Scabiës of schurft: symptomen, oorzaak en behandeling

Scabiës of schurft: symptomen, oorzaak en behandeling Schurft of scabiës is een besmettelijke huidaandoening die veroorzaakt wordt door de schurftmijt, een klein beestje die niet met het blote oog te zien is. Deze mijt graaft gangetjes in het oppervlakkige deel van de huid en legt daar haar eitjes. Deze gangetjes kunnen als rode streepjes zichtbaar zijn. Schurft veroorzaakt ernstige jeuk en op de huid kunnen blaasjes en rode bultjes ontstaan. Voorkeursplekken van schurft zijn de huid tussen de vingers, de buigzijde van de polsen, de voetranden, de navel, de borsten, de billen, de anogenitale regio en de binnenzijde van de ellebogen. Met medicijnen (tabletten of een crème die de schurftmijt doodt) is schurft goed te behandelen.
Schurft / Bron: Cixia, Wikimedia Commons (Publiek domein)Schurft / Bron: Cixia, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Oorzaak van scabiës of schurft bij mensen

Schurft of scabiës is een besmettelijke huidaandoening die veroorzaakt wordt door de schurftmijt (Sarcoptes scabiei), een microscopisch klein beestje die gangetjes graaft in het oppervlakkige deel van de huid (de hoornlaag) en daar haar eitjes legt. De ziekteverschijnselen zijn het gevolg van een allergische reactie op de mijten en de plek van de allergische reactie komt in veel gevallen niet overeen met de plaats waar de mijt zich op dat moment bevindt.

Oplopen schurftbesmetting

Gewoonlijk wordt de schurftmijt overgedragen via intensief huidcontact. Een normale handdruk is niet voldoende voor overdracht. In enkele gevallen vindt plaats door te slapen in een bed met ongewassen beddengoed, waarin eerder iemand die besmet wat met schurftmijt in heeft gelegen. Het gezamenlijk gebruik van kleding, verkleedkleren en knuffelbeesten kan ook schurft veroorzaken. Schurft heeft niets van doen met een slechte hygiëne.

Mensen kunnen meerdere keren schurft krijgen; er ontstaat geen immuniteit tegen schurft.

Incubatieperiode schurft

Bij een eerste besmetting is de incubatieperiode - dat wil zeggen de periode tussen de besmetting en de eerste ziekteverschijnselen - vier tot tien weken. Bij een volgende besmetting treden vrijwel direct symptomen op.

Besmettelijkheid schurft

Zolang er mijten en eitjes van mijten in de huid aanwezig zijn, is iemand met schurft besmettelijk voor anderen. Ongeveer vierentwintig uur na een adequate behandeling, is schurft niet meer besmettelijk.

Klachten en symptomen schurft

Plekken op de huid

In of nabij voorkeurslocaties van schurft (zie onder) zijn rode, schilferende bultjes en blaasjes ontstaan. Dit kan gepaard gaan met hevige jeuk, vooral 's nachts en bij warmte. Soms zijn er gangstructuren zichtbaar in de vorm van een rode streepjes.

Voorkeursplekken

Voorkeurslocaties zijn:
  • de huid tussen de vingers;
  • buigzijde van de polsen;
  • voetranden;
  • navel;
  • borsten;
  • billen;
  • anogenitale regio (bij mannen zijn jeukend papels op het scrotum karakteristiek);
  • de binnenzijde van de ellebogen.

Atopisch eczeem bij een kind met krabeffecten / Bron: Eisfelder, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Atopisch eczeem bij een kind met krabeffecten / Bron: Eisfelder, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
In 80% van de gevallen bevinden zich alleen schurftmijten in de huid van handen en polsen.

Baby en volwassene

Bij volwassenen komt het niet voor op het hoofd, de rug en de borstkas. Bij baby's komt het vaak voor op het gezicht, de nek en op de voetzolen en handpalmen.

Vergelijkbare ziektebeelden

Vergelijkbare ziektebeelden qua symptomen zijn onder meer:

Vlooienbeet bij mensen / Bron: Maslesha, Wikimedia Commons (CC BY-4.0)Vlooienbeet bij mensen / Bron: Maslesha, Wikimedia Commons (CC BY-4.0)

Risicogroepen scabiës

Iedereen kan schurft oplopen, maar sommige mensen lopen meer risico, zoals:
  • mensen met wisselende seksuele contacten;
  • personeel en bewoners in (zorg)instellingen;
  • personeel en kinderen op kleuterscholen;
  • personeel in militaire kazernes;
  • personeel en vluchtelingen in vluchtelingenkampen;
  • dak- en thuislozen.

Voorkómen van schurft

Er is geen vaccinatie tegen schurft. Wel kan men algemene voorzorgsmaatregelen nemen:
  • gebruik geen ongewassen beddengoed of kleding van een ander;
  • neem desnoods op reis een eigen lakenzak mee.

Onderzoek en diagnose

De aandoening kan op het oog worden gesteld. Zekerheid verkrijgt men door het aantonen van de mijt of haar eieren, door een gangetje af te schrapen en het materiaal onder de microscoop te onderzoeken.

Medicatie bij schurft / Bron: Stevepb, PixabayMedicatie bij schurft / Bron: Stevepb, Pixabay

Behandeling schurft

De behandeling van schurft kent drie pijlers:

Zalf of tabletten

De gezinsleden van alle personen met wie de patiënt in de voorbije weken langer dan 10 minuten lichaamscontact heeft gehad, worden meebehandeld. Bij gewone schurft is behandeling met een scabicidemiddel (een middel tegen schurft) vaak voldoende. De eerste keus bij zowel kinderen als volwassenen is het lokale middel permetrinecrème 5%. De huid moet zorgvuldig worden ingesmeerd volgens voorschrift. Zo nodig wordt gekozen voor de behandeling met tabletten.

Hygiëne

Wassen op 60°C van linnengoed, onderkleding en knuffels. Dekens, dekbedden en bovenkleding minimaal 48 uur in een gesloten plastic zak houden, zodat de mijten dood gaan. Huishoudelijk schoonmaken van de omgeving, zoals stofzuigen rond bed, enz. Er wordt ook wel geadviseerd om kleding en dekens die niet gewassen worden, langdurig in de buitenlucht te hangen, dat wil zeggen meerdere dagen.

Jeukvermindering

Direct na adequate behandeling kan de patiënt nog wekenlang last hebben van jeuk. Deze najeuk wordt veroorzaakt door toxische afbraakproducten. Deze jeuk moet niet verward worden met een recidief en kan effectief bestreden worden met lokale corticosteroïden of een oraal antihistaminicum.

Prognose

Reactie op de behandeling

De meeste gevallen van schurft genezen goed met lokale medicijnen (crème die een geneesmiddel bevat). Alle lokale medicijnen doden de mijten onmiddellijk en in de meeste gevallen is het probleem snel verholpen, zonder problemen op de lange termijn. Orale medicatie kan nodig zijn bij mensen met een zwak immuunsysteem, mensen die een korst hebben gekregen van schurft (Noorse schurft) of als behandeling met uitwendige medicijnen geen soelaas biedt. Hierdoor treedt veelal genezing op.

Jeuk door schurft

Je kan gedurende enkele weken nadat een besmetting is genezen, nog last hebben van jeuk. Als je last hebt van aanhoudende jeuk, kan de huisarts een antihistaminicum voorschrijven. Ook kan een korte kuur met lokale of orale steroïden helpen om jeuk te verminderen. Verlichting van de jeuk kan worden verkregen door het aangetaste gebied in koud water te dompelen en met behulp van calamine lotion. Dit middel heeft een verkoelende, jeukstillende, indrogende en licht samentrekkende werking op de huid.

Complicaties

Noorse schurft

Sommige mensen kunnen een ernstige vorm van schurft ontwikkelen met veel schilfers of korstvorming. Dit type schurft staat bekend als korstschurft, Noorse schurft of 'scabies Norvegica', genoemd naar Noorwegen, waar het voor het eerst werd gezien. Het treft meestal mensen met een gecompromitteerd immuunsysteem (zoals met hiv/aids), ouderen, mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking of met een chronische aandoening zoals lymfoom (lymfeklierkanker). In tegenstelling tot schurft bij gezonde mensen, die niet meer dan 10-15 levende mijten hebben, zelfs als er honderden builen en puisten aanwezig zijn, kan een individu bij Noorse schurft besmet raken met honderdduizenden mijten. De laesies van deze ernstige vorm van schurft zijn uitgebreid en kunnen overal in het lichaam aanwezig zijn. In sommige gevallen veroorzaken de laesies misschien niet eens jeuk. De laesies van korstschurft hebben meer kans op secundaire infecties, bijvoorbeeld met de Staphylococcus aureus bacterie.

Secundaire infectie

De intense jeuk die schurft veroorzaakt, zorgt ervoor dat je gaat krabben en daar soms nauwelijks mee op kunt houden. Dit kan letsel aan de huid veroorzaken en de kans op secundaire bacteriële infecties met bacteriën zoals Staphylococcus aureus of ß-hemolytische streptokokken verhogen.

Lees verder

© 2011 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Schurft bij het paardSchurft en een veel voorkomende huidaandoening bij paarden. Maar wat is nu eigenlijk de oorzaak van schurft? Wat zijn de…
Schurft zeer besmettelijkSchurft zeer besmettelijkWat is schurft, scabiës? Pas op, schurft is vooral zeer besmettelijk en iedereen kan het krijgen, ook dieren. Wat is sch…
Schurft of scabies: oorzaak, symptomen, behandelingSchurft of scabies: oorzaak, symptomen, behandelingSchurft wordt ook wel scabies genoemd. Het is een jeukende huidziekte die veroorzaakt wordt door de schurftmijt (sarcopt…
Besmetting met schurftBesmetting met schurftSchurft is geen ernstige ziekte, maar een besmetting met schurft is wel heel vervelend. Je kunt last krijgen van heftige…

Muggenbeet: jeuk, uitslag en allergische reactie muggenbultMuggenbeet: jeuk, uitslag en allergische reactie muggenbultEen muggenbeet kan een sterk jeukende bult veroorzaken op de plek waar de persoon door een mug is gestoken. Jeuk als gev…
Vlooienbeet bij mensen: herkennen, symptomen en behandelingVlooienbeet bij mensen: herkennen, symptomen en behandelingEen vlooienbeet bij mensen kun je herkennen aan de symptomen van een klein bultje met centraal en bloedkleurig puntje en…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Cixia, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Dr. R.I.F. van der Waal, prof. dr. H.A.M. Neumann (red.): Praktische dermatologie - Klinische atlas met 470 afbeeldingen in kleur, Prelum uitgevers, Houten, 2009.
  • Dokterdokter.nl. Calamine Lotion FNA (zelfzorg). https://www.dokterdokter.nl/medicijn/calamine-lotion-fna-zelfzorg/? (ingezien op 8-11-2017)
  • Folmer H, Knuistingh Neven A.: Farmacotherapeutische richtlijn Scabies,Versie februari 2007; bijgewerkte versie augustus 2008.
  • I.A. Arnold: Schurft/scabies, in: Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk, vijfde geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam, 2010, p.223-227.
  • Onlymyhealth. Prognosis of Scabies. http://www.onlymyhealth.com/prognosis-scabies-12977613654 (ingezien op 8-11-2017)
  • http://www.rivm.nl
  • Afbeelding bron 1: Cixia, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Eisfelder, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 3: Maslesha, Wikimedia Commons (CC BY-4.0)
  • Afbeelding bron 4: Stevepb, Pixabay
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 12-05-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 11
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.