Buikabces: Abces in buik door infectie, operatie, verwonding

Bij een abces is besmette vloeistof en pus aanwezig in een van tevoren niet bestaande holte in het lichaam. Abcessen zijn vooral op het lichaam te vinden (de huid), maar zijn ook mogelijk in het lichaam. Bij een buikabces, ook gekend als een "abdominaal abces", ontstaat een zak van pus achter de buikholte (waarin zich het merendeel van de spijsverteringsorganen bevinden), onder het diafragma (het middenrif) en in het buikgedeelte zelf. Buikabcessen vormen zich in of rond organen in de buikholte, zoals de lever, de alvleesklier en de nieren. Ze komen meestal door een bacteriële infectie, een operatie of een verwonding aan de buik tot ontwikkeling, al ontstaan ze soms ook spontaan. De meeste patiënten hebben constante buikpijn en koorts. Diverse beeldvormende onderzoeken bevestigen de diagnose. Het abces draineren, een operatie en antibiotica zijn mogelijke behandelingsmethoden.

• Epidemiologie van abdominaal abces
• Mechanisme
• Oorzaken van een abdominaal abces: Infectie, operatie of verwonding
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen van buikabces
• Alarmsymptomen bij buikabces
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling abcessen: Drainage, operatie en antibiotica
• Prognose abcessen in de buik
• Complicaties abdominale abcessen
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met een buikabces
• Volg het behandelplan van je arts nauwkeurig
• Let op tekenen van verergering van de infectie
• Zorg voor een gezond voedingspatroon voor een snel herstel
• Blijf goed gehydrateerd
• Beperk fysieke inspanning en geef je lichaam rust
• Houd het gebied rondom het abces schoon
• Wees alert op veranderingen in je ontlasting of urine
• Plan controlebezoeken voor controle
• Maak gebruik van pijnverlichting indien nodig
• Ondersteun je mentale gezondheid tijdens het herstel

Epidemiologie van abdominaal abces

Prevalentie van buikabcessen wereldwijd
De incidentie van buikabcessen varieert wereldwijd, afhankelijk van de gezondheidszorg, preventieve maatregelen en de prevalentie van onderliggende aandoeningen zoals darmaandoeningen. Buikabcessen komen vaak voor in landen met beperkte toegang tot medische voorzieningen, waar infecties en chirurgische complicaties minder goed beheerst worden. In ontwikkelde landen is de prevalentie lager dankzij verbeterde chirurgie, antibiotische profylaxe en snellere medische opvolging.

Invloed van onderliggende aandoeningen
Chronische aandoeningen zoals inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn en colitis ulcerosa) dragen significant bij aan het risico op buikabcessen. In Westerse landen, waar deze aandoeningen vaker voorkomen, neemt ook het risico op buikabcessen toe. Andere factoren, zoals een verzwakt immuunsysteem en diabetes, verhogen eveneens de kans op abcesvorming in de buikholte.

Demografische verschillen in voorkomen
Buikabcessen komen vaker voor bij volwassenen dan bij kinderen, waarbij de incidentie toeneemt met de leeftijd. Ouderen lopen een verhoogd risico vanwege een afname in immuunfunctie en een hogere kans op chirurgische ingrepen. Daarnaast wordt een hoger risico waargenomen bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door kanker of HIV-infectie.

Regionale variaties en risicogroepen
In sommige regio's met hoge besmettingsniveaus van bacteriële ziekten, zoals bepaalde delen van Zuid-Azië en Sub-Saharisch Afrika, is het risico op buikabcessen verhoogd. Dit wordt vaak versterkt door beperkte toegang tot gezondheidszorg en antibiotica. Daarnaast zijn patiënten die immunosuppressiva gebruiken en patiënten met diabetes wereldwijd risicogroepen voor de ontwikkeling van buikabcessen, ongeacht hun geografische locatie.

Trends en veranderingen in incidentie
Met de toenemende vergrijzing in veel landen, wordt verwacht dat de incidentie van buikabcessen zal toenemen. Ouderen hebben niet alleen een verhoogde kans op infecties, maar ondergaan ook vaker chirurgische ingrepen, wat de kans op complicaties zoals buikabcessen vergroot. Bovendien dragen verbeteringen in diagnostiek en beeldvormingstechnieken, zoals CT-scans, bij aan een toename in het aantal gedetecteerde buikabcessen, vooral kleinere of asymptomatische gevallen.

Mechanisme

Ontstaan van het buikabces
Een buikabces is een ophoping van pus in de buikholte die ontstaat als reactie op een infectie. Het lichaam probeert de infectie te isoleren door een omhulsel te vormen van bindweefsel rond de pus. Dit omhulsel voorkomt dat de infectie zich verspreidt, maar kan leiden tot pijn en zwelling in het getroffen gebied.

Infectieroute en betrokken bacteriën
Een buikabces ontstaat vaak door een bacteriële infectie, meestal veroorzaakt door darmbacteriën zoals Escherichia coli en Bacteroides fragilis. Deze bacteriën kunnen de buikholte binnendringen na een darminfectie, chirurgische ingreep of een perforatie van de darmwand. Het lichaam reageert hierop door ontstekingscellen naar het gebied te sturen, wat de pusvorming initieert.

Opruimingsproces van het lichaam
Het lichaam probeert een buikabces op te ruimen door ontstekingscellen en enzymen te sturen naar het geïnfecteerde gebied om de bacteriën te vernietigen. Echter, in gevallen waarin het abces te groot is of de infectie te verspreid, kan medische interventie nodig zijn. Het natuurlijke opruimproces van het lichaam kan soms onvoldoende zijn om een groot abces effectief te elimineren.

Oorzaken van een abdominaal abces: Infectie, operatie of verwonding

Buikabcessen zijn doorgaans het gevolg van een trauma (verwonding), een infectie of chirurgie in het buikgebied. Intra-abdominale abcessen (abcessen in de buik) ontwikkelen zich wanneer een orgaan scheurt of wanneer een infectie of ontsteking zich verspreidt, welke het gevolg is van een andere aandoening. Dergelijke aandoeningen omvatten

• appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm)
• een bekkeninfectie
• een inflammatoire darmaandoening
• de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies)
• diverticulitis (ontsteking van de uitstulpende zakjes op darmwand)
• een cholecystitis (ontsteking van galblaas met buikpijn, koorts en misselijkheid)
• een darmperforatie (gat in darm) als gevolg van kanker, zweren, of een letsel
• een eierstokontsteking
• een parasitaire infectie
• pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)

Vooral patiënten met een verzwakt immuunsysteem zijn vatbaar voor de ontwikkeling van één of meer abcessen in de buik.

Abcessen in het midden van de buik
Abcessen in het midden van de buik ontstaan vaak als gevolg van een gescheurd orgaan in het midden van het buikgebied, zoals de darmen of de appendix. Ook ziekten die de buikorganen aantasten zoals het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie), veroorzaken soms abcessen in het midden van de buik. Een geïnfecteerde wonde in het gebied leidt tot slot ook tot de vorming van een abces.

Onder het middenrif
Abdominale abcessen ontwikkelen zich onder het middenrif wanneer besmette vloeistof in het gebied terechtkomt. Dit is normaal gesproken het gevolg van een inwendig letsel of een gescheurd orgaan.

Achter de buikholte
Retroperitoneale abcessen zijn abcessen die zich achter de buikholte, of op of achter het buikvlies bevinden. Het peritoneum is het vlies dat de buikorganen en de holte bedekt. Abcessen vormen zich wanneer de omliggende organen ontstoken of geïnfecteerd zijn.

Risicofactoren

Chirurgische ingrepen in de buikholte
Patiënten die een operatie aan de buik hebben ondergaan, lopen een verhoogd risico op een buikabces, vooral als de ingreep complicaties heeft zoals infectie of lekkage van darminhoud. Het risico stijgt bij ingrepen aan de darmen, maag of galblaas, omdat hierbij vaak bacteriën betrokken zijn die abcessen kunnen veroorzaken.

Darmperforatie of darmobstructie
Een perforatie van de darmwand door een trauma, ontsteking, of medische ingreep kan bacteriën in de buikholte brengen, wat kan leiden tot de vorming van een abces. Darmobstructies kunnen ook de doorbloeding verstoren en zo de kans op infectie verhogen, wat een buikabces kan veroorzaken.

Chronische ontstekingsziekten
Chronische ontstekingsziekten zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa verhogen het risico op buikabcessen. Deze aandoeningen kunnen zweren of perforaties in de darmwand veroorzaken, wat de bacteriële toegang tot de buikholte vergemakkelijkt en de kans op infecties en abcesvorming vergroot.

Verzwakt immuunsysteem
Een verzwakt immuunsysteem door ziekten zoals HIV/AIDS, kanker of het gebruik van immunosuppressiva verhoogt het risico op infecties en buikabcessen. Patiënten met een verzwakt immuunsysteem kunnen bacteriën minder effectief bestrijden, waardoor de kans op een abces toeneemt.

Risicogroepen

Ouderen
Ouderen hebben een hoger risico op buikabcessen door verminderde immuunrespons en vaker voorkomende chirurgische ingrepen. Bij ouderen is het herstelproces trager, wat de kans op postoperatieve infecties en de vorming van abcessen vergroot.

Patiënten met een chronische darmaandoening
Patiënten met aandoeningen zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa lopen een hoger risico op buikabcessen door de inflammatoire processen en de neiging tot het vormen van darmperforaties. Deze patiënten dienen regelmatig gecontroleerd te worden om complicaties, waaronder abcesvorming, vroegtijdig op te sporen.

Patiënten die immunosuppressiva gebruiken
Mensen die immunosuppressieve medicatie gebruiken, bijvoorbeeld na een orgaantransplantatie of bij auto-immuunziekten, lopen een verhoogd risico op buikabcessen. De medicatie onderdrukt het immuunsysteem, waardoor infecties sneller kunnen ontstaan en het lichaam minder goed in staat is deze te bestrijden.

Diabetici
Patiënten met diabetes hebben een verhoogd risico op infecties en slechte wondgenezing, wat kan bijdragen aan de vorming van buikabcessen. Door hoge bloedsuikerspiegels kan het immuunsysteem verzwakken, wat leidt tot een verhoogde vatbaarheid voor bacteriële infecties en abcesvorming in de buikholte.

Symptomen van buikabces

Algemene symptomen van abdominale abcessen omvatten buikpijn en zich niet lekker voelen. Als er een infectie aanwezig is, ontwikkelt de patiënt ook nog volgende symptomen: gewichtsverlies (door verlies van eetlust), koorts, misselijkheid of braken, zwakte, hoesten en rillingen. Afhankelijk van de grootte en locatie van het buikabces, ontstaan soms nog bijkomende symptomen zoals:

• diarree (meestal een symptoom van een bekkenabces)
• een scherpe of doffe pijn in het gebied van het abces
• een gezwollen buik
• lage rugpijn (vaak achter het buikabces, wat verergert bij het bewegen van de heupen)
• pijn aan de rechterkant van de buik (symptoom van een leverabces)
• pijn op de borst of in de schouder

Alarmsymptomen bij buikabces

Een abdominaal abces kan leiden tot ernstige complicaties als het niet tijdig wordt behandeld. Alarmsymptomen die directe medische aandacht vereisen zijn:

• Hevige buikpijn die plotseling optreedt of snel verergert
• Hoge koorts boven 39°C, vooral in combinatie met koude rillingen
• Plotselinge verslechtering van de algehele toestand
• Ernstige misselijkheid en braken
• Geelzucht (gele verkleuring van de huid en ogen), wat kan duiden op leverbetrokkenheid

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Een volledig bloedonderzoek is noodzakelijk. Een hoog aantal witte bloedcellen wijst op een infectie of de aanwezigheid van een abces. Beeldvormende onderzoeken zijn nodig om de juiste diagnose te maken. Deze omvatten een röntgenfoto, een CT-scan of een MRI-scan. Een abdominale echografie is daarnaast ook nuttig. Dit onderzoek maakt gebruik van hoogfrequente geluidsgolven om beelden van organen in de buik in beeld te brengen. Soms is een vloeistofmonster nodig zodat de arts in staat is om het abces microscopisch te onderzoeken. De werkwijze van de naaldaspiratie (het verkrijgen van een vloeistofmonster) is afhankelijk van de locatie van het abces.

Differentiële diagnose
Sommige aandoeningen hebben een spectrum van symptomen die gelijkaardig zijn aan deze van buikabcessen. De differentiële diagnoses omvatten daarom volgende aandoeningen:

• inflammatoire darmaandoening
• langdurige ileus (gestopte darmbewegingen met verstopping van darmen)
• onverklaarbare postoperatieve koorts
• persistente tachycardie (aanhoudende versnelde hartslag)

Behandeling abcessen: Drainage, operatie en antibiotica

Drainage
De arts draineert een buikabces. Hij voert met andere woorden het pus af met een naald. Meestal voert de arts deze procedure uit met de hulp van een CT-scan of echografie. De arts trekt de spuit omhoog om al het vocht te verwijderen. Na het draineren van de abces, stuurt de arts nog een vloeistofmonster naar het laboratorium voor verdere analyse. Hierdoor weet hij goed welke antibiotica de patiënt nodig heeft.

Operatie
Soms is een operatie onder algehele narcose nodig met name:

• als het abces moeilijk te bereiken is met een naald
• voor het reinigen van het abces
• wanneer een orgaan is gescheurd

De chirurg maakt eerst een snede in de buik om op zoek te gaan naar het abces. Daarna reinigt hij het abces en plaatst hij een drain zodat het pus kan weglopen. De drain blijft meestal enkele dagen tot weken aanwezig totdat het abces geneest. Meestal schrijft de arts antibiotica voor voor de behandeling van de infectie die het abces veroorzaakt. Tevens voorkomt antibiotica een infectie door de drainage. Aanvankelijk krijgt de patiënt intraveneus antibiotica toegediend, maar later gaat hij over naar antibioticatabletten. Hij neemt alle voorgeschreven medicatie in totdat de verpakking leeg is, zelfs al voelt hij zich goed.

Prognose abcessen in de buik

De vooruitzichten zijn verschillend per patiënt, afhankelijk van de algehele gezondheid van de patiënt en de ernst en uitgebreidheid van de abcessen. Meestal bieden antibiotica en drainage een goed effect en verspreiden de abdominale abcessen zich niet verder. Soms komt een abces echter wel terug.

Complicaties abdominale abcessen

Complicaties omvatten een terugkerend abces, een abces waarvan de arts het vocht niet volledig kan afvoeren (onvolledige abcesdrainage), een infectie die zich verspreidt naar andere lichaamsdelen. Af en toe resulteert een buikabces eveneens in het Wernicke Korsakov-syndroom (schade aan hersenen met afwijkingen aan ogen, lopen en cognitie).

Preventie

Hoewel het niet altijd mogelijk is om een abdominaal abces te voorkomen, kunnen enkele maatregelen het risico verminderen:

• Een goede wondverzorging en hygiëne na een buikoperatie
• Vermijden van infecties door tijdige behandeling van buikklachten
• Regelmatige medische controles bij patiënten met chronische buikziekten
• Snelle behandeling van infecties in het abdominale gebied om verspreiding te voorkomen
• Versterken van het immuunsysteem door een gezonde levensstijl en eventueel vaccinaties

Praktische tips voor het omgaan met een buikabces

Een buikabces is een met pus gevulde ophoping die zich vormt in de buik door een infectie. Het kan een serieuze aandoening zijn die onmiddellijke medische aandacht vereist, omdat het kan leiden tot ernstige complicaties. Het is belangrijk om te weten hoe je met een buikabces om kunt gaan om het herstelproces te ondersteunen en verdere gezondheidsproblemen te voorkomen. Hier volgen enkele praktische tips voor het omgaan met een buikabces.

Volg het behandelplan van je arts nauwkeurig

De behandeling van een buikabces begint vaak met antibiotica om de infectie te bestrijden. In sommige gevallen kan een operatie noodzakelijk zijn om het abces te draineren. Het is essentieel dat je het behandelplan van je arts strikt volgt, inclusief het innemen van voorgeschreven antibiotica en het naleven van eventuele richtlijnen voor nazorg na een ingreep. Het opvolgen van de medische aanbevelingen zorgt ervoor dat de infectie niet terugkomt en dat het herstel soepel verloopt.

Let op tekenen van verergering van de infectie

Als je merkt dat de symptomen verergeren, zoals toenemende pijn in de buik, koorts, misselijkheid of braken, neem dan direct contact op met je arts. Dit kan wijzen op een complicatie, zoals de verspreiding van de infectie of een niet volledig afgevoerd abces. Het vroegtijdig signaleren van problemen kan ernstige gevolgen voorkomen en ervoor zorgen dat je snel de juiste zorg krijgt.

Zorg voor een gezond voedingspatroon voor een snel herstel

Een evenwichtig voedingspatroon is cruciaal voor je herstel, vooral als je lichaam tegen een infectie vecht. Eet voedsel dat rijk is aan vitaminen, mineralen en eiwitten om je immuunsysteem te ondersteunen. Voedingsmiddelen zoals groenten, fruit, magere eiwitten en volkorenproducten kunnen bijdragen aan een sneller herstel. Vermijd vetrijke of zware maaltijden die je spijsvertering kunnen belasten, vooral als je symptomen zoals misselijkheid of braken hebt.

Blijf goed gehydrateerd

Hydratatie is essentieel voor je herstel. Drink voldoende water, tenzij je arts je anders adviseert. Voldoende vocht helpt om je lichaam te ondersteunen bij het afvoeren van afvalstoffen en zorgt ervoor dat je lichaam goed functioneert tijdens het herstelproces. Het kan ook helpen bij het verlichten van eventuele symptomen van uitdroging, zoals een droge mond of vermoeidheid, die kunnen optreden door de infectie of de behandeling ervan.

Beperk fysieke inspanning en geef je lichaam rust

Na een operatie om het buikabces te behandelen of tijdens het herstel van de infectie is het belangrijk om zware lichamelijke activiteiten te vermijden. Rust is cruciaal voor het herstel van je lichaam. Forceer jezelf niet om te snel weer te gaan werken of zware taken uit te voeren. Geef je lichaam de tijd om te genezen. Lichte activiteiten, zoals wandelen, kunnen mogelijk wel, maar overleg met je arts over de intensiteit van de activiteiten die voor jou geschikt zijn.

Houd het gebied rondom het abces schoon

Als het abces nog niet is gedraineerd of als je een drain hebt, is het belangrijk om de huid rondom de wond goed schoon te houden om verdere infecties te voorkomen. Volg de instructies van je arts voor wondverzorging en zorg ervoor dat je het gebied dagelijks schoonmaakt met een steriele oplossing en droge gaasjes gebruikt om te voorkomen dat bacteriën in de wond komen. Als je drainage hebt, zorg dan dat je deze goed onderhoudt zoals voorgeschreven door je arts.

Wees alert op veranderingen in je ontlasting of urine

Tijdens het herstel van een buikabces kunnen veranderingen in je ontlasting of urine optreden als gevolg van de infectie of de behandeling. Let op tekenen van bloeding, diarree, pijn bij het urineren, of veranderingen in de frequentie van je stoelgang. Dit kan duiden op complicaties zoals een darmperforatie of een urineweginfectie. Als je deze symptomen ervaart, neem dan onmiddellijk contact op met je arts.

Plan controlebezoeken voor controle

Na de behandeling van een buikabces is het belangrijk om regelmatig vervolgafspraken te plannen bij je arts om ervoor te zorgen dat de infectie volledig is genezen. Dit kan inhouden dat je bloedtesten laat uitvoeren of dat je arts je buik zorgvuldig onderzoekt om ervoor te zorgen dat er geen nieuwe abcessen ontstaan. Opvolging is belangrijk om te voorkomen dat de infectie terugkomt of zich verspreidt naar andere delen van het lichaam.

Maak gebruik van pijnverlichting indien nodig

Buikabcessen kunnen gepaard gaan met hevige pijn, vooral als het abces groot is of druk uitoefent op omliggende weefsels. Overleg met je arts over geschikte pijnstillers voor jouw situatie. Vaak worden paracetamol of niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's) voorgeschreven om pijn te verlichten. Vermijd het gebruik van pijnstillers die schadelijk kunnen zijn voor je nieren of maag, zoals bepaalde NSAID's, zonder eerst advies van je arts in te winnen.

Ondersteun je mentale gezondheid tijdens het herstel

Het omgaan met een buikabces en het herstel daarvan kan zowel fysiek als emotioneel zwaar zijn. Het kan zijn dat je je gestrest, angstig of zelfs depressief voelt tijdens het proces. Het is belangrijk om steun te zoeken bij familie, vrienden of een therapeut om met deze emoties om te gaan. Zelfzorgtechnieken, zoals meditatie of ademhalingsoefeningen, kunnen ook helpen om de stress te verminderen en je herstelproces te ondersteunen.

Lees verder

• Abces (zakje met pus door bacteriële infectie) afvoeren
• Abces in huid of lichaam: Pus door infectie met bacteriën