Zonne-urticaria: Huiduitslag na blootstelling aan uv-stralen

Zonne-urticaria (zonnebrandallergie) is een zeldzame huidaandoening waarbij patiënten enkele minuten na blootstelling aan de zon een jeukende en rode huiduitslag ontwikkelen. Meestal verschijnt de huiduitslag op huidgebieden die zelden blootgesteld zijn aan de zon, zoals de rug. De behandelingsopties voor zonne-urticaria bestaan uit medicatie, een desensibilisatiekuur en voedingsaanpassingen. Preventief beperkt de patiënt echter best de blootstelling aan zonlicht.

• Terminologie: Geen warmte-uitslag
• Epidemiologie van huidaandoening
• Oorzaken: Blootstelling aan UV-stralen
• Risicofactoren van zonne-urticaria
• Symptomen: Huiduitslag
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicijnen
• Desensibilisatie
• Voedingsaanpassingen
• Prognose van zonne-urticaria
• Complicaties van zonne-urticaria
• Preventie van zonne-urticaria
• Praktische omgangstips bij zonne-urticaria
• Zonblootstelling vermijden en bescherming
• Behandeling van symptomen en medicijnen
• Misvattingen rond zonne-urticaria
• Zonne-urticaria is hetzelfde als een zonneallergie
• Zonne-urticaria komt alleen voor bij mensen met een lichte huid
• De symptomen van zonne-urticaria zijn altijd ernstig
• Zonne-urticaria wordt altijd veroorzaakt door langdurige blootstelling aan de zon
• Zonne-urticaria kan alleen worden behandeld met antihistaminica
• Zonne-urticaria is altijd een chronische aandoening
• Zonne-urticaria heeft geen invloed op de gezondheid op de lange termijn
• Zonne-urticaria komt alleen voor tijdens de zomermaanden

Terminologie: Geen warmte-uitslag

Zonne-urticaria is niet hetzelfde als warmte-uitslag, die optreedt als gevolg van vocht. Zonne-urticaria is een specifieke reactie op de ultraviolette stralen (UV) in het licht zelf, in plaats van een reactie op warmte.

Epidemiologie van huidaandoening

De huiduitslag die optreedt bij zonne-urticaria komt zelden voor. Mogelijk kan iedereen getroffen worden, maar mensen tussen de twintig en veertig jaar zijn het vaakst aangetast. De huidziekte komt even vaak voor bij alle huidtypen en bij beide geslachten. Personen met een lichte huidskleur (zoals blanken) zijn echter meer vatbaar voor deze huidaandoening dan personen met een donkere huidskleur (zoals Afrikanen of Aziaten).

[IMAGE=557784145268=RIGHT]

De blootstelling aan zonlicht is een mogelijke oorzaak van de huidziekte

Oorzaken: Blootstelling aan UV-stralen

Zonne-urticaria is een vorm van urticaria (netelroos). De huidaandoening ontstaat door langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen in zonlicht. Drie soorten UV-licht kunnen mogelijk de oorzaak zijn van de huiduitslag:

• ultraviolette stralen met lange golflengte (UV-A)
• ultraviolette stralen met korte golflengte (UV-B)
• zichtbaar licht (zonlicht dat geen ultraviolet licht bevat)

Naast blootstelling aan UV-stralen van zonlicht kunnen de klachten ook optreden door:

• blootstelling van de huid aan kunstmatige lichtbronnen die UV-stralen bevatten
• het dragen van dunne kleding waar zonlicht doorheen kan schijnen

De exacte oorzaak van de huidreactie bij zonne-urticaria is anno september 2024 onbekend. Wellicht is er sprake van een soort allergische reactie. De allergische overgevoeligheid vindt plaats tussen de UV-straling en een fotoallergeen (een soort chemische stof in het lichaam), maar de exacte chemische stof is niet bekend. De allergische reactie stuurt een chemisch signaal naar bepaalde huidcellen die histamine gaan produceren. Via histamine wil het lichaam zich ontdoen van het allergeen (de uitlokkende stof) dat de reactie veroorzaakt. Door de productie van histamine gaat de huid opzwellen en jeuken. Door de jeuk kan de patiënt de allergenen willen wegkrabben.

Risicofactoren van zonne-urticaria

Bij een aantal patiënten verergeren de klachten van zonne-urticaria. Zij zijn namelijk gevoelig voor enkele chemische stoffen zoals huidverzorgingsproducten, kleurstoffen, wasmiddelen en zonnebrandmiddelen. Wanneer patiënten deze irriterende stoffen vermijden, vermindert de ernst van de reactie.

Symptomen: Huiduitslag

Enkele minuten tot een tiental minuten na een korte blootstelling aan zonlicht (minder dan dertig minuten) ontstaat een huidreactie. Meestal verschijnt een huiduitslag op gebieden die zelden blootgesteld zijn aan de zon, zoals de rug. De handrug en het gezicht zijn zelden aangetast. Ook kunnen patiënten aangetast raken als ze kledij met een dunne stof dragen. De patiënt heeft groepjes (clusters) van rode en jeukende cirkelvormige bultjes op de huid. De huiduitslag bedekt de blootgestelde huid. Door een snelle zwelling van de huid ontstaat een agressieve, stekende en ook pijnlijke huiduitslag. In de meeste gevallen verdwijnt de huiduitslag binnen enkele uren na beëindiging van de blootstelling aan de zon. Patiënten met ernstige symptomen waarbij grote huidgebieden zijn getroffen, kunnen secundaire symptomen ervaren. Deze omvatten bewustzijnsverlies, braken, bronchospasmen (spierkrampen aan de luchtpijp met ademnood), een snelle hartslag (tachycardie), een lage bloeddruk (hypotensie), hoofdpijn, ijlen, bleekheid, misselijkheid en/of vermoeidheid. Zeer zelden verschijnen astma-achtige verschijnselen.

Alarmsymptomen

Bij ernstige gevallen van zonne-urticaria kunnen de volgende alarmsymptomen optreden:

• ademhalingsproblemen
• zwelling van de lippen of keel
• ernstige pijn of ongemak
• een snelle of onregelmatige hartslag
• ernstige misselijkheid of braken

Als een patiënt een of meerdere van deze alarmsymptomen ervaart, is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een diagnostische fototest uit. Hij stelt enkele kleine huidgebieden bloot aan verschillende UV-sterktes. Daarna inspecteert de arts de huid om specifieke huiduitslagen op te sporen. Ook een fotoplaktest behoort tot de mogelijkheden. Hierbij plakt de arts kleine pleisters met verschillende allergenen (uitlokkende stoffen) op de huid. Wanneer de arts de plakkers verwijdert, wordt de huid blootgesteld aan licht en kan de arts mogelijke huidreacties opmerken. Tot slot is een fotoprovocatietest mogelijk. Hierbij stelt de arts huidplakjes gedurende verschillende dagen bloot aan verschillende soorten en sterktes van UV-licht. Artsen observeren elke reactie.

Differentiële diagnose

De arts mag zonne-urticaria niet verwarren met de volgende ziekten:

• aangeboren erytropoëtische porfyrie
• acute cutane lupus erythematosus
• acute urticaria
• Berloque dermatitis
• cholinerge urticaria (netelroos veroorzaakt door warmte)
• door geneesmiddelen veroorzaakte lichtgevoeligheid
• polymorfe lichteruptie (huidziekte door blootstelling aan de zon)
• protoporfyrie
• urticariële vasculitis (ontsteking van bloedvaten en netelroos)

Behandeling

De behandeling van zonne-urticaria bestaat uit medicijnen, desensibilisatie of voedingsaanpassingen.

[IMAGE=459448189584=RIGHT]

Medicijnen verlichten de klachten

Medicijnen

Antihistaminica

Deze medicijnen bestrijden histamine die de huiduitslag veroorzaakt. Hierdoor vermindert de roodheid, het prikkende gevoel en de jeuk. Antihistaminica bieden snelle verlichting van de belangrijkste symptomen, maar voorkomen geen allergische huidreactie.

Immunosuppressiva

Immunosuppressiva zijn geneesmiddelen die de immuunrespons onderdrukken. Hierdoor wordt geen histamine geproduceerd bij een huidreactie. Deze krachtige medicijnen kunnen bijwerkingen hebben en worden alleen ingezet bij patiënten met zeer ernstige klachten. De arts kiest voor een korte behandelingskuur en volgt de patiënten nauwlettend op.

Desensibilisatie

Patiënten kunnen door middel van een desensibilisatiekuur gewend raken aan zonlicht. De arts zorgt voor een zorgvuldig opbouwschema van zonlicht en bepaalt de duur van de blootstelling.

Voedingsaanpassingen

Bij patiënten die geen desensibilisatiekuur kunnen ondergaan of bij wie desensibilisatie niet voldoende is, kan voedingsadvies helpen. Deze voedingsaanpassingen zijn gericht op het vermijden van allergische stoffen en het beperken van de blootstelling aan zonlicht door het dragen van beschermende kleding en het aanbrengen van zonnebrandcrème. Tevens kunnen voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine D worden aangeraden, zoals vette vis en verrijkte voedingsmiddelen.

Prognose van zonne-urticaria

Zonne-urticaria is een chronische aandoening die kan verbeteren met leeftijd, maar niet altijd volledig verdwijnt. Bij een juiste behandeling kunnen de meeste patiënten de symptomen onder controle houden en hun kwaliteit van leven verbeteren. Het is belangrijk om blootstelling aan zonlicht te minimaliseren en indien nodig gebruik te maken van beschermende maatregelen en medicijnen.

Complicaties van zonne-urticaria

Hoewel zonne-urticaria op zichzelf geen ernstige complicaties veroorzaakt, kunnen de symptomen invloed hebben op de kwaliteit van leven. Bij ernstige gevallen kunnen secundaire symptomen optreden zoals allergische reacties of andere huidproblemen.

Preventie van zonne-urticaria

• Beperk blootstelling aan zonlicht, vooral tijdens de piekuren van 10.00 tot 16.00 uur.
• Gebruik een breed spectrum zonnebrandcrème met een hoge SPF.
• Draag beschermende kleding zoals hoeden, lange mouwen en zonnebrillen.
• Blijf in de schaduw wanneer mogelijk.
• Voorkom het gebruik van huidverzorgingsproducten die allergische reacties kunnen veroorzaken.

Praktische omgangstips bij zonne-urticaria

Zonblootstelling vermijden en bescherming

Zonne-urticaria, ofwel zonnetortels, is een huidaandoening waarbij uitslag ontstaat na blootstelling aan zonlicht. Het vermijden van directe zonblootstelling is de beste manier om de symptomen te beheersen. Dit betekent dat de patiënt bij voorkeur in de schaduw moet verblijven tijdens de uren van de sterkste zon (meestal tussen 10:00 en 16:00 uur).

Wanneer blootstelling aan de zon onvermijdelijk is, is het essentieel om beschermende maatregelen te nemen, zoals het dragen van kleding die de huid volledig bedekt, een hoed en een zonnebril. Het gebruik van een breed-spectrum zonnebrandcrème met een hoge SPF is eveneens belangrijk, en het moet elke twee uur opnieuw worden aangebracht, vooral als de huid in contact komt met water of transpiratie.

Behandeling van symptomen en medicijnen

Voor patiënten die zonne-urticaria ervaren, kunnen antihistaminica helpen om de jeuk en uitslag te verlichten. Deze medicijnen kunnen oraal worden ingenomen of in de vorm van crèmes die op de aangetaste huid worden aangebracht. Bij ernstige gevallen kan een arts ook voorschrijven dat de patiënt fototherapie ondergaat, wat kan helpen de huid geleidelijk aan zonlicht bloot te stellen om de symptomen te verminderen.

Patiënten moeten een behandelplan ontwikkelen in samenspraak met hun arts, waarbij zowel preventieve maatregelen als symptomatische behandelingen worden besproken.

Misvattingen rond zonne-urticaria

Zonne-urticaria is een zeldzame huidaandoening die optreedt wanneer de huid wordt blootgesteld aan zonlicht, wat leidt tot jeukende netelroos (urticaria). Hoewel de aandoening bekend is, bestaan er verschillende misvattingen die het moeilijk maken voor mensen om de symptomen correct te herkennen of de juiste behandeling te zoeken. Hieronder worden enkele van deze misvattingen besproken.

Zonne-urticaria is hetzelfde als een zonneallergie

Veel mensen verwarren zonne-urticaria met een zonneallergie. Hoewel de symptomen – zoals jeuk en uitslag – vergelijkbaar kunnen zijn, zijn de oorzaken verschillend. Zonne-urticaria is geen allergische reactie, maar een overgevoeligheidsreactie van de huid op zonlicht. De aandoening wordt veroorzaakt door een abnormale reactie van de huidcellen op de UV-straling van de zon. Dit verschilt van een echte allergie, zoals bij allergieën, waar het immuunsysteem een ongepaste reactie vertoont op bepaalde stoffen, zoals pollen of voedsel.

Zonne-urticaria komt alleen voor bij mensen met een lichte huid

Hoewel mensen met een lichte huid meer risico lopen op zonne-urticaria, kan deze aandoening iedereen treffen, ongeacht huidskleur. Het is een misvatting om te denken dat mensen met een donkere huid geen last kunnen krijgen van deze aandoening. De overgevoeligheid van de huid kan ook optreden bij mensen met een donkere huidskleur, hoewel de symptomen mogelijk minder snel zichtbaar zijn vanwege de huidkleur. Het risico is meer gerelateerd aan de gevoeligheid van de huid voor UV-straling dan aan de huidskleur op zich.

De symptomen van zonne-urticaria zijn altijd ernstig

Een andere misvatting is dat de symptomen van zonne-urticaria altijd ernstig zijn, maar dit is niet het geval. De ernst van de symptomen varieert van persoon tot persoon. In sommige gevallen kan de aandoening milde jeuk of rode vlekken veroorzaken die snel verdwijnen nadat de persoon uit de zon is gegaan. In andere gevallen kunnen de symptomen ernstiger zijn, wat kan leiden tot zwelling en uitgebreide uitslag. Echter, bij de meeste mensen zijn de symptomen tijdelijk en verdwijnen ze na het wegnemen van de zonblootstelling, zonder dat er blijvende schade aan de huid ontstaat. In sommige gevallen kan de aandoening wel langdurige gevolgen hebben, zoals pijn bij de getroffen huid.

Zonne-urticaria wordt altijd veroorzaakt door langdurige blootstelling aan de zon

Een veelvoorkomende misvatting is dat zonne-urticaria alleen optreedt na langdurige blootstelling aan de zon. Dit is niet waar, aangezien de aandoening al kan optreden na slechts een korte blootstelling aan zonlicht. De reactie kan binnen minuten optreden en is vaak meer gerelateerd aan de intensiteit van de zon dan aan de duur van de blootstelling. Het is belangrijk om te begrijpen dat zelfs kortstondige blootstelling aan zonlicht de reactie kan triggeren bij gevoelige personen.

Zonne-urticaria kan alleen worden behandeld met antihistaminica

Hoewel antihistaminica vaak worden gebruikt om de symptomen van zonne-urticaria te verlichten, is dit niet de enige behandelingsoptie. Andere behandelingen, zoals het vermijden van zonlicht en het gebruik van beschermende kleding, kunnen ook effectief zijn. In sommige gevallen kan fototherapie, een behandeling waarbij gecontroleerd UV-licht wordt gebruikt, helpen om de huid aan zonlicht te laten wennen, waardoor de symptomen verminderen. Het is belangrijk om samen te werken met een arts om de beste behandeling te vinden, die niet altijd beperkt is tot het gebruik van medicatie.

Zonne-urticaria is altijd een chronische aandoening

Sommige mensen geloven dat zonne-urticaria altijd een chronische aandoening is, maar dit is niet noodzakelijk het geval. De aandoening kan in sommige gevallen tijdelijk zijn en verdwijnen na verloop van tijd. Vooral bij jonge mensen of mensen die nieuw zijn met de aandoening, kunnen de symptomen vanzelf verdwijnen na een paar maanden. Bij anderen kan de aandoening terugkeren, maar dat betekent niet altijd dat deze permanent zal zijn. De duur van de aandoening varieert en is afhankelijk van de individuele gevoeligheid voor zonlicht en de behandelingsmethoden die worden toegepast.

Zonne-urticaria heeft geen invloed op de gezondheid op de lange termijn

Een misvatting is dat zonne-urticaria geen invloed heeft op de gezondheid op de lange termijn. Hoewel het niet dodelijk is, kan de aandoening de kwaliteit van leven beïnvloeden, vooral als de symptomen vaak terugkeren. Mensen met zonne-urticaria kunnen moeite hebben om blootstelling aan de zon te vermijden, wat hun dagelijks leven aanzienlijk kan belemmeren. Het is belangrijk om preventieve maatregelen te nemen, zoals het gebruik van zonnebrandcrème en het dragen van beschermende kleding om de blootstelling aan UV-stralen te beperken en de aandoening te beheersen. Zelfs met deze voorzorgsmaatregelen kan de aandoening invloed hebben op de beharing op de huid, wat een bijkomend ongemak kan veroorzaken.

Zonne-urticaria komt alleen voor tijdens de zomermaanden

Een andere misvatting is dat zonne-urticaria alleen voorkomt in de zomermaanden wanneer de zonkracht het sterkst is. In werkelijkheid kan de aandoening het hele jaar door optreden, vooral wanneer de zon in intensiteit toeneemt, zoals tijdens de lente of herfst. Mensen die gevoelig zijn voor zonne-urticaria kunnen zelfs in de winter last hebben van de aandoening, vooral als ze in de bergen zijn, waar het zonlicht sterker kan zijn door de reflectie van sneeuw. De gevoeligheid voor zonlicht is dus niet beperkt tot de zomer.

Lees verder

• Goede zonnebril kopen: Tips voor goed gezichtsvermogen
• Polymorfe lichteruptie: Huidziekte door blootstelling zon
• Actinische keratose: Huidletsels door blootstelling aan zon
• Ouderdomsvlekken: Huidaandoening door blootstelling aan zon
• Huiduitslag: Veel voorkomende oorzaken van uitslag op huid