Impetigo: Bacteriële huidinfectie op gezicht en ledematen

Impetigo (krentenbaard) is een bacteriële huidaandoening die etterige huiduitslag op het gezicht en de ledematen veroorzaakt. De aandoening komt vooral voor bij jonge kinderen, maar ook volwassenen kunnen erdoor getroffen worden. Bij de diagnose neemt de arts vaak een stukje huidweefsel af om de specifieke oorzaak van impetigo te identificeren, zodat de juiste antibiotica kunnen worden voorgeschreven. De prognose voor patiënten met deze zeer besmettelijke huidziekte is doorgaans goed, hoewel de aandoening soms terugkeert.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van huidinfectie door bacteriën
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Soorten impetigo
• Symptomen: Blaasjes met etter op gezicht en ledematen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met antibiotica
• Prognose
• Complicaties van impetigo
• Preventie van impetigo

Epidemiologie

Impetigo is een veelvoorkomende huidinfectie die vooral bij kinderen voorkomt, maar ook bij volwassenen kan optreden. Het wordt veroorzaakt door bacteriën, meestal Staphylococcus aureus of Streptococcus pyogenes. De incidentie van impetigo varieert wereldwijd en is afhankelijk van factoren zoals leeftijd, hygiënische omstandigheden, en de aanwezigheid van risicofactoren. Impetigo komt vaker voor in tropische en subtropische klimaten, waar de omstandigheden de verspreiding van de infectie bevorderen. In gematigde klimaten is het een veelvoorkomende aandoening tijdens de warmere maanden, vaak in combinatie met andere huidproblemen.

Prevalentie bij kinderen

Kinderen, vooral in de leeftijd van 2 tot 5 jaar, lopen het grootste risico op het ontwikkelen van impetigo. Dit komt doordat kinderen vaak in nauwe lichamelijke contacten verkeren, zoals bij school of op de speeltuin, en vaker onbewust in contact komen met besmette oppervlakken. De ziekte is zeer besmettelijk en kan zich snel verspreiden in instellingen zoals kleuterscholen of kinderdagverblijven. De prevalentie van impetigo is hoger in ontwikkelingslanden vanwege beperkte hygiënische voorzieningen en gezondheidszorg.

Geografische variatie

De prevalentie van impetigo verschilt per regio. In landen met een tropisch of subtropisch klimaat is impetigo vaker voorkomend, wat wordt toegeschreven aan de hogere luchtvochtigheid, warmte, en het grotere aantal insecten die huidbeschadiging kunnen veroorzaken. In gematigde klimaten komen de gevallen vaak voor tijdens de zomermaanden, wanneer mensen zich vaker blootstellen aan de zon en een verhoogd risico op huidbeschadiging hebben. In westerse landen is de incidentie van impetigo het hoogst in de kinderpopulatie, maar de ziekte komt ook voor bij volwassenen, met name in risicogroepen zoals mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Seizoensgebonden variatie

Impetigo heeft een seizoensgebonden karakter, waarbij het in de zomermaanden vaker voorkomt. De warme, vochtige omstandigheden bevorderen de groei van de bacteriën die impetigo veroorzaken, wat leidt tot een verhoogd aantal gevallen. De ziekte komt ook vaker voor na perioden van regen of overstromingen, wanneer de omstandigheden voor bacteriële besmetting toenemen.

Mechanisme

Impetigo wordt veroorzaakt door bacteriën, voornamelijk Staphylococcus aureus of Streptococcus pyogenes. Deze bacteriën infecteren de huid via een wond, schaafwond, of andere huidbeschadiging. Het mechanisme van de infectie is afhankelijk van de specifieke bacterie die de aandoening veroorzaakt. Streptococcus pyogenes veroorzaakt meestal de vorm van impetigo die zich snel uitbreidt en gepaard gaat met blaarvorming, terwijl Staphylococcus aureus vaak verantwoordelijk is voor de zogenaamde niet-bullous impetigo, die zich uit in korstjes en schilfering.

Bacteriële infectie en verspreiding

De infectie begint vaak op een beschadigd huidoppervlak, waar de bacteriën zich snel vermenigvuldigen. Staphylococcus aureus en Streptococcus pyogenes kunnen zich gemakkelijk via direct contact verspreiden, vooral bij huid-op-huidcontact of via besmette voorwerpen zoals handdoeken of beddengoed. De bacteriën kunnen de huid binnendringen via kleine snijwonden, schaafwonden, of insectenbeten. Nadat de bacteriën de huid binnenkomen, veroorzaken ze een ontstekingsreactie, wat leidt tot de kenmerkende symptomen van impetigo, zoals jeuk, roodheid, en blaarvorming.

Immunologische respons

Bij impetigo reageert het lichaam op de infectie door een ontstekingsreactie. Het immuunsysteem stuurt witte bloedcellen naar de geïnfecteerde gebieden om de bacteriën te bestrijden. Deze reactie veroorzaakt de typische ontsteking en kan leiden tot pusvorming en korstjes. De bacteriën kunnen echter ook de huidbarrière beschadigen, wat het herstel bemoeilijkt en de kans op secundaire infecties vergroot. Bij sommige patiënten kan de immuunrespons leiden tot een meer ernstige reactie, zoals cellulitis of sepsis.

Oorzaken van huidinfectie door bacteriën

Impetigo wordt vaak veroorzaakt door besmetting met streptokokken of stafylokokken bacteriën. De meest voorkomende veroorzaker is Methicilline-Resistente Staphylococcus aureus (MRSA), een stafylokokkenbacterie met resistentie tegen antibiotica. De huid herbergt normaal gesproken veel bacteriën. Wanneer de huid beschadigd raakt, kunnen deze bacteriën binnendringen, zich vermenigvuldigen en een ontsteking en infectie veroorzaken.

Beschadigingen die kunnen leiden tot impetigo zijn onder andere:

• Brandwonden
• Chirurgie
• Dermatofytose (schimmelinfectie)
• Huidproblemen zoals hoofdluizen, schurft (scabiës) of eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeuk)
• Insectenbeten of menselijke beten
• Trauma
• Verwondingen
• Herpes simplex
• Krabben
• Radiotherapie (behandeling met straling)
• Varicella (waterpokken: meestal milde virale infectie met algemene symptomen en huiduitslag)

Impetigo kan ook optreden zonder een zichtbaar huidwondje, bijvoorbeeld na een verkoudheid (milde infectie van neus en keel). De aandoening komt vooral voor bij kinderen die in onhygiënische omstandigheden leven en is zeer besmettelijk. Wanneer etter van een geïnfecteerde patiënt in contact komt met een open wond op de huid van een ander, kan die persoon de infectie oplopen.

Risicofactoren

Bepaalde factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van impetigo. Deze omvatten:

• Drukke omgevingen waar bacteriën zich snel verspreiden
• Een gebarsten huid of huidletsel door andere aandoeningen
• Slechte hygiëne
• Een verzwakt immuunsysteem (bijvoorbeeld door hiv/aids, chemotherapie, etc.)
• Huid-op-huidcontactactiviteiten
• Kinderen die naar een kinderdagverblijf of school gaan
• Kinderen tussen de twee en zes jaar oud
• Patiënten met dermatitis (jeukende huidontsteking, soms door allergische reacties)
• Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte)
• Warm weer

Risicogroepen

Impetigo kan iedereen treffen, maar bepaalde risicogroepen hebben een verhoogde kans op infectie. Deze risicogroepen omvatten jonge kinderen, mensen met een verzwakt immuunsysteem, en mensen die in omgevingen leven waar de hygiënische omstandigheden onvoldoende zijn.

Kinderen

Kinderen zijn de meest getroffen groep bij impetigo, vooral de leeftijdsgroep van 2 tot 5 jaar. Dit komt omdat kinderen vaak in nauwe lichamelijke contacten verkeren, zoals op school of in kinderdagverblijven, en daardoor vatbaarder zijn voor infecties. Kinderen hebben bovendien een grotere kans om hun huid te beschadigen door vallen of spelen, wat een toegangspoort biedt voor bacteriën om de huid binnen te dringen.

Ouderen

Ouderen kunnen een verhoogd risico op impetigo hebben, vooral als ze onderliggende gezondheidsproblemen hebben, zoals een verzwakt immuunsysteem, diabetes of huidaandoeningen zoals eczeem. Deze factoren kunnen de huidbarrière verzwakken en het risico op infectie vergroten. Bovendien kunnen ouderen moeite hebben om adequate hygiënepraktijken te handhaven, wat ook de kans op infectie verhoogt.

Mensen met een verzwakt immuunsysteem

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals diegenen die immuunsuppressiva gebruiken of die een hiv-infectie hebben, lopen een verhoogd risico op impetigo. Een verzwakt immuunsysteem vermindert de capaciteit van het lichaam om infecties te bestrijden, wat leidt tot een verhoogd risico op bacteriële infecties, waaronder impetigo. Het immuunsysteem kan moeite hebben met het afweren van de bacteriën die verantwoordelijk zijn voor de infectie.

Mensen met huidaandoeningen

Mensen die al lijden aan huidaandoeningen zoals eczeem, psoriasis of dermatitis hebben een verhoogd risico op impetigo. De beschadigde huidbarrière bij deze aandoeningen vergemakkelijkt de toegang van bacteriën, waardoor de kans op infectie groter is. Het krabben of wrijven van de huid kan ook leiden tot microscopische verwondingen die bacteriën een ingang bieden.

Soorten impetigo

Impetigo bullosa neonatorum

Deze vorm van impetigo, ook wel “pemphigus neonatorum” genoemd, wordt gekenmerkt door blaasvorming en komt voor bij pasgeborenen.

Impetigo contagiosa / impetigo vulgaris

Deze besmettelijke vorm van impetigo wordt vaak veroorzaakt door streptokokken en treft vooral kinderen. De patiënt heeft kleine, rode blaasjes op het gezicht en de rug van de handen.

Impetigo herpetiformis

Impetigo herpetiformis is geen bacteriële infectie maar begint als een bruinrode huiduitslag die overgaat in groepjes van steriele puisten.

Impetigo simplex

Deze vorm van impetigo, ook bekend als “impetigo Bockharti” of “impetigo staphylogenes”, wordt gekenmerkt door oppervlakkige puisten aan de uitvoergangen van haarfollikels en zweetklieren.

Symptomen: Blaasjes met etter op gezicht en ledematen

De symptomen van impetigo verschijnen doorgaans vier tot tien dagen na besmetting. Ze komen vaak voor op het gezicht, de lippen, de handruggen, de handpalmen, de armen of de benen. De symptomen beginnen meestal met één of meerdere puisten/zweren en (jeukende) blaasjes gevuld met geel- of honingkleurige pus. Deze puistjes kunnen breken of uitdrogen, waarna korsten ontstaan die na enkele dagen afvallen. Meestal begint de uitslag als een enkele plek, maar deze kan snel uitbreiden door krabben. Soms ontstaan ook neuszweren en korsten in de neus. In ernstige gevallen kunnen de symptomen gepaard gaan met gezwollen lymfeklieren en koorts.

Alarmsymptomen

De symptomen van impetigo kunnen variëren afhankelijk van de ernst van de infectie en het type bacterie dat de aandoening veroorzaakt. Bij de meeste patiënten beginnen de symptomen mild en nemen ze geleidelijk toe, maar in sommige gevallen kunnen ze snel verergeren. Het is belangrijk om de alarmsymptomen te herkennen om tijdig een arts te raadplegen en complicaties te voorkomen.

Blaarvorming en korstjes

Een van de meest kenmerkende symptomen van impetigo is de vorming van blaren of vlekken op de huid. Deze blaren kunnen zich vullen met pus en uiteindelijk barsten, waardoor er gele korstjes ontstaan. De korstjes kunnen zich uitbreiden naar omliggende huidgebieden, wat de ziektebesmetting vergroot. De korstvorming kan ongemak veroorzaken en is vaak een teken van een ernstigere infectie.

Jeuk en pijn

Jeuk is een veelvoorkomend symptoom bij impetigo, vooral in de vroege stadia van de infectie. De jeuk kan intens zijn, wat leidt tot krabben en mogelijk verdere verspreiding van de infectie. In sommige gevallen kan de infectie pijnlijk zijn, vooral wanneer er sprake is van uitgebreide blaarvorming en ontsteking.

Roodheid en zwelling

Roodheid en zwelling rondom de geïnfecteerde huid zijn typische symptomen van impetigo. Deze ontstekingsreactie is het gevolg van de bacteriële infectie en het lichaam's poging om de bacteriën te bestrijden. Bij meer ernstige gevallen kan de roodheid zich uitbreiden naar een groter gebied en kan er een diepere huidinfectie ontstaan, zoals cellulitis.

Koorts en malaise

In sommige gevallen, vooral bij een ernstigere vorm van impetigo, kunnen patiënten koorts en algemene malaise ervaren. Koorts is vaak een teken dat het immuunsysteem actief is in de strijd tegen de infectie. Als koorts aanhoudt, kan dit wijzen op een ernstigere infectie die verder onderzoek en behandeling vereist.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts zal de huid inspecteren en op basis van de symptomen vaak al vermoeden dat impetigo aanwezig is. Soms is een huidbiopt nodig, waarbij een stukje huidweefsel wordt afgenomen voor verder onderzoek. Dit helpt om te bepalen of MRSA de oorzaak is en welke bacterie verantwoordelijk is, zodat de arts specifieke antibiotica kan voorschrijven.

Differentiële diagnose

Diverse aandoeningen kunnen lijken op impetigo en dienen als differentiële diagnose:

• Atopische dermatitis (atopisch eczeem: jeukende huidziekte)
• Candidiasis (schimmelinfectie door gist Candida)
• Chemische brandwonden
• Contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• Herpes simplex virus
• Pediculose en pthiriasis (luizenplaag)
• Schurft (scabiës: besmettelijke huidziekte door een mijt)
• Staphylococcus verbrande huid syndroom
• Varicella-zoster-virus (waterpokken)

Behandeling met antibiotica

De arts schrijft meestal een antibacteriële crème voor om de bacteriële huidinfectie te behandelen. Bij ernstige gevallen kan orale inname van antibiotica nodig zijn. Daarnaast is het belangrijk om de huid meerdere keren per dag te wassen met antibacteriële zeep om korsten en pus te verwijderen.

Prognose

De huidzweren veroorzaakt door impetigo genezen doorgaans langzaam (langzame wondgenezing), maar de meeste patiënten herstellen binnen twee tot drie weken. Littekens zijn zeldzaam. De kans op herstel is hoog, maar de aandoening kan terugkeren, vooral bij jonge kinderen.

Complicaties van impetigo

Impetigo kan leiden tot de volgende complicaties:

• Bloedvergiftiging (sepsis)
• Cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid)
• Verspreiding van de infectie naar andere lichaamsdelen
• Permanente huidbeschadiging en littekenvorming (zeer zeldzaam)
• Erythema multiforme (reactie op medicatie of infectie met algemene symptomen en problemen met huid, slijmvliezen en ogen)
• Netelroos (huidziekte met jeukende bultjes op de huid)
• Nierfalen (zeer zeldzaam)
• Osteomyelitis (ontsteking van het beenmerg)
• Psoriasis guttata (druppelvormige, rode vlekken op de huid met jeuk)
• Roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag)
• Roos
• Septische artritis (ontsteking van een gewricht door infectie)

Preventie van impetigo

Om de verspreiding van impetigo te voorkomen, is het belangrijk om niet aan de wonden te krabben en goede hygiënemaatregelen te volgen. Gebruik altijd een schoon washandje en handdoek bij het wassen. Was de handen grondig (goede handhygiëne) na contact met de besmette huid. Houd de huid schoon door schrammen en kleine snijwondjes goed te reinigen met zeep en schoon water. Het delen van handdoeken, kleding, scheerapparaten en andere persoonlijke verzorgingsproducten moet worden vermeden. Het aanraken van opgezwollen blaasjes wordt afgeraden.

Lees verder

• Infecties aan hoofdhuid: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Bacteriële huidinfecties: Huidinfectie door bacteriën
• Veel voorkomende besmettelijke huidaandoeningen