje niet uitgesloten. Pyogene granulomen werden tot slot voor het eerst beschreven in de medische literatuur 1897 door de twee Franse chirurgen Antonin Poncet en Dor. Zij gaven deze letsels de naam ‘botryomycosis hominis’.

• Synoniemen voor pyogeen granuloom
• Epidemiologie
• Oorzaken van tumor op huid en slijmvliezen
• Risicofactoren van overmatige weefselgroei
• Hormonen
• Medicatie
• Infecties
• Trauma
• Wijnvlekken
• Symptomen
• Locatie
• Uiterlijk
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen voor pyogeen granuloom

Een pyogeen granuloom staat ook bekend als:

• een lobulair capillair hemangioom
• granuloma pyogenicum
• granuloom telangiectaticum

Epidemiologie

De precieze oorzaak van pyogeen granuloom is niet volledig begrepen, maar het wordt vaak geassocieerd met huidtrauma of irritatie. Het kan zich ontwikkelen na een klein letsel, zoals een schaafwond of een insectenbeet. Er wordt gedacht dat het een abnormale reactie van de huid op trauma of irritatie is, waarbij er een overmatige groei van bloedvaten optreedt. Het kan ook spontaan optreden zonder een duidelijke oorzaak. Bij sommige patiënten kan er een associatie zijn met hormonale veranderingen, zoals tijdens de zwangerschap, hoewel dit niet in alle gevallen wordt waargenomen.

Oorzaken van tumor op huid en slijmvliezen

De precieze oorzaak van pyogeen granuloom is niet volledig begrepen, maar het wordt vaak geassocieerd met huidtrauma of irritatie. Het kan zich ontwikkelen na een klein letsel, zoals een schaafwond of een insectenbeet. Er wordt gedacht dat het een abnormale reactie van de huid op trauma of irritatie is, waarbij er een overmatige groei van bloedvaten optreedt. Het kan ook spontaan optreden zonder een duidelijke oorzaak. Bij sommige patiënten kan er een associatie zijn met hormonale veranderingen, zoals tijdens de zwangerschap, hoewel dit niet in alle gevallen wordt waargenomen.

Risicofactoren van overmatige weefselgroei

Hormonen

Tijdens de zwangerschap ontstaan soms grote pyogene granulomen in de mond, waardoor ook. Hormonale factoren zijn bijgevolg gekoppeld aan het ontstaan van de tumoren. Bij zwangere vrouwen treden de letsels op in het eerste zwangerschapstrimester met een toenemende incidentie tot de zevende zwangerschapsmaand. Bij zwangere vrouwen zijn tumoren op het tandvlees het vaakst aanwezig.

Medicatie

Een pyogeen granuloom is geassocieerd met het gebruik van bepaalde geneesmiddelen zoals:

• afatinib
• cabecitabine
• gefitinib
• orale (via de mond ingenomen) anticonceptiva
• retinoïden

Infecties

Virussen spelen ook een rol in de totstandkoming van de tumorgroei, zoals het alpha-herpes viridiae type 1, het dermatotroop parapoxvirus (Orf) en het humaan papillomavirus (meestal HPV type 2). Ook de bacterie Staphylococcus aureus is vaak aanwezig.

Trauma

Een klein trauma, zoals een speldenprik, veroorzaakt mogelijk eveneens een gezwelletje op de huid (huidknobbeltje) en een gezwelletje op de slijmvliezen.

Wijnvlekken

De laserbehandeling van sommige wijnvlekken (roze of paarse verkleuring van huid) verhoogt eveneens het risico voor de ontwikkeling van een secundair pyogeen granuloom.

Symptomen

Locatie

Een pyogeen granuloom bevindt zich op de huid en slijmvliezen, maar af en toe is deze ook onderhuids (subcutaan) of in de bloedvaten (intravasculair) aanwezig. De handen, de onderlip, het neustussenschot en het tandvlees zijn het vaakst aangetast. Ook onder de nagels is soms een tumor aanwezig. Zeer sporadisch zijn de dij, de hoofdhuid, de vulva en de penis, de slokdarm, de darm en de luchtpijp of luchtpijpvertakkingen getroffen.

Uiterlijk

De meeste tumoren komen voor als solitaire letsels, maar er zijn in de medische literatuur meerdere gegroepeerde of verspreide tumoren beschreven. Verder zijn de tumoren enkele millimeters tot centimeters groot. Pyogene granulomen verschijnen als kleine of grote, gladde of gelobde knobbeltjes die snel kunnen groeien. Grotere letsels zijn gelobd en ontwikkelen zich soms tot paddestoelvormige, pezenachtige tumoren. De pijnloze huidletsels zijn paars of rood (jong letsel) of roze (ouder letsel) gekleurd. Pyogene granulomen gaan af en toe (overvloedig) bloeden waardoor ook zweren ontstaan. Ze kunnen bovendien een olieachtige substantie afscheiden, waardoor het oppervlak vochtig wordt. Dit geldt vooral voor een granuloom op de hoofdhuid.

Alarmsymptomen

Bij pyogeen granuloom zijn enkele alarmsymptomen die verdere evaluatie vereisen, vooral als de huidafwijking snel groeit, pijn veroorzaakt, of als er veel bloedingen zijn. Het is belangrijk om een arts te raadplegen als de laesie niet geneest, zich uitbreidt, of als er veranderingen optreden in het uiterlijk van de laesie. Het moet ook worden gecontroleerd als er naast de laesie andere systemische symptomen optreden, zoals koorts of gewichtsverlies, die kunnen wijzen op een ernstigere onderliggende aandoening.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts diagnosticeert een pyogeen granuloom op basis van het uiterlijk en een biopsie (weefselmonster nemen). Een biopsie is eveneens nuttig om kanker uit te sluiten. Histopathologisch onderzoek onthult meerdere capillairen (haarvaten) (door de vasculaire aard van de tumor), neutrofielen (pyogeen) en necrotisch weefsel.

Differentiële diagnose
Een pyogeen granuloom bootst mogelijk andere vaattumoren na, zoals:

• een aangeboren hemangioom of aardbeivlek
• een basaalcelcarcinoom (langzaam groeiende vorm van huidkanker)
• een glomustumor
• een hemosio-hemothio-endothelioom
• een infantiel hemangioom (goedaardig gezwel van bloedvaten op huid en in lever)
• een Kaposisarcoom: In zogenaamde ‘Kaposi-achtige pyogene granulomen’ kan het humaan herpesvirus type 8 worden geïdentificeerd. Deze letsels zijn echte Kaposisarcomen, geen pyogeen granuloom.
• een kwaadaardig lymfoom (kanker van lymfocyten = soort witte bloedcellen)
• een melanoom (vorm van huidkanker door langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht)
• een plaveiselcelcarcinoom (vorm van huidkanker)
• een Spitz naevus (goedaardig type roze moedervlek op het gezicht)
• een squameus celcarcinoom
• seniele angiomen of kersenwratjes
• uitzaaiingen (metastasen) van huidkanker
• vasculaire malformaties (misvormingen van de bloedvaten)

Bij patiënten met een zwak immuunsysteem moet de arts infecties van de diepe weke delen, zoals feohyfomycose of bartonellose uitsluiten.

Behandeling

De pyogene granulomen zijn goedaardig maar bij (terugkerende) bloedingen, verzweringen of cosmetische problemen van een letsel is een behandeling aanbevolen. De gebruikelijke behandeling voor een pyogeen granuloom bestaat uit het chirurgisch wegsnijden van de tumor. Afhankelijk van het gebied, de grootte en de wensen van de patiënt, zijn nog alternatieve behandelingsopties beschikbaar zoals curettage (tumor afschrapen van de huid), elektrocauterisatie, radiochirurgie, cryochirurgie, sclerotherapie of een laserbehandeling. Bij kleine kinderen is een op de huid toegepaste of via de mond ingenomen behandeling met medicijnen effectief. Tussen en na de behandeling is een goede opvolging van de patiënt nodig. Bij zwangere vrouwen gebeurt niet altijd een behandeling omdat de weefselgroei spontaan kan genezen.

Prognose

De prognose voor pyogeen granuloom is over het algemeen goed. Bij de meeste patiënten verloopt de behandeling succesvol, wat resulteert in een volledige genezing zonder blijvende complicaties. Het is echter belangrijk op te merken dat er een risico bestaat op herhaling van de laesie, vooral als deze niet volledig wordt verwijderd. Het succes van de behandeling hangt ook af van de techniek die wordt gebruikt voor de verwijdering en de zorgvuldigheid van de opvolging.

Regelmatige opvolging
Regelmatige opvolging is essentieel om te controleren op mogelijke terugkeer van de aandoening en om ervoor te zorgen dat de laesie volledig is genezen. Patiënten worden vaak aangemoedigd om regelmatig terug te komen voor controles, vooral in de eerste maanden na de behandeling. Dit helpt bij het vroegtijdig opsporen van eventuele nieuwe laesies en biedt de mogelijkheid voor tijdige interventie.

Langdurige effecten
Hoewel de meeste patiënten een gunstige prognose hebben, is het belangrijk om te beseffen dat sommige patiënten cosmetische veranderingen kunnen ervaren als gevolg van de laesie of de behandeling ervan. Dit kan leiden tot psychosociale impact, vooral wanneer de laesie zich op een zichtbaar deel van het lichaam bevindt. Het is daarom nuttig om patiënten te voorzien van informatie over mogelijke cosmetische behandelingen na de genezing, indien nodig.

Complicaties

De belangrijkste complicaties van pyogeen granuloom zijn bloeding en infectie van de laesie. Deze complicaties kunnen optreden, vooral als de laesie wordt aangeraakt of als er onvoldoende zorg is tijdens het genezingsproces. Bloeding kan op elke plaats waar de laesie zich bevindt, hinderlijk zijn en medische aandacht vereisen.

Cosmetische problemen
Cosmetische problemen zijn ook een belangrijke zorg, vooral wanneer de laesie zich op een zichtbaar deel van het lichaam bevindt, zoals het gezicht of de handen. Dit kan leiden tot aanzienlijke emotionele en psychologische stress voor de patiënt. Het kan ook invloed hebben op de kwaliteit van leven, vooral als de laesie terugkeert of niet adequaat wordt behandeld.

Risico van onjuiste behandeling
Een onjuiste behandeling of onvolledige verwijdering van de laesie kan leiden tot herhaling. Daarom is het cruciaal dat de behandeling wordt uitgevoerd door een ervaren professional. Het niet correct behandelen van pyogeen granuloom kan leiden tot chronische irritatie of zelfs tot secundaire infecties, wat de genezing verder kan bemoeilijken.

Preventie

Er zijn geen specifieke preventieve maatregelen voor pyogeen granuloom, maar het vermijden van huidtrauma en irritatie kan helpen bij het verminderen van het risico. Het is aan te raden om beschermende maatregelen te nemen bij activiteiten die huidtrauma kunnen veroorzaken. Personen die een huidafwijking ontwikkelen die lijkt op pyogeen granuloom, moeten tijdig medische hulp zoeken om een juiste diagnose en behandeling te verkrijgen.

Rol van zwangerschap
Bij zwangere vrouwen is het interessant om op te merken dat het afwachten van de bevalling soms kan leiden tot spontane regressie van de laesie. Dit komt mogelijk door hormonale veranderingen die optreden tijdens de zwangerschap. Het is echter cruciaal dat zwangere vrouwen bij het verschijnen van een laesie, die kan lijken op pyogeen granuloom, altijd advies inwinnen bij een zorgverlener.

Dermatologische controles
Regelmatige dermatologische controles zijn belangrijk voor patiënten met een voorgeschiedenis van pyogeen granuloom. Dit helpt bij het monitoren van eventuele terugkeer van de laesie en het waarborgen van een optimale huidgezondheid. Het is raadzaam om dit soort controles minstens eenmaal per jaar uit te voeren, of vaker indien nodig, afhankelijk van de medische geschiedenis en risicofactoren van de patiënt.

Lees verder

• Soorten bultjes, knobbeltjes en gezwelletjes op huid