Subunguaal melanoom: Vorm van huidkanker onder nagel

Een subunguaal melanoom is een vorm van huidkanker die start onder de vingernagel of teennagel. De kanker resulteert vaak uit een overmatige blootstelling aan ultraviolette stralen (zonlicht). De patiënt heeft een bruine of zwarte streep in de nagel, wat doet denken aan een bloedblaar of een blauwe plek. De diagnose van dit type huidkanker verloopt vaak moeizaam omdat de aandoening doet denken aan een normale kneuzing. Een subunguaal melanoom is bijgevolg moeilijk te behandelen wanneer de arts dit niet tijdig opspoort. De behandeling bestaat uit chirurgie en/of chemotherapie en/of radiotherapie, afhankelijk van het kankerstadium. De vooruitzichten zijn variabel maar een snelle diagnose en behandeling van een subunguaal melanoom verhogen de slaagkansen van de behandelingen en de overlevingskansen.

• Oorzaken van kanker in nagelwortel
• Risicofactoren van vorm van huidkanker
• Symptomen: Streep of strepen onder teennagel of vingernagel
• Beginstadium
• Gevorderd stadium
• Zonder strepen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via chirurgie
• Prognose van subunguaal melanoom

Oorzaken van kanker in nagelwortel

Een subunguaal melanoom is een type huidkanker dat ontstaat in de nagelwortel van een vingernagel of teennagel. De kanker start meer bepaald in de melanocyten (cellen met huidpigmenten die zorgen voor de huidkleur). Verzamelingen van melanocyten vormen moedervlekken die zeer zelden ontaarden in huidkanker. Waarom deze vorm van huidkanker optreedt, is anno oktober 2020 niet bekend, maar enkele risicofactoren spelen wel een rol.

Risicofactoren van vorm van huidkanker

Bepaalde risicofactoren zijn bekend voor een subunguaal melanoom. Mensen met deze risicofactoren krijgen niet meteen te maken met de vorm van huidkanker, maar ze lopen wel een verhoogd risico. Daarom letten ze best op vroegtijdige symptomen. De belangrijkste risicofactor voor een subunguaal melanoom is een langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht en ultraviolet licht (uv-straling). Mensen met een donkere huidskleur, vijftigplussers, een verzwakt immuunsysteem (zoals door een hiv-infectie) en een voorgeschiedenis van een trauma aan de vingers of tenen zijn andere bekende risicofactoren. Bovendien zijn patiënten met de erfelijke aandoening xeroderma pigmentosa (extreme gevoeligheid voor uv-straling met symptomen aan huid, ogen en hersenen) vaker getroffen door dit type huidkanker. Het hebben van meerdere moedervlekken is tot slot ook een potentiële risicofactor.

Symptomen: Streep of strepen onder teennagel of vingernagel

Beginstadium

De meeste patiënten ervaren symptomen aan de duim of grote teen, maar in principe is mogelijk elke vingernagel of teennagel getroffen. Veelal ontstaat namelijk eerst een paarse, bruine of zwarte streep onder een teennagel of vingernagel. Patiënten hebben namelijk het Hutchinson’s-teken (streep die zich uitstrekt van de nagelpunt tot aan het nagelbed en in de nagelriem). Dit is afkomstig van het pigment van de melanoomcellen onder de nagel.

Gevorderd stadium

Naarmate de kanker verder groeit, neemt het aantal strepen toe of vergroot de streep op de nagel. Vaak zijn dan strepen met verschillende kleuren aanwezig al hebben sommige strepen ook geen kleur. Verder verschijnt een nagelbloeding of een knobbel of tumor onder de nagel. De vingernagels of teennagels komen ook mogelijk los van het nagelbed (onycholyse). De huid naast de nagel krijgt een donkerdere kleur (hyperpigmentatie). Voorts is mogelijk sprake van een uitgedunde, gebarsten of vervormde nagelplaat. Ook de patiënt mogelijk een afscheiding van pus uit de nagel en milde pijn. Tot slot is de nagel bij een aantal patiënten misvormd.

Zonder strepen

Een subunguaal melanoom komt af en toe voor zonder de kenmerkende gepigmenteerde strepen. De patiënt heeft dan andere tekenen die geassocieerd zijn met infecties onder het nagelgebied, zoals veranderingen in de nagel zelf, een nagelbloeding en pijn in het nagelbed.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De patiënt denkt aanvankelijk dat hij last heeft van een blauwe plek of kneuzing en daarom gaat hij met deze tekenen niet zo snel naar de arts, hetgeen de diagnose van een subunguaal melanoom vertraagt. Gemiddeld genomen wacht de patiënt twee jaar alvorens hij met de klachten de arts opzoekt. Sommige subunguale melanomen zijn bovendien amelanotische melanomen (niet-gepigmenteerde vormen van huidkanker), waardoor een vroege diagnose nog moeilijker is. De arts bekijkt de vingernagel of teennagel en stelt vragen over vroegere letsels op de vingernagel. De arts wil ook weten wanneer de nagelwijzigingen gestart zijn, welke nagelwijzigingen opgetreden zijn enzovoort.

Diagnostisch onderzoek
De arts neemt een biopsie van de nagelmatrix (nagelwortel) evenals van het nagelbed. Een patholoog onderzoekt microscopisch de nagelcellen om te bepalen of sprake is van kanker. De melanoomcellen hebben namelijk een typisch uiterlijk. Indien de arts op de hoogte is van de diagnose van een melanoom, bestelt hij verdere onderzoeken om het kankerstadium te bepalen. Het subunguaal melanoom is soms namelijk nog in situ; de cellen zijn dan een voorloper van kanker maar zijn nog niet volledig ontwikkeld als kankercellen. De meest ernstige vorm van een subunguaal melanoom is stadium IV. De kankercellen hebben zich in dit stadium verspreid naar andere organen.

Differentiële diagnose
De arts verwart mogelijk een subunguaal melanoom met een subunguaal hematoom. Een subunguaal hematoom is de medische term voor een bloeding onder de nagel. Na een letsel ontstaat namelijk een scheur in de bloedvaten onder de nagels waardoor een bloeding tot stand komt. Bij een subunguaal hematoom groeit er uiteindelijk wel weer een gezonde nagel. Het verkleuringspatroon is bij een subunguaal hematoom ook onregelmatiger (plassen, druppels) dan bij een subunguaal melanoom, want bij de vorm van huidkanker ontstaat een zichtbare band (streep) op de nagel.

Enkele aandoeningen die mogelijk lijken op een subunguaal melanoom zijn:

• afzettingen van melanine onder de nagel die optreden als gevolg van een zwangerschap, evenals door chemotherapie of radiotherapie
• een bloedblaar
• een gebrek aan calcium (hypocalciëmie)
• een gewoon erfelijk kenmerk
• een moedervlek
• een plaveiselcelcarcinoom (vorm van huidkanker)
• onychomycose (schimmelnagel)
• paronychia (infectie van het nagelbed)
• pyogene granuloma (vergroeiingen van nagelweefsel)

Behandeling via chirurgie

De arts voert een operatie uit waarbij hij het getroffen gebied operatief verwijdert. Hierdoor moet hij de volledige vingernagel of soms ook een deel van de vinger of teen chirurgisch verwijderen (amputatie). Als de kanker zich heeft verspreid naar de lymfeklieren (lymfekliermetastasen) of uitzaaiingen (metastasen) door het hele lichaam aanwezig zijn, dan is palliatieve radiotherapie vaak nog de enige behandelingsoptie om de pijn te verminderen. De kanker genezen is echter niet meer mogelijk bij uitzaaiingen doorheen het lichaam. Andere patiënten krijgen na de operatie veelal chemotherapie en soms ook nog radiotherapie.

Prognose van subunguaal melanoom

De vooruitzichten voor een subunguaal melanoom zijn slechter dan voor andere soorten melanomen, omdat de diagnose vaak vertraging oploopt. De vijfjaarsoverleving voor een subunguaal melanoom varieert tussen 16 tot 87%, afhankelijk van het kankerstadium. Een vroege diagnose van de vorm van huidkanker verbetert de slagingskansen van de behandeling en ook de overlevingskansen. De prognose hangt vaak samen met de diepte van de tumor in de huid. Hoe dieper een tumor zich in de huid bevindt, hoe dodelijker een subunguaal melanoom gewoonlijk is.

Lees verder

• Nagels: Veranderingen in kleur, sterkte en textuur
• Huidkanker: Kwaadaardige huidgezwellen en huidtumoren
• Nagels: Zwarte lijnen of strepen op vinger- of teennagels
• Melanoom: Vorm van huidkanker door blootstelling aan zon
• Nagelafwijkingen: Veel voorkomende veranderingen aan nagels