Wijnvlekken: Roze of paarse verkleuring van huid op gezicht

Een wijnvlek (nevus flammeus) is een aangeboren verkleuring van de huid. Deze vlekken, die hun naam danken aan de gelijkenis met gemorste wijn, kunnen variëren in kleur van roze en donkerrood tot paars. Ze komen voornamelijk voor op het gezicht en de nek, maar kunnen ook andere delen van het lichaam beïnvloeden. Wijnvlekken veroorzaken doorgaans geen pijn of jeuk. Wanneer ze echter rond het oog of op het ooglid voorkomen, kan dit leiden tot een verhoogd risico op glaucoom, een oogaandoening die onbehandeld kan leiden tot visuele problemen. Wijnvlekken verdwijnen meestal niet vanzelf, maar hun uiterlijk kan worden verbeterd met behandelingen zoals lasertherapie. Deze vlekken zijn vaak aanwezig bij de geboorte, maar kunnen ook voorkomen in het kader van bepaalde syndromen.

• Epidemiologie van wijnvlekken
• Mechanisme
• Oorzaken van wijnvlekken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde aandoeningen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van wijnvlekken
• Lasertherapie
• Andere behandelingen
• Prognose van wijnvlekken
• Complicaties van wijnvlekken
• Preventie van wijnvlekken

Epidemiologie van wijnvlekken

Wijnvlekken, ook wel bekend als portwijnvlekken of hemangiomen, zijn aangeboren afwijkingen die vaak verschijnen als een gestippeld, purper of rood vlekkenpatroon op de huid. Deze aandoening heeft verschillende epidemiologische kenmerken die relevant zijn voor de diagnose en het beheer ervan.

Prevalentie van wijnvlekken
Wijnvlekken komen relatief vaak voor en worden geschat bij ongeveer 0,3-0,5% van de pasgeborenen. Deze vlekken komen vaak voor op het gezicht, maar kunnen ook op andere delen van het lichaam verschijnen. De prevalentie kan variëren op basis van ras, geslacht en geografische locatie, maar de aandoening lijkt gelijk verdeeld te zijn tussen mannen en vrouwen.

Geografische variatie
Er is enige geografische variatie in de prevalentie van wijnvlekken, waarbij hogere incidentiepercentages worden waargenomen in bepaalde regio's, zoals in Aziatische populaties. De reden voor deze variatie is nog niet volledig begrepen, maar genetische en omgevingsfactoren kunnen hierin een rol spelen.

Leeftijd en geslacht
De meerderheid van de gevallen van wijnvlekken komt voor bij zuigelingen en jonge kinderen. Deze vlekken worden vaak zichtbaar bij de geboorte of kort daarna. Er is geen significant verschil in incidentie tussen mannen en vrouwen, hoewel sommige onderzoeken suggereren dat er een lichte overrepresentatie kan zijn van vrouwen in bepaalde gevallen.

Mechanisme

Wijnvlekken ontstaan door een abnormale ontwikkeling van bloedvaten, wat resulteert in een verhoogde bloedstroom naar bepaalde gebieden van de huid. Dit mechanisme is meestal het gevolg van genetische factoren, maar kan ook worden beïnvloed door andere omgevingsfactoren.

Vasculaire abnormiteiten
De onderliggende oorzaak van wijnvlekken is vaak een afwijking in de bloedvaten, waarbij bloedvaten niet normaal ontwikkelen. Deze afwijkingen kunnen variëren van een kleine groep verwijdde bloedvaten tot grotere bloedvaten die de huid beïnvloeden. Dit kan resulteren in een zichtbare, gekleurde vlek die op het oppervlak van de huid verschijnt.

Genetische oorzaken
In sommige gevallen wordt de ontwikkeling van wijnvlekken in verband gebracht met genetische afwijkingen. Hoewel de meeste gevallen van wijnvlekken geen erfelijke component hebben, kunnen sommige genetische syndromen, zoals het Sturge-Weber-syndroom, geassocieerd worden met een verhoogd risico op het ontwikkelen van wijnvlekken, vooral in het gezicht.

Bloedvatuitzetting en ontsteking
De abnormaliteit in de bloedvaten leidt tot de opbouw van bloed in de huid, wat resulteert in de karakteristieke kleuring van de wijnvlekken. De vlekken kunnen variëren in grootte en intensiteit, afhankelijk van de mate van bloedvatuitzetting en de aanwezigheid van ontsteking.

Oorzaken van wijnvlekken

Wijnvlekken ontstaan door een mutatie in specifieke genen die verantwoordelijk zijn voor de regulatie van bloedvaten. De exacte oorzaak van deze genetische mutaties is anno augustus 2024 nog niet volledig begrepen. Deze mutaties kunnen leiden tot een onjuiste werking van chemische signalen die normaal gesproken de bloedvaten zouden reguleren, waardoor de bloedvaten verwijden en extra bloed naar de huidoppervlakte wordt gebracht, wat de roodachtige verkleuring veroorzaakt.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van wijnvlekken kunnen verhogen. Hoewel de meeste gevallen van wijnvlekken sporadisch zijn, zijn er enkele bekende risicofactoren die de aandoening kunnen beïnvloeden.

Genetische factoren
Zoals eerder vermeld, kunnen bepaalde genetische syndromen het risico op het ontwikkelen van wijnvlekken verhogen. Het Sturge-Weber-syndroom is een van de bekendste genetische aandoeningen die in verband wordt gebracht met wijnvlekken, vooral op het gezicht. Genetische afwijkingen die de ontwikkeling van bloedvaten beïnvloeden kunnen bijdragen aan het ontstaan van de aandoening.

Omgevingsfactoren
Er is weinig bewijs dat omgevingsfactoren direct bijdragen aan het ontstaan van wijnvlekken, maar sommige studies suggereren dat blootstelling aan bepaalde toxische stoffen of infecties tijdens de zwangerschap mogelijk kan bijdragen aan het risico.

Hormonale invloeden
Hormonale veranderingen kunnen ook een rol spelen bij het ontstaan van wijnvlekken, hoewel de mechanismen hiervan nog niet volledig zijn begrepen. Het is mogelijk dat bepaalde hormonale invloeden tijdens de zwangerschap of vroege kindertijd de bloedvatontwikkeling kunnen verstoren, wat bijdraagt aan de vorming van wijnvlekken.

Risicogroepen

Hoewel wijnvlekken bij de meeste mensen spontaan verschijnen zonder bekende risicofactoren, zijn er bepaalde groepen die een verhoogd risico lopen om deze aandoening te ontwikkelen.

Pasgeborenen
Wijnvlekken komen voornamelijk voor bij pasgeborenen en jonge kinderen. Het merendeel van de gevallen wordt ontdekt bij de geboorte of in de eerste levensmaanden. De vlekken kunnen echter ook later in het leven verschijnen, maar dit is veel zeldzamer.

Individuen met genetische aandoeningen
Personen met erfelijke aandoeningen zoals het Sturge-Weber-syndroom of andere vasculaire malformaties hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van wijnvlekken. Bij deze syndromen is de kans groter dat wijnvlekken zich ontwikkelen op specifieke delen van het lichaam, zoals het gezicht.

Mensen van bepaalde etnische groepen
Er is enige aanwijzing dat mensen van bepaalde etnische achtergronden, zoals Aziaten, een hoger risico hebben op het ontwikkelen van wijnvlekken. Dit kan te maken hebben met genetische predisposities die variëren tussen verschillende populaties.

Geassocieerde aandoeningen

Hoewel wijnvlekken vaak geïsoleerd voorkomen, kunnen ze ook deel uitmaken van een syndroom, waaronder:

• Beckwith-Weidemann-syndroom (aandoening met abnormale groei)
• Proteus-syndroom (aandoening gekenmerkt door overgroei van organen en weefsels)
• Syndroom van Klippel-Trénaunay-Weber
• Syndroom van Sturge-Weber (neurologische aandoening met epileptische aanvallen, oogproblemen, spierzwakte, migraine en leerstoornissen)
• Syndroom van Ehlers-Danlos (aandoening met hypermobiliteit van de gewrichten en huidveranderingen)

Symptomen

Wijnvlekken zijn meestal aanwezig bij de geboorte en komen het vaakst voor op het gezicht, hoewel ze ook andere delen van het lichaam kunnen aantasten, zoals het hoofd, de nek, het bovenste gedeelte van de romp, de armen en de benen. In de vroege kinderjaren zijn deze vlekken vaak vlak en roze van kleur. Naarmate het kind ouder wordt, kunnen de vlekken donkerder worden, variërend van donkerrood tot paars. Bij volwassenen kan de wijnvlek verdikken en kunnen zich kleine knobbeltjes of bultjes ontwikkelen. Symptomen zoals jeuk, pijn, een brandend gevoel of bloedingen komen niet voor. Soms kan de huid rond de wijnvlek droog zijn (droge huid).

Alarmsymptomen

Hoewel wijnvlekken vaak goedaardig zijn en geen onmiddellijke medische zorg vereisen, kunnen er bepaalde symptomen optreden die duiden op complicaties of onderliggende aandoeningen die medische aandacht vereisen.

Veranderingen in de grootte of kleur van de vlek
Als een wijnvlek aanzienlijk verandert in grootte of kleur, kan dit een teken zijn van complicaties zoals ontsteking of bloeding. In dergelijke gevallen moet medische evaluatie plaatsvinden om de oorzaak te achterhalen en om te bepalen of er behandeling nodig is.

Bloedingen of zweren
In zeldzame gevallen kunnen wijnvlekken beginnen te bloeden of zweren. Dit kan wijzen op een onderliggende bloedaandoening of een infectie die onmiddellijke medische zorg vereist.

Pijn of ongemak
Wijnvlekken veroorzaken meestal geen pijn, maar als een wijnvlek pijnlijk wordt of ongemak veroorzaakt, kan dit wijzen op infectie of een andere medische complicatie.

Diagnose en onderzoeken

Een arts kan een wijnvlek meestal diagnosticeren op basis van de anamnese en het uiterlijk van de huidverkleuring. Bij twijfel kan een huidbiopsie worden uitgevoerd om de diagnose te bevestigen. Afhankelijk van de locatie van de wijnvlek en eventuele bijkomende symptomen, kan de arts aanvullende onderzoeken aanvragen of doorverwijzen naar een specialist. Als de wijnvlek zich rond het oog of op het ooglid bevindt, is een oogonderzoek en een oogdrukmeting (tonometrie) aangewezen. Bij baby’s met wijnvlekken in het hoofdgebied kunnen röntgenfoto’s van de schedel, een CT-scan en een MRI-scan van de hersenen worden uitgevoerd om mogelijke tekenen van het Sturge-Weber-syndroom op te sporen. Als de wijnvlek zich in de mond bevindt, controleert de arts de binnenkant van de mond en keel om te bepalen of er andere afwijkingen zijn dan alleen kleurveranderingen.

Behandeling van wijnvlekken

Lasertherapie

Laserbehandelingen met gepulseerde kleurstof kunnen de roodheid van wijnvlekken verminderen. Tot maximaal tien behandelingen kunnen nodig zijn om verbetering te bereiken, hoewel volledige verwijdering vaak niet mogelijk is. Het gebruik van plaatselijke rapamycine in combinatie met gepulseerde kleurstoflasers kan de resultaten bij sommige patiënten verbeteren. Behandeling gebeurt meestal vóór de leeftijd van één jaar, omdat de bloedvaten dan kleiner zijn en de wijnvlek gemakkelijker te behandelen is. Lasertherapie bij jonge kinderen wordt vaak onder narcose uitgevoerd (ongeveer 15 minuten), wat frequente behandelingen bemoeilijkt. Na de behandeling kan de huid tijdelijk bedekt zijn met zwarte vlekken die binnen één tot drie weken verdwijnen. Mogelijke bijwerkingen zijn pijn, zwelling, korstvorming en blaarvorming.

Andere behandelingen

Andere behandelingen voor wijnvlekken zijn onder meer bevriezing (cryotherapie), chirurgie, bestraling en camouflage met cosmetische producten. Wanneer het getroffen gebied droog aanvoelt, kan het gebruik van een vochtinbrengend middel nuttig zijn om de huid te verzorgen en te beschermen.

Prognose van wijnvlekken

De prognose voor patiënten met wijnvlekken hangt af van de grootte, locatie en het verloop van de aandoening. De meeste wijnvlekken vereisen geen behandeling en verdwijnen of vervagen na verloop van tijd, maar sommige gevallen kunnen blijvende effecten hebben.

Milde gevallen
In de meeste gevallen verdwijnen wijnvlekken vanzelf of vervagen ze in de loop van de tijd, vooral wanneer ze in het gezicht of op andere zichtbare plekken zitten. Deze vlekken veroorzaken meestal geen blijvende schade.

Ernstigere gevallen
In sommige gevallen, vooral wanneer wijnvlekken gepaard gaan met andere gezondheidsproblemen zoals het Sturge-Weber-syndroom, kan de prognose minder gunstig zijn. Dergelijke gevallen kunnen leiden tot complicaties zoals neurologische problemen, en in deze gevallen is langdurige medische opvolging nodig.

Behandeling van wijnvlekken
In gevallen waar wijnvlekken cosmetische of medische problemen veroorzaken, kunnen behandelingen zoals lasertherapie of chirurgie overwogen worden. De prognose van deze behandelingen is over het algemeen goed, vooral bij vroege interventie.

Complicaties van wijnvlekken

Onbehandelde wijnvlekken kunnen leiden tot hypertrofie (verhoogde weefselmassa) van de vlekken. Bij wijnvlekken rond het oog of op het ooglid kan zwelling leiden tot visuele problemen en een verhoogd risico op glaucoom (verhoogde oogdruk die de oogzenuw kan beschadigen) of zelfs blindheid. Wijnvlekken op zichtbare delen van het lichaam kunnen ook emotionele en sociale problemen veroorzaken, wat kan leiden tot een verminderd zelfbeeld.

Preventie van wijnvlekken

Aangezien wijnvlekken vaak aangeboren zijn en niet het resultaat van externe factoren, is er weinig dat kan worden gedaan om ze volledig te voorkomen. Er zijn echter enkele benaderingen die het risico kunnen verminderen.

Prenatale zorg
Hoewel er geen specifieke preventieve maatregelen zijn voor wijnvlekken, kunnen algemene richtlijnen voor prenatale zorg, zoals gezonde voeding en het vermijden van toxines, mogelijk helpen bij het bevorderen van een gezonde ontwikkeling van de foetus.

Vroege medische evaluatie
Vroege identificatie van wijnvlekken kan helpen om complicaties vroegtijdig te herkennen en behandeling te starten indien nodig. Regelmatige medische controles bij pasgeborenen kunnen helpen bij het identificeren van afwijkingen zoals wijnvlekken en het monitoren van hun progressie.

Behandeling voor cosmetische redenen
In gevallen waar de wijnvlek cosmetische problemen veroorzaakt, kan vroegtijdige behandeling met lasertechnieken of andere interventies helpen om het uiterlijk te verbeteren. Dit kan ook het zelfvertrouwen van patiënten verbeteren.

Lees verder

• Beckwith-Wiedemann-syndroom: Abnormale groei
• Proteïnurie: Verlies van eiwit in urine door nierschade
• Klippel-Trénaunay syndroom: Aandoening met wijnvlek
• Sturge-Weber-syndroom: Symptomen aan hersenen, huid en ogen
• Huiduitslag en huidafwijkingen bij baby's (pasgeborenen)