Mondbranden (brandend mond syndroom): Aandoening met pijn

Mondbranden is een slecht begrepen chronische pijnaandoening waarbij een patiënt een brandend gevoel in de tong of mond ervaart. Soms is hiervoor een oorzaak bekend maar soms ook niet. De pijn en het ongemak veroorzaakt door het brandende mond syndroom (mondbranden) zijn erg variabel en treden soms periodiek op. De diagnose vormt voor de arts een uitdaging omdat er geen specifieke test beschikbaar is. De behandeling van mondbranden is moeilijk, maar toch zijn enkele maatregelen voorhanden om het ongemak te verminderen. De vooruitzichten van de mondaandoening zijn variabel. Bij sommige patiënten verdwijnen de symptomen nadat de onderliggende oorzaak effectief behandeld is, terwijl de tekenen bij andere patiënten veel moeilijker te controleren zijn.

• Epidemiologie van aandoening aan de mond
• Oorzaken van mondbranden
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Types van mondbranden
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijn aan tong en mond
• Primair mondbranden
• Secundair mondbranden
• Prognose van brandend mond syndroom
• Complicaties van mondaandoening

Epidemiologie van aandoening aan de mond

Mondbranden is een zeldzame aandoening die voorkomt bij minder dan twee procent van de bevolking. Vrouwen zijn vaker dan mannen aangetast, en dan vooral vrouwen na de menopauze. Tevens presenteert de ziekte zich het vaakst bij vijftigplussers.

Oorzaken van mondbranden

Primair mondbranden heeft geen herkenbare oorzaak, terwijl secundaire mondbranden gekoppeld is aan een onderliggende aandoening.

Aandoeningen

Enkele van de onderliggende aandoeningen die mondbranden mogelijk veroorzaken, zijn onder meer:

• allergieën op voedingsmiddelen, voedselaroma's, andere voedingsadditieven, geurstoffen, kleurstoffen of tandheelkundige materialen
• angst, een depressie of stress
• een droge mond (xerostomie)
• erythema multiforme (reactie op medicatie of een infectie)
• het syndroom van Sjögren (aandoening aan ogen, mond en keel)
• hormonale veranderingen: Oudere vrouwen ontwikkelen vaker het brandende mond syndroom dan jongere vrouwen als gevolg van hormonale onevenwichtigheden. Bij oudere vrouwen is deze onbalans grotendeels te wijten aan een gebrek aan oestrogeen.
• hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• infecties in de mond zoals een landkaarttong (vlekken op tong door ontbrekende papillen) en stomatitis (een mondslijmvliesontsteking)
• lichen planus (aandoening met symptomen aan mond, huid en geslachtsorganen)
• orale candidiasis (mondspruw: een schimmelinfectie in de mond)
• pemphigus vulgaris (zweren en blaren aan huid en slijmvliezen)
• recente tandbehandelingen
• slijmvliespemfigoïd
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• voedings- en vitaminetekorten: een tekort aan ijzer (ferriprieve anemie), een tekort aan foliumzuur, een tekort aan thiamine, een tekort aan riboflavine, een tekort aan pyridoxine, een tekort aan cobalamine en een tekort aan zink (zinkdeficiëntie)
• zure reflux

Omgevingsfactoren

• alcohol: Het drinken van alcohol alsook gebruik van mondwater met alcohol veroorzaakt of verergert mogelijk de mondbrandenklachten.
• koolzuurhoudende dranken
• kunstgebit: Bovendien veroorzaakt een slecht dragend kunstgebit mogelijk druk op een aantal spieren en weefsels van de mond. kunstgebitten bevatten tevens mogelijk materialen die het mondweefsel irriteren.
• medicatie: Verder leiden sommige medicijnen tot het brandende mond syndroom, zoals medicatie voor de behandeling van een lage bloeddruk, en chemotherapie voor de behandeling van kanker
• mondgewoonten: Tongbijten, lipbijten, bijten op het puntje van de tong en tandenknarsen (bruxisme) zijn andere mogelijke uitlokkende factoren van de mondaandoening.
• mondirritatie: Een overmatige irritatie aan de mond resulteert soms uit het extreem veel borstelen van de tong, het gebruik van schurende tandpasta's, het overmatig gebruik van mondwater of het drinken van te veel zure dranken
• radiotherapie
• roken
• voeding: Het eten van zure of gekruide voedingsmiddelen leidt tot slot ook tot de aandoening.

Types van mondbranden

Mondbranden is geclassificeerd aan de hand van de oorzaak of symptomen. Er zijn drie verschillende soorten mondbranden op basis van de symptomen:

• Type 1: Een patiënt ontwaakt zonder symptomen van mondbranden, maar later op de dag nemen de klachten steeds toe. Dit type komt het vaakst voor bij patiënten met suikerziekte.
• Type 2: Gedurende de dag ervaart de patiënt hierbij aanhoudende symptomen maar 's nachts heeft hij geen symptomen. Dit valt vaak samen met chronische angst.
• Type 3: De symptomen van type drie zijn intermitterend (verschijnen met tussenpozen) en houden in veel gevallen verband met voedselallergieën.

Symptomen

De symptomen zijn verschijnen in elk deel van de mond zoals de tong, de wangen, de lippen, het tandvlees, het gehemelte of de keel, al bestrijken ze ook vaak de hele mond. De ernst van deze symptomen varieert van patiënt tot patiënt. De pijn of het brandend gevoel houdt enkele uren tot een paar dagen aan. De symptomen starten geleidelijk, maar ook soms plots. Afhankelijk van het type en de onderliggende oorzaak, hebben sommige patiënten met mondbranden gedurende de dag meer pijn, terwijl anderen altijd pijn hebben en verlichting vinden bij het eten of drinken.

Patiënten met mondbranden melden volgende symptomen:

• ’s nachts op de tanden knarsen (bruxisme)
• een droge mond
• een kokend, tintelend of branderig of doof gevoel in de mond zoals tongtintelingen
• een veranderde smaak in de mond zoals een bittere smaak, een metaalachtige smaak, een zoute smaak, een bloederige smaak, ...)
• een verhoogde dorst
• een verlies van smaak in de mond
• pijn in de mond
• slikproblemen

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Omdat artsen relatief weinig over de aandoening weten, is de diagnose soms moeilijk te stellen en verloopt de behandeling soms moeilijk. De arts diagnosticeert de mondaandoening door onderliggende ziekten of problemen uit te sluiten die mogelijk lijden tot het klinisch beeld van mondbranden. Hiervoor bekijkt hij eerst de medische geschiedenis van de patiënt alsook het huidig medicatiegebruik. Daarna bekijkt de arts de mond. Het slijmvlies van de mond oogt normaal wat de droge mond niet verklaart. Ook andere fysieke afwijkingen aan de mond of tong zijn niet zichtbaar.

Diagnostisch onderzoek
Het is belangrijk om een juiste diagnose te krijgen om de symptomen van mondbranden effectief te behandelen en onder controle te krijgen. De arts voert bijgevolg verschillende onderzoeken uit, waaronder:

• beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan en/of MRI-scan
• bloedtesten
• een allergietest
• een biopsie
• een mondkweek (geeft mogelijk een bacteriële of virale infectie of een schimmelinfectie aan)
• een speekselstromingstest
• een gastrische refluxtest

Behandeling van pijn aan tong en mond

De behandeling hangt af van het type mondbranden alsook of de aandoening het gevolg is van een onderliggende oorzaak.

Primair mondbranden

Primair mondbranden is moeilijk te behandelen, omdat de arts geen bekende oorzaak kan identificeren. Door het hanteren van enkele zelfzorgmaatregelen is het echter mogelijk om de ernst van de symptomen te verminderen:

• alcohol vermijden als dit symptomen veroorzaakt (veroorzaakt irritatie aan het mondslijmvlies)
• andere tandpasta gebruiken (tandpasta voor gevoelige tanden of tandpasta zonder smaakversterkers)
• een gezonde en evenwichtige voeding eten
• geen mondwater met alcohol gebruiken
• koele vloeistoffen drinken gedurende de dag
• medicatiegebruik controleren op mogelijk uitlokkende oorzaak van mondbranden; dit doet de patiënt in overleg met de arts
• op ijslolly’s zuigen
• regelmatige lichaamsbeweging uitvoeren
• stoppen met roken
• stress verminderen
• zure of gekruide voedingsmiddelen (en andere mogelijke triggers) vermijden

Secundair mondbranden

De symptomen van secundair mondbranden verdwijnen meestal als de onderliggende oorzaak is behandeld. Wanneer zure reflux mondbranden veroorzaakt, zet de arts maagzuurremmers in en zijn aanpassingen in de voeding nodig. Veroorzaken mondinfecties de aandoening, dan schrijft de arts antibiotica of andere medicijnen voor voor het behandelen van de infectie. Bij ernstige pijn zijn pijnstillers aanbevolen. Een droge mond behandelt de arts vaak met vitaminesupplementen of een vitamine-injectie, een mondspoeling of zuigtabletten zodat de speekselproductie beter op gang komt. Een botoxinjectie in de onderlip en tong is verder volgens Italiaanse onderzoekers (mei 2017) een effectieve, langdurige en veilige behandeling voor de behandeling van de complexe aandoening. Tot slot schrijft de arts mogelijk psychotherapie en antidepressiva voor wanneer de patiënt lijdt aan een depressie.

Prognose van brandend mond syndroom

Mondbranden is vaak een pijnlijke en vervelende aandoening. Deze onvoorspelbare aandoening houdt mogelijk enkele maanden aan om dan even te verdwijnen en dan weer terug te keren. Soms is de arts in staat om het onderliggend probleem van het brandende mond syndroom te identificeren en effectief te behandelen, waardoor de klachten verdwijnen. Mondbranden leidt niet tot verdere complicaties, maar een patiënt moet nog steeds met een arts over de symptomen praten.

Complicaties van mondaandoening

Complicaties van mondbranden zijn gerelateerd aan het ongemak dat de patiënt ervaart: slaapproblemen, eetproblemen, gewichtsverlies, prikkelbaarheid, een depressie en angst.