Pyogeen granuloom: symptomen, oorzaak en behandeling

Het pyogeen granuloom is een courante goedaardige huidaandoening. Het pyogeen granuloom wordt gekenmerkt door de groei van een granuloom –meestal een klein rood, vochtafscheiding en bloedend bultje die lijkt op rauw gehakt of een framboos– en ontstaat door overmatige weefselgroei. Bij 5% van de zwangerschappen komt pyogeen granuloom voor. Voorkeurslocaties zijn hoofd, nek, romp en de bovenkant van handen en voeten. Een pyogeen granuloom kan zich ook in de mond voordoen. Een pyogeen granuloom verwijderen gebeurt vaak door deze weg te schrapen. Chirurgische excisie is ook mogelijk. Na chirurgische verwijdering, zal de plek gehecht worden.

• Wat is pyogeen granuloom?
• Synoniemen
• Risicogroepen pyogeen granuloom
• Oorzaak pyogeen granuloom
• Risicofactoren
• Symptomen pyogeen granuloom
• Verschijnselen
• Omschrijving
• Locatie
• Gelijkenis met bepaalde vormen van huidkanker
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek en biopsie
• Differentiaaldiagnose
• Behandeling pyogeen granuloom
• Afwachtend beleid
• Verwijdering van het granuloom
• Weefselonderzoek
• Prognose
• Mogelijke complicaties

Wat is pyogeen granuloom?

Het pyogeen granuloom is een relatief veelvoorkomende goedaardige huidaandoening, welke wordt gekenmerkt door de groei van een granuloom - meestal een klein rood, vochtafscheiding en bloedend bultje die lijkt op rauw gehakt of een framboos - en ontstaat door overmatige weefselgroei. Het lijkt vaak te ontstaan na een kleine verwonding, zoals een sneetje of speldenprik. In een paar weken groeit het uit tot een gemiddelde grootte van 6,5 mm. Voorkeurslocaties zijn hoofd, nek, romp en de bovenkant van handen en voeten.

Synoniemen

Synoniemen voor deze huidaandoening zijn granuloma teleangiectaticum, granuloma pyogenicum en lobulair capillair heamangioom.

Risicogroepen pyogeen granuloom

Een pyogeen granuloom komt relatief vaak voor. Bij 5% van de zwangerschappen komt pyogeen granuloom voor. Vrouwen worden daardoor al met al vaker getroffen door deze snel groeiende tumoren dan mannen. De huidaandoening komt zelden voor bij kinderen jonger dan 6 maanden. Vaak ontstaat het voor het 30e levensjaar.

Oorzaak pyogeen granuloom

Het precieze mechanisme voor de ontwikkeling van pyogeen granuloom is anno 2024 onbekend. Men vermoedt dat ze optreden als een reactie op een trauma of irritatie van de huid of het slijmvlies, wat kan resulteren in abnormale proliferatie of woekering van bloedvaten. Er is bij zeker ongeveer 30% van de gevallen sprake van een geschiedenis van trauma, bijvoorbeeld een wondjes door een speldenprik of een snee door een mesje.

Risicofactoren

Vaak volgt het op een kleine verwonding van de huid. Hormonale invloeden (de aandoening wordt vaker gezien bij zwangeren), virale oncogenen (tumorverwekkende capaciteit van bepaalde virussen), onderliggende microscopische arterioveneuze malformaties (een aangeboren afwijking van de bloedvaten), de productie van angiogene groeifactoren (de vorming van nieuwe bloedvaten vanuit bestaande bloedvaten) en cytogenetische afwijkingen (bepaalde afwijkingen op celniveau) worden verondersteld een rol te spelen.¹ Daarnaast wordt het pyogeen granuloom in verband gebracht met bepaalde medicijnen zoals orale anticonceptiva, retinoïden, gefitinib, cabecitabine en afatinib. Een slechte mondhygiëne wordt in verband gebracht met pyogene granulomen in de mond.

Symptomen pyogeen granuloom

Verschijnselen

Symptomen van een pyogeen granuloom zijn:

• goed gedefinieerde, verhoogde tumor
• één of meerdere knobbeltjes
• sommige kunnen asymptomatisch zijn
• sommige tumoren kunnen snel groeien en dan stabiliseren in grootte
• ze kunnen kleiner worden en volledig verdwijnen
• pyogene granulomen kunnen variëren in grootte van 0,5-2,5 cm
• grote tumoren kunnen pijnlijk zijn
• meest voorkomende locaties van de tumoren zijn de huid en mond (mondslijmvlies)
• de tumoren kunnen ulcereren en bloeden
• krabben kan het bloeden verergeren
• moeilijkheden met kauwen of slikken als de zweer in de mond aanwezig is (tandvlees of wang)

Omschrijving

De typische solitaire huidverdikking ziet eruit als een helderrode, niet-pijnlijke knobbel, variërend van enkele millimeters tot enkele centimeters groot; de gemiddelde grootte is 6,5 mm. Het pyogeen granuloom wordt rijk van bloed voorzien en als gevolg daarvan kan het veel overlast geven; bij een lichte aanraking of beschadiging kan het reeds spontaan gaan bloeden. In sommige gevallen kan het oppervlak beschadigd raken, waardoor zweren ontstaan met een korstje erop. Het is vaak gelokaliseerd in het gezicht, op de hoofdhuid, in de hals of op de borst, rug, handen en voeten. Het kan naast op de huid ook op de slijmvliezen voorkomen, bijvoorbeeld in de mondholte.

Locatie

Een pyogeen granuloom bevindt zich veelal op de huid en slijmvliezen, doch is sporadisch onderhuids (subcutaan) of in de bloedvaten (intravasculair) aanwezig. Voorkeursplekken zijn de handen, de onderlip, het neustussenschot en het tandvlees. Soms is de afwijking onder de nagels aanwezig. Slechts zelden tref je ze aan op de dij, de hoofdhuid, de vulva en de penis, de slokdarm, de darm en de luchtpijp of luchtpijpvertakkingen.

Gelijkenis met bepaalde vormen van huidkanker

Bepaalde vormen van huidkanker kunnen uiterlijk soms sterk kunnen lijken op het pyogeen granuloom.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek en biopsie

De diagnose kan gesteld worden op basis van de symptomen. Een biopsie kan de diagnose bevestigen. Een biopsie is het wegnemen van een stukje weefsel voor microscopisch onderzoek.

Differentiaaldiagnose

De volgende aandoeningen kunnen een soortgelijk beeld geven:

• basaalcelcarcinoom;
• seniele angiomen of kersenwratjes;
• glomus tumor;
• aangeboren hemangioom of aardbeivlek;
• Kaposi-sarcoom;
• maligne melanoom;
• gemetastaseerd carcinoom van de huid (uitgezaaide huidkanker);
• Spitz naevus; en
• plaveiselcelcarcinoom.

Behandeling pyogeen granuloom

Afwachtend beleid

Pyogene granulomen bij zwangere vrouwen kunnen na de bevalling spontaan verdwijnen. Bij zwangere vrouwen wordt daarom nogal eens een afwachtend beleid gevoerd, ook wel 'wait and see' beleid genoemd.

Verwijdering van het granuloom

De meeste pyogene granulomen worden verwijderd door ze van de huid te schrapen met een instrument die curette wordt genoemd. Een curette is een lepelvormig, scherp instrument. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving. Het bloedvat dat voedingsstoffen en zuurstof naar het granuloom voert, kan met behulp van elektrische stroom worden dichtgebrand. Ook kan de granuloom worden verwijderd door chirurgische excisie en daarna worden gesloten met hechtingen. Dit geeft de minste kans op een recidief en geeft esthetisch vaak het beste resultaat. Bij een geïnfecteerd granuloom kan een antibioticum worden voorgeschreven om de infectie te bestrijden.

Weefselonderzoek

Soms vindt na de behandeling weefselonderzoek plaats om bepaalde vormen van huidkanker uit te sluiten, indien de behandelend arts twijfelt aan de diagnose.

Prognose

De meeste pyogene granulomen kunnen goed worden verwijderd, soms met achterlating van een klein litteken dat na verloop van tijd vervaagt. Er is een grote kans dat het granuloom terugkomt wanneer deze niet geheel is verwijderd.

Mogelijke complicaties

Het granuloom kan flink gaan bloeden zodra je ergens tegenaan stoot. Na behandeling is een recidief niet uitgesloten; het granuloom kan soms terugkeren. Pyogene granulomen in het spijsverteringsstelsel kunnen (ernstige) bloedarmoede veroorzaken. Extreem zeldzaam zijn intravasculaire tumoren (dat zijn tumoren in de bloedvaten) die het risico op een trombose (bloedstolsel) verhogen. Soms raakt het gezwelletje geïnfecteerd waarvoor de (huis)arts dan een antibioticum moet voorschrijven.

Noot:

1. Truss L, Dobin SM, Donner LR. Deletion (21)(q21.2q22.12) as a sole clonal cytogenetic abnormality in a lobular capillary hemangioma of the nasal cavity. Cancer Genet Cytogenet. Oct 1 2006;170(1):69-70.

Lees verder

• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Keratoacanthoom: oorzaken & symptomen goedaardige huidtumor
• Jeukende huid of jeuk: oorzaken van jeuk en soorten jeuk
• Lichen planus: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling