Ileus: Gestopte darmbewegingen met verstopping van darmen

Een ileus is een aandoening waarbij de darmbewegingen gestopt zijn. De darmen kunnen het voedsel niet op de normale manier doorlaten, hetgeen vaak optreedt na een buikoperatie maar ook bij andere aandoeningen en omgevingsfactoren. Deze ernstige aandoening snijdt onbehandeld de bloedtoevoer naar de darmen af, waardoor het darmweefsel afsterft. Hierdoor ontstaat een ernstig darmtrauma of een levensbedreigende infectie van de buikholte. Het is essentieel om snel medische hulp te zoeken zodra de symptomen verschijnen. Aanpassingen in de medicatie of voeding en soms een operatie zijn nodig voor het behandelen van een ileus. De vooruitzichten zijn tot slot over het algemeen goed.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Gestopte darmbewegingen
• Buikoperatie
• Infecties en aandoeningen
• Risicofactoren van ileus
• Symptomen
• Ileus versus darmobstructie
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van verstopping van darmen
• Ileus na operatie
• Voedingsaanpassingen
• Medicatie
• Chirurgie
• Prognose van darmaandoening
• Complicaties
• Infectie
• Necrose
• Preventie
• Praktische tips voor het leven met ileus
• Zorg voor een vezelrijk voedingspatroon en blijf goed gehydrateerd
• Raadpleeg een arts bij buikpijn of verstoorde darmbewegingen
• Verkort de belasting op de darmen
• Misvattingen rond ileus
• Ileus wordt altijd veroorzaakt door een lichamelijke blokkade
• Alle vormen van ileus vereisen een operatie
• Ileus veroorzaakt altijd hevige buikpijn
• Ileus wordt altijd gevolgd door ernstige complicaties
• Voedingsaanpassingen kunnen ileus volledig genezen
• Ileus komt altijd voor bij oudere volwassenen
• Medicatie is altijd de enige behandelingsoptie voor ileus
• Ileus is altijd een levensbedreigende aandoening

Epidemiologie

Ileus is een aandoening die kan optreden bij mensen van alle leeftijden, maar komt vaker voor bij ouderen en bij mensen die recent een abdominale operatie hebben ondergaan. Het is een relatief veelvoorkomende oorzaak van buikpijn en verstopping, met een prevalentie die toeneemt met de leeftijd en bij patiënten met bepaalde medische aandoeningen of na chirurgische ingrepen.

Oorzaken: Gestopte darmbewegingen

De darmbewegingen (peristaltiek) zorgen er voor dat voedsel door de darmen kan reizen. Bij een ileus is de peristaltiek gestopt en kunnen voedseldeeltjes, gas en vloeistoffen niet meer door het spijsverteringskanaal reizen. Blijft de patiënt eten, dan hopen de voedseldeeltjes zich op, hetgeen leidt tot een gedeeltelijke of volledige verstopping van de darmen (darmobstructie).

Buikoperatie

Meestal ontstaat een ileus na een buikoperatie of operatie aan het bekkengebied. De normale peristaltiek komt namelijk langzaam terug na de operatie. Ook is het mogelijk dat medicatie die de arts voorschrijft na de operatie, de darmbeweging aantast. Postoperatieve littekens veroorzaken eveneens soms een verstopping.

Sommige geneesmiddelen die spieren en zenuwen in het spijsverteringskanaal aantasten zijn onder meer:

• anticholinergica (medicijnen die vele aandoeningen behandelen zoals blaasproblemen, COPD (chronisch obstructief longlijden) en de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• calciumkanaalblokkers (medicijnen die de arts voorschrijft bij hartafwijkingen)
• opioïde pijnstillende medicijnen

Infecties en aandoeningen

Andere oorzaken van een ileus zijn infecties en aandoeningen van de spieren en zenuwen, zoals:

• appendicitis (ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm)
• darmkanker
• de ziekte van Crohn
• de ziekte van Parkinson
• diverticulitis
• een buikinfectie
• een longziekte
• een nierziekte
• een verminderde bloedtoevoer naar de darmen
• elektrolytenstoornis (zoals een laag kaliumgehalte in het bloed)
• gastro-enteritis (buikgriep: infectie met een bacterie of een virus)
• intussusceptie: Hierbij is een deel van de darm in zichzelf geschoven (net zoals het sluiten van een telescoop); dit komt vaak voor bij kinderen

Risicofactoren van ileus

Enkele factoren die het risico op een ileus verhogen, zijn:

• bloedvergiftiging (sepsis)
• een darmaandoening zoals het prikkelbaredarmsyndroom, de ziekte van Crohn of diverticulitis
• een darmletsel
• een elektrolytenstoornis
• een geschiedenis van radiotherapie nabij de buik
• een oudere leeftijd
• een perifere vaatziekte
• erg snel afvallen

Symptomen

Een ileus veroorzaakt mogelijk een acute buik hetgeen gepaard gaat met volgende mogelijke tekenen:

• buikkrampen
• buikpijn
• braken
• constipatie, of kleine hoeveelheden waterige ontlasting passeren
• een opgeblazen of gezwollen buik
• een slechte adem (halitose)
• een verlies van eetlust
• een vol gevoel
• het onvermogen om een wind te laten
• maagkrampen
• maagpijn
• misselijkheid

Ileus versus darmobstructie

Een ileus en een darmobstructie zijn niet volledig hetzelfde, hoewel beiden gelijkaardige symptomen vertonen. Een ileus is namelijk het gevolg van spier- of zenuwproblemen waardoor de peristaltiek gestopt is. Bij een darmobstructie (darmverstopping) is er een fysieke blokkade in het spijsverteringskanaal. Een paralytische ileus veroorzaakt echter mogelijk een fysieke blokkade door een opeenhoping van voedsel in de darmen. Hierbij ontstaat een verlamming (paralyse) van de darm.

Andere oorzaken voor een darmobstructie zijn onder andere:

• dikkedarmkanker
• diverticulitis (ontstoken divertikels = uitstulpingen in het spijsverteringskanaal)
• een hernia
• fecale impactie (vastzitten droge en harde brok ontlasting)
• gebieden van fibreus weefsel die zich vormen na de operatie (intestinale verklevingen)
• inflammatoire darmaandoeningen

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van ileus kunnen ernstige buikpijn, opgeblazen gevoel, misselijkheid, braken, en het ontbreken van normale darmbewegingen omvatten. Bij een complete obstructie kunnen symptomen verergeren, met tekenen van uitdroging en een verminderde algemene toestand. Het is belangrijk om medische hulp te zoeken bij aanhoudende of ernstige symptomen.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Voor het diagnosticeren van een ileus, bevraagt de arts de patiënt eerst over de aanwezige klachten en doorloopt hij ook de volledige medische voorgeschiedenis. De arts wenst bovendien informatie inzake:

• de chirurgische geschiedenis
• de huidige of vroegere medische aandoeningen
• het medicatiegebruik

Vervolgens voert de arts een lichamelijk onderzoek uit waarbij hij kijkt naar tekenen van zwelling of pijn in de buik. De arts gebruikt een stethoscoop om te luisteren naar de darmgeluiden. Die ‘luisteronderzoek’ staat in medische termen bekend als ‘auscultatie’. Afwezige (paralytische ileus) of overmatig actieve (mechanische ileus) darmgeluiden wijzen mogelijk op een ileus, maar beeldvormende onderzoeken zijn meestal nodig om een diagnose te bevestigen.

Diagnostisch onderzoek
Beeldvormende onderzoeken lokaliseren een ileus. De arts zet een röntgenfoto, echografie of CT-scan van de buik in. Ook is soms nog een lucht- bariumklysma nodig. De arts plaatst lucht of vloeibaar barium in de dikke darm via het rectum en neemt vervolgens röntgenfoto's van de buik.

Behandeling van verstopping van darmen

De behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak van ileus. Meestal bestaat de behandeling uit:

• een afwachtend beleid
• voedingsaanpassingen
• medicijnen nemen of aanpassen
• een operatie

Ileus na operatie

Wanneer ileus optreedt na een operatie, is de patiënt na enkele dagen hersteld. Paralytische ileus verdwijnt meestal wanneer een patiënt wijzigingen aanbrengt in de medicatie. Vaak is een ziekenhuisopname nodig totdat de problemen volledig verholpen zijn. De patiënt krijgt dan:

• intraveneuze (via een ader) vochttoediening om uitdroging te voorkomen
• nasogastrische decompressie (een buisje zuigt materiaal weg dat een patiënt anders zou kunnen overgeven)
• pijnstillers

Voedingsaanpassingen

Aandoeningen zoals de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn) en diverticulitis leiden tot een gedeeltelijke darmblokkering. Sommige darmmaterialen gaan dan door de darm, maar niet alles. Een vezelarme voeding consumeren is dan aanbevolen zodat de patiënt gemakkelijker ontlasting kan krijgen. De patiënt mag maar beperkt volkoren voedsel, rauwe groenten en noten eten.

Medicatie

Een paralytische ileus die resulteert uit medicatiegebruik, is vaak eenvoudig te verhelpen door een ander medicijn te nemen om de darmbeweging te stimuleren. Soms adviseert de arts om te stoppen met de medicatie die de ileus veroorzaakt.

Chirurgie

Bij een ernstige darmverstopping of wanneer voedingsrichtlijnen en medicijnen niet werken, is een operatie vereist. De arts verwijdert de blokkering of repareert of verwijdert het beschadigde deel van de darm. Voor ouderen of patiënten met darmkanker is de uitgebreide operatie mogelijk niet geschikt. Zij krijgen mogelijk een stent (buisje) om de darm open te houden en de darmmaterialen gemakkelijker door te laten. Soms moet de arts een hele darm verwijderen waarna de arts een stoma / colostoma (kunstmatige opening in dikke darm) plaatst. Hierbij maakt de arts een opening in de buik (stoma) waardoor ontlasting uit de darm kan overgaan in een zakje. De patiënt is namelijk hierdoor in staat om een gezond leven te leiden, al vereist een stoma wel de nodige verzorging.

Prognose van darmaandoening

De prognose van ileus hangt af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. Veel patiënten herstellen volledig na het verhelpen van de obstructie, hoewel complicaties zoals terugkerende obstructies mogelijk zijn. Bij ernstige of langdurige gevallen kan de prognose minder gunstig zijn, vooral als er sprake is van bijkomende gezondheidsproblemen.

Complicaties

Wanneer de arts ileus niet diagnosticeert en behandelt, ontstaan mogelijk levensbedreigende complicaties.

Infectie

In de darmen bevinden zich bacteriën. Wanneer deze terechtkomen in de buikholte, ontstaat peritonitis (buikvliesontsteking). Peritonitis veroorzaakt mogelijk sepsis (wijdverspreide bloedbaaninfectie) die mogelijk dodelijke gevolgen heeft.

Necrose

Necrose (weefselsterfte) treedt op wanneer het bloed niet tot de darmen geraakt, waardoor het darmweefsel afsterft en verzwakt. Een zwakke darmwand gaat sneller scheuren, waardoor de darminhoud naar buiten lekt.

Preventie

Preventie van ileus kan omvatten het minimaliseren van risicofactoren zoals het vermijden van onnodige abdominale chirurgie en het zorgvuldig beheren van geneesmiddelen die de darmmotiliteit beïnvloeden. Regelmatige controle van patiënten met een verhoogd risico op ileus en het tijdig behandelen van onderliggende aandoeningen kan ook helpen om de incidentie van ileus te verlagen.

Praktische tips voor het leven met ileus

Ileus is een aandoening waarbij de darmbewegingen worden belemmerd, wat kan leiden tot verstopping, buikpijn en een opgeblazen gevoel. Het is belangrijk om snel te handelen bij de eerste tekenen van ileus, aangezien het een ernstige aandoening kan zijn die medische interventie vereist.

Zorg voor een vezelrijk voedingspatroon en blijf goed gehydrateerd

Een vezelrijk voedingspatroon helpt de darmbewegingen te bevorderen en kan helpen bij het voorkomen van obstipatie. Zorg ervoor dat je voldoende groenten, fruit en volkoren producten eet. Daarnaast is het belangrijk om goed gehydrateerd te blijven, aangezien vocht de spijsvertering ondersteunt en helpt om de darmen soepel te houden.

Raadpleeg een arts bij buikpijn of verstoorde darmbewegingen

Als je buikpijn hebt die niet verdwijnt, of als je merkt dat je darmbewegingen verstoord zijn (bijvoorbeeld geen ontlasting of hevige verstopping), neem dan onmiddellijk contact op met je arts. Ileus kan veroorzaakt worden door verschillende onderliggende aandoeningen, zoals verklevingen, tumoren of andere darmaandoeningen, die medische behandeling vereisen.

Verkort de belasting op de darmen

Probeer zware maaltijden te vermijden en eet kleinere porties gedurende de dag. Dit helpt om de darmen minder te belasten. Vermijd vetrijke en moeilijk verteerbare voedingsmiddelen, die de darmen kunnen verzwaren en verergeren. Ook het verminderen van stress kan een positieve invloed hebben op je darmfunctie.

Misvattingen rond ileus

Ileus is een aandoening waarbij de darmfunctie verstoord is, wat leidt tot een blokkade in het spijsverteringsstelsel. Veel misvattingen bestaan over de oorzaken, symptomen en behandelingen van ileus. Het is essentieel dat patiënten goed geïnformeerd worden over de aandoening om onterecht paniek of verkeerd begrip te voorkomen.

Ileus wordt altijd veroorzaakt door een lichamelijke blokkade

Een veelvoorkomende misvatting is dat ileus altijd wordt veroorzaakt door een fysieke blokkade in de darmen, zoals een verstopping. Dit is echter niet altijd het geval. Er zijn verschillende soorten ileus, en sommige worden veroorzaakt door een vertraagde darmbeweging in plaats van door een fysieke obstructie. Dit type ileus wordt vaak aangeduid als paralytisch ileus, waarbij de darmspieren tijdelijk niet goed functioneren. Het kan ook voorkomen als gevolg van ontstekingen, infecties of het gebruik van bepaalde medicijnen, waaronder medicijnen. Daarom is het belangrijk om de oorzaak van ileus nauwkeurig te diagnosticeren, omdat de behandeling afhangt van de specifieke oorzaak.

Alle vormen van ileus vereisen een operatie

Er bestaat de misvatting dat een operatie altijd noodzakelijk is bij ileus. Dit is niet waar, aangezien veel gevallen van ileus op andere manieren behandeld kunnen worden. In sommige gevallen, zoals bij een paralytisch ileus, kan de aandoening vanzelf verbeteren zonder chirurgische ingreep, vooral als de oorzaak tijdelijk is, zoals na een operatie of het gebruik van bepaalde medicijnen. Bij andere vormen van ileus, zoals een mechanische obstructie, kan een operatie wel noodzakelijk zijn. De behandeling varieert dus afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de aandoening. Het is belangrijk om met een arts samen te werken om de juiste behandeling te bepalen.

Ileus veroorzaakt altijd hevige buikpijn

Veel patiënten denken dat ileus altijd gepaard gaat met hevige buikpijn. Hoewel buikpijn inderdaad een veelvoorkomend symptoom is, kan de intensiteit van de pijn variëren. Sommige patiënten ervaren alleen een opgeblazen gevoel of milde ongemakken. In andere gevallen kan de pijn veel ernstiger zijn, vooral als de oorzaak een blokkade is die de darm afsluit. De pijn is vaak gerelateerd aan de beweeglijkheid van de darmen, en niet iedereen zal last hebben van dezelfde mate van ongemak. Andere symptomen, zoals misselijkheid, braken en een opgeblazen gevoel, kunnen ook optreden, maar de mate van pijn verschilt per patiënt. Pijn is dus niet altijd het belangrijkste symptoom.

Ileus wordt altijd gevolgd door ernstige complicaties

Er is de misvatting dat elke vorm van ileus zal leiden tot ernstige complicaties, zoals darmperforatie of infecties. Dit is niet altijd het geval. Veel gevallen van ileus kunnen worden beheerd met conservatieve behandelingen, zoals het aanpassen van het voedingspatroon, het stoppen van medicijnen die de darmfunctie belemmeren, of het gebruik van medicatie die de darmbewegingen stimuleert. Zelfs in gevallen van ernstige ileus, waar een operatie nodig kan zijn, kunnen complicaties vaak worden voorkomen door tijdige en juiste medische interventie. De prognose hangt sterk af van de oorzaak en hoe snel de aandoening wordt behandeld.

Voedingsaanpassingen kunnen ileus volledig genezen

Hoewel een evenwichtig voedingspatroon een belangrijke rol speelt in het herstellen van de darmfunctie, kunnen voedingsaanpassingen niet alle gevallen van ileus genezen. Het idee dat het veranderen van je voedingspatroon alleen de oplossing is, is een misvatting. Voedingsaanpassingen kunnen helpen bij het verlichten van symptomen, zoals obstipatie, en kunnen bijdragen aan de algehele gezondheid van de darmen, maar bij ileus is het vaak nodig om meer gerichte behandelingen te ondergaan, zoals medicatie of zelfs een operatie, afhankelijk van de oorzaak van de aandoening. Het is belangrijk om het advies van een arts te volgen in plaats van te vertrouwen op voedingsaanpassingen alleen.

Ileus komt altijd voor bij oudere volwassenen

Er is de misvatting dat ileus voornamelijk voorkomt bij ouderen. Hoewel ileus vaker voorkomt bij ouderen vanwege de afname van de darmfunctie met de leeftijd, kan het ook jongere mensen treffen. Ileus kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, zoals buikoperaties, infecties, bepaalde medicijnen of ondervoeding, die niet leeftijdsgebonden zijn. Jonge volwassenen kunnen ook een verhoogd risico lopen, vooral als ze lijden aan aandoeningen zoals darmziekten, zoals de ziekte van Crohn of een opgeblazen gevoel door andere aandoeningen.

Medicatie is altijd de enige behandelingsoptie voor ileus

Een andere misvatting is dat medicatie altijd de enige behandelingsoptie is voor ileus. Terwijl medicijnen, zoals laxeermiddelen of geneesmiddelen die de darmbewegingen stimuleren, nuttig kunnen zijn, zijn ze niet de enige benadering. In sommige gevallen kan het veranderen van de voedingskeuzes en het stimuleren van de lichaamsbeweging ook helpen om de darmfunctie te herstellen. Daarnaast kunnen eenvoudige interventies, zoals het corrigeren van elektrolyten of het behandelen van onderliggende infecties, effectiever zijn dan medicatie alleen. De behandeling van ileus vereist vaak een holistische benadering, waarbij medische professionals de onderliggende oorzaak bepalen en de juiste behandeling voorstellen.

Ileus is altijd een levensbedreigende aandoening

Hoewel ileus een ernstige aandoening kan zijn, vooral als het niet tijdig wordt behandeld, is het niet altijd levensbedreigend. De ernst van de aandoening varieert van mild tot ernstig, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de snelheid waarmee de patiënt medische hulp zoekt. Vroegtijdige diagnose en behandeling kunnen vaak ernstige complicaties, zoals darmperforatie of infecties, voorkomen. Veel patiënten herstellen goed van ileus, vooral wanneer het op tijd wordt aangepakt met de juiste medische zorg.

Lees verder

• Darmobstructie: Verstopping in darm met buikpijn en braken
• Darmobstructie: Operatie in buik na verstopping in darmen
• Darmgeluiden: Geluiden in darmen tijdens spijsvertering