Koude-urticaria: Allergie voor kou met netelroos en zwelling

Koud weer is voor velen een ergernis. Sommige mensen ervaren een opflakkering van bepaalde fysieke ongemakken, zoals gewrichtspijn, een droge huid of astma. Er zijn echter patiënten die allergisch zijn voor de kou en lijden aan koude-urticaria (door koude geïnduceerde urticaria, koude-allergie). Patiënten met een allergie voor lage temperaturen kampen met onder andere huiduitslag, vermoeidheid, hoofdpijn en soms zelfs met zeer ernstige symptomen zoals ademhalingsproblemen. Diverse zelfzorgmaatregelen verminderen de symptomen, zoals zichzelf goed kleden tegen de kou. Ook medicijnen helpen bij het verlichten van de klachten. De vooruitzichten zijn wisselend, maar bij de helft van de patiënten verdwijnt de aandoening uiteindelijk.

• Werking van immuunsysteem
• Epidemiologie
• Oorzaken van allergie voor kou
• Risicofactoren van koude-urticaria
• Symptomen: Netelroos op huid en zwelling
• Milde tekenen
• Ernstige tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van koude-allergie
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van allergische reactie op koude lucht of koud water
• Complicaties
• Preventie

Werking van immuunsysteem

Het immuunsysteem is een ingewikkeld, onderling verbonden netwerk dat het lichaam beschermt tegen het gevaar van een invasie door allerlei besmettelijke organismen. Het immuunsysteem omvat vele soorten witte bloedcellen, lymfevaten, lymfeklieren, een groot aantal specifieke antilichamen, cilia (haarcellen om ongewenste deeltjes weg te vegen), de milt, amandelen, adenoïden en de huid, ons grootste orgaan. Een allergie treedt op wanneer er iets misgaat in een deel van het immuunsysteem. Soms reageert het immuunsysteem zo uitbundig op een uitlokkende stof dat het deze aanziet als een vreemde indringer, zoals pollen, stof, huidschilfers van dieren, voedingsmiddelen en virussen. Sommige patiënten reageren echter allergisch op koude lucht of koud water.

Epidemiologie

Koude-urticaria is een zeldzame aandoening die wereldwijd voorkomt, maar exacte cijfers over de prevalentie ontbreken. Het treft voornamelijk jongvolwassenen en komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De symptomen kunnen op elke leeftijd optreden, maar de piekincidentie ligt tussen de 18 en 25 jaar. Anno september 2024 is er geen toename of afname van de aandoening waargenomen, maar door betere diagnostische technieken worden mogelijk meer gevallen geregistreerd.

Oorzaken van allergie voor kou

De oorzaken van een allergische reactie op koude zijn in meer dan 90% van de gevallen onbekend. Zeer zelden is koude-urticaria een symptoom van een onderliggend gezondheidsprobleem zoals:

• bloedaandoeningen
• cryofibrinogenemie
• cryoglobulinemie (aandoening met symptomen aan huid, nieren en zenuwen)
• een lymfoom (kanker van lymfocyten)
• klierkoorts
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• syfilis
• virale hepatitis
• waterpokken

Risicofactoren van koude-urticaria

Koude-allergie ontstaat door blootstelling aan kou, zoals door lage buitentemperaturen, zwemmen in koud water, zitten in een kamer met airconditioning, of lopen in de koelruimte in de supermarkt. Koude-allergie komt het meest tot uiting bij kinderen, maar iedereen krijgt mogelijk te maken met deze vorm van een allergische reactie.

Symptomen: Netelroos op huid en zwelling

Milde tekenen

De meest voorkomende symptomen zijn:

• angst
• een brandend gevoel op de aangetaste huid wanneer het lichaam opwarmt
• een zwelling op de blootstellingsplaats
• gewrichtspijn
• hoofdpijn
• koorts
• netelroos: rode, jeukende, verhoogde striemen op de plaats die is blootgesteld aan de koude
• rode blaasjes op de huid
• vermoeidheid

Wanneer patiënten die allergisch zijn voor de kou bijvoorbeeld hun handen in de vriezer steken, moeten ze deze onmiddellijk verwijderen omdat ze al direct een zwelling ontwikkelen. Of ze krijgen een huiduitslag op een plek die in contact kwam met wat vallende sneeuw. De meeste patiënten ervaren deze symptomen binnen twee tot vijf minuten nadat hun huid is blootgesteld aan de kou, al treedt er sporadisch een vertraagde reactie van symptomen op. In sommige gevallen verergeren de symptomen, zelfs wanneer patiënten uit de kou komen. De symptomen verdwijnen meestal binnen één à twee uur, maar houden mogelijk tot maximaal twee dagen aan.

Ernstige tekenen

Patiënten met een ernstige versie van de allergie kampen met systemische anafylaxie (anafylactische shock), wat een ernstige allergische reactie is. Anafylaxie verschijnt als gevolg van een lage bloeddruk wanneer patiënten in extreem koud weer naar buiten gaan of in koud water springen.

Ernstige symptomen bestaan uit:

• ademhalingsproblemen, zoals een piepende ademhaling
• een daling van de bloeddruk
• een schok
• een zwelling van de tong en een zwelling van de keel
• flauwvallen
• hartkloppingen

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van koude-urticaria zijn onder meer:

• plotselinge zwelling van de lippen of tong
• ernstige ademhalingsmoeilijkheden
• verwardheid of bewustzijnsverlies na blootstelling aan kou
• plotselinge daling van de bloeddruk

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een ijsblokjestest uit, waarbij hij een ijsblokje op een stuk blote huid legt en dan uitkijkt naar tekenen van netelroos of zwelling wanneer de huid opnieuw opwarmt. Deze symptomen ontstaan dan normaal gesproken binnen de volgende vijf tot vijftien minuten. De arts voert bovendien een bloedonderzoek uit om andere oorzaken van netelroos uit te sluiten.

Behandeling van koude-allergie

Zelfzorg

De meeste patiënten met koude-urticaria ervaren allergische reacties die vergelijkbaar zijn met deze van patiënten met voedselallergieën. Voor de meeste patiënten is het echter heel moeilijk om koude te vermijden. Daarom bedekken patiënten met deze ziekte het beste alle lichaamsdelen alvorens ze in de winter naar buiten gaan. In de zomer voorzichtig zijn met wateractiviteiten is aangewezen. Dit houdt in dat een patiënt het lichaam heel geleidelijk zal moeten laten wennen aan koud water, door bijvoorbeeld eerst heel rustig de voeten bloot te stellen aan het koude water en niet meteen in een zwembad te duiken. Hierdoor is het ook mogelijk om snel eventuele symptomen te zien nog voordat het hele lichaam is blootgesteld aan kou. Een snelle blootstelling van het hele lichaam aan koude leidt tevens sneller tot anafylaxie, wat het risico op een overlijden verhoogt. Koude gerechten of dranken, ijs en andere bevroren lekkernijen slaat een patiënt tot slot het beste over.

Professionele medische behandeling

De symptomen zijn over het algemeen eveneens onder controle te houden met behulp van antihistaminica. Een patiënt neemt de antihistaminica het beste in vóór blootstelling aan koude temperaturen om een deel van de histamine-afgifte te blokkeren.

Verder zet de arts mogelijk ook nog deze medicijnen in voor het verlichten van de klachten:

• andere immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken)
• antibiotica
• corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken)
• leukotrieen-antagonisten
• synthetische hormonen

Prognose van allergische reactie op koude lucht of koud water

De helft van de patiënten met een allergische reactie voor koude ervaart binnen zes jaar een volledige verdwijning van de symptomen. Sommige patiënten ervaren echter levenslang symptomen. Dankzij de voorzorgsmaatregelen en het nauwlettend volgen van de behandeling, is het echter goed mogelijk om te leven met deze aandoening.

Complicaties

Complicaties van koude-urticaria zijn onder andere:

• anafylactische shock bij plotselinge blootstelling aan extreme kou
• verstikking door zwelling van de luchtwegen
• secundaire infecties van de huid door krabben aan jeukende plekken

Preventie

Preventieve maatregelen tegen koude-urticaria zijn:

• het dragen van warme, beschermende kleding bij koude temperaturen
• het vermijden van plotselinge blootstelling aan koude lucht of water
• het innemen van antihistaminica voor blootstelling aan kou
• regelmatig de huid hydrateren om irritatie en jeuk te verminderen
• regelmatige medische controles om de ernst van de aandoening te monitoren

Lees verder

• Antihistaminica: Geneesmiddelen tegen allergische reacties
• Netelroos (urticaria): Huidziekte met jeukende bultjes
• Allergieën en allergische reactie: Contact met allergenen
• Loratadine: Medicijn voor behandeling allergie en netelroos
• Anafylaxie: Ernstige allergische reactie