Folliculitis: symptomen, oorzaak, voorkomen en behandeling

Folliculitis duidt op een ontsteking van het bovenste deel van het haarzakje of haarfollikel. Vaak ontstaat de ontsteking als gevolg van een infectie met een bacterie, een schimmel, een virus of een gist. Ter plekke van het haarzakje verschijnt vaak een ontsierend puskopje. Veelal gaat het gepaard met een jeukende, irriterende of pijnlijke huid. Een folliculitis gaat meestal spontaan over. Behandeling is daarom veelal niet nodig. Wel is het van belang om hygiënische maatregelen in acht te nemen. Teneinde verdere irritatie en beschadiging van de haarzakjes en een infectie te voorkomen, is het raadzaam om wrijving van kleding te voorkomen, bij voorkeur het aangedane gebied niet te scheren of anders gebruik te maken van een nieuw scheermesje of een elektrisch scheerapparaat, en het gebied goed schoon te houden.

• Wat is folliculitis?
• Folliculitis oorzaak
• Micro-organismen en irritatie
• Medicijnen
• Soorten micro-organismen
• Risicofactoren
• Complicaties
• Folliculitis symptomen
• Diagnose en onderzoek
• Huidbiopsie
• Differentiële diagnose
• Folliculitis behandeling
• Hygiënische maatregelen
• Professionele medische zorg
• Prognose
• Preventie en voorkomen van folliculitis

Wat is folliculitis?

Een folliculitis is een ontsteking van het bovenste deel van het haarzakje, ook wel 'haarfollikel' genoemd. Vaak ontstaat de aandoening als gevolg van een infectie met een bacterie, een schimmel, een virus of een gist. De huidaandoening wordt gekenmerkt door bultjes en puistjes, welke zich overal op het lichaam kunnen manifesteren waar haar voorkomt. Folliculitis komt regelmatig voor bij zowel mannen als vrouwen van alle leeftijden. Als er sprake is van een infectie, dan ontstaat er veelal een puskopje ter plekke van het haarzakje. Ook kan het gepaard gaan met een jeukende of pijnlijke huid. Ofschoon een folliculitis veel wegheeft van acne (jeugdpuistjes), gaat het om een andere aandoening. Acne duidt vooral op een ontsteking van de talgklieren en niet van het bovenste deel van het haarzakje alleen. Andere huidaandoeningen die veel op folliculitis kunnen lijken maar het niet zijn, zijn:

• acne rosacea;
• clownseczeem; en
• pseudo-folliculitis.

Folliculitis oorzaak

Micro-organismen en irritatie

Folliculitis is een ontsteking van het bovenste deel van het haarzakje en wordt meestal veroorzaakt door een bacterie (vaak door Stafylokokken, een bacteriesoort die veel gezonde mensen op de huid hebben), maar de boosdoener kan ook een schimmel, een virus of een gist zijn. Bij het ontstaan van deze huidaandoening speelt irritatie van de haarzakjes door de volgende factoren mogelijk ook een rol:

• schurende of strakke kleding;
• scheren; of
• verstopping van de haarzakjes door overmatig gebruik van vettige (huid)producten, zoals vette zalven of oliën.

Medicijnen

Sommige orale geneesmiddelen kunnen ook een folliculitis uitlokken. Als er een bacterie of gist in het spel is, dan is de folliculitis niet besmettelijk voor andere mensen.

Soorten micro-organismen

Welk micro-organisme de boosdoener is, is deels afhankelijk van het huidgebied dat is getroffen:


(*) De pseudomonas bacterie kan redelijk goed tegen gechloreerd zwembadwater. In een bubbelbad of jacuzzi kun je besmet raken met deze bacterie. In dat geval ontwikkel je binnen enkele dagen een sterk jeukende folliculitis over de hele huid en dan vooral die delen die werden bedekt door de zwemkleding.

Risicofactoren

Iedereen kan folliculitis ontwikkelen, volwassenen en kinderen alsook mannen en vrouwen. Bepaalde factoren maken je echter meer vatbaar voor de aandoening, waaronder:

• Een medische aandoening die je weerstand tegen infecties vermindert, zoals diabetes, chronische leukemie en hiv/aids;
• Het hebben van acne of eczeem;
• Schade aan de huid, door een ongeval of een operatie;
• Het nemen van sommige medicijnen, zoals steroïde crèmes of langdurige antibiotische behandeling van acne;
• Overgewicht of obesitas;
• Regelmatig dragen van kleding die warmte en zweet opsluit, zoals rubber handschoenen of hoge laarzen; en
• Scheren.

Complicaties

Mogelijke complicaties van folliculitis zijn onder meer:

• Recidief (terugkeer van de klachten) of verdere verspreiding van de besmetting;
• Grote, jeukende plekken op de geïnfecteerde huid (zogeheten 'plaques');
• Ontstaan van steenpuisten;
• Permanente beschadiging van de huid, zoals littekens of donkere vlekken; en
• Vernietiging van de haarzakjes en blijvende haaruitval.

Folliculitis symptomen

Een folliculitis kenmerkt zich door bultjes of puistjes (met een puskopje) en een rode kleur eromheen. De aangedane plekken kunnen ook jeuken of irriteren. Folliculitis komt het meeste voor op het behaarde hoofd, het gelaat, de ledematen (armen en benen) en de billen.

Diagnose en onderzoek

Huidbiopsie

De diagnose wordt vaak à vue gesteld. Het beeld is vaak heel duidelijk voor een arts. Een huidbiopsie (het wegnemen van een stukje weefsel voor microscopisch onderzoek), is normaal gesproken niet nodig, tenzij de oorzaak niet duidelijk is.

Differentiële diagnose

De volgende huidaandoeningen kunnen veel gelijkenis vertonen met folliculitis en zullen bij het stellen van de diagnose moeten worden uitgesloten:

• acne rosacea (acne bij volwassenen);
• acne vulgaris (jeugdpuistjes);
• acneïforme uitbarstingen;
• coccidioïdomycose;
• cutane candidiasis (huidschimmel);
• dermatitis perioralis (clownseczeem);
• erythema toxicum neonatorum;
• huidafwijkingen als gevolg van een nierziekte;
• impetigo (krentenbaard);
• insectenbeten;
• irriterend contacteczeem;
• milia (gerstekorrels);
• miliaria (warmtebultjes);
• periorale dermatitis (clownseczeem);
• pseudo-folliculitis;
• rosacea;
• strophulus (papulaire urticaria);
• syndroom van Graham-Little-Piccardi-Lassueur;
• ziekte van Fox-Fordyce; en
• ziekte van Sneddon-Wilkinson (subcorneale pustuleuze dermatose).

Folliculitis behandeling

Hygiënische maatregelen

Folliculitis gaat vaak spontaan over en behoeft daarom niet behandeld te worden. Het is daarbij wel belangrijk om hygiënische maatregelen in acht te nemen, zoals handen wassen en het niet delen van handdoek en washand met iemand anders. Draag ook geen strakke of schurende kleding en gebruik geen vette huidcrème.

Professionele medische zorg

Als de afwijking ondanks voormelde hygiënische maatregelen niet wil genezen en chronisch wordt of vaak terugkomt, dan kan behandeld worden met desinfecterende zeep (jodium of chloorhexidine) of —afhankelijk van de oorzaak— eventueel antibiotica, anti-gist crèmes (gecombineerd met een anti-gist shampoo), een anti-schimmelcrème of anti-schimmel tabletten.

Prognose

De prognose bij folliculitis is erg goed. Over het algemeen is folliculitis een gemakkelijk te behandelen en te genezen huidaandoening. Vaak is het een niet-besmettelijke, zelflimiterende toestand. In zeldzame gevallen kan meer wijdverspreide folliculitis optreden, die als ontsierend en psychisch verontrustend ervaren wordt.

Preventie en voorkomen van folliculitis

Om beschadiging van de haarzakjes en infectie te voorkomen, is het verstandig om wrijving van kleding te voorkomen. Vermijd indien mogelijk het scheren van de aangedane omgeving, en als scheren noodzakelijk is, gebruik dan elke keer een schoon, nieuw scheermesje of een schoon elektrisch scheerapparaat. Houd het gebied schoon en gebruik geen vieze kleding en gebruikte handdoeken of washandjes.

Lees verder

• Ontstoken haarzakje in lies, op rug of hoofdhuid behandelen
• Uitslag in het gezicht: op de wangen, kin, neus en voorhoofd
• Jeukende benen: oorzaken van jeuk aan de benen
• Folliculitis keloidalis: symptomen, oorzaak en behandeling
• Gistpuistjes: symptomen van rode bultjes en pukkeltjes