Mondbranden (brandend mond syndroom): Aandoening met pijn

Mondbranden is een chronische pijnklacht waarbij een patiënt een branderig gevoel ervaart in de tong of mond. Dit ongemak kan variëren in intensiteit en frequentie en kan periodiek optreden. De oorzaak van mondbranden kan bekend zijn, maar in veel gevallen is deze onbekend. Het stellen van een diagnose kan voor artsen uitdagend zijn, omdat er geen specifieke test beschikbaar is om mondbranden vast te stellen. Hoewel de behandeling van mondbranden moeilijk kan zijn, zijn er enkele maatregelen beschikbaar die het ongemak kunnen verlichten. De vooruitzichten voor patiënten met mondbranden zijn variabel: bij sommige patiënten verdwijnen de symptomen na effectieve behandeling van de onderliggende oorzaak, terwijl anderen moeite hebben om verlichting te vinden.

• Epidemiologie van mondbranden
• Oorzaken van mondbranden
• Onderliggende aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Types van mondbranden
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van mondbranden
• Primair mondbranden
• Secundair mondbranden
• Prognose van mondbranden
• Complicaties van mondbranden
• Preventieve maatregelen

Epidemiologie van mondbranden

Mondbranden is een relatief zeldzame aandoening die voorkomt bij minder dan 2% van de bevolking. Vrouwen worden vaker getroffen dan mannen, vooral vrouwen na de menopauze. De aandoening komt ook het vaakst voor bij personen boven de vijftig jaar.

Oorzaken van mondbranden

Mondbranden kan primair of secundair zijn. Primair mondbranden heeft geen duidelijke oorzaak, terwijl secundair mondbranden gerelateerd is aan andere medische aandoeningen.

Onderliggende aandoeningen

Enkele onderliggende aandoeningen die mondbranden kunnen veroorzaken zijn onder andere:

• allergieën voor voedingsmiddelen, voedselaroma's, andere voedingsadditieven, geurstoffen, kleurstoffen of tandheelkundige materialen
• angst, een depressie of stress
• een droge mond (xerostomie)
• erythema multiforme (reactie op medicatie of een infectie)
• het syndroom van Sjögren (aandoening die de ogen, mond en keel aantast)
• hormonale veranderingen: Bij oudere vrouwen veroorzaakt een tekort aan oestrogeen vaak mondbranden.
• hypothyreoïdie (trage werking van de schildklier)
• infecties in de mond, zoals landkaarttong (vlekken op de tong door ontbrekende papillen) en stomatitis (mondslijmvliesontsteking)
• lichen planus (aandoening met symptomen aan de mond, huid en geslachtsorganen)
• orale candidiasis (mondspruw: een schimmelinfectie in de mond)
• pemphigus vulgaris (zweren en blaren op huid en slijmvliezen)
• recente tandbehandelingen
• slijmvliespemfigoïd
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• voedings- en vitaminetekorten: een tekort aan ijzer (ferriprieve anemie), foliumzuur, thiamine, riboflavine, pyridoxine, cobalamine en zink (zinkdeficiëntie)
• zure reflux

Omgevingsfactoren

• alcohol: Het drinken van alcohol en het gebruik van mondwater met alcohol kan mondbranden veroorzaken of verergeren.
• koolzuurhoudende dranken
• kunstgebit: Een slecht zittend kunstgebit kan druk op de mondweefsels uitoefenen en irritatie veroorzaken. Kunstgebitten kunnen ook materialen bevatten die de mond irriteren.
• medicatie: Sommige medicijnen, zoals die voor lage bloeddruk en chemotherapie bij kanker, kunnen mondbranden veroorzaken.
• mondgewoonten: Tongbijten, lipbijten, bijten op de punt van de tong en tandenknarsen (bruxisme) kunnen de symptomen uitlokken.
• mondirritatie: Overmatige irritatie door extreem borstelen van de tong, het gebruik van schurende tandpasta's, overmatig gebruik van mondwater of het drinken van te veel zure dranken kan mondbranden verergeren.
• radiotherapie
• roken
• voeding: Het eten van zure of gekruide voedingsmiddelen kan ook bijdragen aan mondbranden.

Types van mondbranden

Mondbranden kan worden ingedeeld op basis van symptomen en oorzaak. Er zijn drie hoofdtypen van mondbranden:

• Type 1: Symptomen beginnen vaak zonder voorafgaande klachten en verergeren gedurende de dag. Dit type komt vaak voor bij patiënten met suikerziekte.
• Type 2: Symptomen zijn continu aanwezig gedurende de dag, maar verdwijnen 's nachts. Dit type wordt vaak geassocieerd met chronische angst.
• Type 3: Symptomen verschijnen met tussenpozen en zijn vaak gerelateerd aan voedselallergieën.

Symptomen

Mondbranden kan elk deel van de mond aantasten, inclusief de tong, de wangen, de lippen, het tandvlees, het gehemelte en de keel. De ernst van de symptomen varieert en kan enkele uren tot enkele dagen aanhouden. De symptomen kunnen geleidelijk beginnen of plotseling optreden. Afhankelijk van het type en de oorzaak, ervaren sommige patiënten gedurende de dag meer pijn, terwijl anderen constante pijn ervaren die soms verlichting vindt bij eten of drinken.

Veel voorkomende symptomen zijn:

• ’s nachts tandenknarsen (bruxisme)
• een droge mond
• een branderig, tintelend of doof gevoel in de mond, zoals tongtintelingen
• veranderde smaak in de mond, zoals een bittere smaak, een metaalachtige smaak, een zoute smaak, of een bloederige smaak
• verhoogde dorst
• verlies van smaak
• pijn in de mond
• slikproblemen

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De diagnose van mondbranden kan moeilijk zijn, vooral omdat er relatief weinig bekend is over de aandoening. De arts zal de medische geschiedenis en het huidig medicatiegebruik van de patiënt doornemen. Tijdens het lichamelijk onderzoek wordt de mond gecontroleerd op afwijkingen, zoals het uiterlijk van het mondslijmvlies en de aanwezigheid van andere fysieke afwijkingen.

Diagnostisch onderzoek
Om een juiste diagnose te stellen en de symptomen effectief te behandelen, kunnen de volgende onderzoeken worden uitgevoerd:

• beeldvormende onderzoeken, zoals een CT-scan en/of MRI-scan
• bloedtesten
• een allergietest
• biopsie
• mondkweek (om een bacteriële, virale of schimmelinfectie op te sporen)
• speekselstromingstest
• gastrische refluxtest

Behandeling van mondbranden

De behandeling van mondbranden hangt af van het type en de oorzaak van de aandoening.

Primair mondbranden

Primair mondbranden is moeilijk te behandelen omdat de oorzaak vaak onbekend is. Enkele zelfzorgmaatregelen kunnen echter helpen om de symptomen te verlichten:

• vermijd alcohol als dit de symptomen verergert (alcohol kan irritatie van het mondslijmvlies veroorzaken)
• gebruik tandpasta zonder smaakversterkers of kies voor tandpasta voor gevoelige tanden
• volg een gezonde en evenwichtige voeding
• gebruik geen mondwater met alcohol
• drink gedurende de dag koele vloeistoffen
• controleer medicatie op mogelijke uitlokkende factoren en overleg dit met de arts
• zuig op ijslolly’s
• zorg voor regelmatige lichaamsbeweging
• stop met roken
• verminder stress
• vermijd zure of gekruide voedingsmiddelen en andere mogelijke triggers

Secundair mondbranden

Bij secundair mondbranden verdwijnen de symptomen meestal als de onderliggende oorzaak behandeld wordt. Als zure reflux de oorzaak is, kan de arts maagzuurremmers voorschrijven en aanpassingen in de voeding aanbevelen. Bij mondinfecties kan de arts antibiotica of andere medicijnen voorschrijven. Pijnstillers kunnen helpen bij ernstige pijn. Voor een droge mond kunnen vitaminesupplementen, mondspoelingen of zuigtabletten helpen de speekselproductie te verhogen. Volgens recente studies, waaronder een Italiaanse studie uit mei 2017, kan een botoxinjectie in de onderlip en tong een effectieve, langdurige en veilige behandeling zijn voor complexe gevallen van mondbranden. Indien nodig kan de arts psychotherapie en antidepressiva voorschrijven bij patiënten die lijden aan een depressie.

Prognose van mondbranden

Mondbranden kan een pijnlijke en vervelende aandoening zijn. De symptomen kunnen maanden aanhouden, verdwijnen en daarna weer terugkomen. In sommige gevallen kan de arts de onderliggende oorzaak identificeren en effectief behandelen, waardoor de klachten verdwijnen. Hoewel mondbranden zelf geen verdere complicaties veroorzaakt, is het belangrijk om met een arts te blijven overleggen over de symptomen.

Complicaties van mondbranden

Complicaties van mondbranden zijn vaak gerelateerd aan het ongemak dat patiënten ervaren, zoals slaapproblemen, eetproblemen, gewichtsverlies, prikkelbaarheid, depressie en angst.

Preventieve maatregelen

Preventie van mondbranden kan lastig zijn, maar het volgen van een gezonde levensstijl kan helpen. Dit omvat een evenwichtig voedingspatroon, het vermijden van irritante stoffen zoals alcohol en tabak, en het onderhouden van een goede mondhygiëne. Regelmatige controles bij de tandarts kunnen ook helpen bij het vroegtijdig opsporen van mondproblemen die mondbranden kunnen veroorzaken.