Buikstijfheid (stijve buik): Oorzaken van aangespannen buik

Buikstijfheid duidt op stijfheid van de spieren in de buikstreek. De stijve buik is voelbaar bij aanraking of druk. Dit is normaal bij angst, maar gaat niet gepaard met pijn. Wanneer echter de aanraking of druk op de buik als pijnlijk ervaren wordt, is mogelijk sprake van een onderliggend probleem zoals een abces of appendicitis. Onmiddellijke medische aandacht is altijd nodig in deze situaties. De arts voert vaak diverse onderzoeken uit om de onderliggende oorzaak te achterhalen en start meteen een behandeling op om ernstige complicaties te voorkomen.

• Oorzaken van stijve buik
• Normaal: Angst
• Onderliggende medische aandoening
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van buikstijfheid
• Complicaties van aangespannen buik

Oorzaken van stijve buik

Normaal: Angst

Angst of nervositeit om aangeraakt (gepalpeerd) te worden, veroorzaakt mogelijk dit symptoom, maar dit gaat dan normaal gesproken niet gepaard met pijn.

Onderliggende medische aandoening

Het aanspannen van de buik duidt op een onvrijwillige reactie van de spieren om pijn veroorzaakt door druk op de buik te voorkomen. Het lichaam probeert zich met andere woorden te beschermen voor de pijn. Indien er toch pijn optreedt bij aanraking van de buik, wijst dit vaak op een medische aandoening zoals:

Dit resulteert dan uit:

• appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm)
• cholecystitis (galblaasontsteking met buikpijn en koorts) veroorzaakt door galstenen
• een bekkenontsteking door seksueel overdraagbare infecties
• een buikabces
• een buikletsel
• een darmobstructie (verstopping van de darmen met buikpijn en braken)
• een gastro-intestinale perforatie: gat dat zich door de hele maagwand, dunne darm, dikke darm of galblaas ontwikkelt
• een pijnlijke menstruatie (dysmenorroe)
• een urineweginfectie
• een virale infectie
• een zwangerschap en buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• eierstokcysten
• galkolieken (buikpijn door galsteen die galweg blokkeert)
• gastro-enteritis (maagdarminfectie) of spijsverteringsirritatie veroorzaakt door een virus
• kanker in het buikgebied
• pancreatitis (alvleesklierontsteking met buikpijn)
• peritonitis (buikvliesontsteking door infectie in buikholte)
• pylorusstenose (vernauwing van de maaguitgang)

Geassocieerde symptomen

Een gespannen buik treft één of beide kanten van het lichaam. Buikstijfheid gaat mogelijk geassocieerd met diverse milde tot vaak ernstige symptomen:

• bloed braken (hematemese)
• braken
• buikpijn
• constipatie
• diarree
• een acute buik (een abrupt pijnlijke buik)
• een anusbloeding
• een bleke huid
• een geelverkleuring van de huid of geelzucht
• een shock, die het gevolg is van een zeer lage bloeddruk
• een verlies van eetlust
• een vol gevoel na het eten van kleine hoeveelheden voedsel, of een vroege verzadiging
• een zwarte, teerachtige ontlasting (melena)
• een zwelling van de buik / verhoogde buikomtrek
• flauwvallen
• gas doorlaten uit het rectum
• gevoeligheid van de buik
• misselijkheid
• niet kunnen eten of drinken

Diagnose en onderzoeken

Contact met de arts
Een patiënt met een aangespannen buik waarbij ook andere symptomen optreden, bezoekt meteen een arts. De patiënt mag niet zelf een pijnstiller of medicatie innemen alvorens de arts te contacteren omdat het pijnpatroon hierdoor wijzigt en het voor de arts dan lastiger is om de exacte oorzaak te achterhalen van de stijve buik.

Vraaggesprek
De arts stelt eerst vragen over de symptomen zoals wanneer deze voor het eerst zijn opgetreden en ook welke andere tekenen tegelijkertijd aanwezig zijn (zoals buikpijn). De patiënt moet ook de pijn proberen te beschrijven (eigenschappen, duur, activiteiten en factoren die de pijn verbeteren of verergeren, …).

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit. Soms zet hij ook een gynaecologisch onderzoek en/of een rectaal onderzoek in.

• een bariumonderzoek van de maag en een bariumklysma van de darmen
• een bloedonderzoek
• een colonoscopie
• een CT-scan van de buik
• een gastroscopie
• een ontlastingsonderzoek
• een peritoneale lavage
• een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto)
• een röntgenfoto van de buik
• een urineonderzoek

Behandeling van buikstijfheid

De arts stelt eerst de diagnose van de buikstijfheid en behandelt de onderliggende oorzaak. Soms is het enkel nodig om de symptomen te bewaken of verlichten de klachten met zelfzorgmiddeltjes. Wanneer een bacteriële infectie aan de basis ligt van een gespannen buik, schrijft de arts antibiotica voor. Soms dient hij deze antibiotica intraveneus (via een ader) toe). De patiënt krijgt bij tekenen van uitdroging (door bijvoorbeeld de diarree en het braken) mogelijk last van uitdroging en dan is een intraveneuze vochttoediening noodzakelijk. In een aantal omstandigheden is een nasogastrische (voedings)buis nodig om voldoende voeding binnen te krijgen. Pijnstillers verlichten verder de pijn. Tot slot is soms chirurgie nodig om het onderliggend probleem te verhelpen, bijvoorbeeld bij een darmobstructie.

Complicaties van aangespannen buik

Wanneer een stijve buik onbehandeld blijft, leidt dit soms tot levensbedreigende complicaties. Door een buikinfectie komen bacteriën mogelijk in het bloed terecht (sepsis), waardoor de bloeddruk gevaarlijk laag wordt waardoor een septische shock tot stand komt. Voorts ontstaat soms ernstig bloedverlies, wat soms ook leidt tot de dood. Door uitdroging en een verstoorde elektrolytenbalans als gevolg van langdurig braken, ontstaan ook complicaties zoals gevaarlijke hartritmeproblemen, nierfalen of een shock.

Lees verder

• Acute buik: Plots ernstige buikpijn door aandoeningen
• Buikpijn: Veelvoorkomende oorzaken van pijn in buikstreek