Gistpuistjes: symptomen van rode bultjes en pukkeltjes

Gistpuistjes komen relatief vaak voor. Symptomen van gistpuistjes zijn rode bultjes en puistjes op je voorhoofd, nek, rug of borst. Gistpuistjes of pityrosporum folliculitis is een algemeen voorkomende en hardnekkige ontsteking van de haarzakjes, welke wordt veroorzaakt door 'normale' huidgisten: Malassezia furfur (ook nog wel bekend onder de oude naam: Pityrosporum ovale). Hierdoor ontstaan jeukende kleine pukkeltjes, vooral op het voorhoofd, langs de haargrens en in de kaaklijn en nek, alsook op de rug en op de borst (decolleté).

• Wat zijn gistpuistjes?
• Oorzaak en risicofactoren
• Externe factoren
• Gastheer factoren
• Wie krijgt het?
• Symptomen: rode bultjes en puistjes op de huid
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van gistpuistjes
• Prognose
• Preventie

Wat zijn gistpuistjes?

De medische benaming van gistpuistje is 'pityrosporum folliculitis'. Folliculitis betekent: 'ontstoken follikels' en follikels zijn 'haarzakjes'. Gistpuistjes is een huidaandoening waarbij er haarfollikels of haarzakjes ontstoken raken als gevolg van de overgroei van normale huidgisten. Gist is vooral aanwezig in haarzakjes die veel talg produceren. Deze plekken zijn: in het gelaat, en op schouders, borst en rug. Bij deze huidaandoening ontstaan er (soms uitgebreide) rode bultjes en puistjes.

Oorzaak en risicofactoren

De puistjes en bultjes ontstaan door ontsteking van de haarzakjes, die door de gist Malassezia furfur (voorheen: Pityrosporum ovale) wordt veroorzaakt. Bij iedereen komt deze gist voor in haarzakjes op de borst, rug en het gelaat. Alleen bij overgroei zorgt het voor problemen, zoals de kenmerkende jeukende puistjes. De precieze oorzaak van deze overgroei is anno 2024 nog niet volledig opgehelderd, maar de volgende factoren lijken hier een rol in te spelen:

Externe factoren

• Gist heeft de neiging om te overwoekeren in een broeierige, vochtige, zweterige omgeving.
• Zweten wordt aangemoedigd door het dragen van occlusieve kleding, dat wil zeggen kleding die volledig is afgesloten van de lucht.
• Zonnebrandmiddelen en vettige, afsluitende huidverzorgingsproducten kunnen de follikels afsluiten.

Gastheer factoren

• Vette huid (veroorzaakt door hormonale invloeden);
• Zwaarlijvigheid;
• Zwangerschap;
• Stress of vermoeidheid;
• Systemische ziekten, met inbegrip van:
• diabetes; en
• immuundeficiëntie.
• Medicijnen, zoals:
• breedspectrum orale antibiotica waardoor (huid)bacteriën het loodje leggen en gisten explosief kunnen groeien;
• orale steroïden, zoals prednison;
• anticonceptiepil.

Wie krijgt het?

Gistpuistjes wordt het meest gezien bij adolescente en jongvolwassen mannen die in vochtige klimaten leven. Predisponerende factoren zijn onder meer immunosuppressie, corticosteroïdtherapie en diabetes.

Symptomen: rode bultjes en puistjes op de huid

Het gaat om puistjes en pukkeltjes ter grootte van speldenknoppen. Voorkeurslocaties zijn het voorhoofd, langs de haargrens en in de kaaklijn en nek, alsook op de rug en op de borst. Het komt af en toe voor in andere gebieden, waaronder de bovenarmen. Het kan gepaard gaan met jeuk en krabeffecten. Gistpuistjes kan in combinatie met gewone acne of acne tarda voorkomen. In dat geval is het lastig vast te stellen wat de belangrijkste component is.

Complicaties

Het is de moeite waard om te onderzoeken of er sprake is van risicofactoren zoals diabetes.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De diagnose wordt gesteld op basis van lichamelijk onderzoek: de gistpuistjes op de rug en borst. Met de Diff-Quick kleuring zijn veel paarse spruitende gistbolletjes zichtbaar.

Differentiële diagnose

Sommige huidziekten lijken op gistpuistjes:

• Acne (jeugdpuistjes);
• Clownseczeem (periorale dermatitis);
• Rosacea (acne rosacea); en
• Zomeracne (acne aestivalis).

Behandeling van gistpuistjes

De belangrijkste maatregel is om eventuele uitlokkende factoren aan te pakken door bijvoorbeeld vette crème en te warme kleding te vermijden. Veelal zal de arts je een anti-gist middel voorschrijven zoals ketoconazol crème. Ketoconazol is een antischimmelmiddel. Eventueel krijg je tabletten (ketoconazol of itroconazol). Deze middelen pakken het gist van binnenuit aan. Je kunt daarnaast dagelijks de huid reinigen met een milde cleanser, welke de huid reinigt zonder de barrièrefunctie van de huid te verstoren. Met behulp van een crème met kalmerende ingrediënten en barrière-herstellende ingrediënten, zoals niacinamide (wat zorgt voor de aanmaak van zogenaamde ceramiden en vrije vetzuren), kun je er voor zorgen dat je huid tot rust komt en kan herstellen.

Prognose

Gistpuistjes kan zeer hardnekkig zijn en vaak terugkomen.

Preventie

De beste manieren om gistpuistjes te voorkomen of de kans op herhaling te verkleinen, zijn de volgende:

• Vermijd hete, vochtige en zweterige omgevingen.
• Houd jezelf koel en droog.
• Ga douchen na het zweten.
• Draag losse, ademende kleding (van katoen of linnen), vooral als je sport of als je je lichamelijk inspant.
• Vermijd het aanbrengen van vette en op olie gebaseerde producten op de huid en het haar.
• Beperk het gebruik van breedspectrum antibiotica en steroïde medicijnen, tenzij het nodig is.
• Verbeter je immuunsysteem en onderhoud een gezond voedingspatroon.
• Neem dagelijks een probioticum of prebioticum.
• Verminder stress.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Acne Vulgaris (jeugdpuistjes): oorzaken en behandeling
• Acne conglobata: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Zomeracne (acne aestivalis): symptomen en behandeling
• Babyacne (acne bij baby): symptomen, oorzaak en behandeling