Mondbranden (brandend mond syndroom): Aandoening met pijn

Mondbranden is een chronische pijnklacht waarbij een patiënt een branderig gevoel ervaart in de tong of mond. Dit ongemak kan variëren in intensiteit en frequentie en kan periodiek optreden. De oorzaak van mondbranden kan bekend zijn, maar in veel gevallen is deze onbekend. Het stellen van een diagnose kan voor artsen uitdagend zijn, omdat er geen specifieke test beschikbaar is om mondbranden vast te stellen. Hoewel de behandeling van mondbranden moeilijk kan zijn, zijn er enkele maatregelen beschikbaar die het ongemak kunnen verlichten. De vooruitzichten voor patiënten met mondbranden zijn variabel: bij sommige patiënten verdwijnen de symptomen na effectieve behandeling van de onderliggende oorzaak, terwijl anderen moeite hebben om verlichting te vinden.

• Epidemiologie van mondbranden
• Prevalentie en incidentie
• Geografische verschillen
• Demografische kenmerken
• Mechanisme
• Neurologische betrokkenheid
• Hormonale invloed
• Psychologische factoren
• Oorzaken van mondbranden
• Onderliggende aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Types van mondbranden
• Risicofactoren
• Medische aandoeningen
• Geneesmiddelengebruik
• Voedingsdeficiënties
• Risicogroepen
• Postmenopauzale vrouwen
• Ouderen
• Patiënten met chronische stress
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Aanhoudende pijn
• Geassocieerde klachten
• Progressieve symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van mondbranden
• Primair mondbranden
• Secundair mondbranden
• Prognose van mondbranden
• Langetermijnvooruitzichten
• Impact op kwaliteit van leven
• Behandelingseffectiviteit
• Complicaties van mondbranden
• Preventieve maatregelen
• Vroege interventie
• Stressmanagement
• Aanpassing van levensstijl
• Praktische tips voor het omgaan met mondbranden
• Pas je voedingspatroon aan
• Hydrateer goed en vermijd alcohol
• Gebruik speekselvervangers en mondspoelingen
• Raadpleeg een arts voor verder advies
• Misvattingen rond mondbranden
• Mondbranden wordt altijd veroorzaakt door een slechte mondhygiëne
• Mondbranden komt alleen voor bij ouderen
• Als mondbranden niet pijnlijk is, is het geen probleem
• Mondbranden komt altijd door een medische aandoening
• Er is geen effectieve behandeling voor mondbranden
• Mondbranden komt alleen voor bij rokers

Epidemiologie van mondbranden

Prevalentie en incidentie

Mondbranden, ook bekend als het brandend mond syndroom (BMS), is een relatief zeldzame aandoening die wereldwijd voorkomt. De prevalentie varieert tussen 0,7% en 15%, afhankelijk van de onderzochte populatie en de gebruikte diagnostische criteria. BMS komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, met name na de menopauze, wat suggereert dat hormonale veranderingen een rol kunnen spelen. De incidentie neemt toe met de leeftijd, en ouderen lopen een hoger risico.

Geografische verschillen

Er zijn aanwijzingen dat mondbranden vaker voorkomt in ontwikkelde landen, mogelijk vanwege verschillen in dieet, levensstijl en toegang tot gezondheidszorg. Onderzoek wijst echter uit dat culturele factoren, zoals perceptie van pijn en bereidheid om medische hulp te zoeken, ook de gerapporteerde prevalentie kunnen beïnvloeden.

Demografische kenmerken

De aandoening wordt voornamelijk gezien bij volwassenen van middelbare leeftijd en ouder. De gemiddelde leeftijd van aanvang ligt rond de 50 tot 60 jaar. Hoewel zeldzaam, kan BMS ook bij jongere patiënten voorkomen, vooral in verband met stress of bepaalde medische aandoeningen.

Mechanisme

Neurologische betrokkenheid

Mondbranden wordt vaak geassocieerd met veranderingen in de perifere en centrale zenuwbanen die betrokken zijn bij pijnverwerking. Onderzoek wijst uit dat perifere neuropathie van de kleine zenuwvezels in de mondholte een belangrijke rol speelt. Dit kan resulteren in een verhoogde gevoeligheid en abnormale pijnsignalen.

Hormonale invloed

De hogere prevalentie bij vrouwen na de menopauze suggereert dat hormonale factoren, zoals een afname van oestrogeen, een belangrijke rol kunnen spelen. Oestrogeen beïnvloedt de speekselproductie en de gezondheid van orale weefsels, en een tekort kan bijdragen aan de symptomen.

Psychologische factoren

Psychologische stress, angst en depressie worden vaak gezien bij patiënten met mondbranden. Hoewel onduidelijk is of deze factoren oorzaak of gevolg zijn, kunnen ze bijdragen aan de ernst van de klachten door invloed op de perceptie van pijn.

Oorzaken van mondbranden

Mondbranden kan primair of secundair zijn. Primair mondbranden heeft geen duidelijke oorzaak, terwijl secundair mondbranden gerelateerd is aan andere medische aandoeningen.

Onderliggende aandoeningen

Enkele onderliggende aandoeningen die mondbranden kunnen veroorzaken zijn onder andere:

• allergieën voor voedingsmiddelen, voedselaroma's, andere voedingsadditieven, geurstoffen, kleurstoffen of tandheelkundige materialen
• angst, een depressie of stress
• een droge mond (xerostomie)
• erythema multiforme (reactie op medicatie of een infectie)
• het syndroom van Sjögren (aandoening die de ogen, mond en keel aantast)
• hormonale veranderingen: Bij oudere vrouwen veroorzaakt een tekort aan oestrogeen vaak mondbranden.
• hypothyreoïdie (trage werking van de schildklier)
• infecties in de mond, zoals landkaarttong (vlekken op de tong door ontbrekende papillen) en stomatitis (mondslijmvliesontsteking)
• lichen planus (aandoening met symptomen aan de mond, huid en geslachtsorganen)
• orale candidiasis (mondspruw: een schimmelinfectie in de mond)
• pemphigus vulgaris (zweren en blaren op huid en slijmvliezen)
• recente tandbehandelingen
• slijmvliespemfigoïd
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• voedings- en vitaminetekorten: een tekort aan ijzer (ferriprieve anemie), foliumzuur, thiamine, riboflavine, pyridoxine, cobalamine en zink (zinkdeficiëntie)
• zure reflux

Omgevingsfactoren

• alcohol: Het drinken van alcohol en het gebruik van mondwater met alcohol kan mondbranden veroorzaken of verergeren.
• koolzuurhoudende dranken
• kunstgebit: Een slecht zittend kunstgebit kan druk op de mondweefsels uitoefenen en irritatie veroorzaken. Kunstgebitten kunnen ook materialen bevatten die de mond irriteren.
• medicatie: Sommige medicijnen, zoals die voor lage bloeddruk en chemotherapie bij kanker, kunnen mondbranden veroorzaken.
• mondgewoonten: Tongbijten, lipbijten, bijten op de punt van de tong en tandenknarsen (bruxisme) kunnen de symptomen uitlokken.
• mondirritatie: Overmatige irritatie door extreem borstelen van de tong, het gebruik van schurende tandpasta's, overmatig gebruik van mondwater of het drinken van te veel zure dranken kan mondbranden verergeren.
• radiotherapie
• roken
• voeding: Het eten van zure of gekruide voedingsmiddelen kan ook bijdragen aan mondbranden.

Types van mondbranden

Mondbranden kan worden ingedeeld op basis van symptomen en oorzaak. Er zijn drie hoofdtypen van mondbranden:

• Type 1: Symptomen beginnen vaak zonder voorafgaande klachten en verergeren gedurende de dag. Dit type komt vaak voor bij patiënten met suikerziekte.
• Type 2: Symptomen zijn continu aanwezig gedurende de dag, maar verdwijnen 's nachts. Dit type wordt vaak geassocieerd met chronische angst.
• Type 3: Symptomen verschijnen met tussenpozen en zijn vaak gerelateerd aan voedselallergieën.

Risicofactoren

Medische aandoeningen

Verschillende medische aandoeningen verhogen het risico op mondbranden, waaronder diabetes mellitus, hypothyreoïdie, en gastro-oesofageale refluxziekte (GERD). Deze aandoeningen kunnen direct of indirect de gezondheid van de orale weefsels en zenuwbanen beïnvloeden.

Geneesmiddelengebruik

Het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, zoals antihypertensiva, antidepressiva en chemotherapie, kan bijdragen aan een droge mond en mondbranden. Deze middelen kunnen de speekselproductie verminderen en de gevoeligheid van het mondweefsel verhogen.

Voedingsdeficiënties

Tekorten aan vitamines, zoals vitamine B12, ijzer en foliumzuur, worden vaak geassocieerd met BMS. Deze deficiënties kunnen leiden tot schade aan de zenuwen en het mondslijmvlies.

Risicogroepen

Postmenopauzale vrouwen

De grootste risicogroep voor mondbranden zijn vrouwen in de postmenopauzale fase. De hormonale veranderingen in deze levensfase kunnen de gezondheid van de orale weefsels en zenuwen beïnvloeden.

Ouderen

Ouderen lopen een verhoogd risico op mondbranden vanwege factoren zoals polyfarmacie, onderliggende medische aandoeningen en een verhoogde prevalentie van voedingsdeficiënties.

Patiënten met chronische stress

Stress is een belangrijke risicofactor voor het ontstaan en verergeren van mondbranden. Mensen met een hoog stressniveau of een geschiedenis van angststoornissen hebben meer kans op het ontwikkelen van BMS.

Symptomen

Mondbranden kan elk deel van de mond aantasten, inclusief de tong, de wangen, de lippen, het tandvlees, het gehemelte en de keel. De ernst van de symptomen varieert en kan enkele uren tot enkele dagen aanhouden. De symptomen kunnen geleidelijk beginnen of plotseling optreden. Afhankelijk van het type en de oorzaak, ervaren sommige patiënten gedurende de dag meer pijn, terwijl anderen constante pijn ervaren die soms verlichting vindt bij eten of drinken.

Veel voorkomende symptomen zijn:

• ’s nachts tandenknarsen (bruxisme)
• een droge mond
• een branderig, tintelend of doof gevoel in de mond, zoals tongtintelingen
• veranderde smaak in de mond, zoals een bittere smaak, een metaalachtige smaak, een zoute smaak, of een bloederige smaak
• verhoogde dorst
• verlies van smaak
• pijn in de mond
• slikproblemen

Alarmsymptomen

Aanhoudende pijn

Bij alarmsymptomen van mondbranden hoort een aanhoudende, brandende pijn in de mondholte die niet verbetert met standaardmaatregelen. Deze pijn kan het dagelijks functioneren ernstig belemmeren.

Geassocieerde klachten

Andere symptomen, zoals een droge mond, smaakveranderingen en tintelingen in de tong, kunnen wijzen op een ernstiger onderliggend probleem. Deze symptomen vereisen een grondige evaluatie door een arts.

Progressieve symptomen

Een progressieve toename van de pijn of uitbreiding naar andere delen van de mondholte kan een teken zijn van een onderliggende medische aandoening, zoals neuropathie of een systemische ziekte.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De diagnose van mondbranden kan moeilijk zijn, vooral omdat er relatief weinig bekend is over de aandoening. De arts zal de medische geschiedenis en het huidig medicatiegebruik van de patiënt doornemen. Tijdens het lichamelijk onderzoek wordt de mond gecontroleerd op afwijkingen, zoals het uiterlijk van het mondslijmvlies en de aanwezigheid van andere fysieke afwijkingen.

Diagnostisch onderzoek
Om een juiste diagnose te stellen en de symptomen effectief te behandelen, kunnen de volgende onderzoeken worden uitgevoerd:

• beeldvormende onderzoeken, zoals een CT-scan en/of MRI-scan
• bloedtesten
• een allergietest
• biopsie
• mondkweek (om een bacteriële, virale of schimmelinfectie op te sporen)
• speekselstromingstest
• gastrische refluxtest

Behandeling van mondbranden

De behandeling van mondbranden hangt af van het type en de oorzaak van de aandoening.

Primair mondbranden

Primair mondbranden is moeilijk te behandelen omdat de oorzaak vaak onbekend is. Enkele zelfzorgmaatregelen kunnen echter helpen om de symptomen te verlichten:

• vermijd alcohol als dit de symptomen verergert (alcohol kan irritatie van het mondslijmvlies veroorzaken)
• gebruik tandpasta zonder smaakversterkers of kies voor tandpasta voor gevoelige tanden
• volg een gezonde en evenwichtige voeding
• gebruik geen mondwater met alcohol
• drink gedurende de dag koele vloeistoffen
• controleer medicatie op mogelijke uitlokkende factoren en overleg dit met de arts
• zuig op ijslolly’s
• zorg voor regelmatige lichaamsbeweging
• stop met roken
• verminder stress
• vermijd zure of gekruide voedingsmiddelen en andere mogelijke triggers

Secundair mondbranden

Bij secundair mondbranden verdwijnen de symptomen meestal als de onderliggende oorzaak behandeld wordt. Als zure reflux de oorzaak is, kan de arts maagzuurremmers voorschrijven en aanpassingen in de voeding aanbevelen. Bij mondinfecties kan de arts antibiotica of andere medicijnen voorschrijven. Pijnstillers kunnen helpen bij ernstige pijn. Voor een droge mond kunnen vitaminesupplementen, mondspoelingen of zuigtabletten helpen de speekselproductie te verhogen. Volgens recente studies, waaronder een Italiaanse studie uit mei 2017, kan een botoxinjectie in de onderlip en tong een effectieve, langdurige en veilige behandeling zijn voor complexe gevallen van mondbranden. Indien nodig kan de arts psychotherapie en antidepressiva voorschrijven bij patiënten die lijden aan een depressie.

Prognose van mondbranden

Langetermijnvooruitzichten

De prognose van mondbranden varieert sterk afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de respons op behandeling. Hoewel sommige patiënten volledige verlichting van symptomen ervaren, blijft de aandoening bij anderen chronisch.

Impact op kwaliteit van leven

Mondbranden kan een aanzienlijke invloed hebben op de kwaliteit van leven, met name door de impact op eten, drinken en sociale interacties. Tijdige diagnose en een multidisciplinaire aanpak kunnen de prognose verbeteren.

Behandelingseffectiviteit

De effectiviteit van behandelingen varieert. Topicale therapie, systemische medicatie en psychologische ondersteuning kunnen allemaal bijdragen aan symptomatische verlichting, maar volledige genezing is zeldzaam.

Complicaties van mondbranden

Complicaties van mondbranden zijn vaak gerelateerd aan het ongemak dat patiënten ervaren, zoals slaapproblemen, eetproblemen, gewichtsverlies, prikkelbaarheid, depressie en angst.

Preventieve maatregelen

Vroege interventie

Preventieve maatregelen voor mondbranden omvatten vroege interventie bij risicofactoren zoals voedingsdeficiënties en droge mond. Regelmatige tandheelkundige controles en een gezonde mondverzorgingsroutine zijn essentieel.

Stressmanagement

Effectieve stressmanagementtechnieken, zoals mindfulness en therapie, kunnen helpen het risico op het ontwikkelen van BMS te verminderen.

Aanpassing van levensstijl

Leefstijlaanpassingen, zoals het vermijden van irriterende voedingsmiddelen en het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon, kunnen bijdragen aan de preventie van mondbranden. Goede hydratatie en het vermijden van tabak en alcohol zijn eveneens belangrijk.

Praktische tips voor het omgaan met mondbranden

Mondbranden, een branderig gevoel in de mond, komt vaak voor bij mensen met bepaalde aandoeningen of als bijwerking van medicatie. Het kan leiden tot ongemak bij het eten, drinken of spreken. Er zijn verschillende manieren waarop je de symptomen kunt verlichten en het ongemak kunt verminderen.

Pas je voedingspatroon aan

Een belangrijk aspect in het omgaan met mondbranden is het aanpassen van je voedingspatroon. Voedingsmiddelen die te heet, gekruid of zuur zijn, kunnen de symptomen verergeren. Probeer je voeding aan te passen door zachte, niet-irriterende voedingsmiddelen te eten, zoals zachte groenten, mager vlees en volle granen. Vermijd ook hete dranken, zoals koffie of thee, die de mond kunnen irriteren. Het kan ook helpen om vaker kleine maaltijden te eten, zodat je mond niet te veel in contact komt met irriterende stoffen.

Hydrateer goed en vermijd alcohol

Goede hydratatie is essentieel om de symptomen van mondbranden te verlichten. Het drinken van voldoende water helpt niet alleen om je mond vochtig te houden, maar vermindert ook het branderige gevoel. Probeer regelmatig een slokje water te nemen, vooral als je langere tijd niet hebt gedronken. Het is ook belangrijk om alcohol te vermijden, omdat alcohol de mond kan uitdrogen en het branderige gevoel kan verergeren. Kies voor drankjes die hydraterend werken, zoals water of kruidenthee zonder cafeïne.

Gebruik speekselvervangers en mondspoelingen

Speekselvervangers zoals sprays of gels kunnen nuttig zijn bij het verlichten van mondbranden. Deze producten helpen om de mond vochtig te houden en het ongemak te verminderen. Daarnaast kunnen mondspoelingen met een verzachtende werking helpen om de symptomen te kalmeren. Zoek naar producten die speciaal zijn ontwikkeld voor mensen met mondbranden en overleg met je arts of tandarts over de beste opties. Regelmatig het mondslijmvlies reinigen met een milde, niet-irriterende mondspoeling kan ook helpen om de mondgezondheid te behouden.

Raadpleeg een arts voor verder advies

Als je last blijft houden van mondbranden, is het belangrijk om een arts of tandarts te raadplegen. Mondbranden kan een symptoom zijn van onderliggende aandoeningen, zoals diabetes mellitus, hormonale veranderingen of bepaalde medicijnen. Een arts kan de oorzaak van de klachten vaststellen en mogelijk een behandeling of medicatie voorschrijven die de symptomen verlicht. Het is ook belangrijk om je mondgezondheid goed te onderhouden, zodat mondbranden niet leidt tot verdere mondproblemen zoals infecties of tandvleesontsteking.

Misvattingen rond mondbranden

Mondbranden is een aandoening die veel mensen ongemak kan bezorgen. Het kan een branderig gevoel in de mond, de tong of het gehemelte veroorzaken. Er bestaan verschillende misvattingen over deze aandoening die het moeilijk maken om het goed te begrijpen en te behandelen.

Mondbranden wordt altijd veroorzaakt door een slechte mondhygiëne

Een veelvoorkomende misvatting is dat mondbranden altijd het gevolg is van slechte mondhygiëne. Hoewel slechte mondverzorging inderdaad een rol kan spelen, is mondbranden niet altijd te wijten aan een gebrek aan poetsen of het gebruik van mondwater. Andere factoren, zoals allergieën, bepaalde medicijnen, hormonale veranderingen, of zelfs stress, kunnen ook bijdragen aan mondbranden.

Mondbranden komt alleen voor bij ouderen

Mondbranden wordt vaak geassocieerd met ouderen, maar de aandoening kan iedereen treffen, ongeacht leeftijd. Er zijn gevallen van mondbranden bij jongere volwassenen en zelfs kinderen. Dit maakt het belangrijk om niet te snel te concluderen dat mondbranden uitsluitend een probleem is van oudere mensen. De oorzaak kan variëren, van gezondheidsproblemen tot omgevingsfactoren.

Als mondbranden niet pijnlijk is, is het geen probleem

Er bestaat de misvatting dat mondbranden alleen ernstig is als het pijnlijk is. Dit is echter niet waar. Zelfs als het branderige gevoel mild is, kan het ongemak blijven bestaan en de kwaliteit van leven beïnvloeden. Het is belangrijk om mondbranden serieus te nemen, zelfs als de pijn niet extreem is, omdat het kan wijzen op onderliggende gezondheidsproblemen.

Mondbranden komt altijd door een medische aandoening

Sommige mensen denken dat mondbranden altijd wijst op een medische aandoening, zoals een infectie of een ernstig probleem zoals kanker. Hoewel bepaalde aandoeningen, zoals een afwijking van de mondslijmvliezen, mondbranden kunnen veroorzaken, zijn er ook veel gevallen waarbij mondbranden optreedt zonder een ernstige medische oorzaak. Stress, hormonale veranderingen of zelfs bepaalde voeding kunnen ook bijdragen aan mondbranden.

Er is geen effectieve behandeling voor mondbranden

Veel mensen denken dat er geen effectieve behandeling is voor mondbranden. Dit is echter niet waar. Er zijn verschillende behandelingsopties, afhankelijk van de oorzaak van het probleem. Dit kan variëren van het vermijden van irriterende stoffen, het gebruik van speciale mondspoelingen, tot medicamenteuze behandelingen. Het is belangrijk om een arts te raadplegen om de oorzaak te achterhalen en een passend behandelingsplan op te stellen.

Mondbranden komt alleen voor bij rokers

Er bestaat een misverstand dat mondbranden alleen voorkomt bij mensen die roken. Hoewel roken een risicofactor kan zijn voor mondbranden, is het absoluut niet de enige oorzaak. Mensen die niet roken, kunnen ook last hebben van mondbranden, vooral als er sprake is van andere factoren zoals stress, allergieën of hormonale veranderingen.

Mondbranden is een veelvoorkomende aandoening die verschillende oorzaken kan hebben. Door deze misvattingen te doorbreken, kunnen mensen beter begrijpen hoe ze mondbranden kunnen voorkomen of behandelen, en de nodige stappen ondernemen om de aandoening effectief te beheren.