Zonne-urticaria: Huiduitslag na blootstelling aan uv-stralen

Zonne-urticaria (zonnebrandallergie) is een zeldzame huidaandoening waarbij patiënten enkele minuten na de blootstelling aan de zon een jeukende en rode huiduitslag ontwikkelen. Meestal verschijnt de huiduitslag op huidgebieden die zelden blootgesteld zijn aan de zon, zoals bijvoorbeeld de rug. De behandelingsopties voor zonne-urticaria bestaan uit medicatie, een desensibilisatiekuur en aanvullend ook voedingsaanpassingen. Preventief beperkt de patiënt echter best de blootstelling aan zonlicht.

• Terminologie: Geen warmte-uitslag
• Epidemiologie van huidaandoening
• Oorzaken: Blootstelling aan uv-stralen
• Risicofactoren van zonne-urticaria
• Symptomen: Huiduitslag
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicijnen
• Desensibilisatie
• Voedingsaanpassingen
• Prognose van huidaandoening
• Preventie: Beperken van blootstelling aan zonlicht
• Complicaties

Terminologie: Geen warmte-uitslag

Zonne-urticaria is niet hetzelfde als warmte-uitslag, die optreedt als gevolg van vocht. Zonne-urticaria is een specifieke reactie op de ultraviolette stralen (uv) in het licht zelf, in plaats van een reactie op warmte.

Epidemiologie van huidaandoening

De huiduitslag die tot stand komt bij zonne-urticaria komt zelden tot stand. Mogelijk is iedereen getroffen maar mensen tussen twintig en veertig jaar zijn het vaakst aangetast. De huidziekte komt even vaak voor bij alle huidtypen en ook bij beide geslachten. Personen met een lichte huidskleur (zoals blanken) zijn echter meer vatbaar voor deze huidaandoening dan personen met een donkere huidskleur (zoals Afrikanen of Aziaten).

Oorzaken: Blootstelling aan uv-stralen

Zonne-urticaria is een vorm van urticaria (netelroos). De huidaandoening komt tot stand door langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen in zonlicht. Drie soorten uv-licht zijn mogelijk de oorzaak van de huiduitslag:

• ultraviolette stralen met lange golflengte (uv A)
• ultraviolette stralen met korte golflengte (uv B)
• zichtbaar licht (zonlicht dat geen ultraviolet licht bevat)

Naast de blootstelling aan uv-stralen van zonlicht verschijnen de klachten ook door:

• blootstelling van de huid aan kunstmatige lichtbronnen die uv bevatten
• het dragen van dunne kleding waar zonlicht door kan schijnen

De exacte oorzaak van de huidreactie bij zonne-urticaria is anno oktober 2020 onbekend. Wellicht is sprake van een soort allergische reactie. De allergische overgevoeligheid vindt plaats tussen de uv-straling en een fotoallergeen (soort chemische stof in het lichaam), maar de exacte chemische stof is niet bekend. De allergische reactie stuurt een chemisch signaal naar bepaalde huidcellen die hierop histamine gaan produceren. Via histamine wil het lichaam zich namelijk ontdoen van het allergeen (uitlokkende stof) dat een reactie veroorzaakt. Door de productie van histamine gaat de huid opzwellen en jeuken. Door de jeuk moet de patiënt de allergenen wel wegkrabben.

Risicofactoren van zonne-urticaria

Bij een aantal patiënten verergeren de klachten van zonne-urticaria. Zij zijn namelijk gevoelig voor enkele chemische stoffen zoals huidverzorgingsproducten, kleurstoffen, wasmiddelen en zonnebrandmiddelen. Wanneer patiënten deze irriterende stoffen vermijden, vermindert de ernst van de reactie.

Symptomen: Huiduitslag

Enkele minuten tot een tiental minuten na een korte blootstelling aan zonlicht (minder dan dertig minuten) ontstaat een huidreactie. Meestal verschijnt een huiduitslag aan gebieden die zelden blootgesteld zijn aan de zon, zoals de rug. De handrug en het gezicht zijn bijgevolg zelden aangetast. Ook zijn mogelijk patiënten aangetast die kledij met een dunne stof dragen. De patiënt heeft groepjes (clusters) van rode en jeukende cirkelvormige bultjes op de huid. De huiduitslag bedekt hierdoor de blootgestelde huid. Door een snelle zwelling van de huid ontstaat een agressieve, stekende en ook pijnlijke huiduitslag. In de meeste gevallen verdwijnt de huiduitslag binnen enkele uren na beëindiging van de blootstelling aan de zon. Patiënten met ernstige symptomen waarbij grote huidgebieden zijn getroffen, ervaren mogelijk secundaire symptomen. Deze omvatten bewustzijnsverlies, braken, bronchospasmen (spierkrampen aan luchtpijp met ademnood), een snelle hartslag (tachycardie), een lage bloeddruk (hypotensie), hoofdpijn, ijlen, bleekheid, misselijkheid en/of vermoeidheid. Zeer zelden verschijnen astma-achtige verschijnselen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een diagnostische fototest uit. Hij stelt enkele kleine huidgebieden bloot aan verschillende uv-sterktes. Daarna kijkt de arts naar de huid om een specifieke huiduitslag op te sporen. Ook een fotoplaktest behoort tot de mogelijkheden. Hierbij plakt de arts kleine pleisters met verschillende allergenen (uitlokkende stoffen) op de huid. Wanneer de arts de plakkers verwijdert, wordt de huid blootgesteld aan licht en bemerkt de arts mogelijke huidreacties. Tot slot is een fotoprovocatietest mogelijk. Hierbij stelt de arts huidplakjes gedurende verschillende dagen bloot aan verschillende soorten en sterktes van uv-licht. Artsen observeren elke reactie.

Differentiële diagnose
De arts mag zonne-urticaria niet verwarren met volgende ziekten:

• aangeboren erytropoëtische porfyrie
• acute cutane lupus erythematosus
• acute urticaria
• Berloque dermatitis
• cholinerge urticaria (netelroos veroorzaakt door warmte)
• door geneesmiddelen veroorzaakte lichtgevoeligheid
• polymorfe lichteruptie (huidziekte door blootstelling aan de zon)
• protoporfyrie
• urticariële vasculitis (ontsteking van bloedvaten en netelroos)

Behandeling

De behandeling van zonne-urticaria bestaat uit medicijnen, desensibilisatie of voedingsaanpassingen.

Medicijnen

Antihistaminica
Deze medicijnen bestrijden histamine die de huiduitslag veroorzaken. Hierdoor vermindert de roodheid, het prikkend gevoel en de jeuk. Antihistaminica bieden een snelle verlichting van de belangrijkste symptomen, maar ze voorkomen geen allergische huidreactie.

Immunosuppressiva
Immunosuppressiva zijn geneesmiddelen die de immuunrespons onderdrukken. Hierdoor ontstaat geen productie van histamine bij een huidreactie. Deze krachtige medicijnen bezitten mogelijk bijwerkingen, en zet de arts enkel in bij patiënten met zeer ernstige klachten. De arts opteert bijgevolg voor een korte behandelingskuur en volgt patiënten nauwlettend op.

Desensibilisatie

Patiënten zijn in staat om door middel van een desensibilisatiekuur een allergische huidreactie te voorkomen. De arts behandelt de huid met uv-licht (fototherapie) zodat de huid ongevoelig wordt voor licht. Na verloop van tijd voorkomt dit de huiduitslag bij blootstelling aan licht, of anders zijn de symptomen minder ernstig.

Voedingsaanpassingen

De reactie op zonlicht verergert soms door het consumeren van bepaalde voedingsmiddelen. De patiënt schrapt dan ook mogelijke allergenen uit de voeding. Deze behandeling is echter aanvullend bedoeld.

Prognose van huidaandoening

In de meeste gevallen verdwijnt de huiduitslag enkele uren nadat de patiënt wegblijft uit de zon of niet meer blootgesteld is aan uv-straling. De huidaandoening flakkert echter soms wel maanden of jaren op rij terug op, waardoor artsen vaak spreken over een chronische aandoening. Bovendien keert de zonne-urticaria sneller terug bij blootstelling aan de zon wanneer patiënten de aandoening reeds gehad hebben in het verleden.

Preventie: Beperken van blootstelling aan zonlicht

Het is verstandig om de blootstelling aan de zon te beperken. Via volgende methoden is dit mogelijk:

• buitenactiviteiten overdag beperken
• het dragen van hoeden met brede randen
• het dragen van losse, donkere kleding die zoveel mogelijk huid bedekt
• het gebruik van een parasol
• in de schaduw zitten

Complicaties

Onbehandeld leidt zonne-urticaria tot pijn, angst en schaamte. Ook ontstaan soms donkerdere huidvlekken (hyperpigmentatie) of lichtere huidvlekken (hypopigmentatie) op de huid wanneer de huidletsels genezen zijn.

Lees verder

• Goede zonnebril kopen: Tips voor goed gezichtsvermogen
• Polymorfe lichteruptie: Huidziekte door blootstelling zon
• Actinische keratose: Huidletsels door blootstelling aan zon
• Ouderdomsvlekken: Huidaandoening door blootstelling aan zon
• Huiduitslag: Veel voorkomende oorzaken van uitslag op huid