Buitenbaarmoederlijke zwangerschap: Oorzaken en symptomen

Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is een zwangerschap die zich buiten de baarmoeder (uterus) bevindt. Dit vindt meestal, maar niet altijd, in een eileider plaats. Deze zwangerschap, die levensbedreigend is voor de moeder, heeft enkele oorzaken en risicofactoren. Het is belangrijk om vroege tekens te herkennen om een zo effectief mogelijke behandeling met een geneesmiddel of chirurgische ingreep in te zetten. Wanneer het embryo zich namelijk buiten de baarmoeder ontwikkelt en de eileider scheurt, ontstaan ernstige complicaties en zelfs de dood. Een snelle behandeling is dan ook nodig om het leven van de moeder te redden, maar ook om het risico op een succesvolle volgende zwangerschap te verhogen.

• Synoniemen buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• Normale zwangerschap versus baarmoederlijke zwangerschap
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Embryo groeit in foute plaats
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Locatie ectopische zwangerschap: Meestal in eileiders
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicijn of chirurgie
• Prognose van ectopische zwangerschap
• Complicaties
• Preventie van zwangerschapscomplicatie

Synoniemen buitenbaarmoederlijke zwangerschap

Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• ectopische zwangerschap
• gravitas extrauterina
• paracyesis

Normale zwangerschap versus baarmoederlijke zwangerschap

Een normale zwangerschap vindt plaats wanneer de bevruchte eicel zich in de baarmoeder inplant en daar verder ontwikkelt. Dit proces verloopt meestal zonder complicaties, waarbij de baarmoeder als de ideale omgeving fungeert voor de groei en ontwikkeling van de foetus. In tegenstelling tot een baarmoederlijke zwangerschap, vindt een buitenbaarmoederlijke zwangerschap plaats wanneer de bevruchte eicel zich buiten de baarmoeder inplant, vaak in de eileiders. Dit kan ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken voor de moeder en vereist vaak medische interventie.

Normale zwangerschap

Tijdens een normale zwangerschap vindt de bevruchting plaats in de eileider, waarna de bevruchte eicel naar de baarmoeder reist. De eicel implantateert zich vervolgens in de baarmoederwand en begint te ontwikkelen. De baarmoeder biedt de juiste omgeving voor de groei van de embryo en later de foetus, met behulp van voedingsstoffen, zuurstof en andere noodzakelijke elementen uit het bloed van de moeder. De baarmoeder is goed voorbereid om de foetus te ondersteunen door hormonale veranderingen die de zwangerschap mogelijk maken.

Baarmoederlijke zwangerschap versus buitenbaarmoederlijke zwangerschap

In tegenstelling tot een normale zwangerschap, waar de bevruchte eicel zich in de baarmoeder inplant, vindt bij een buitenbaarmoederlijke zwangerschap de implantatie plaats buiten de baarmoeder, vaak in de eileider. Dit kan leiden tot ernstige complicaties, aangezien de eileiders niet de ruimte of de juiste omgeving bieden voor de ontwikkeling van de foetus. In veel gevallen kan een buitenbaarmoederlijke zwangerschap niet doorgaan en moet deze worden beëindigd om de gezondheid van de moeder te beschermen.

Epidemiologie

Buitenbaarmoederlijke zwangerschappen komen wereldwijd voor, met een incidentie van ongeveer 1-2% van alle zwangerschappen. De prevalentie is iets hoger in landen waar toegang tot gezondheidszorg beperkt is, of waar risicofactoren voor buitenbaarmoederlijke zwangerschappen meer aanwezig zijn. De incidentie varieert echter afhankelijk van de risicogroepen en andere epidemiologische factoren zoals de aanwezigheid van infecties of eerdere bekkenchirurgie.

Incidentie en prevalentie

De incidentie van buitenbaarmoederlijke zwangerschappen is ongeveer 1-2% van alle zwangerschappen. Dit percentage is relatief constant over de wereld, hoewel het hoger kan zijn bij vrouwen met bepaalde risicofactoren. In sommige regio's, waar infecties zoals chlamydia en gonorroe vaker voorkomen, kan de incidentie van buitenbaarmoederlijke zwangerschappen oplopen.

Demografische en geografische variaties

In ontwikkelingslanden, waar er mogelijk beperkte toegang is tot medische zorg en preventieve behandelingen voor geslachtsziekten, kan de incidentie van buitenbaarmoederlijke zwangerschappen hoger liggen. In westerse landen zijn er echter ook substantiële incidenties, vaak in verband met risicofactoren zoals vruchtbaarheidsbehandelingen, roken, of oudere leeftijd bij de zwangerschap.

Comorbiditeiten en buitenbaarmoederlijke zwangerschap

Patiënten met bepaalde medische aandoeningen, zoals een eerdere buitenbaarmoederlijke zwangerschap, bekkeninfecties of eerdere bekkenchirurgie, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Dit komt doordat littekenweefsel of infecties de eileiders kunnen beschadigen, wat het moeilijker maakt voor de bevruchte eicel om in de baarmoeder te arriveren.

Mechanisme

Het mechanisme achter een buitenbaarmoederlijke zwangerschap betreft een bevruchte eicel die zich niet in de baarmoeder inplant, maar buiten de baarmoeder, meestal in de eileider. Dit kan het gevolg zijn van beschadigingen of verstoringen in de eileiders die de bevruchte eicel verhinderen om naar de baarmoeder te reizen. Er kunnen verschillende factoren bijdragen aan deze verstoringen, zoals infecties, ontstekingen, of anatomische afwijkingen.

Verstoring van de eileiderfunctie

De eileiders spelen een cruciale rol in het transporteren van de bevruchte eicel van de eierstok naar de baarmoeder. Wanneer de eileiders beschadigd zijn door eerdere infecties, ontstekingen of operatie, kan de normale werking van de eileider verstoord raken, waardoor de bevruchte eicel vast komt te zitten in de eileider en zich daar innestelt. Dit leidt tot een buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

Factoren die bijdragen aan buitenbaarmoederlijke zwangerschap

Factoren zoals infecties van de eileiders (bijvoorbeeld door geslachtsziekten zoals chlamydia), bekkenontstekingsziekte, hormonale afwijkingen, of chirurgische ingrepen in de buik kunnen de kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap verhogen. Roken is ook een risicofactor, aangezien het de werking van de eileiders kan beïnvloeden en de kans op bevruchting buiten de baarmoeder vergroot.

Bevruchting buiten de baarmoeder

Soms kan de bevruchte eicel een abnormale route volgen en zich in de eileider, de buikholte, of zelfs de baarmoederhals implanteren. Deze implantatie kan leiden tot ernstige complicaties, zoals inwendige bloedingen, en vereist vaak medische ingrepen zoals medicamenteuze therapie of chirurgie.

Oorzaken: Embryo groeit in foute plaats

Bij de meeste zwangerschappen gaat de bevruchte eicel door de eileider naar de baarmoeder (uterus). Als de beweging van het ei geblokkeerd of vertraagd is door de eileiders, leidt dit tot een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Enkele oorzaken hiervan zijn onder andere:

• De aanwezigheid van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap in het verleden
• Endometriose: De cellen van het baarmoederslijmvlies bevinden zich in andere lichaamsdelen waardoor pijn rond de menstruatie bij de vrouw ontstaat.
• Aangeboren afwijking in de eileiders
• Littekens na een gescheurde appendix (appendicitis)
• Littekens uit het verleden door infecties of een operatie aan de vrouwelijke geslachtsorganen

Soms is de oorzaak onbekend. Hormonen spelen hierbij mogelijk een rol.

Risicofactoren

De volgende factoren verhogen het risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap:

• Een zwangerschap bij het hebben van een spiraaltje
• Leeftijd boven de 35 jaar
• Na het afbinden van de eileiders (chirurgische sterilisatie) (twee jaar of later na de ingreep)
• Na het ongedaan maken van een sterilisatie (om zwanger te worden)
• Salpingitis (eileiderontsteking: ontsteking van het slijmvlies van de eileiders of salpinges), vaak veroorzaakt door onbehandelde seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's), zoals gonorroe (symptomen aan urinewegen, ogen, keel en bloedbaan) of chlamydia (bacteriële infectie met symptomen aan genitaliën)
• Sommige onvruchtbaarheidsbehandelingen
• Roken
• Veel seksuele partners

Risicogroepen

Bepaalde risicogroepen lopen een groter risico op het ontwikkelen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Dit zijn meestal patiënten met een geschiedenis van bekkeninfecties, eerdere buitenbaarmoederlijke zwangerschappen, of bepaalde medische aandoeningen die de functie van de eileiders verstoren.

Patiënten met infecties of ontstekingen

Vrouwen die eerder bekkeninfecties of geslachtsziekten hebben gehad, zoals chlamydia of gonorroe, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Deze infecties kunnen leiden tot ontstekingen en littekenweefsel in de eileiders, wat de kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap vergroot.

Vrouwen die vruchtbaarheidsbehandelingen ondergaan

Vruchtbaarheidsbehandelingen zoals in-vitrofertilisatie (IVF) kunnen het risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap verhogen. Dit kan het gevolg zijn van het kunstmatig verplaatsen van meerdere embryo's in de baarmoeder, wat de kans op implantatie buiten de baarmoeder vergroot.

Oudere vrouwen

Vrouwen die ouder zijn dan 35 jaar hebben een verhoogd risico op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Dit komt door veranderingen in de eileiders en een verminderd vermogen van het lichaam om de zwangerschap goed te ondersteunen.

Locatie ectopische zwangerschap: Meestal in eileiders

Bij een buitenbaarmoederlijke zwangerschap bevindt de vrucht zich in plaats van in de baarmoeder, in de buikholte (abdominale graviditeit), in een eileider (tubaire graviditeit) of in een eierstok (ovariële graviditeit). De meest voorkomende plaats van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is in één van de twee eileiders.

Symptomen

Vroege symptomen in de zwangerschap variëren van vrouw tot vrouw. Veel vrouwen ervaren echter helemaal geen symptomen totdat de buitenbaarmoederlijke zwangerschap openbreekt. Enkele vroege symptomen van een zwangerschap zijn gevoelige borsten, vermoeidheid of misselijkheid. Andere symptomen omvatten:

• Abnormale vaginale bloedingen
• Afwezigheid van de menstruatie
• Milde krampen aan één zijde van het bekken
• Pijn in de onderbuik of het bekkengebied
• Pijn in de onderrug (lage rugpijn / uitstralingspijn naar de rug)

Als het gebied rond de abnormale zwangerschap openbreekt en gaat bloeden, verergeren de symptomen en dan ervaart de patiënte de volgende klachten:

• Een lage bloeddruk (hypotensie)
• Ernstige, scherpe en plotselinge pijn in de onderbuik (een acute buik: plots ernstige buikpijn), buikpijn tijdens de zwangerschap
• Flauwvallen
• Intense druk in de endeldarm
• Pijn in de schouder

Alarmsymptomen

De symptomen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap kunnen variëren, maar in veel gevallen zijn ze ernstig en kunnen ze leiden tot inwendige bloedingen. Het is van essentieel belang om alarmsymptomen tijdig te herkennen om verdere complicaties te voorkomen.

Pijn in de onderbuik

Pijn in de onderbuik, vaak aan de ene kant, is een veelvoorkomend symptoom van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Deze pijn kan acuut en hevig zijn, vooral als er sprake is van een breuk of interne bloeding. Het wordt vaak ervaren als een scherpe, stekende pijn.

Vaginale bloedingen

Vaginale bloedingen, die anders zijn dan een normale menstruatie, kunnen optreden bij een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. De bloeding kan donkerder of lichter zijn dan normaal en kan gepaard gaan met pijn in de onderbuik.

Daling van bloeddruk en duizeligheid

In ernstige gevallen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, waar interne bloedingen optreden, kunnen patiënten symptomen vertonen zoals duizeligheid, zwakte en een lage bloeddruk. Dit kan duiden op een schoktoestand als gevolg van bloedverlies en vereist onmiddellijke medische hulp.

Misselijkheid en braken

Misselijkheid en braken kunnen ook optreden als symptomen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, vooral wanneer de zwangerschap gepaard gaat met ernstige hormonale veranderingen of complicaties zoals bloedingen.

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een gynaecologisch onderzoek uit; dit onthult een gevoelig bekkengebied. Daarnaast zijn een zwangerschapstest en een transvaginale echografie nodig. De arts meet tevens het HCG (Humaan Choriongonadotrofine Hormoon). Het embryo produceert dit hormoon tijdens de zwangerschap (zwangerschapshormoon). Dit valt te meten via een urineonderzoek of bloedonderzoek. Als de bloedspiegel van HCG niet snel genoeg stijgt, wijst dit mogelijk op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

Behandeling via medicijn of chirurgie

Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap is levensbedreigend. De arts moet de zwangerschap beëindigen en de cellen verwijderen om het leven van de moeder te redden. Dit gebeurt via het toedienen van een medicijn of chirurgie.

Medicijn

De behandeling hangt af van de grootte van het embryo en de symptomen die de vrouw vertoont. Een duidelijke buitenbaarmoederlijke zwangerschap met een relatief klein embryo is te behandelen met het medicijn “methotrexaat”. De arts injecteert dit geneesmiddel in een spier waardoor het het embryo bereikt via de bloedbaan. De zwangerschap breekt hierdoor af. Buikpijn of krampen en eventueel misselijkheid, braken en diarree zijn mogelijk wanneer het geneesmiddel begint te werken.

Te vermijden
Enkele zaken vermijdt de patiënte best:

• Alcohol
• Alle krachtige inspanningen
• Multivitaminen of supplementen die foliumzuur bevatten
• Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's: ibuprofen, aspirine en naproxen)
• Seks
• Zonlicht

Een bloedonderzoek bevestigt de volledige verwijdering van de buitenbaarmoederlijke zwangerschap (duurt meestal enkele weken).

Operatie

Bij symptomen van een scheuring (zoals ernstige buikpijn, pijn in de schouder, of zware bloedingen), of tekenen van een shock (zoals zwakte, een bleke huid die klam aanvoelt (een klamme huid), duizeligheid of flauwvallen), is onmiddellijke medische hulp nodig. Een operatie is aanbevolen wanneer medicijnen niet meer nodig zijn. Soms is hierbij een bloedtransfusie vereist.

Andere vrouwen krijgen een chirurgische verwijdering van de embryo (laparoscopische chirurgie). Bij ernstige schade of hevige bloedingen verwijdert de arts de eileider. Laparoscopische chirurgie vereist algemene anesthesie, speciale apparatuur, en een chirurg met ervaring in de techniek. De hersteltijd bedraagt gemiddeld één week.

Prognose van ectopische zwangerschap

Eén op de drie vrouwen die een buitenbaarmoederlijke zwangerschap heeft gehad, krijgt later in het leven weer een baby. Ze hebben wel een verhoogd risico op een andere buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Sommige vrouwen hebben moeilijkheden om opnieuw zwanger te geraken.

Een succesvolle zwangerschap na een ectopische zwangerschap is afhankelijk van diverse factoren:

• De kinderen die ze reeds gebaard heeft
• De leeftijd van de vrouw
• De reden van de eerste buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• De snelheid van de verwijdering van het embryo bij de eerste ectopische zwangerschap (des te vroeger dit gebeurd is, des te sneller een patiënte weer zwanger geraakt)

Complicaties

Onbehandeld kan een buitenbaarmoederlijke zwangerschap leiden tot ernstige complicaties, waaronder:

• Intern bloeden
• Shock
• Onvruchtbaarheid
• Schade aan de eileiders
• Verhoogd risico op toekomstige buitenbaarmoederlijke zwangerschappen

Preventie van zwangerschapscomplicatie

De meeste vormen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap die zich buiten de eileiders voordoen, zijn waarschijnlijk niet te voorkomen. Het risico kan echter worden verminderd door het vermijden van omstandigheden die littekens aan de eileiders veroorzaken. Dit kan worden bereikt door veilig te vrijen en maatregelen te treffen om infecties te voorkomen. Daarnaast is een vroege diagnose en behandeling van alle infecties veroorzaakt door seksuele handelingen essentieel. Stoppen met roken is eveneens belangrijk om de gezondheid van de eileiders te beschermen.

Voeding en leefstijl

Een gezonde leefstijl kan bijdragen aan een lager risico op complicaties bij zwangerschappen. Dit omvat:

• Een evenwichtige voeding
• Regelmatige lichaamsbeweging
• Het vermijden van schadelijke gewoonten zoals roken en overmatig alcoholgebruik

Lees verder

• Buikpijn tijdens zwangerschap: Oorzaken van pijnlijke buik