Kortademigheid en hoesten: oorzaken, onderzoek & behandeling

Kortademigheid en hoesten zijn de belangrijkste symptomen van long- of luchtwegklachten. Deze symptomen zijn meestal niet alleen verontrustend voor de getroffenen en hun familieleden, maar kunnen er zelfs toe leiden dat ze slecht ten dele kunnen voldoen aan de dagelijkse taken en eisen. Deze klachten komen niet alleen voor bij rokers, maar kunnen ook voortkomen uit een chronische aandoening. Klassieke voorbeelden zijn luchtwegaandoeningen zoals astma en COPD. Een typisch voorbeeld van ziekten van het vasculaire systeem van de longen is longembolie, die ook langzaam kan verlopen totdat het eindelijk herkend en behandeld kan worden. Als gevolg van deze of andere ziekten kan pulmonale hypertensie ontstaan, een abnormale hoge bloeddruk in de longen wat kan leiden tot ernstige kortademigheid en benauwdheid.

• Kortademigheid en hoesten
• Oorzaken van kortademigheid en hoesten
• Acute bronchitis
• Longontsteking
• Astma
• COPD
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van hoest met kortademigheid
• Bronchitis met lichte kortademigheid
• Longontsteking behandelen
• Wat te doen bij astma?
• Behandeling van COPD
• Alarmsymptomen en adviezen

Kortademigheid en hoesten

Kortademigheid treedt over het algemeen op bij ernstigere acute of chronische ziekten en vaak in combinatie met hoesten. Verkoudheid en griep geven vaak aanleiding tot hoest. De meest voorkomende oorzaak van hoest in combinatie met kortademigheid is acute bronchitis, een ontsteking van de bovenste luchtwegen die meestal volgt op een verkoudheid. Bij bronchitis is er over het algemeen geen uitgesproken kortademigheid. Als kortademigheid optreedt samen met de typische verkoudheidsverschijnselen zoals hoofdpijn en pijn in het lichaam, loopneus en keelpijn, bestaat het risico dat de bronchitis zich heeft ontwikkeld tot een longontsteking.

Chronische oorzaken van kortademigheid zijn onder meer astma en chronische obstructieve luchtwegaandoeningen (COPD). De luchtwegen zijn vernauwd door chronische ontstekingen, wat kan leiden tot kortademigheid.

Oorzaken van kortademigheid en hoesten

Acute bronchitis

Acute bronchitis is een van de meest voorkomende luchtweginfecties. Virussen zijn meestal verantwoordelijk voor de hoest, die eerst droog is en later slijmerig is.

Acute bronchitis is een tijdelijke ontsteking van de bronchiën. Afgezien van de bronchiën zijn echter meestal andere delen van de bovenste luchtwegen ontstoken, in veel gevallen de slijmvliezen in de mond, keel, neus of neusbijholten. Dit komt doordat acute bronchitis zich vaak ontwikkelt in de context van andere ziekten, meestal een verkoudheid.

De oorzaak van acute bronchitis zijn voornamelijk verkoudheidsvirussen en zelden bacteriën. Andere triggers zijn schimmels, irriterende stoffen (bijvoorbeeld sigarettenrook en fijnstof), allergenen, droge lucht en kou.

Uiterlijk na vier tot zes weken moet de hoest zijn gestopt in geval van acute bronchitis. Er zijn ook aanhoudende vormen zoals chronische bronchitis en ernstige chronische obstructieve longziekte (Chronic Obstructive Pulmonary Disease, COPD). Er zijn soms nauwe verbanden tussen de ziekten.

Acute bronchitis komt vaak voor als onderdeel van een verkoudheid. In het begin zijn er dan meestal typische verkoudheidsklachten: hoofdpijn en pijn in het lichaam, keelpijn, heesheid en slikklachten, evenals loopneus en vermoeidheid. Soms is er een verhoogde temperatuur of koorts. In het verdere verloop is er een sterke, droge hoest. Het komt vaker 's nachts en 's morgens na het opstaan ​​voor en gaat vaak gepaard met pijn achter het borstbeen. Na een paar dagen vormen zich meer afscheidingen in de bronchiën. Je hoest dan stroperig slijm op. Je hebt een zogenaamde productieve hoest.

Longontsteking

Kortademigheid is meestal een teken dat er een tekort aan zuurstof in het lichaam is. Dit is vaak het geval bij ontsteking van het longweefsel (een longontsteking), omdat hierbij de voor zuurstofopname relevante delen van de longen ontstoken zijn en daardoor niet meer volledig functioneel zijn. Vaak treedt eerst bronchitis op die door virussen wordt veroorzaakt, die vervolgens door bacteriën wordt omgezet in een superinfectie van de longen. Symptomen van bronchitis, waaronder hoesten, pijn in het lichaam en andere verkoudheidsverschijnselen, zullen meestal in het begin aanwezig zijn. Andere symptomen zijn onder meer een versnelde pols, duizeligheid, braken en pijn op de borst Het sputum dat optreedt wanneer je hoest, is geelachtig-groen van kleur bij longontsteking. Dit is ook een aanwijzing voor een bacteriële infectie.

Acute longontsteking wordt veroorzaakt door bacteriën zoals pneumokokken en stafylokokken (typisch voor longontsteking), door virussen of door schimmels (atypische longontsteking, vaak bij kinderen). Vooral patiënten in het ziekenhuis of mensen met een verzwakt immuunsysteem (bijvoorbeeld met hiv-geïnfecteerde mensen of diabetici) lopen een verhoogd risico op longontsteking. Longontsteking kan levensbedreigende zijn voor ouderen of voor patiënten met reeds bestaande aandoeningen. Inslikken van voedsel bij mensen die zorg nodig hebben, kan ook gemakkelijk leiden tot longontsteking (aspiratiepneumonie).

Astma

Astma is een chronische ontstekingsziekte die wordt gekenmerkt door een verhoogde gevoeligheid van de luchtwegen voor talrijke externe prikkels. De vernauwing van de bovenste luchtwegen (bronchiën) kan bij astma spontaan of door medicatie worden hersteld. De vernauwing veroorzaakt kortademigheid omdat er minder lucht in de longen kan komen. Er wordt taai slijm uitgescheiden, dat witachtig is en kan worden opgehoest. Symptomen doen zich vaak 's nachts voor, vooral in de vroege ochtend. De symptomen manifesteren zich meestal aanvalsgewijs en kunnen door verschillende stoffen worden veroorzaakt. De meest voorkomende is allergisch astma, waarbij het immuunsysteem reageert met een overmatige afweerreactie op vreemde stoffen die de longen binnendringen en die over het algemeen niet schadelijk zijn. Als onderdeel van deze reactie vernauwen de bronchiën en wordt de hoestreflex geactiveerd om de luchtwegen te beschermen. Daarnaast komen jeukende ogen, loopneus en huidreacties vaak voor. Astma kan ook worden veroorzaakt door chemische en giftige stoffen, vooral bij mensen die langdurig op het werk worden blootgesteld aan deze stoffen.

COPD

De afkorting COPD staat voor "chronische obstructieve longziekte", wat chronische ontsteking van de bronchiën beschrijft met vernauwing van de luchtwegen. COPD gaat regelmatig gepaard met overmatig opblazen van de longen (emfyseem). Een kenmerk van COPD is een vernauwing van de luchtwegen en de daarmee samenhangende obstructie van de luchtstroom bij het uitademen. Net als bij astma kan kortademigheid optreden. Roken is de grootste risicofactor voor de vorming van COPD, ongeveer 90% van de patiënten rookt of heeft gerookt. Chronische inademing van tabaksrook leidt tot constante irritatie van de luchtwegen, ontstekingen en structurele veranderingen in de longen. Parallel daaraan ontwikkelt zich vaak longemfyseem. Bij emfyseem is er sprake van een permanente beschadiging van de wand van de kleine luchtzakjes in de longen (de zogenaamde longblaasjes). Het chronische tekort aan zuurstof kan vele andere bijkomende ziekten veroorzaken, zoals hart- en vaatziekten, extreme magerheid (cachexie) en psychische aandoeningen. COPD begint meestal op veertigjarige leeftijd.

Onderzoek en diagnose

De opheldering van de klachten, met name in het licht van de interactie tussen hart en longen, vereist soms complexe diagnostische overwegingen. Hiervoor zijn gespecialiseerde diagnostische tests beschikbaar, zoals luisteren naar ademgeluiden, longfunctietests, allergietesten en cardiopulmonale inspanningstest (CPET). In sommige gevallen kan bronchoscopie nodig zijn. Dit is een onderzoek van de luchtwegen (bronchiën) waarbij ook kleine stukjes weefsel kunnen worden weggenomen voor nader laboratoriumonderzoek. Hierdoor kan de arts de oorzaken van de bovengenoemde symptomen identificeren en/of longweefsel verkrijgen voor verder diagnostiek. Daarnaast kan een (gecombineerde) hartkatheterisatie en drukmeting in het hart en de longen plaatsvinden.

Behandeling van hoest met kortademigheid

Bronchitis met lichte kortademigheid

Als longontsteking is uitgesloten (slechts geringe kortademigheid en lage koorts), wordt alleen symptomatische behandeling aanbevolen voor bronchitis. Dit omvat voornamelijk bedrust en de toevoer van voldoende vloeistoffen om het slijm vloeibaar te maken. Inhalatie van kamille of zoutoplossing (bijvoorbeeld met de Dry Salt Inhaler) is een goed huismiddeltje gebleken. Daarnaast zijn er slijmoplossende en ontstekingsremmende middelen (bijvoorbeeld acetylcysteïne dat taai slijm in de longen verdunt, waardoor je het makkelijker kunt ophoesten). Hoestonderdrukkers (bijvoorbeeld codeïne) worden niet aanbevolen omdat het gebruik ervan het slijm in de bronchiën laat zitten en niet kan worden opgehoest; dit verergert de situatie. Antibiotische therapie wordt in de meeste gevallen niet aanbevolen omdat het niet helpt tegen een (meestal) virale ontsteking. Alleen patiënten ouder dan 60 jaar of mensen met chronische longziekte kunnen profylactisch antibiotica gebruiken om bacteriële superinfectie en dus longontsteking te voorkomen. Dit zal de arts bepalen. De bronchitis geneest normaal gesproken zonder complicaties binnen 1-4 weken.

Longontsteking behandelen

Bij een (bacteriële) longontsteking zal de arts een antibioticatherapie voorschrijven. Net als bij bronchitis is het raadzaam om veel vocht in te nemen en voldoende bedrust te houden. Mogelijk moet de koorts worden verlaagd met medicijnen.

Wat te doen bij astma?

Astma is anno 2024 niet te genezen, maar in de meeste gevallen is het goed te behandelen. Er zijn verschillende therapeutische hulpmiddelen beschikbaar om astma te behandelen. Het doel is om astmapatiënten zo normaal mogelijk te laten deelnemen aan het dagelijks leven. Een goede astmabehandeling bestaat in principe uit vier pijlers:

• Astmamedicatie teneinde de symptomen te verlichten en astma-aanvallen te beheersen, waarbij je moet leren je medicatie trouw en correct te gebruiken.
• Vermijden van astma-triggers (vermijden van allergenen en vermijden van uitlokkende factoren).
• Een goede training voor astmapatiënten en de implementatie van wat je hebt geleerd in het dagelijks leven.
• Controle van het beloop van de ziekte door de arts (afhankelijk van de ernst, bijvoorbeeld om de drie maanden om de symptomen, longfunctie te controleren, het therapieplan te volgen en, indien nodig, het beloop aan te passen aan de behandeling).
• De behandeling moet gericht zijn op een optimale of de best mogelijke astmacontrole door het verminderen van ontstekingen in de luchtwegen.

Behandeling van COPD

De behandeling van COPD richt zich op medicamenteuze therapie die door een arts moet worden ingezet en gecontroleerd. Stoppen met roken blijft de enige manier om de progressieve vernietiging van de longen door ontstekingsprocessen te vertragen. Stoppen met roken wordt aanbevolen voor alle leeftijden en stadia van de ziekte. Medicamenteuze behandeling gaat voornamelijk over het vergroten van de bronchiën om kortademigheid te verminderen en een betere zuurstoftoevoer te bieden (bijvoorbeeld met salbutamol inhalatie, salmeterol inhalatie, enz.). Deze stoffen worden meestal ingeademd als sprays. Voor een optimaal effect moet de juiste inhalatietechniek worden gebruikt De tweede pijler van de therapie bestaat uit het gebruik van cortison, meestal ook door inhalatie in de vorm van sprays. Dit vermindert de chronische ontsteking in de longen. Niet-medicamenteuze therapieën omvatten oefeningen en adviezen, zoals het aanleren van een goede ademtechniek.

Alarmsymptomen en adviezen

Over het algemeen moet worden opgemerkt dat kortademigheid een ernstig symptoom is en op ernstige onderliggende ziekten kán duiden. Raadpleeg altijd een arts, vooral als de symptomen langer dan vier weken aanhouden. Hoge koorts is ook altijd een waarschuwingssignaal.

Als de hoest langer dan acht weken aanhoudt bij een behandelde longontsteking, moet je opnieuw grondig worden onderzocht. Hoest die langer dan acht weken aanhoudt, wordt chronische hoest genoemd. De beste ingreep bij longaandoeningen is altijd stoppen met roken. Roken is bijzonder schadelijk bij COPD en astma, dat wil zeggen bij chronische (long)ziekten. Roken moet ook worden vermeden bij acute infecties (bronchitis, longontsteking) en zwangere vrouwen moeten een arts raadplegen als ze lange tijd en/of ernstige hoestsymptomen hebben om medicatie te krijgen die geschikt is voor zwangerschap. In de late zwangerschap kunnen ernstige hoestbuien barensweeën en vroeggeboorte triggeren.

De jaarlijkse griepvaccinatie wordt aanbevolen voor risicogroepen (ouderen, mensen met een bestaande longziekte), die beschermt tegen infectie met het griepvirus en dus ook luchtweginfecties voorkomt. Longontsteking kan een levensbedreigende ziekte zijn, vooral bij ouderen

Lees verder

• Benauwdheid en hoesten: oorzaken, behandeling en preventie
• Benauwd gevoel: oorzaken en behandeling benauwdheid in keel
• Benauwdheid: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie
• Kortademigheid: symptomen en oorzaken bij inspanning of rust
• Hoesten: oorzaken, symptomen en behandeling van hoest