Koude-urticaria: Allergie voor kou met netelroos en zwelling

Koud weer is voor velen een ergernis. Sommige mensen ervaren een opflakkering van bepaalde fysieke ongemakken, zoals gewrichtspijn, een droge huid of astma. Er zijn echter patiënten die allergisch zijn voor de kou en lijden aan koude-urticaria (door koude geïnduceerde urticaria, koude-allergie). Patiënten met een allergie voor lage temperaturen kampen met onder andere huiduitslag, vermoeidheid, hoofdpijn en soms zelfs met zeer ernstige symptomen zoals ademhalingsproblemen. Diverse zelfzorgmaatregelen verminderen de symptomen, zoals zichzelf goed kleden tegen de kou. Ook medicijnen helpen bij het verlichten van de klachten. De vooruitzichten zijn wisselend, maar bij de helft van de patiënten verdwijnt de aandoening uiteindelijk.

• Werking van immuunsysteem
• Epidemiologie
• Oorzaken van allergie voor kou
• Risicofactoren van koude-urticaria
• Symptomen: Netelroos op huid en zwelling
• Milde tekenen
• Ernstige tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van koude-allergie
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van allergische reactie op koude lucht of koud water
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven / omgaan met koude-urticaria
• Vermijden van kou en triggers
• Behandeling van aanvallen en noodhulp
• Leven met koude-urticaria en zelfzorgmaatregelen
• Misvattingen rond koude-urticaria
• Koude-urticaria is gewoon een lichte allergische reactie op kou
• Alleen de huid wordt aangetast
• Koude-urticaria komt alleen voor bij extreme kou
• Het is een aangeboren aandoening
• Medicatie is niet nodig, men moet gewoon kou vermijden
• Een ijsblokjestest is altijd voldoende om de diagnose te stellen

Werking van immuunsysteem

Het immuunsysteem is een ingewikkeld, onderling verbonden netwerk dat het lichaam beschermt tegen het gevaar van een invasie door allerlei besmettelijke organismen. Het immuunsysteem omvat vele soorten witte bloedcellen, lymfevaten, lymfeklieren, een groot aantal specifieke antilichamen, cilia (haarcellen om ongewenste deeltjes weg te vegen), de milt, amandelen, adenoïden en de huid, ons grootste orgaan. Een allergie treedt op wanneer er iets misgaat in een deel van het immuunsysteem. Soms reageert het immuunsysteem zo uitbundig op een uitlokkende stof dat het deze aanziet als een vreemde indringer, zoals pollen, stof, huidschilfers van dieren, voedingsmiddelen en virussen. Sommige patiënten reageren echter allergisch op koude lucht of koud water.

Epidemiologie

Koude-urticaria is een zeldzame aandoening die wereldwijd voorkomt, maar exacte cijfers over de prevalentie ontbreken. Het treft voornamelijk jongvolwassenen en komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De symptomen kunnen op elke leeftijd optreden, maar de piekincidentie ligt tussen de 18 en 25 jaar. Anno september 2024 is er geen toename of afname van de aandoening waargenomen, maar door betere diagnostische technieken worden mogelijk meer gevallen geregistreerd.

Oorzaken van allergie voor kou

De oorzaken van een allergische reactie op koude zijn in meer dan 90% van de gevallen onbekend. Zeer zelden is koude-urticaria een symptoom van een onderliggend gezondheidsprobleem zoals:

• bloedaandoeningen
• cryofibrinogenemie
• cryoglobulinemie (aandoening met symptomen aan huid, nieren en zenuwen)
• een lymfoom (kanker van lymfocyten)
• klierkoorts
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• syfilis
• virale hepatitis
• waterpokken

Risicofactoren van koude-urticaria

Koude-allergie ontstaat door blootstelling aan kou, zoals door lage buitentemperaturen, zwemmen in koud water, zitten in een kamer met airconditioning, of lopen in de koelruimte in de supermarkt. Koude-allergie komt het meest tot uiting bij kinderen, maar iedereen krijgt mogelijk te maken met deze vorm van een allergische reactie.

Symptomen: Netelroos op huid en zwelling

Milde tekenen

De meest voorkomende symptomen zijn:

• angst
• een brandend gevoel op de aangetaste huid wanneer het lichaam opwarmt
• een zwelling op de blootstellingsplaats
• gewrichtspijn
• hoofdpijn
• koorts
• netelroos: rode, jeukende, verhoogde striemen op de plaats die is blootgesteld aan de koude
• rode blaasjes op de huid
• vermoeidheid

Wanneer patiënten die allergisch zijn voor de kou bijvoorbeeld hun handen in de vriezer steken, moeten ze deze onmiddellijk verwijderen omdat ze al direct een zwelling ontwikkelen. Of ze krijgen een huiduitslag op een plek die in contact kwam met wat vallende sneeuw. De meeste patiënten ervaren deze symptomen binnen twee tot vijf minuten nadat hun huid is blootgesteld aan de kou, al treedt er sporadisch een vertraagde reactie van symptomen op. In sommige gevallen verergeren de symptomen, zelfs wanneer patiënten uit de kou komen. De symptomen verdwijnen meestal binnen één à twee uur, maar houden mogelijk tot maximaal twee dagen aan.

Ernstige tekenen

Patiënten met een ernstige versie van de allergie kampen met systemische anafylaxie (anafylactische shock), wat een ernstige allergische reactie is. Anafylaxie verschijnt als gevolg van een lage bloeddruk wanneer patiënten in extreem koud weer naar buiten gaan of in koud water springen.

Ernstige symptomen bestaan uit:

• ademhalingsproblemen, zoals een piepende ademhaling
• een daling van de bloeddruk
• een schok
• een zwelling van de tong en een zwelling van de keel
• flauwvallen
• hartkloppingen

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van koude-urticaria zijn onder meer:

• plotselinge zwelling van de lippen of tong
• ernstige ademhalingsmoeilijkheden
• verwardheid of bewustzijnsverlies na blootstelling aan kou
• plotselinge daling van de bloeddruk

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een ijsblokjestest uit, waarbij hij een ijsblokje op een stuk blote huid legt en dan uitkijkt naar tekenen van netelroos of zwelling wanneer de huid opnieuw opwarmt. Deze symptomen ontstaan dan normaal gesproken binnen de volgende vijf tot vijftien minuten. De arts voert bovendien een bloedonderzoek uit om andere oorzaken van netelroos uit te sluiten.

Behandeling van koude-allergie

Zelfzorg

De meeste patiënten met koude-urticaria ervaren allergische reacties die vergelijkbaar zijn met deze van patiënten met voedselallergieën. Voor de meeste patiënten is het echter heel moeilijk om koude te vermijden. Daarom bedekken patiënten met deze ziekte het beste alle lichaamsdelen alvorens ze in de winter naar buiten gaan. In de zomer voorzichtig zijn met wateractiviteiten is aangewezen. Dit houdt in dat een patiënt het lichaam heel geleidelijk zal moeten laten wennen aan koud water, door bijvoorbeeld eerst heel rustig de voeten bloot te stellen aan het koude water en niet meteen in een zwembad te duiken. Hierdoor is het ook mogelijk om snel eventuele symptomen te zien nog voordat het hele lichaam is blootgesteld aan kou. Een snelle blootstelling van het hele lichaam aan koude leidt tevens sneller tot anafylaxie, wat het risico op een overlijden verhoogt. Koude gerechten of dranken, ijs en andere bevroren lekkernijen slaat een patiënt tot slot het beste over.

Professionele medische behandeling

De symptomen zijn over het algemeen eveneens onder controle te houden met behulp van antihistaminica. Een patiënt neemt de antihistaminica het beste in vóór blootstelling aan koude temperaturen om een deel van de histamine-afgifte te blokkeren.

Verder zet de arts mogelijk ook nog deze medicijnen in voor het verlichten van de klachten:

• andere immunosuppressiva (medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken)
• antibiotica
• corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken)
• leukotrieen-antagonisten
• synthetische hormonen

Prognose van allergische reactie op koude lucht of koud water

De helft van de patiënten met een allergische reactie voor koude ervaart binnen zes jaar een volledige verdwijning van de symptomen. Sommige patiënten ervaren echter levenslang symptomen. Dankzij de voorzorgsmaatregelen en het nauwlettend volgen van de behandeling, is het echter goed mogelijk om te leven met deze aandoening.

Complicaties

Complicaties van koude-urticaria zijn onder andere:

• anafylactische shock bij plotselinge blootstelling aan extreme kou
• verstikking door zwelling van de luchtwegen
• secundaire infecties van de huid door krabben aan jeukende plekken

Preventie

Preventieve maatregelen tegen koude-urticaria zijn:

• het dragen van warme, beschermende kleding bij koude temperaturen
• het vermijden van plotselinge blootstelling aan koude lucht of water
• het innemen van antihistaminica voor blootstelling aan kou
• regelmatig de huid hydrateren om irritatie en jeuk te verminderen
• regelmatige medische controles om de ernst van de aandoening te monitoren

Praktische tips voor het leven / omgaan met koude-urticaria

Vermijden van kou en triggers

Koude-urticaria is een aandoening die gekarakteriseerd wordt door netelroos of uitslag als reactie op kou, wat kan optreden bij blootstelling aan lage temperaturen of koude lucht. Het is van cruciaal belang om kou zoveel mogelijk te vermijden. Dit kan onder meer het dragen van beschermende kleding zoals handschoenen, sjaals en warme jassen in koude omgevingen omvatten. Zorg ervoor dat je jezelf goed bedekt bij koud weer, zelfs als het slechts tijdelijk een beetje fris is. Bepaalde activiteiten, zoals zwemmen in koud water, kunnen de symptomen verergeren en moeten worden vermeden. Bij koud weer kan het ook nuttig zijn om warme, hydratatiebevorderende dranken te drinken om het lichaam op temperatuur te houden.

Behandeling van aanvallen en noodhulp

Wanneer een aanval van koude-urticaria optreedt, kunnen antihistaminica vaak worden gebruikt om de symptomen te verlichten. Het is belangrijk om snel toegang te hebben tot deze medicijnen, vooral als je weet dat je vaak reageert op kou. Bij ernstigere reacties, zoals ademhalingsproblemen of verergering van de symptomen, kan het nodig zijn om onmiddellijk medische hulp te zoeken. Je arts kan helpen bij het opstellen van een behandelplan, waarbij je bijvoorbeeld een medicijnroutine kunt volgen en meer leren over het omgaan met plotselinge kou-invloeden.

Leven met koude-urticaria en zelfzorgmaatregelen

Leven met koude-urticaria vereist dat je alert bent op omgevingsomstandigheden en bereid bent om snel actie te ondernemen om aanvallen te voorkomen. Het onderhouden van een evenwichtig voedingspatroon dat je immuunsysteem ondersteunt, kan ook bijdragen aan een betere controle van je symptomen. Het kan ook nuttig zijn om ademhalingsoefeningen of andere technieken voor stressvermindering toe te passen, omdat stress een trigger kan zijn voor sommige gevallen van koude-urticaria. Sociale steun van vrienden en familie kan ook belangrijk zijn, zodat zij begrijpen hoe ze je kunnen helpen in situaties waarin je het koud hebt en de symptomen zich voordoen.

Misvattingen rond koude-urticaria

Koude-urticaria is een vorm van netelroos die wordt uitgelokt door blootstelling aan koude temperaturen. De aandoening veroorzaakt vaak jeukende bultjes, zwellingen en in ernstige gevallen zelfs anafylaxie. Ondanks de relatief zeldzame aard van deze aandoening bestaan er veel misvattingen, waardoor patiënten vaak onbegrip ervaren en de juiste diagnose vertraging oploopt.

Koude-urticaria is gewoon een lichte allergische reactie op kou

Veel mensen denken dat koude-urticaria een milde vorm van een allergie is, maar het is eigenlijk een overreactie van mestcellen in de huid, die histamine en andere ontstekingsstoffen vrijlaten bij blootstelling aan koude. Dit kan leiden tot ernstige reacties, waaronder zwellingen in de keel, bloeddrukdaling en zelfs bewustzijnsverlies.

Alleen de huid wordt aangetast

Hoewel de meest zichtbare symptomen huidreacties zijn, zoals jeuk en zwellingen, kan koude-urticaria ook systemische effecten veroorzaken. In sommige gevallen kan blootstelling aan koud water of lucht leiden tot een gevaarlijke daling van de bloeddruk, ademhalingsproblemen of een anafylactische reactie, vooral als een groot deel van het lichaam wordt blootgesteld.

Koude-urticaria komt alleen voor bij extreme kou

Niet alleen vrieskou kan een reactie uitlokken. Sommige patiënten krijgen al klachten bij blootstelling aan gematigde temperaturen, zoals koud kraanwater, een fris briesje of het vasthouden van een koud voorwerp. De gevoeligheid varieert sterk per persoon, en zelfs lichte temperatuurdalingen kunnen bij sommigen een heftige reactie veroorzaken.

Het is een aangeboren aandoening

Hoewel er een zeldzame erfelijke vorm bestaat, is de meeste koude-urticaria verworven en kan het zich op elke leeftijd ontwikkelen. De exacte oorzaak is vaak onbekend, maar infecties, auto-immuunziekten en andere onderliggende aandoeningen kunnen een rol spelen bij het ontstaan van de overgevoeligheid voor kou.

Medicatie is niet nodig, men moet gewoon kou vermijden

Hoewel het vermijden van koude prikkels belangrijk is, kunnen patiënten baat hebben bij medicatie zoals antihistaminica om reacties te verminderen. In ernstige gevallen kan een adrenalinepen noodzakelijk zijn, vooral als er risico is op anafylaxie. Een goede medische begeleiding is essentieel om complicaties te voorkomen.

Een ijsblokjestest is altijd voldoende om de diagnose te stellen

De ijsblokjestest, waarbij een koud object op de huid wordt geplaatst om een reactie uit te lokken, wordt vaak gebruikt bij de diagnose van koude-urticaria. Echter, niet alle patiënten reageren direct op deze test. In sommige gevallen zijn aanvullende onderzoeken nodig, zoals een blootstellingstest met koud water of laboratoriumtests om andere oorzaken van overgevoeligheid uit te sluiten.

Lees verder

• Antihistaminica: Geneesmiddelen tegen allergische reacties
• Netelroos (urticaria): Huidziekte met jeukende bultjes
• Allergieën en allergische reactie: Contact met allergenen
• Loratadine: Medicijn voor behandeling allergie en netelroos
• Anafylaxie: Ernstige allergische reactie