Schimmelallergie: Allergische reactie op schimmels

Schimmels komen zowel binnen als buiten op veel verschillende plaatsen voor. Iedereen wordt dagelijks blootgesteld aan schimmels en doorgaans veroorzaken ze geen problemen. Echter, sommige mensen ontwikkelen een allergische reactie op schimmels. Deze reactie kan leiden tot ademhalingsproblemen, huidirritaties en symptomen aan de neus en ogen. Hoewel het onmogelijk is om schimmels volledig te vermijden, kunnen bepaalde maatregelen helpen om het risico op een allergische reactie te verminderen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van schimmelallergie
• Soorten schimmels
• Locatie en blootstelling aan schimmels
• Risicofactoren voor schimmelallergie
• Risicogroepen
• Symptomen
• Milde symptomen
• Ernstige symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van schimmelallergieën
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van allergische reacties op schimmels
• Buiten
• Binnen
• Voeding

Epidemiologie

Schimmelallergie is een veelvoorkomende aandoening die wereldwijd voorkomt, maar de prevalentie varieert afhankelijk van de geografische locatie en de omgevingsomstandigheden. Schimmels zijn alomtegenwoordig in de natuur en komen voor in zowel binnen- als buitenshuis omgevingen. Ze kunnen in vochtige omgevingen, zoals badkamers, kelderruimten en keukens, snel groeien. In gematigde klimaten is de blootstelling aan schimmels het hele jaar door, terwijl de concentratie in tropische gebieden vaak hoger is door het warme, vochtige klimaat. Studies suggereren dat ongeveer 10-20% van de bevolking gevoelig is voor schimmels, hoewel het exacte percentage varieert op basis van omgevingsfactoren en genetische predispositie.

Geografische spreiding
In gebieden met een hoge luchtvochtigheid en veel regenval komen schimmels vaker voor, waardoor mensen in deze regio’s een verhoogd risico lopen op schimmelallergieën. Bijvoorbeeld in tropische gebieden zoals Zuidoost-Azië, maar ook in regenachtige delen van Europa en Noord-Amerika, zijn schimmels zoals Cladosporium, Alternaria en Aspergillus vaak verantwoordelijk voor allergische reacties. In gebieden met droge klimaten is het risico lager, hoewel binnenshuis, vooral in slecht geventileerde ruimtes, schimmels nog steeds een probleem kunnen vormen. Urbanisatie en de bouw van slecht geventileerde huizen kunnen de prevalentie in stedelijke gebieden vergroten.

Jaarlijkse variaties
De prevalentie van schimmelallergieën vertoont jaarlijkse variaties, afhankelijk van de seizoensgebonden groei van schimmels. In de lente en herfst, wanneer de luchtvochtigheid meestal hoger is, kunnen mensen een toename van schimmelsporen ervaren. Schimmels die in de buitenlucht groeien, zoals Cladosporium en Alternaria, veroorzaken vaak allergische reacties tijdens deze seizoenen, terwijl binnenshuis schimmels zoals Penicillium en Aspergillus het hele jaar door symptomen kunnen veroorzaken.

Mechanisme

Schimmelallergie wordt veroorzaakt door een abnormale immuunreactie op schimmelsporen die in de lucht zweven. Het immuunsysteem van een patiënt reageert op deze sporen alsof ze schadelijke indringers zijn, wat leidt tot ontstekingen en allergische symptomen. De mechanismen achter de allergische reacties op schimmels zijn vergelijkbaar met die van andere luchtwegallergieën, zoals hooikoorts, maar de specifieke schimmelsoorten en de variëteit aan allergenen maken de behandeling complexer.

Immuunrespons op schimmelsporen
Wanneer schimmelsporen het lichaam binnendringen via de luchtwegen, herkennen het immuunsysteem deze als lichaamsvreemde stoffen. Het immuunsysteem produceert antilichamen, voornamelijk immunoglobuline E (IgE), die zich hechten aan mestcellen in de luchtwegen. Wanneer de allergische persoon opnieuw wordt blootgesteld aan dezelfde schimmelsporen, komen de mestcellen vrij en geven stoffen af zoals histamine, die de typische symptomen van een allergische reactie veroorzaken, zoals verstopte neus, hoesten, jeuk en benauwdheid.

Ontsteking van de luchtwegen
De ontsteking in de luchtwegen kan leiden tot langdurige symptomen, zoals astma of chronische rhinitis, die de levenskwaliteit van de patiënt aanzienlijk kunnen beïnvloeden. Bij sommige patiënten kan de ontsteking zelfs leiden tot schade aan de luchtwegen, waardoor ze gevoeliger worden voor andere allergenen en infecties.

Oorzaken van schimmelallergie

De symptomen van schimmelallergie worden veroorzaakt door een overgevoelige reactie van het immuunsysteem op schimmelsporen. Schimmels verspreiden zich door het vrijgeven van kleine, lichtgewicht sporen die via de lucht worden verspreid. Wanneer deze sporen worden ingeademd, kan het immuunsysteem overmatig reageren. Het lichaam beschouwt de schimmelsporen als vreemde indringers en produceert allergie-veroorzakende antilichamen, zoals IgE, om ze te bestrijden. Na de eerste blootstelling produceert het lichaam nog steeds deze antilichamen, wat bij een volgende blootstelling leidt tot een allergische reactie, waarbij stoffen zoals histamine vrijkomen en symptomen veroorzaken.

Soorten schimmels

Enkele van de meest voorkomende schimmels die allergieën kunnen veroorzaken, zijn:

• Alternaria: Een veelvoorkomende buitenschimmel die vaak wordt aangetroffen op vochtige buitenoppervlakken; allergieën voor deze schimmel kunnen leiden tot ernstige astma-aanvallen.
• Aspergillus: Zowel binnen als buiten voorkomende schimmel, geassocieerd met aandoeningen zoals allergische bronchopulmonale aspergillose.
• Aureobasidium: Komt vaak voor op papier, hout en geverfde oppervlakken buitenshuis.
• Candida: Voorkomt voornamelijk in de lucht tijdens natte periodes, vaak in landbouwgebieden.
• Cladosporium: De meest voorkomende buitenschimmel in de lucht, vooral tijdens het koude seizoen.
• Epicoccum: Aangetroffen in graslanden en landbouwgebieden.
• Fusarium: Voorkomt op rottende planten en in de bodem.
• Helminthosporum: Vaak aanwezig in warmere klimaten en op landbouwgewassen.
• Penicillium: Veel voorkomende binnenschimmel die niets te maken heeft met allergieën voor penicilline.
• Phoma: Voorkomt vooral tijdens natte periodes buiten.
• Rhizopus en Mucor: Meestal gevonden op rottende bladeren en in vochtige binnenruimtes; minder vaak in de lucht overgedragen.

Locatie en blootstelling aan schimmels

Schimmels kunnen zich niet alleen ophopen in donkere, vochtige kelders, maar ook op badkamertegels, rond ramen en zelfs in voedsel. Buiten zijn schimmels te vinden op natte bladeren, rottend hout en andere organische materialen. Ze kunnen ook het huis binnenkomen via schoenen of andere voorwerpen.

Risicofactoren voor schimmelallergie

Enkele bekende risicofactoren voor schimmelallergieën zijn:

• beroepen met hoge blootstelling aan schimmels, zoals in de landbouw, zuivelindustrie, houtbewerking, bakkerijen, timmerwerk, serres, wijnproductie en meubelreparatie
• familiegeschiedenis van allergieën en astma
• seizoen: In koudere klimaten zijn schimmels vaak te vinden van late winter tot vroege herfst (juli tot oktober). In warmere klimaten zijn schimmelsporen het hele jaar door aanwezig, met pieken in de late zomer en vroege herfst.
• werken of wonen in een gebouw met overmatig vocht
• wonen in een huis met een luchtvochtigheid boven de 50%
• wonen in een huis met slechte ventilatie

Risicogroepen

Er zijn verschillende risicogroepen die vatbaarder zijn voor schimmelallergieën. Deze groepen kunnen variëren op basis van leeftijd, beroep, omgevingsblootstelling en de aanwezigheid van andere medische aandoeningen.

Kinderen
Kinderen, vooral diegenen die in een vochtig milieu wonen, kunnen gevoelig zijn voor schimmelallergieën. Studies hebben aangetoond dat vroegtijdige blootstelling aan schimmels de ontwikkeling van allergieën in de kindertijd kan bevorderen. Schimmelallergieën kunnen leiden tot chronische ademhalingsproblemen, zoals astma, en kunnen de ontwikkeling van een gezond immuunsysteem belemmeren.

Ouderen
Ouderen zijn vaak vatbaarder voor allergieën door een verzwakt immuunsysteem en chronische ademhalingsproblemen. Ze kunnen ook meer tijd binnenshuis doorbrengen, waar de blootstelling aan schimmels vaak hoger is. Bovendien kan de aanwezigheid van andere medische aandoeningen, zoals COPD, het risico op het ontwikkelen van schimmelallergieën vergroten.

Beroepsmatige blootstelling
Mensen die werken in omgevingen waar ze regelmatig in contact komen met schimmelsporen, zoals boeren, bosarbeiders, bouwvakkers of medewerkers in waterbeheersingssystemen, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van schimmelallergieën. Het omgaan met schimmels of schimmelbevorderende stoffen zonder adequate bescherming kan leiden tot chronische blootstelling en het ontwikkelen van allergieën.

Symptomen

Milde symptomen

Bij blootstelling aan schimmels kunnen de volgende milde symptomen optreden:

• ademhaling en longen: hoesten, wheezing (piepend geluid bij uitademing)
• huid: een huiduitslag, netelroos, droge huid of schilferige huid
• neus: een loopneus, een verstopte neus, postnasale drip (keelslijmen in de achterkant van de keel), niezen
• ogen: jeukende ogen en/of tranende ogen

Ernstige symptomen

Anafylaxie
In zeldzame gevallen kunnen patiënten een ernstige allergische reactie, anafylaxie, ervaren. Deze levensbedreigende reactie omvat een schok waarbij weefsels histamine en andere stoffen afgeven, wat leidt tot zwelling van de keel en ademhalingsproblemen. Anafylaxie kan resulteren in kortademigheid, cyanose (blauwachtige huidskleur), een zwakke pols en een verlaagde bloeddruk (hypotensie). Snelle medische behandeling met epinefrine (adrenaline) is cruciaal.

Astma
Patiënten met astma kunnen ernstige astma-aanvallen ontwikkelen bij blootstelling aan schimmels. Dit kan leiden tot hoesten, wheezing, kortademigheid en een beklemd gevoel op de borst.

Alarmsymptomen

Schimmelallergie kan verschillende symptomen veroorzaken, die variëren van mild tot ernstig. De symptomen komen vaak voor tijdens periodes van verhoogde blootstelling aan schimmelsporen, zoals in de lente of herfst, of in vochtige omgevingen binnenshuis.

Ademhalingsproblemen
De meest voorkomende symptomen van schimmelallergieën zijn ademhalingsproblemen, zoals verstopte neus, hoesten en piepende ademhaling. Deze symptomen kunnen verergeren bij inspanning of tijdens slaap, vooral wanneer iemand zich in een vochtige ruimte bevindt. Bij ernstigere gevallen kunnen astma-aanvallen optreden, gekarakteriseerd door kortademigheid, benauwdheid op de borst en hoesten, vooral ’s nachts.

Huidreacties
Sommige mensen met schimmelallergieën ervaren huidreacties zoals jeuk, uitslag of eczeem, vooral als ze in contact komen met schimmelsporen via de huid. Dit kan leiden tot ongemak en verergering van bestaande huidaandoeningen.

Oogirritaties
Schimmelallergieën kunnen ook oogirritaties veroorzaken, zoals jeuk, roodheid, tranende ogen en ontsteking van de ogen. Deze symptomen komen vaak voor in combinatie met de ademhalingssymptomen en kunnen het dagelijks functioneren ernstig verstoren.

Diagnose en onderzoeken

Een allergoloog kan de diagnose van een schimmelallergie bevestigen door de patiënt te ondervragen over symptomen en een lichamelijk onderzoek uit te voeren. Om de diagnose te bevestigen, worden vaak huidpriktests uitgevoerd waarbij verdunde hoeveelheden allergenen op de huid worden aangebracht. Bij een allergische reactie verschijnt een bultje op de prikplaats. Een bloedonderzoek (radioallergosorbent-test) kan ook helpen bij het opsporen van allergie-veroorzakende antilichamen.

Behandeling van schimmelallergieën

Zelfzorg

Patiënten kunnen vaak baat hebben bij vrij verkrijgbare antihistaminica (medicijnen voor allergische reacties), oogdruppels of decongestivumneussprays (om zwelling in de neus te verminderen). Het spoelen van de neus met zout water kan ook nuttig zijn bij het verlichten van irritaties. Er zijn daarnaast speciale neussprays en -spoelingen beschikbaar die allergische klachten kunnen verlichten.

Professionele medische zorg

Medicijnen
Als vrij verkrijgbare medicijnen onvoldoende helpen, kan een arts sterkere voorgeschreven medicijnen voorschrijven, zoals nasale corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die via de neus worden toegediend) of krachtigere antihistaminicaneussprays. In sommige gevallen kan de arts Montelukast (Singulair) voorschrijven, een tablet die de werking van leukotriënen blokkeert, stoffen die allergische symptomen veroorzaken. Dit medicijn is effectief bij de behandeling van allergisch astma en schimmelallergieën. Bij anafylaxie moet de patiënt onmiddellijk epinefrine of adrenaline krijgen.

Immunotherapie
Een allergoloog kan besluiten of immunotherapie nuttig is, aangezien deze behandeling niet voor elke schimmelallergie effectief is. Bij immunotherapie ontvangt de patiënt geleidelijk toenemende hoeveelheden schimmelsporen, zodat het immuunsysteem leert om deze allergenen te tolereren.

Prognose

De prognose voor patiënten met schimmelallergieën hangt af van verschillende factoren, waaronder de mate van blootstelling aan schimmels, de algehele gezondheid van de patiënt en de effectiviteit van de behandelingen.

Langdurige symptomen
Schimmelallergieën kunnen chronische ademhalingssymptomen veroorzaken die de levenskwaliteit beïnvloeden. Bij patiënten met bestaande ademhalingsproblemen kan de blootstelling aan schimmels leiden tot verslechtering van astma of COPD. Patiënten die geen adequate behandeling krijgen, kunnen op lange termijn aanzienlijke ademhalingsproblemen ontwikkelen.

Behandelbaarheid
Met de juiste behandeling, zoals antihistaminica, corticosteroïden of immunotherapie, kunnen de symptomen vaak onder controle worden gehouden. Vroegtijdige interventie kan helpen voorkomen dat de allergieën verergeren en complicaties ontstaan. Het vermijden van blootstelling aan schimmels is een belangrijke stap in het beheersen van de aandoening.

Complicaties

Schimmelallergieën kunnen, indien onbehandeld of slecht beheerd, leiden tot verschillende complicaties die de gezondheid op lange termijn kunnen beïnvloeden. Deze complicaties kunnen variëren van verergering van bestaande aandoeningen tot het ontstaan van nieuwe gezondheidsproblemen. Vroege diagnose en effectieve behandeling zijn essentieel om het risico op complicaties te verminderen.

Verergering van astma
Een van de meest voorkomende complicaties van schimmelallergieën is de verergering van astma. Patiënten met een geschiedenis van astma kunnen ernstigere symptomen ervaren wanneer ze worden blootgesteld aan schimmelsporen. Dit kan leiden tot frequente astma-aanvallen, kortademigheid, piepende ademhaling en hoesten. Als astma niet goed wordt beheerd, kan dit op de lange termijn leiden tot blijvende luchtwegbeschadiging en een verslechtering van de longfunctie.

Chronische rhinitis
Schimmelallergieën kunnen leiden tot chronische rhinitis, gekarakteriseerd door langdurige verstopte neus, niezen, jeuk en afscheiding uit de neus. Deze symptomen kunnen het dagelijks functioneren ernstig verstoren, vooral als ze niet goed worden behandeld. Bij sommige patiënten kan de chronische ontsteking in de neusholtes leiden tot sinusinfecties, wat de situatie verder verergert.

Sinusitis en infecties van de luchtwegen
Langdurige blootstelling aan schimmelsporen kan ontstekingen in de sinussen veroorzaken, wat kan leiden tot chronische sinusitis. Dit kan gepaard gaan met verstopte neus, hoofdpijn, gezwollen sinussen en pijnlijke druk in het gezicht. Sinusitis kan soms verergeren tot bacteriële infecties, die behandeling met antibiotica vereisen.

Verlies van luchtwegfunctie
Bij patiënten met langdurige en onbehandelde schimmelallergieën kan de voortdurende ontsteking van de luchtwegen leiden tot structurele veranderingen in de luchtwegen, zoals longemfyseem of chronisch obstructieve longziekte (COPD). Dit kan leiden tot een blijvende afname van de longfunctie, wat de ademhaling bemoeilijkt en de levenskwaliteit vermindert.

Verhoogde vatbaarheid voor andere infecties
Patiënten met schimmelallergieën hebben mogelijk een verhoogd risico op andere ademhalingsinfecties, zoals virale of bacteriële pneumonie. De chronische ontsteking van de luchtwegen kan het immuunsysteem verzwakken, waardoor het lichaam minder effectief is in het bestrijden van andere infecties.

Psychosociale impact
De symptomen van schimmelallergieën, zoals chronische hoest, verstopte neus en ademhalingsmoeilijkheden, kunnen een aanzienlijke invloed hebben op de kwaliteit van leven. Het kan leiden tot vermoeidheid, slaapstoornissen en sociale isolatie. Patiënten kunnen zich psychologisch belast voelen door de voortdurende symptomen en de beperkingen die de aandoening met zich meebrengt.

Minder effectieve behandeling bij verlate diagnose
Wanneer schimmelallergieën niet tijdig worden gediagnosticeerd of behandeld, kunnen ze ernstigere complicaties veroorzaken die moeilijker te behandelen zijn. Het immuunsysteem kan sterker reageren op herhaalde blootstellingen, wat leidt tot meer intense allergische reacties. Het beheren van de aandoening wordt dan complexer, en het kan meer tijd kosten om de symptomen onder controle te krijgen.

Aandacht voor andere onderliggende aandoeningen
Patiënten met schimmelallergieën hebben vaak andere onderliggende aandoeningen, zoals astma of eczeem, die het risico op complicaties vergroten. Het is essentieel om alle aandoeningen gelijktijdig te behandelen om te voorkomen dat de complicaties zich verder ontwikkelen en de gezondheid verder aantasten.

Preventie van allergische reacties op schimmels

Het volledig vermijden van schimmels is vaak niet mogelijk, maar het nemen van enkele preventieve maatregelen kan de blootstelling verminderen.

Buiten

Om allergieën door buitenschimmels te voorkomen, is het raadzaam om binnen te blijven wanneer het aantal schimmelsporen hoog is. Verwijder natte bladeren uit de buurt van het huis door ze met een stofmasker op te harken en houd goten schoon. Verwijder stilstaand water in de tuin en vermijd naar buiten te gaan na regen of in mistige, vochtige omstandigheden, wanneer de schimmelconcentraties hoog zijn.

Binnen

Binnen kan men schimmelallergieën verminderen door schoenen uit te trekken bij de deur. Reinig de badkamer regelmatig met bleekwater en verwijder zeepresten die schimmel kunnen bevatten. Zorg voor goede ventilatie door tijdens het douchen een raam open te zetten of een afzuigventilator te gebruiken. Repareer lekkages onmiddellijk en droog natte gebieden binnen 48 uur om schimmelgroei te voorkomen. Gebruik een luchtontvochtiger in vochtige ruimtes zoals kelders en houd ramen gesloten tijdens het slapen om schimmels buiten te houden. Kies voor een stofzuiger met een HEPA-filter.

Voeding

Om het risico op door voedsel overgedragen schimmels te verminderen, moet men zorgvuldig letten op de voedselkeuze. Controleer voedsel grondig, maar vermijd het inademen van schimmelsporen door te ruiken of het bedorven is.

Voedingsmiddelen die schimmels bevatten en het beste vermeden kunnen worden, zijn onder andere:

• azijn en voedsel dat azijn bevat, zoals slasaus, ketchup en augurken
• brood en andere gistbevattende producten
• champignons
• gedroogd fruit zoals dadels, pruimen, vijgen en rozijnen
• hotdogs, worsten
• ingeblikte sappen
• kaas
• restanten van voedsel ouder dan drie tot vier dagen
• sojasaus
• gerookt of ingeblikt vlees en vis
• zure room, zure melk en karnemelk
• zuurkool

Lees verder

• Allergieën en allergische reactie: Contact met allergenen
• Allergisch astma: Ontstoken luchtwegen door allergenen
• Immunotherapie: Allergie-injecties voor behandeling allergie
• Antihistaminica: Geneesmiddelen tegen allergische reacties
• Aspergillose: Schimmelinfectie met longproblemen