Buikstijfheid (stijve buik): Oorzaken van aangespannen buik

Buikstijfheid verwijst naar een gevoel van stijfheid in de buikspieren, voelbaar bij aanraking of druk. Dit kan een normaal fysiologisch antwoord zijn op angst of stress en gaat meestal niet gepaard met pijn. Als echter de aanraking of druk op de buik pijnlijk is, kan dit wijzen op een onderliggend probleem zoals een abces of appendicitis, waarvoor onmiddellijke medische aandacht nodig is. De arts zal doorgaans verschillende onderzoeken uitvoeren om de oorzaak te achterhalen en een passende behandeling starten om ernstige complicaties te voorkomen.

• Oorzaken van stijve buik
• Normale reactie: Angst
• Medische aandoeningen
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van stijf aanvoelende buik
• Complicaties van buikstijfheid

Oorzaken van stijve buik

Normale reactie: Angst

Angst of nervositeit om aangeraakt (gepalpeerd) te worden, veroorzaakt mogelijk dit symptoom, maar dit gaat dan normaal gesproken niet gepaard met pijn. Angst of nervositeit kan leiden tot een stijve buik bij aanraking. Dit symptoom gaat doorgaans niet gepaard met pijn, tenzij er sprake is van een ernstige aandoening.

Medische aandoeningen

Buikstijfheid kan een reactie zijn op pijn veroorzaakt door druk op de buik. Het lichaam reageert door de spieren aan te spannen om de pijn te vermijden. Wanneer deze spieren pijn veroorzaken bij aanraking, kan dit wijzen op een medische aandoening zoals:

Dit kan onder andere het volgende omvatten:

• Appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm)
• Cholecystitis (galblaasontsteking) met symptomen zoals buikpijn en koorts, vaak veroorzaakt door galstenen
• Bekkenontsteking veroorzaakt door seksueel overdraagbare infecties
• Buikabces
• Buikletsel
• Darmobstructie (verstopping van de darmen) met symptomen zoals buikpijn en braken
• Gastro-intestinale perforatie: een gat in de maagwand, dunne darm, dikke darm of galblaas
• Pijnlijke menstruatie (dysmenorroe)
• Urineweginfectie
• Virale infecties
• Zwangerschap en buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• Eierstokcysten
• Galkolieken (buikpijn door een galsteen die de galwegen blokkeert)
• Gastro-enteritis (maagdarminfectie) of spijsverteringsirritatie door een virus
• Kanker in het buikgebied
• Pancreatitis (alvleesklierontsteking) met buikpijn
• Peritonitis (buikvliesontsteking door infectie in de buikholte)
• Pylorusstenose (vernauwing van de maaguitgang)

Geassocieerde symptomen

Buikstijfheid kan gepaard gaan met een reeks symptomen die variëren van mild tot ernstig:

• Bloedbraken (hematemese)
• Braken
• Buikpijn
• Constipatie
• Diarree
• Acute buik (plotselinge, ernstige buikpijn)
• Anusbloeding
• Bleke huid
• Geelverkleuring van de huid of geelzucht
• Shock, vaak als gevolg van een ernstige lage bloeddruk
• Verlies van eetlust
• Een vol gevoel na het eten van kleine hoeveelheden voedsel, of vroege verzadiging
• Zwarte, teerachtige ontlasting (melena)
• Zwelling van de buik of verhoogde buikomtrek
• Flauwvallen
• Gas doorlaten uit het rectum
• Gevoeligheid van de buik
• Misselijkheid
• Onvermogen om te eten of te drinken

Diagnose en onderzoeken

Contact met de arts
Bij een aangespannen buik in combinatie met andere symptomen dient de patiënt onmiddellijk een arts te raadplegen. Het is belangrijk om geen pijnstillers of medicatie te nemen voordat de arts is gezien, omdat dit het pijnpatroon kan veranderen en het voor de arts moeilijker kan maken om de exacte oorzaak van de buikstijfheid te bepalen.

Vraaggesprek
De arts begint met het stellen van vragen over de symptomen, zoals het tijdstip waarop ze zijn begonnen en welke andere symptomen aanwezig zijn (zoals buikpijn). De patiënt wordt gevraagd de pijn te beschrijven (bijv. aard, duur, activiteiten die de pijn verergeren of verlichten).

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en kan aanvullend een gynaecologisch en/of rectaal onderzoek doen indien nodig.

• Bariumonderzoek van de maag en bariumklysma van de darmen
• Bloedonderzoek
• Colonoscopie
• CT-scan van de buik
• Gastroscopie
• Ontlastingsonderzoek
• Peritoneale lavage
• Röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto)
• Röntgenfoto van de buik
• Urineonderzoek

Behandeling van stijf aanvoelende buik

De behandeling van buikstijfheid hangt af van de onderliggende oorzaak. In sommige gevallen is het voldoende om de symptomen te monitoren en te verlichten met zelfzorgmaatregelen. Indien een bacteriële infectie de oorzaak is, zal de arts antibiotica voorschrijven, mogelijk intraveneus (via een ader). Bij tekenen van uitdroging, bijvoorbeeld door diarree en braken, kan intraveneuze vochttoediening noodzakelijk zijn. In sommige gevallen is een nasogastrische buis nodig om voldoende voeding te krijgen. Pijnstillers kunnen de pijn verlichten. In ernstige gevallen, zoals bij een darmobstructie, kan een operatie nodig zijn om het probleem op te lossen.

Complicaties van buikstijfheid

Wanneer buikstijfheid onbehandeld blijft, kunnen ernstige complicaties ontstaan. Een buikinfectie kan leiden tot sepsis (bloedvergiftiging), wat de bloeddruk gevaarlijk laag kan maken en kan resulteren in een septische shock. Andere mogelijke complicaties zijn ernstig bloedverlies, uitdroging, en een verstoorde elektrolytenbalans, wat kan leiden tot hartritmeproblemen, nierfalen, of een levensbedreigende shock.

Lees verder

• Acute buik: Plots ernstige buikpijn door aandoeningen
• Buikpijn: Veelvoorkomende oorzaken van pijn in buikstreek