Bartholin-abces: Pijnlijk abces in klieren aan vaginaopening

Bij een Bartholin-abces bouwt pus zich op in één van de Bartholin-klieren. Deze ronde, erg kleine en normaal niet-voelbare klieren bevinden zich aan weerszijden van de vaginaopening. Wanneer de kleine opening van een klier verstopt raakt, kan er na verloop van tijd een abces ontstaan. Pijn bij het lopen en pijnlijke geslachtsgemeenschap zijn enkele veelvoorkomende klachten van een Bartholin-abces. De arts diagnosticeert de aandoening meestal via een gynaecologisch onderzoek, maar verdere onderzoeken zijn vaak nodig om andere aandoeningen uit te sluiten. Warmwaterbaden in combinatie met chirurgische behandelingen om het pus uit het abces te verwijderen, vormen de belangrijkste behandelingen voor een Bartholin-abces. De vooruitzichten zijn over het algemeen zeer goed voor de meeste behandelde patiënten, al komt het abces soms terug.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Geblokkeerde opening van Bartholin-klieren
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen pijnlijk Bartholin-abces
• Complicaties
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken van de vaginaopening
• Behandeling: Pus verwijderen via warme zitbaden of chirurgie
• Opvolging
• Prognose
• Langetermijnprognose en kwaliteit van leven
• Complicaties en hun invloed op de prognose
• Preventie van een Bartholin-abces

Epidemiologie

Bartholin-abces komt relatief vaak voor bij vrouwen, vooral in de vruchtbare leeftijd. Het is een aandoening waarbij de Bartholin-klier, die zich aan weerszijden van de vulva bevindt, geïnfecteerd raakt en een abces vormt. Deze aandoening kan zowel eenzijdig als bilateraal optreden, maar eenzijdige infecties zijn het meest gebruikelijk. De prevalentie van Bartholin-abcessen wordt geschat op ongeveer 2-3% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd, en ze komen meestal voor bij vrouwen tussen de 20 en 30 jaar oud. Deze aandoening is zeldzaam bij vrouwen die niet seksueel actief zijn en bij postmenopauzale vrouwen, hoewel het in uitzonderlijke gevallen ook bij deze groepen kan optreden.

Risicofactoren voor het ontwikkelen van Bartholin-abces

Er zijn verschillende factoren die het risico op het ontwikkelen van een Bartholin-abces kunnen verhogen. Seksuele activiteit, vooral met meerdere partners, verhoogt het risico op infecties die de Bartholin-klieren kunnen beïnvloeden. Chlamydia en gonorroe zijn de meest voorkomende bacteriële infecties die leiden tot Bartholin-abcessen, maar andere bacteriën, zoals Escherichia coli, kunnen ook de oorzaak zijn. Een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door het gebruik van immunosuppressiva of hiv-infectie, kan het risico verhogen. Ook het niet goed onderhouden van de hygiëne van de genitaliën kan bijdragen aan de ontwikkeling van een Bartholin-abces.

Veranderingen in hormonale status

Hormonale veranderingen, zoals die tijdens de zwangerschap of de menopauze, kunnen het risico op het ontwikkelen van Bartholin-abcessen beïnvloeden. Tijdens de zwangerschap is de verhoogde bloedtoevoer naar de geslachtsorganen mogelijk een risicofactor voor ontsteking van de klieren. De verminderde oestrogeenproductie tijdens de menopauze kan de slijmvliezen droger maken, wat de kans op blokkades van de Bartholin-klieren vergroot.

Mechanisme

Het mechanisme achter de ontwikkeling van een Bartholin-abces begint meestal met een verstopping van de Bartholin-klier, die verantwoordelijk is voor de productie van smeervloeistof voor de vagina. Deze verstopping kan optreden door verschillende oorzaken, zoals infecties, trauma, of zelfs een cyste. Wanneer de klier verstopt raakt, kan de vloeistof zich ophopen en de klier uitrekken, wat leidt tot de vorming van een cyste. Als er een infectie optreedt, bijvoorbeeld door bacteriën, kan deze cyste verder geïnfecteerd raken en een abces vormen. Het immuunsysteem reageert op de infectie door ontstekingen en pusvorming, wat resulteert in de pijnlijke zwelling die kenmerkend is voor een Bartholin-abces.

Oorzaken van verstopping

De verstopping van de Bartholin-klier kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder infecties zoals gonorroe of chlamydia. In sommige gevallen kan een verstopping optreden zonder duidelijke infectieuze oorzaak, bijvoorbeeld door irritatie of trauma aan de vulva. Het mechanisme van een infectie kan variëren, afhankelijk van de bacteriële stam die de infectie veroorzaakt. De bacteriën dringen de klier binnen en vermenigvuldigen zich, wat leidt tot een ontsteking van het omliggende weefsel.

Ontsteking en abcesvorming

Wanneer de infectie zich ontwikkelt, reageert het lichaam door een ontstekingsreactie te initiëren. De bloedtoevoer naar het getroffen gebied wordt verhoogd, wat leidt tot zwelling en roodheid. Tegelijkertijd produceert het lichaam pus als gevolg van de aanwezigheid van dode bacteriën, witte bloedcellen en weefselafval. Dit pus hoopt zich op in de klier en vormt uiteindelijk een abces.

Oorzaken: Geblokkeerde opening van Bartholin-klieren

De Bartholin-klieren (glandulae vestibulares majores of glandulae Bartholini) in de vaginaopening produceren onder invloed van hormonale en seksuele prikkeling een slijmerig vocht dat dient als glijmiddel. Een Bartholin-abces ontwikkelt zich wanneer een kleine opening (kanaal) van de Bartholin-klier geblokkeerd raakt. Het vocht in de klier bouwt zich vervolgens op en vormt een cyste (abnormale met vocht gevulde holte in het lichaam). Wanneer deze cyste geïnfecteerd raakt, ontstaat er een abces. Meestal duurt het meerdere jaren voordat een abces zich ontwikkelt na de opbouw van vocht. Wanneer het abces echter eenmaal ontstaat, gebeurt dit vaak snel, binnen enkele dagen. De exacte oorzaak van het abces is onbekend, maar soms zijn seksueel overdraagbare aandoeningen zoals gonorroe of chlamydia risicofactoren.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van een Bartholin-abces kunnen vergroten. De meest voorkomende risicofactoren zijn gerelateerd aan seksuele activiteit en hygiëne. Seksuele transmissie van infecties zoals gonorroe en chlamydia verhoogt het risico op het ontwikkelen van een Bartholin-abces. Vrouwen die meerdere seksuele partners hebben, hebben een verhoogd risico, evenals vrouwen met een verzwakt immuunsysteem of die immuunsuppressiva gebruiken. Daarnaast kan een onjuiste hygiëne of irritatie van de genitale regio ook bijdragen aan de verstopping van de klieren.

Seksueel transmissieziekten

Seksueel transmissieziekten zoals gonorroe en chlamydia kunnen de Bartholin-klieren infecteren, wat kan leiden tot de ontwikkeling van een abces. Het risico is groter bij vrouwen met meerdere seksuele partners, vooral als er geen bescherming wordt gebruikt, zoals condooms. Deze infecties kunnen zich verspreiden naar de Bartholin-klieren via de vagina.

Hygiene en persoonlijke verzorging

Een slechte hygiëne of onvoldoende zorg voor de genitale regio kan bijdragen aan het ontwikkelen van een Bartholin-abces. Het is belangrijk om de genitaliën regelmatig te wassen met milde, niet-irriterende producten om infecties te voorkomen. Vrouwen die geen aandacht besteden aan hygiëne kunnen een verhoogd risico lopen op de ontwikkeling van een Bartholin-abces door bacteriële infecties of blokkades in de klieren.

Risicogroepen

Hoewel Bartholin-abcessen bij elke vrouw kunnen optreden, zijn er bepaalde risicogroepen die een verhoogde kans hebben om deze aandoening te ontwikkelen. De belangrijkste risicogroepen zijn vrouwen in de vruchtbare leeftijd, vooral die met een verhoogd risico op seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s), zoals gonorroe of chlamydia. Andere risicogroepen zijn vrouwen met een verzwakt immuunsysteem, zoals degenen met hiv of diabetes, en vrouwen die regelmatig vaginale irritatie ervaren door factoren zoals hormonale veranderingen of onvoldoende hygiëne.

Vrouwen met een verzwakt immuunsysteem

Vrouwen die immunosuppressieve medicijnen gebruiken of die een hiv-infectie hebben, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van Bartholin-abcessen. Het immuunsysteem speelt een cruciale rol in het bestrijden van infecties, en een verzwakt immuunsysteem kan het lichaam minder effectief maken in het voorkomen en bestrijden van bacteriële infecties die Bartholin-abcessen veroorzaken.

Vrouwen met seksueel overdraagbare aandoeningen

Vrouwen die besmet zijn met soa’s, zoals gonorroe of chlamydia, lopen een groter risico om een Bartholin-abces te ontwikkelen. De bacteriën die deze aandoeningen veroorzaken, kunnen zich naar de Bartholin-klieren verspreiden en een infectie veroorzaken.

Symptomen pijnlijk Bartholin-abces

Bij een abces dat soms meer dan 2,5 cm groot is, is het vaginagebied erg warm en gezwollen. Activiteiten die druk uitoefenen op de vulva, zoals lopen, wandelen en zitten, veroorzaken ernstige pijn. Een gevoelige, rode bult is zichtbaar aan één zijde van de vaginaopening. De patiënte ervaart tevens pijn bij de geslachtsgemeenschap. Koorts kan ook een symptoom zijn van een Bartholin-abces, vooral bij patiënten met een ander onderliggend medisch probleem of een verzwakt immuunsysteem.

Complicaties

Als Bartholin-abcessen niet op tijd behandeld worden, kunnen ze leiden tot ernstige complicaties. In sommige gevallen kan een onbehandeld abces leiden tot een langdurige infectie of zelfs verspreiding van de infectie naar andere delen van het lichaam. Andere mogelijke complicaties zijn chronische abcessen of de vorming van een fistel, die kan leiden tot een langdurig probleem.

Verspreiding van de infectie

Als een Bartholin-abces niet adequaat behandeld wordt, kan de infectie zich verspreiden naar nabijgelegen weefsels of zelfs systemisch worden, wat leidt tot een sepsis, een levensbedreigende toestand. Dit kan leiden tot ernstige complicaties, zoals orgaanfalen, als het niet snel wordt behandeld.

Fistelvorming

In sommige gevallen kan een Bartholin-abces leiden tot de vorming van een fistel, een abnormale verbinding tussen de Bartholin-klier en de huid of tussen de klier en de vagina. Dit kan leiden tot chronische drainage van pus of afscheiding, wat kan vereisen dat er chirurgisch wordt ingegrepen.

Chronische abcessen

Een chronisch Bartholin-abces kan ontstaan als een abces herhaaldelijk terugkomt, ondanks behandeling. Dit kan leiden tot voortdurende symptomen en een hogere kans op complicaties, zoals fistels of langdurige infectie. Het kan nodig zijn om een operatie te ondergaan om de klier te verwijderen of te draineren om het probleem permanent op te lossen.

Alarmsymptomen

Bij een Bartholin-abces kunnen er verschillende alarmsymptomen optreden die aangeven dat de aandoening ernstiger is of behandeling vereist. De meest voorkomende symptomen zijn pijn, zwelling en roodheid in het gebied van de vulva. In sommige gevallen kunnen vrouwen koorts ontwikkelen, wat wijst op een systemische infectie. Pusafscheiding uit de aangedane klier kan ook optreden, wat een teken is van een abces.

Pijn en zwelling

De meest opvallende symptomen van een Bartholin-abces zijn pijn en zwelling in het gebied rond de vagina. De pijn kan variëren van mild tot hevig en kan verergeren bij zitten of lopen. De zwelling is vaak goed zichtbaar en kan groot genoeg zijn om ongemak te veroorzaken.

Koorts en algemene malaise

In sommige gevallen kunnen vrouwen met een Bartholin-abces koorts ontwikkelen als gevolg van de infectie. Dit kan gepaard gaan met algemene symptomen van ziekte, zoals vermoeidheid, misselijkheid of hoofdpijn. Het is belangrijk om medische hulp in te schakelen als deze symptomen optreden.

Pusafscheiding

De aanwezigheid van pus uit de aangedane klier is een duidelijk teken dat een abces zich heeft gevormd. Dit kan gepaard gaan met een onaangename geur en kan wijzen op een ernstiger infectie die medische behandeling vereist.

Diagnose en onderzoeken van de vaginaopening

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts voert een gynaecologisch onderzoek uit en bemerkt dat de Bartholin-klier vergroot en gevoelig is. Een biopsie, waarbij de arts een klein stukje weefsel wegneemt voor microscopisch onderzoek, wordt aanbevolen bij vrouwen ouder dan veertig jaar, omdat de symptomen mogelijk op een tumor kunnen wijzen, hoewel dit zelden voorkomt. Verder kan de arts vaginale afscheiding naar een laboratorium sturen voor verder onderzoek. Dit is nodig om vulvacarcinoom (kanker van de uitwendige vrouwelijke geslachtsorganen) uit te sluiten en om mogelijk andere seksueel overdraagbare aandoeningen op te sporen.

Differentiële diagnose

De arts moet verschillende aandoeningen uitsluiten bij het stellen van de diagnose van een Bartholin-abces:

• Atheroomcyste (goedaardige cyste door schade aan de huid)
• Gartnerkanaal cyste
• Hematoom (bloedophoping buiten de bloedvaten)
• Hidradenoom
• Lipoom (goedaardig vetgezwel tussen huid en spierlaag)
• Skene kanaal cyste
• Weke sjanker (bacteriële infectie met genitale zweren)
• Endometriose (baarmoederslijmvliescellen buiten de baarmoeder, met pijn rond de menstruatie bij vrouwen)
• Genitale wratten
• Gonorroe
• Kanker in de Bartholin-klier
• Syfilis
• Vaginitis (ontsteking van het slijmvlies in de vagina)
• Vestibulaire slijmvliescysten
• Vulvakanker (kanker van de uitwendige geslachtsorganen bij vrouwen)

Behandeling: Pus verwijderen via warme zitbaden of chirurgie

Zelfzorg

De patiënte neemt vier keer per dag gedurende enkele dagen een warm zitbad, wat het ongemak en de pijn kan verminderen. Hierdoor kan het abces mogelijk spontaan openbarsten, waardoor het vocht uit het abces kan wegvloeien. De opening is vaak klein en sluit snel, waardoor het abces vaak terugkomt.

Professionele medische zorg

Er zijn verschillende manieren om een abces in de Bartholin-klieren te behandelen. Het is belangrijk dat de arts eventuele bijkomende vaginale infecties, die bij het diagnostisch onderzoek aan het licht zijn gekomen, ook behandelt.

Drainage van abces
De arts moet het abces vaak draineren (pus afvoeren), waardoor het pus weg kan vloeien. Dit verlicht de symptomen en zorgt voor een snel herstel. Deze behandeling kan op poliklinische basis worden uitgevoerd onder plaatselijke verdoving. De arts plaatst een katheter (een buisje) in de vagina, dat vier tot zes weken blijft zitten. Hierdoor kan het pus wegvloeien terwijl het gebied geneest. De patiënte mag één tot twee dagen na de behandeling beginnen met warmwaterbaden. Tijdens de aanwezigheid van de katheter is geslachtsgemeenschap niet mogelijk. De patiënte krijgt ook antibiotica voorgeschreven.

Marsupialisatie
Marsupialisatie is een kleine chirurgische ingreep waarbij de arts een permanente opening in de klier maakt, zodat het vocht uit het abces kan wegvloeien. De procedure kan onder plaatselijke verdoving worden uitgevoerd, maar soms is een volledige narcose vereist. Één tot twee dagen na de ingreep neemt de vrouw ook warmwaterbaden en geslachtsgemeenschap is verboden tot vier weken na de operatie. Orale (via de mond ingenomen) pijnstillers verlichten de napijn.

Verwijdering van de klieren
Als de abcessen blijven terugkomen, kan de arts besluiten om de klieren volledig te verwijderen.

Opvolging

Na de behandeling van een Bartholin-abces is het belangrijk om opvolging te krijgen om te controleren of de infectie volledig is genezen en om te beoordelen of er complicaties optreden. In de meeste gevallen is de opvolging eenvoudig en kan deze door de behandelende arts plaatsvinden door middel van periodieke controles. Als er complicaties optreden of als het abces terugkeert, kan verdere behandeling nodig zijn.

Controle na behandeling

De meeste patiënten hebben na de behandeling van een Bartholin-abces geen uitgebreide opvolging nodig, maar het is belangrijk om regelmatig medische controles in te plannen om te verzekeren dat de infectie volledig is genezen. Tijdens deze controles kan de arts de getroffen regio onderzoeken en controleren op tekenen van herhaling of complicaties.

Chronische of terugkerende infecties

Patiënten die te maken hebben gehad met herhaalde Bartholin-abcessen moeten mogelijk op langere termijn worden opgevolgd. Dit kan helpen om verdere complicaties, zoals chronische infecties of fistels, vroegtijdig op te sporen. In sommige gevallen kan het nodig zijn om de Bartholin-klier operatief te verwijderen of andere langdurige behandelingsopties te overwegen.

Prognose

De prognose van een Bartholin-abces is over het algemeen goed, vooral wanneer het tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. De meeste patiënten herstellen volledig na een adequate behandeling, zoals drainage van het abces of het gebruik van antibiotica bij bacteriële infecties. In sommige gevallen kan een Bartholin-abces terugkeren, wat kan leiden tot herhaalde behandelingen. De prognose kan variëren afhankelijk van de ernst van de infectie, de snelheid van de behandeling en of er complicaties optreden, zoals de vorming van een fistel of chronische infecties.

Herstel na behandeling

Na een behandeling voor Bartholin-abces, zoals drainage of antibiotica, zullen de meeste patiënten snel herstellen. De pijn en zwelling nemen meestal af binnen enkele dagen na de behandeling. In sommige gevallen kan het nodig zijn om meerdere behandelingen te ondergaan als het abces zich blijft vormen. Het is belangrijk om de aangedane regio goed te verzorgen en regelmatig medisch advies te zoeken om het herstel te ondersteunen.

Risico op terugkeer van het abces

Er is een kans dat een Bartholin-abces terugkeert, vooral als de onderliggende oorzaken niet volledig worden aangepakt. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij patiënten met frequente infecties of een verzwakt immuunsysteem. In sommige gevallen kan een chirurgische ingreep nodig zijn om de Bartholin-klier volledig te verwijderen of te behandelen om herhaling te voorkomen.

Langetermijnprognose en kwaliteit van leven

De meeste vrouwen met een Bartholin-abces herstellen volledig en kunnen hun normale activiteiten hervatten zonder langdurige gevolgen. Patiënten die echter te maken krijgen met terugkerende abcessen of complicaties zoals fistelvorming kunnen langdurige behandelingen nodig hebben, wat de kwaliteit van leven kan beïnvloeden. Het vroegtijdig herkennen van symptomen en het verkrijgen van adequate medische behandeling spelen een cruciale rol in het waarborgen van een goede langetermijnprognose.

Herstel en dagelijks functioneren

Na succesvolle behandeling kunnen de meeste patiënten hun normale dagelijkse activiteiten hervatten zonder dat ze verder worden belemmerd door de aandoening. Vrouwen die lijden aan chronische of terugkerende abcessen kunnen echter door de herhaalde medische ingrepen tijdelijke beperkingen in hun dagelijks functioneren ervaren.

Emotioneel welzijn

Patiënten met chronische Bartholin-abcessen of complicaties zoals fistels kunnen ook emotioneel lijden onder de aandoening, aangezien het kan leiden tot voortdurende gezondheidszorgen. Therapie of psychologische ondersteuning kan nuttig zijn voor deze patiënten om hen te helpen omgaan met de emotionele belasting van de aandoening. Het is belangrijk om zowel de fysieke als emotionele aspecten van het herstel in de opvolging te overwegen.

Complicaties en hun invloed op de prognose

Hoewel de meeste gevallen van Bartholin-abcessen goed te behandelen zijn, kunnen complicaties de prognose beïnvloeden. Ernstige complicaties, zoals de verspreiding van de infectie naar andere delen van het lichaam of de vorming van een fistel, kunnen leiden tot een langduriger herstelproces. Patiënten die lijden aan een terugkerend Bartholin-abces of een fistel hebben, kunnen langdurige behandeling en zelfs chirurgische ingrepen nodig hebben.

Verspreiding van de infectie

Als het abces onbehandeld blijft, kan de infectie zich verspreiden naar omliggende weefsels, wat leidt tot systemische infecties zoals sepsis. Dit kan de prognose aanzienlijk verslechteren en vereisen dat patiënten intensievere medische zorg ontvangen. Het is belangrijk om onmiddellijk medische hulp in te schakelen bij tekenen van een ernstige infectie.

Fistelvorming

Een fistel kan zich ontwikkelen als een complicatie van een Bartholin-abces. Dit is een abnormale verbinding die zich kan vormen tussen de Bartholin-klier en de huid of vagina. Hoewel fistels vaak chirurgisch behandeld kunnen worden, kunnen ze een langduriger herstel vereisen en hebben patiënten mogelijk herhaalde behandelingen nodig.

Preventie van een Bartholin-abces

Hoewel het soms moeilijk te voorkomen is, kunnen er verschillende maatregelen worden genomen om het risico op het ontwikkelen van een Bartholin-abces te verlagen. Het naleven van een goede persoonlijke hygiëne en het vermijden van seksueel overdraagbare aandoeningen kan het risico verminderen. Het is belangrijk dat patiënten zich bewust zijn van de risicofactoren en vroegtijdig medische hulp zoeken bij symptomen van een Bartholin-abces om complicaties te voorkomen.

Goede hygiëne

Een goede hygiëne is essentieel bij het voorkomen van Bartholin-abcessen. Het regelmatig reinigen van de genitaliën met milde, niet-irriterende producten kan helpen om infecties te voorkomen. Vrouwen wordt geadviseerd om het gebruik van agressieve zeep of geurige producten te vermijden die de delicate huid in het vaginale gebied kunnen irriteren.

Veilige seksuele praktijken

Het gebruik van condooms kan helpen om de overdracht van seksueel overdraagbare aandoeningen te voorkomen, wat het risico op het ontwikkelen van een Bartholin-abces verlaagt. Het is belangrijk om veiligere seksuele praktijken te bevorderen, vooral voor vrouwen met meerdere seksuele partners. Patiënten wordt geadviseerd om zich regelmatig te laten testen op soa's om vroegtijdige detectie van infecties te waarborgen.

Lees verder

• Abces in huid of lichaam: Pus door infectie met bacteriën
• Abces (zakje met pus door bacteriële infectie) afvoeren