Lichen simplex chronicus: Huidziekte met jeuk door krabben

Lichen simplex chronicus is een veel voorkomende huidaandoening die ontstaat na veelvuldig en chronisch krabben of wrijven aan de huid. De primaire jeuk wordt veroorzaakt door een huidziekte of door andere omgevingsfactoren. Door het krabben ontstaan diverse huidreacties die vooral gekenmerkt worden door hevige jeuk en een ruw, leerachtig uiterlijk. De behandeling richt zich voornamelijk op het verminderen van de jeuk en het verkleinen en verminderen van de letsels zodat de patiënt minder gaat krabben. Dit gebeurt door middel van medicijnen, maar ook door het behandelen van eventuele onderliggende problemen van de huidaandoening. De vooruitzichten voor behandelde patiënten zijn variabel. De huidziekte kan gepaard gaan met enkele complicaties.

• Synoniemen lichen simplex chronicus
• Epidemiologie huidziekte
• Oorzaken huidaandoening
• Risicofactoren
• Symptomen: Jeuk en verdikte huid door krabben
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen lichen simplex chronicus

Andere termen die gebruikt worden in de medische literatuur zijn:

• neurodermatitis circumscripta
• neurodermitis circumscripta
• nodulaire prurigo
• ziekte van Vidal

Epidemiologie huidziekte

De exacte frequentie is volgens Emedicine niet bekend in de algemene bevolking, maar mogelijk lijdt wel 12% van de oudere bevolking aan de huidziekte. Mensen van Aziatische en zwart-Afrikaanse afkomst zijn vaker getroffen door lichen simplex chronicus. De ziekte is zeldzaam bij adolescenten. Kinderen en ook ouderen die vaak chronische herhalende bewegingen maken en niet kunnen stoppen met krabben aan bijvoorbeeld insectenbeten, zijn het vaakst aangetast. Vrouwen zijn vaker dan mannen aangetast door de huidziekte. De meeste patiënten zijn tot slot tussen de dertig en vijftig jaar oud wanneer ze de diagnose krijgen.

Oorzaken huidaandoening

Het is anno oktober 2020 niet goed duidelijk wat de oorzaak is van lichen simplex chronicus. De symptomen komen wel tot stand na herhaald krabben en wrijven, die ontstaat door gelokaliseerde jeuk. De primaire jeuk is het gevolg van:

• acne keloidalis nuchae
• atopisch eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid)
• contacteczeem zoals bijvoorbeeld kledij die de huid irriteert
• een insectenbeet
• een schimmelinfectie
• lichen planus (symptomen aan mond, huid en geslachtsorganen)
• littekens (bijvoorbeeld traumatisch, postherpetisch / zoster)
• neuropathie (radiculopathie) zoals bijvoorbeeld brachioradialis pruritus
• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• veneuze eczeem
• veneuze insufficiëntie en asteatotisch eczeem (huidaandoening met bleekrode barstjes)
• xerosis

Risicofactoren

Emotionele stress is een bijdragende factor bij veel patiënten, wat ook de benaming 'neurodermitis' verklaart. Mensen die lijden aan een angststoornis, een depressie; een obsessief compulsieve stoornis (OCS: psychische aandoening met obsessie en dwanghandelingen) of andere emotionele problemen, zijn vaker getroffen. Daarnaast is de chronische blootstelling aan uitlaatgassen in het verkeer geassocieerd met een toename van de frequentie van de lichen simplex chronicus en andere huidaandoeningen bij kinderen.

Symptomen: Jeuk en verdikte huid door krabben

De symptomen van lichen simplex chronicus vinden voornamelijk plaats aan de hoofdhuid, de nek, de zijkanten van de kuiten, de strekzijde van de onderarmen en ellebogen, de bovenbenen, het scheenbeen, de rug en het scrotum (balzak) of de vulva (uitwendige deel van het vrouwelijke geslachtsorgaan) maar haast alle lichaamsdelen zijn mogelijk getroffen. De huidreacties op lichen simplex chronicus overlappen elkaar soms, waarbij de patiënt gemengde symptomen heeft.

Huidveranderingen

Een huidplek ter grootte van een euro is getroffen. Meestal verschijnt slechts één gelokaliseerde plek en dit vooral aan de dominante zijde van de patiënt, maar sommige patiënten hebben ook twee of meer aangetaste huidgebieden. De huidaandoening start met hevige jeuk en roodheid van een huidplek met scherpe randen. Deze roodheid en jeuk nemen nog toe wanneer de patiënt krabt of wrijft aan de jeukende huid. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel met in aanvallen optredende jeuk. Uiteindelijk verschijnen bij de patiënt ovaalvormige, verdikte, schilferige en verdonkerde gebieden (hyperpigmentatie) waarbij het huidreliëf grover is dan normaal. De haren zijn vaak ook afwezig in deze gebieden. De huid is voorts minder plooibaar, ruw en leerachtig. Op de huid ontstaan tevens polygonale (veelhoekige) huidveldjes die gescheiden zijn door diepe smalle groeven.

Nodulaire prurigo

Nodulaire prurigo is een andere huidreactie op het krabben, wrijven of plukken van de jeukende huid. Bij deze chronische huidaandoening vormen zich kleine koepelvormige pukkels die hevig jeuken, vooral op de romp en de strekzijde van de armen en benen. Door het krabben ontstaat en aanzienlijke schade aan het huidoppervlak.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Het klinisch beeld van lichen simplex chronicus is vrij typisch waardoor de dermatoloog (huidarts) meestal op basis van de symptomen al in staat is om de diagnose te stellen. Hij bemerkt namelijk het eenzijdige letsel op het scheenbeen, de voet of de andere plaatsen in combinatie met een zeer ernstig jeukende en verdikte huid.

Diagnostisch onderzoek

Toch laat de arts vaak nog een huidafkrabsel onderzoeken om een mogelijke tinea-infectie op te sporen, en ook een huidbiopsie is nuttig om eventuele andere aandoeningen met hetzelfde klinisch beeld op te sporen.

Differentiële diagnose

Een mogelijke valkuil van lichen simplex zijn volgende aandoeningen die het klinisch beeld van de huidziekte nabootsen:

• acalculeuze cholecystopathie
• acanthosis nigricans (verdikte en verkleurde huid, maar minder dikke huid dan bij lichen simplex)
• achloorhydrie (afwezig zoutzuur in maag met vitaminetekorten)
• acne keloidalis nuchae
• allergisch contacteczeem
• alopecia mucinosa (huidziekte met bultjes en haaruitval)
• amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen)
• atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeuk)
• berloque dermatitis
• contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• cutaan T-cel lymfoom (bloedkanker met symptomen aan de huid)
• de ziekte van Paget (chronische ontsteking van het bot met ook huidgerelateerde symptomen)
• dermatitis herpetiformis (huidziekte na het eten van gluten)
• nummulair eczeem (huidziekte met rode muntvormige vlekken, vooral op de benen), ook wel bekend als discoïde eczeem (bij lichen simplex zijn er minder letsels aanwezig)
• een bloedaandoening
• een neurologische ziekte
• een nierziekte
• fytofotodermatitis (door contact met een plant en daarna blootstelling aan licht ontstaat een huiduitslag die bestaat uit pijnlijke blaren)
• gastro-intestinale aandoeningen (maag- en darmaandoeningen)
• hyperkeratose (verhoorning en verdikking van huid) van de tepel en het tepelhof
• irriterende contactdermatitis (huidontsteking door blootstelling aan stoffen)
• lichen nitidus (huidaandoening met vele glanzende bultjes)
• lichen planus
• lichen striatus (huidziekte met huidletsels op arm of been)
• okerdermatitis
• plaque psoriasis (meer verspreid dan lichen simplex en bilateraal)
• pretibiaal myxoedeem (meestal bilateraal)
• Riehl melanose (gepigmenteerde contactdermatitis)
• seborrheïsche dermatitis (meestal aan beide kanten)
• stasis dermatitis (huidziekte met pijn en zwelling aan been)
• tinea cruris (schimmel in de liesstreek, gepaard gaande met jeuk)

Behandeling

Voor de arts vormt de behandeling van lichen simplex een uitdaging.

Zelfzorg
Koude aanbrengen op de huidletsels vermindert de jeuk. Dit gebeurt met behulp van koelingscrèmes met menthol of koude, natte kompressen. Daarnaast zijn vochtinbrengende crèmes nuttig; deze verbeteren namelijk de droge huid en verminderen de drang tot krabben. De nagels kort houden vermindert de schade aan de huid door het krabben, wat een secundaire bacteriële infectie voorkomt.

Professionele medische zorg

Lichen simplex chronicus
De behandeling van lichen simplex chronicus verloopt met tal van mogelijke medicijnen om de jeuk te verlichten en de letsels te minimaliseren zodat de patiënt stopt met wrijven. De behandeling is gebaseerd op de omvang, de grootte en de vorm van het huidletsel. Bij wijdverspreide letsels is vaak een orale (via de mond ingenomen) behandeling nodig. Volgende medicijnen zijn mogelijk:

• antihistaminica (geneesmiddelen tegen allergie)
• koolteerdestillaten (teerzalf)
• krachtige topische (op de huid aangebrachte) corticosteroïden (ontstekingsremmende medicijnen) totdat de plek verdwijnt (hiervoor zijn vier tot zes weken nodig) waarbij de plek tijdelijk wordt afgedekt met een verband om de werkzaamheid te verbeteren. Een afgedekt verband doet de patiënt tevens minder krabben. De patiënt vermindert geleidelijk de corticosteroïden nadat de huidveranderingen al verbeterd zijn.
• orale antibiotica (bij een secundaire infectie door het krabben)
• steroïde-injecties elke vier tot zes weken
• tricyclische antidepressiva (verbeteren slaapstoornissen)

Fototherapie (behandeling met behulp van licht) is eveneens inzetbaar voor de huidletsels.

Onderliggend probleem
Daarnaast behandelt de arts de oorspronkelijke aandoening.

• antimycotica (geneesmiddelen tegen schimmels)
• fototherapie en immuunmodulerende geneesmiddelen voor inflammatoire dermatosen (orale corticosteroïden, methotrexaat, azathioprine of ciclosporine)
• tricyclische antidepressiva en andere antidepressiva of anti-epileptica voor radiculopathie (aandoening met beknelde zenuw in wervelkolom)(zenuwwortelpijn)

Prognose

Stress vermijden of behandelen met medicatie of therapie, vermindert het krabben aan de huid. De aandoening keert mogelijk terug of verplaatst zich naar andere plekken op de huid. De ziekte is evenwel niet levensbedreigend of besmettelijk, maar wel vervelend voor de patiënt want door de hevige jeuk komen soms slaapstoornissen voor, ontstaan seksuele problemen of vermindert de kwaliteit van leven.

Complicaties

In juni 2015 verschenen onderzoekresultaten van een wetenschappelijk onderzoek in het tijdschrift PLoS One. Hieruit blijkt dat mannen met lichen simplex een hoger risico hebben op het ontwikkelen van erectiestoornissen als gevolg van de huidziekte. Enkele andere aandoeningen komen bovendien vaker voor bij lichen simplex zoals:

• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een chronische nierziekte
• een chronische obstructieve longziekte (COPD)
• een coronaire hartziekte
• huid: een bacteriële huidinfectie (secundaire aan het krabben), permanente veranderingen in de huidskleur en een permanent litteken
• hyperlipidemie (verhoogd aantal vetten in het bloed)
• hypertensie (een verhoogde bloeddruk)
• perifere vasculaire ziekte (pijn en krampaan been)
• slaapstoornissen

Preventie

Om lichen simplex chronicus te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen helpen:

• het vermijden van krabben of wrijven aan jeukende huid
• het beheersen van stress en emotionele problemen
• het vermijden van irriterende stoffen of allergenen die jeuk kunnen veroorzaken
• regelmatig gebruik van huidverzorgingsproducten om de huid gehydrateerd en gezond te houden
• het tijdig behandelen van huidaandoeningen en allergieën om verergering van symptomen te voorkomen