Acne Vulgaris (jeugdpuistjes): oorzaken en behandeling

Acne vulgaris ofttewel jeugdpuistjes: het begint vaak in de tienerjaren, wanneer hormonen door je lichaam razen als een wilde stroom, en je huid plotseling begint te reageren met puistjes, mee-eters en ontstekingen. Voor velen voelt het alsof deze ongenode gasten zich vestigen op je gezicht, schouders en rug, precies daar waar je ze het minst wilt. In de puberteit krijgt nagenoeg iedereen last van acne. Bij de één blijft het beperkt tot enkele puistjes, bij de andere is het een uitgebreide huidaandoening die aanleiding kan geven tot psychische problemen en gevoelens van minderwaardigheid. Acne is geen infectieziekte en is dus niet besmettelijk. Jeugdpuistjes kunnen optreden op het gezicht, nek, schouders, rug of borst.

• Wat is acne vulgaris (jeugdpuistjes)?
• Ontsteking van de talgklierfollikel
• Ongevaarlijke aandoening
• Vaak milde acne
• Oorzaken van acne vulgaris
• Talgproductie
• Uitwendige factoren
• Medische aandoeningen
• Symptomen van acne of jeugdpuistjes
• Acne vulgaris
• Acne excoriée
• Een aantal mythen over jeugdpuistjes en acne
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van acne
• Lotion of crème
• Lokale antibiotica
• Pillen
• Dermatoloog
• Voeding ter behandeling van acne
• Omega-3-vetzuren
• Jeugdpuistjes: tips
• Prognose
• Het pad naar herstel
• Langdurige vooruitzichten
• Leven met littekens

Wat is acne vulgaris (jeugdpuistjes)?

Ontsteking van de talgklierfollikel

Acne of acne vulgaris is de medische term voor jeugdpuistjes. Acne is een huidprobleem die berust op een ontsteking van de talgklierfollikel. Als iemand slechts een paar rode vlekken of puistjes heeft, dan wordt er gesproken van een milde vorm van acne. Ernstige acne kan betekenen dat iemand wel honderden etterige puisten en abcessen in het gezicht, de rug of andere plekken heeft, zoals armen, schouders en nek.

Ongevaarlijke aandoening

Acne is een ongevaarlijke, vooral ontsierende aandoening, die daardoor voor de patiënt een grote psychische belasting kan betekenen. Of iemand er onder gebukt gaat, hangt heel erg af van de persoon en zijn beleving van de aandoening. Het kan niet volledig worden gerelateerd aan hoe erg het is. Sommige mensen met ernstige acne hebben er nauwelijks last van, terwijl anderen al in verlegenheid worden gebracht of overstuur raken bij slechts een paar puistjes.

Vaak milde acne

De meeste jonge mensen die last krijgen van acne, hebben vaak milde acne. Het wordt meestal beter na de tienerjaren. Veel volwassen vrouwen hebben acne in de dagen voor hun menstruatie.

Oorzaken van acne vulgaris

Acne is zoals gezegd een huidprobleem die berust op een ontsteking van de talgklierfollikel. Des te meer talg iemand aanmaakt, des te groter de kans dat het talg zich ophoopt en de uitvoergang van de talgklier (= de porie) verstopt raakt. Tevens wordt door het verhoorningsproces het follikelkanaal nauwer. Hierdoor ontstaan mee-eters (= talgophopingen). In de verstopte en uitgezette talgkliertjes maakt de bacterie Cutibacterium acnes (voorheen Propionibacterium acnes) prikkelende stoffen aan. De follikel zal steeds verder uitzetten als gevolg van de opgehoopte talg en de vrije vetzuren, waardoor deze uiteindelijk openbarst. Er komen allerlei irriterende stoffen vrij en dit kan in de aangrenzende huid ontstekingsverschijnselen oproepen en een ontsteking veroorzaken. Dit proces resulteert in pukkels en puistjes.

Talgproductie

De productie van het talg is afhankelijk een aantal verschillende factoren. Vaak begint acne in de puberteit, wanneer de huid onder invloed van hormonen allerlei veranderingen ondergaat. Een overmatige talgproductie wordt gestimuleerd door de mannelijke hormonen.

Uitwendige factoren

Sommige vormen van acne kunnen ontstaan (of verergeren) door uitwendige factoren, zoals contact met stoffen die een verstopping van de talgklier veroorzaken. Denk hierbij aan bepaalde cosmetica. Er zijn ook diverse geneesmiddelen die aanleiding kunnen geven tot het ontstaan of verergeren van acne. Uitwendige factoren kunnen bestaan uit:

• contact met vettige cosmetica of haarproducten, ook wel 'acne venaneta' genoemd, een vorm van acne waarbij de oorzaak bij cosmetica en bij minerale oliën (olieacne), teer (teeracne) en andere stoffen (bijvoorbeeld halogenen: broom-, chloor-, fluor- of jodiumacne) wordt neergelegd;
• de overgang naar een ander klimaat (tropenacne);
• een stijging van het androgeenniveau (hormoon);
• het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals corticosteroïden (een synthetische variant van het lichaamseigen bijnierschorshormoon), testosteron, oestrogeen, en fenytoïn (een al lang bestaand anti-epilepticum);
• een laag niveau van omega-3-vetzuur (mensen met acne hebben vaak lage niveaus van omega 3-vetzuren in het bloed);
• het gebruik van voedingsproducten waarin veel geraffineerde suikers zitten zoals snoep en chips;
• het gebruik van zuivelproducten;
• hormonale veranderingen maken de huid vetter, wat wordt gerelateerd aan de puberteit (acne disseminata, acne juvenilis, acne simplex of acne vulgaris), de menstruatie, een zwangerschap, de anticonceptiepil, aanhoudende stress of spanning;
• ondervoeding (acne cachecticorum); en
• hevig zweten en vochtigheid.

Medische aandoeningen

Er zijn ook medische aandoeningen die aanleiding kunnen geven tot acne:

• bijnierschorscarcinoom;
• cushing-syndroom;
• premenstrueel syndroom (PMS);
• hyperhidrose (overmatig zweten)
  Acne excoriée bij een jongeman / Bron: Friend: professional photographer, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  [
• hirsutisme: overmatige of ongewenste haargroei bij vrouwen;
• polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS); en
• rosacea.

Symptomen van acne of jeugdpuistjes

Wat zijn de verschijnselen van acne of jeugdpuistjes?

Acne vulgaris

Acne wordt gekenmerkt door het voorkomen van oppervlakkige mee-eters (= zwarte comedonen) en meer onderhuids gelegen mee-eters (= witte comedonen), rode pukkels (= papels) en puistjes (= pustels). Jeugdpuistjes kunnen optreden op het gezicht, nek, schouders, rug of borst. In geval van een hevige onderhuidse ontsteking, kunnen na genezing ontsierende littekens achterblijven. Let op: krabben of het uitknijpen van puistjes werkt ontstekingen en littekenvorming in de hand.

Acne excoriée

Bij overmatig krabben kan er sprake zijn van (acne excoriée). Dit is een aandoening die wordt gekenmerkt door herhaaldelijk dwangmatig pulken en krabben aan bestaande of ingebeelde huidafwijkingen, zoals acne vulgaris. Dit leidt tot wondjes en zweertjes, maar soms ook bacteriële infecties en littekens van de huid. De aandoening wordt vooral gezien bij tienermeisjes, maar kan ook bij jongens voorkomen.

Een aantal mythen over jeugdpuistjes en acne

Het verhaal gaat dat het eten van varkensvlees, chocola en patat acne in de hand werkt. In wetenschappelijk onderzoek is dit echter nog nooit aangetoond. Er is tot dusverre geen enkel wetenschappelijk verband tussen voedselinname en acne. Ook heeft acne niets te maken met een slechte hygiëne. Voorts zij opgemerkt dat overmatig of sterk transpireren (zweten) geen invloed heeft op de ernst van acne.

Onderzoek en diagnose

Acne vulgaris, die vervelende, vaak pijnlijke puistjes, wordt meestal vastgesteld door een grondig klinisch onderzoek. Een arts kijkt met een deskundig oog naar je huid om de ernst en aard van de acne te bepalen. Meestal wordt je huid inspecteerd op de aanwezigheid van mee-eters, papels, pustels en cysten, die stuk voor stuk een verhaal vertellen over je huidconditie.

Om een helder beeld te krijgen, kan de arts je vragen naar je medische geschiedenis en huidverzorgingsroutine. Soms worden aanvullende testen gedaan, zoals een huidafkrabsel of bloedonderzoek, om andere oorzaken of complicaties uit te sluiten. Deze testen helpen bij het onderscheiden van acne vulgaris van andere huidproblemen en zorgen ervoor dat de behandeling gericht en effectief is.

Heb je klachten die hardnekkig lijken, of reageert je huid niet op standaardbehandelingen? Dan kan een gespecialiseerde dermatoloog extra diepgaande onderzoeken verrichten om een precieze diagnose te stellen en je een op maat gemaakte behandeling te bieden.

Behandeling van acne

Er zijn veel goede behandelingen om acne onder controle te krijgen. Een standaardbehandeling bestaat niet. De behandeling is afhankelijk de ernst van de acne, het type acne, het huidtype, leeftijd en geslacht van de persoon met acne. In de meeste gevallen zal een plaatselijke, uitwendige behandeling volstaan. Doch bij ernstigere vormen zullen orale medicijnen worden voorgeschreven. Bij elke vorm van acne is het belangrijk dat de huid goed, doch voorzichtig wordt gereinigd met een milde zeep en lauw water. Na het wassen moet de huid voorzichtig worden drooggedept. Wrijven is uit den boze, want dit kan tot beschadiging van de acne leiden. Na het wassen kan het geneesmiddel op de huid worden aangebracht.

Lotion of crème

Als iemand slechts enkele puistjes heeft, dan kan een lotion of crème gebruikt worden die zonder recept verkrijgbaar is. Een veel gebruikt middel is benzoylperoxide. Het middel heeft geen ernstige bijwerkingen en is vrij goedkoop in aanschaf. Het wordt verkocht in de vorm van gel die plaatselijk aangebracht moet worden op de plekken waar de acne aanwezig is. Benzoylperoxideals gaat de verhoorningsstoornis tegen en daarmee zal het de afsluiting van de afvoergang van talg tegengaan.

Lokale antibiotica

Er bestaan lokale bereidingen op basis van antibiotica bij wat ernstiger vormen van acne. Deze middelen moeten verscheidene maanden achtereen worden gebruikt vóórdat ze een optimaal effect hebben. Voorbeelden van lokaal toe te passen antibioticum zijn: erythromycine cutaan en clindamycine cutaan.

Pillen

Als de acne zeer ernstig is of iemand erg stoort, zal de dokter waarschijnlijk ook antibiotica door de mond voorschrijven. Er zijn verschillende orale antibiotica die kunnen worden voorgeschreven door de (huis)arts. Dit zijn krachtige medicijnen tegen acne. Orale antibiotica hebben twee werkingswijzen. Ten eerste onderdrukt het de bacteriële groei en het heeft een ontstekingsremmende werking. Veelgebruikte orale antibiotica zijn tetracycline en minocycline. Vrouwen kunnen ook kiezen voor behandeling met orale anticonceptiva zoals de Diane-35 ®. Dit middel vermindert onder meer de talgproductie in de huid.

Dermatoloog

Bij de zeer ernstige vorm van acne waarbij het risico bestaat dat uitgebreide littekenvorming optreedt, zal de behandeling plaatsvinden onder begeleiding van een dermatoloog (huidarts). Zeer ernstige gevallen van acne worden met isotretinoine behandeld. Dit middel remt de talgproductie en gaat de groei van de veroorzakende bacteriën tegen.

Voeding ter behandeling van acne

Omega-3-vetzuren

Hogere niveaus van omega-3-vetzuren kunnen mogelijk leiden tot verminderde talgproductie en verstopte haarzakjes, wat de ernst van acne zou kunnen verlichten. Meer omega 3-vetzuren in je dieet opnemen lijkt veelbelovend vanwege de ontstekingsremmende werking. Omega-3-vetzuren heten ook wel visolie-vetzuren en komen voor in vette vis, zoals zalm, haring, sardines en makreel. Plantaardige bronnen van omega 3-vetzuren (alfa-linoleenzuur ) zijn papaja, groene bladgroenten, noten en zaden, peulvruchten (bijvoorbeeld sperzieboontjes, linzen, bruine bonen en sojabonen) en in plantaardige oliën, vooral in lijnzaadolie.

Je kan ook omega 3-vetzuren slikken. Er zijn allerlei soorten omega-3-supplementen verkrijgbaar.

Jeugdpuistjes: tips

Ten slotte nog een aantal tips. Ten eerste zij opgemerkt dat een gematigde hoeveelheid zonlicht vaak tijdelijk een positief effect heeft op de behandeling van acne. Voorts is het van belang om dagelijks ten minste twee liter water per dag te drinken. Dode huidcellen kunnen bij een droge huid niet worden afgeworpen, waardoor verstopte poriën en acne ontstaat. Probeer verder zoveel mogelijk van de puistjes af te blijven. Ook lijkt sudocrem te helpen bij acne.

Prognose

De prognose van acne vulgaris hangt af van hoe je met deze huidaandoening omgaat en of je de juiste zorg en behandeling toepast.

Het pad naar herstel

Voor veel mensen begint de reis met acne in de tienerjaren, als de huid plotseling wordt overvallen door een uitbarsting van puistjes en mee-eters. Deze fase kan intens zijn, met hevige uitbarstingen die lijken op stormen die maar niet willen ophouden. Maar met de juiste behandeling, zoals medicatie, huidverzorgingsproducten en aanpassingen in de dagelijkse routine, zal de storm langzaamaan gaan liggen.

De meeste mensen zien hun acne verbeteren naarmate ze ouder worden, alsof de huid uiteindelijk een nieuw evenwicht vindt. Tegen het einde van de puberteit of in de vroege volwassenheid begint de huid vaak te kalmere. De heftige uitbarstingen worden treden dan minder vaak op. Je huid komt bij wijze van spreken in rustiger vaarwater terecht.

Langdurige vooruitzichten

Voor sommigen kan acne vulgaris echter blijven sluimeren, als een veenbrand dat onder de oppervlakte blijft branden, klaar om af en toe weer op te laaien. Dit kan vooral het geval zijn bij vrouwen, bij wie hormonale schommelingen gedurende de menstruatiecyclus of tijdens de zwangerschap de acne kunnen verergeren. Maar met een voortdurende focus op huidverzorging en behandeling, kunnen deze opvlammingen meestal onder controle worden gehouden, alsof je een routine ontwikkelt die de vlammen snel weer dooft zodra ze opduiken.

Leven met littekens

In sommige gevallen laat acne littekens achter, als stille herinneringen aan de strijd die je huid heeft doorstaan. Maar zelfs deze littekens kunnen desgewenst worden aangepakt met behandelingen zoals lasertherapie, chemische peelings of microdermabrasie. Het is alsof je een restaurateur bent die geduldig een schilderij herstelt, laag voor laag, totdat de huid weer glad en gelijkmatig is.

Lees verder

• Zomeracne (acne aestivalis): symptomen en behandeling
• Acne conglobata: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose
• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Puistjes op voorhoofd: verwijderen van acne in het gezicht
• Zwangerschapsacne: behandeling van puistjes bij zwangerschap