Cholinerge urticaria: Netelroos (galbulten) door warmte

Sommige patiënten ervaren galbulten, ook wel bekend als netelroos, als gevolg van warmte. Dit fenomeen wordt in medische termen aangeduid als cholinerge urticaria. Deze vorm van allergische reactie leidt tot de vorming van rode, jeukende, en branderige bulten op de huid. Cholinerge urticaria komt voor bij mensen die overgevoelig zijn voor warmte of zweet. In de meeste gevallen zijn de symptomen tijdelijk en verdwijnen ze vanzelf zonder blijvende problemen. Sommige patiënten kiezen echter voor professionele medische behandeling als huismiddeltjes niet effectief blijken te zijn. In zulke gevallen kan de arts medicatie voorschrijven om de huiduitslag te verminderen. Het is ook belangrijk dat patiënten bekende uitlokkende factoren vermijden en voorzorgsmaatregelen nemen om blootstelling te minimaliseren.

• Epidemiologie van huiduitslag door warme omstandigheden
• Mechanisme
• Oorzaken van galbulten door warmte
• Risicofactoren van cholinerge urticaria
• Risicogroepen
• Symptomen
• Huiduitslag
• Ernstigere tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van netelroos door warmte
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties van cholinerge urticaria
• Preventie

Epidemiologie van huiduitslag door warme omstandigheden

Cholinerge urticaria (CU) is een vorm van netelroos die wordt gekarakteriseerd door de ontwikkeling van jeukende, rode uitslag in reactie op verhoogde lichaamstemperatuur of zweten, vaak veroorzaakt door lichamelijke inspanning, warmte of stress. Deze aandoening heeft een wereldwijde prevalentie, met een geschatte prevalentie van 0,3% tot 5% van de algemene bevolking. De epidemiologie van cholinerge urticaria wordt beïnvloed door verschillende demografische factoren, waaronder leeftijd, geslacht en onderliggende medische aandoeningen.

Leeftijd en geslacht
Cholinerge urticaria komt het vaakst voor bij jongeren, vooral bij adolescenten en jongvolwassenen, met een piek in de prevalentie tussen de 18 en 25 jaar. Hoewel zowel mannen als vrouwen kunnen worden getroffen door CU, wordt het vaker gediagnosticeerd bij mannen. Dit kan gedeeltelijk te maken hebben met hormonale invloeden, hoewel de exacte mechanismen hiervoor nog niet volledig begrepen zijn.

Geografische variatie
Er is een geografische variatie in de prevalentie van cholinerge urticaria, met hogere aantallen gemeld in warmere klimaten. Studies wijzen erop dat de prevalentie in tropische en subtropische gebieden hoger kan zijn dan in gematigde klimaten, wat mogelijk te maken heeft met de impact van omgevingsfactoren zoals temperatuur en luchtvochtigheid op het zweten en de huidreacties.

Associatie met andere aandoeningen
Cholinerge urticaria wordt vaak geassocieerd met andere huid- en auto-immuunziekten, zoals atopische dermatitis en astma. Daarnaast is het een bekende bijwerking van bepaalde medicijnen, vooral niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's). Er is ook bewijs dat genetische factoren een rol spelen in de predispositie voor het ontwikkelen van CU, hoewel er nog geen specifieke genetische markers zijn geïdentificeerd.

Mechanisme

Het mechanisme achter cholinerge urticaria is complex en niet volledig begrepen, maar het is duidelijk dat het te maken heeft met de reactie van de huid op verhoogde temperatuur en zweten. De aandoening wordt gekarakteriseerd door de aanwezigheid van histamine, een ontstekingsstof die vrijkomt bij de activatie van de mestcellen in de huid. Er wordt gedacht dat de stimulatie van de cholinerge zenuwen leidt tot een overmatige afgifte van acetylcholine, wat vervolgens de afgifte van histamine in de huid bevordert, wat resulteert in de uitslag en de bijbehorende jeuk.

Neurogene reacties
De activatie van de cholinerge zenuwen is een cruciaal onderdeel van het mechanisme van CU. Onder normale omstandigheden zorgt acetylcholine voor de regulatie van het zweten, maar bij patiënten met CU leidt de overmatige afgifte van acetylcholine tot een verhoogde activiteit van de mestcellen. Deze cellen reageren door histamine af te geven, wat de vasodilatatie van de bloedvaten veroorzaakt, wat zich uit in de typische netelroosachtige uitslag.

Omgevingsfactoren
Omgevingsfactoren spelen een belangrijke rol in de pathofysiologie van cholinerge urticaria. Temperatuurveranderingen, emotionele stress, lichamelijke inspanning en warm weer kunnen allemaal bijdragen aan de activering van de cholinerge zenuwen en de daaropvolgende reactie van de huid. Hoewel de precieze triggermechanismen nog onderwerp van onderzoek zijn, is het duidelijk dat warmte en zweten de belangrijkste invloeden zijn die de symptomen van CU kunnen verergeren.

Immuunreacties
Naast de neurogene mechanismen is er bewijs dat CU een immunologische component heeft. Er wordt gesuggereerd dat bij sommige patiënten de afgifte van histamine uit mastcellen een rol speelt bij de ontwikkeling van de huidreacties. Er is ook bewijs van een verhoogde reactie van de huid op specifieke stimuli, wat kan wijzen op een overgevoeligheid van het immuunsysteem bij sommige patiënten met cholinerge urticaria.

Oorzaken van galbulten door warmte

Externe temperaturen zijn niet de enige oorzaken van cholinerge urticaria. Elke activiteit die je lichaamstemperatuur verhoogt, geeft mogelijk aanleiding tot deze huiduitslag en een intens brandend gevoel. Onderzoekers hebben twee neurotransmitters gekoppeld aan heat galbulten veroorzaakt door warmte:

• Acetylcholine: Bij warme omstandigheden komt de neurotransmitter acetylcholine vrij in de zenuwuiteinden van de huid en veroorzaakt deze een reactie door de warmte.
• Histamine: Cholinerge urticaria is een allergische reactie op warmte. Zoals elke allergie, geeft het immuunsysteem, eenmaal blootgesteld aan het allergeen, histamine vrij. Hierdoor ontstaan de jeukende of stekelige sensatie op de huid en de andere symptomen.

Risicofactoren van cholinerge urticaria

Activiteiten die de lichaamstemperatuur verhogen, geven mogelijk aanleiding tot deze huiduitslag en intense brandende sensaties zoals zonnebaden, sporten, een warme douche nemen, warme klimaten, strakke kleding dragen, zich verbanden, stress of gekruid of pittig eten. Patiënten met eczeem, astma (chronische ontsteking van luchtwegen in longen) of andere allergieën zoals hooikoorts, zijn vaker aangetast door de huiduitslag. Ook bepaald voedsel, druk op de huid of koud weer zijn mogelijke risicofactoren van de huidaandoening.

Risicogroepen

Cholinerge urticaria kan iedereen treffen, maar bepaalde groepen vertonen een verhoogd risico op het ontwikkelen van de aandoening. Verschillende factoren, waaronder genetische aanleg, onderliggende medische aandoeningen en omgevingsinvloeden, kunnen de kans op het ontwikkelen van CU beïnvloeden. Het is belangrijk om te weten welke risicogroepen meer kans hebben op het ontwikkelen van cholinerge urticaria om preventieve maatregelen en gerichte behandelingen te overwegen.

Jongeren en adolescenten
Cholinerge urticaria wordt het vaakst gediagnosticeerd bij jongeren, vooral bij adolescenten en jongvolwassenen. Dit kan verband houden met hormonale veranderingen tijdens de puberteit, die mogelijk de gevoeligheid van de huid voor externe stimuli beïnvloeden. De verhoogde lichamelijke activiteit en de frequentie van sporten bij deze leeftijdsgroep kunnen ook bijdragen aan het risico.

Mensen met een aanleg voor allergieën
Mensen met een persoonlijke of familiegeschiedenis van allergieën, zoals astma of atopische dermatitis, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van cholinerge urticaria. De immuunrespons bij deze individuen is vaak al geactiveerd, wat hen gevoeliger maakt voor omgevingsfactoren die de aandoening kunnen triggeren.

Mensen met bepaalde medische aandoeningen
Cholinerge urticaria komt vaak voor bij mensen met andere aandoeningen, zoals auto-immuunziekten of hormonale disbalans. Daarnaast is de aandoening geassocieerd met de inname van bepaalde medicijnen, zoals NSAID's of antibiotica, die de mestcellen in de huid kunnen stimuleren en de symptomen van CU kunnen verergeren.

Symptomen

De tekenen van galbulten die resulteren uit warmte ontstaan vaak plotseling en houden dertig minuten tot één uur aan voordat ze vervagen.

Huiduitslag

Een patiënt ervaart een rode huid, een tintelende huid, brandende gevoelens aan de huid en/of een jeukende huid door cholinerge urticaria. De huiduitslag presenteert zich als kleine rode bultjes of als verhoogde striemen of bulten met cirkels er omheen. Netelroos verschijnt mogelijk overal op het lichaam, maar meestal zijn de galbulten zichtbaar op de borst, het gezicht, de bovenrug en de armen. Vaak zijn de bultjes dicht bij elkaar gelegen. De huid heeft soms een opgezwollen en vlekkerig uiterlijk, al ervaren sommige patiënten enkel roodheid van de huid. Galbulten die het gevolg zijn van warmte verspreiden zich tot slot soms buiten het gebied dat aanvankelijk werd getroffen.

Ernstigere tekenen

Ook ernstigere symptomen gaan mogelijk vergezeld bij de huiduitslag zoals onder andere:

• buikkrampen
• diarree
• duizeligheid
• een lage bloeddruk
• een piepende ademhaling
• een snelle hartslag
• extra speeksel in de mond
• hartkloppingen
• hoofdpijn
• kortademigheid
• maagkrampen
• misselijkheid

Af en toe kampen patiënten met cholinerge urticaria met een anafylactische shock (levensbedreigende allergische reactie) waarvoor onmiddellijk medische noodhulp nodig is.

Alarmsymptomen

De symptomen van cholinerge urticaria kunnen variëren van mild tot ernstig en zijn vaak gerelateerd aan de hoeveelheid zweten of de mate van temperatuurverandering waaraan een patiënt wordt blootgesteld. Het herkennen van alarmsymptomen is essentieel voor het stellen van de juiste diagnose en het plannen van de juiste therapie.

Heftige huidreacties
De meest voorkomende symptomen van cholinerge urticaria zijn jeukende, rode uitslag en netelroos die zich ontwikkelen na blootstelling aan hitte, zweten of inspanning. Deze huidreacties kunnen snel optreden na fysieke activiteit of stress en kunnen ernstig jeuken. In sommige gevallen kunnen de uitslag en de jeuk zo intens zijn dat ze het dagelijkse functioneren van de patiënt beïnvloeden.

Benauwdheid of ademhalingsproblemen
Hoewel zeldzaam, kunnen sommige patiënten met cholinerge urticaria ademhalingsproblemen ervaren als gevolg van de verhoogde histamineproductie. Dit kan zich uiten in symptomen zoals benauwdheid, piepende ademhaling of een gevoel van verstikking. Deze symptomen kunnen wijzen op een ernstiger reactie en vereisen onmiddellijk medische aandacht.

Verergering door fysieke activiteit
De meeste patiënten met cholinerge urticaria ervaren een verergering van hun symptomen na lichamelijke activiteit, zoals intensieve lichaamsbeweging, sporten of zelfs na het douchen met heet water. Dit komt doordat fysieke activiteit leidt tot een verhoogde lichaamstemperatuur en zweten, die de afgifte van histamine in de huid bevorderen. Het herkennen van deze trigger kan helpen bij het beheer van de aandoening.

Symptomen bij stress
Emotionele stress is een andere veelvoorkomende trigger voor cholinerge urticaria. Psychologische stress kan leiden tot een verhoogde afgifte van adrenaline en andere hormonen, wat het zweten en de afgifte van histamine in de huid kan stimuleren. Symptomen kunnen plotseling optreden tijdens of na stressvolle situaties.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts luistert naar de aanwezige symptomen, bevraagt de geschiedenis en kijkt vervolgens naar de aangetaste huidgebieden.

Diagnostisch onderzoek
Soms moet de patiënt lichaamsbeweging uitvoeren of wordt hij blootgesteld aan warmte, en dan kan de arts controleren of de huidklachten optreden. De arts injecteert bij sommige patiënten ook een medicijn (methacholine) in de huid. Hij kijkt dan of de netelroos verschijnt.

Differentiële diagnose
Polymorfe lichteruptie
Een andere aandoening die veel vaker optreedt dan netelroos veroorzaakt door de warmte is polymorfe lichteruptie. De symptomen hiervan verschijnen een paar uur na het buiten zijn in de zon en houden meestal vele dagen aan na de blootstelling. De symptomen van cholinerge urticaria houden in tegenstelling tot polymorfe lichteruptie echter slechts een paar uur aan.

Zweetuitslag
Galbulten die ontstaan door de warmte zijn niet hetzelfde dan een zweetuitslag. De zweetuitslag resulteert uit geblokkeerde zweetklieren die een uitslag veroorzaken met kleine rode verhoogde vlekken, meestal op lichaamsdelen die bedekt zijn met kleding. Zweetuitslag veroorzaakt eveneens een stekend of jeukend gevoel.

Behandeling van netelroos door warmte

Zelfzorg

Vrij verkrijgbare ontstekingsremmende medicijnen zoals ibuprofen kalmeren netelroos niet. Deze medicijnen verergeren namelijk de reactie dus de patiënt mag deze zeker niet nemen. Vrij verkrijgbare antihistaminica zijn inzetbaar om een allergische reactie te verminderen. Antihistaminecrèmes werken goed en houden de jeuk onder controle.

Professionele medische behandeling

Als huismiddeltjes niet helpen, is het belangrijk om de arts te raadplegen die dan mogelijk een sterker antihistaminicum voorschrijft. Dit geneesmiddel zet de arts vooral in voor incidentele opflakkeringen van cholinerge urticaria, ernstige allergische reacties of netelroos die niet verbetert wanneer de lichaamstemperatuur daalt. Ook schrijft de arts mogelijk corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) voor om het immuunsysteem te onderdrukken en netelroos te voorkomen.

Prognose

De langdurige prognose voor patiënten met cholinerge urticaria is over het algemeen goed, vooral als zij in staat zijn om bekende triggers te vermijden en passende behandelingsstrategieën te volgen. In de meeste gevallen verdwijnen de symptomen naarmate de patiënt leert hoe hij de uitlokkende factoren kan beheren. Echter, in gevallen van chronische of recidiverende netelroos kan het noodzakelijk zijn om langdurige behandeling en levensstijlveranderingen te overwegen om een goede controle over de aandoening te behouden.

Complicaties van cholinerge urticaria

Cholinerge urticaria, hoewel meestal niet levensbedreigend, kan leiden tot verschillende complicaties, vooral als de aandoening niet goed wordt beheerd. Hier zijn enkele mogelijke complicaties:

Chronische netelroos
In sommige gevallen kan cholinerge urticaria chronisch worden, waarbij de huiduitslag regelmatig terugkeert of aanhoudt over een langere periode. Dit kan de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk beïnvloeden door constante ongemakken en de noodzaak voor voortdurende behandelingen.

Psychosociale impact
De zichtbare symptomen en de frequentie van uitbraken kunnen leiden tot psychosociale problemen. De onvoorspelbaarheid van de uitslag en de mogelijke uitlokkende factoren kunnen angst en stress veroorzaken. Patiënten kunnen zich schamen voor hun uiterlijk of de noodzaak om maatregelen te treffen om symptomen te beheersen, wat hun sociale interacties kan beïnvloeden.

Impact op dagelijkse activiteiten
De symptomen kunnen de deelname aan dagelijkse activiteiten belemmeren, zoals:
Activiteiten die de lichaamstemperatuur verhogen kunnen leiden tot een verergering van de symptomen. Frequentie van uitbraken of het ongemak kan ook de prestaties op het werk of op school aantasten.

Zeldzame ernstige reacties
In zeldzame gevallen kunnen ernstigere reacties optreden, zoals een anafylactische shock: Hoewel zeldzaam, kan cholinerge urticaria leiden tot een ernstige allergische reactie die onmiddellijke medische hulp vereist. Deze reactie gaat gepaard met symptomen zoals ademhalingsmoeilijkheden, een plotselinge daling van de bloeddruk en een gevoel van zwakte of bewusteloosheid.

Verergering van andere aandoeningen
Cholinerge urticaria kan ook verergeren bij patiënten met andere huid- of allergische aandoeningen, zoals:
eczeem en astma.

Onjuiste zelfmedicatie
Het gebruik van zelfmedicatie zonder professioneel advies kan leiden tot een verergering van symptomen: Vrij verkrijgbare medicijnen zoals ontstekingsremmers kunnen de symptomen van netelroos namelijk verergeren. Het gebruik van onjuist gekozen medicatie kan bovendien leiden tot extra bijwerkingen of interacties met andere medicijnen.

Onbehandelde symptomen
Het aanhoudende ongemak kan de levenskwaliteit verminderen. Herhaaldelijke wrijving of krabben kan leiden tot secundaire huidinfecties of littekens.

Het is belangrijk dat patiënten met cholinerge urticaria hun symptomen goed behandelen en regelmatig medische zorg zoeken om complicaties te voorkomen en een optimale behandeling te garanderen.

Preventie

Een patiënt vermijdt indien mogelijk bepaalde activiteiten als hij weet dat deze risicofactoren leiden tot de huiduitslag. Wil een patiënt bijvoorbeeld toch genieten van de zon of veel bewegen, dan neemt hij best voorzorgen. Hij gebruikt dan een koele handdoek of neemt medicatie voor het geval symptomen zouden optreden. Strakke kleding en warmte zijn mogelijk een broedplaats voor de netelroos veroorzaakt door warmte. Wanneer de patiënt in een warme omgeving terechtkomt, moet hij losse kleding dragen om te voorkomen dat de lichaamstemperatuur stijgt. Stress vermijden of leren beheersen is tot slot verstandig, bijvoorbeeld door het beoefenen van meditatie of yoga.

Lees verder

• Jeukende huid na het douchen: Oorzaken van jeuk na douche
• Netelroos (urticaria): Huidziekte met jeukende bultjes