Foliumzuur en folaat: Functie & tekort van vorm vitamine B11

Foliumzuur is een vorm van de in water oplosbare vitamine B11. Deze vitamine is essentieel voor de synthese van nucleïnezuur, dat een cruciaal onderdeel is van al ons genetisch materiaal. Foliumzuur maakt deel uit van het vitamine B-complex en speelt een belangrijke rol in verschillende fysiologische processen, waaronder de hersenontwikkeling bij een baby, de productie van rode bloedcellen, en het voorkomen van bepaalde aandoeningen.

• Verschil tussen folaat en foliumzuur
• Natuurlijke bronnen van folaat
• Aanbevolen inname van foliumzuur
• Functies: Preventie van enkele aandoeningen
• Autismespectrumstoornis (autisme)
• Gespleten lip en gehemelte (schisis)
• Reumatoïde artritis
• Zwangere vrouwen en foliumzuur
• Tekort aan foliumzuur
• Risicofactoren
• Symptomen
• Behandeling
• Complicaties
• Bijwerkingen van foliumzuurinname

Verschil tussen folaat en foliumzuur

Folaat is de algemene naam voor een vorm van vitamine B die van nature in voedingsmiddelen voorkomt. Foliumzuur is de synthetische variant van folaat, die vaak wordt aangetroffen in voedingssupplementen en verrijkte voedingsmiddelen. Beide hebben vergelijkbare effecten, maar foliumzuur wordt in het lichaam efficiënter opgenomen dan het folaat dat uit voeding wordt gehaald.

Natuurlijke bronnen van folaat

Donkergroene groenten zijn uitstekende bronnen van folaat. Het is echter belangrijk om deze voedingsmiddelen niet te gaar te koken, omdat hitte het folaatgehalte aanzienlijk kan verminderen.

Voedingsmiddelen die rijk zijn aan folaat zijn onder andere:

• Aardappelen in de schil
• Artisjokken
• Asperges
• Bakkersgist
• Bananen
• Bloemkool
• Bonen
• Broccoli
• Citroenen
• Eigeel
• Erwten
• Kiwi
• Kool
• Lever (hoewel het aan te raden is om lever tijdens de zwangerschap te vermijden)
• Linzen
• Melk
• Meloenen
• Nieren
• Papaja
• Pastinaak
• Sinaasappels
• Sla
• Spinazie
• Spruitjes
• Volkorenbrood (meestal verrijkt)
• Zonnebloemzaden

Het wordt aanbevolen om voedingsstoffen uit natuurlijke voedselbronnen te halen, indien mogelijk, in plaats van te vertrouwen op foliumzuursupplementen.

Aanbevolen inname van foliumzuur

De aanbevolen dagelijkse inname van folaat/foliumzuur is als volgt:

• 0-6 maanden: 65 microgram/dag
• 7-12 maanden: 80 microgram/dag
• 1-3 jaar: 150 microgram/dag, maximaal 300 microgram/dag
• 4-8 jaar: 200 microgram/dag, maximaal 400 microgram/dag
• 9-13 jaar: 300 microgram/dag, maximaal 600 microgram/dag
• 14 jaar en ouder: 400 microgram/dag, maximaal 800 microgram/dag
• Zwangere vrouwen: 600 microgram/dag
• Vrouwen die borstvoeding geven: 500 microgram/dag

Functies: Preventie van enkele aandoeningen

Vitamine B11, of foliumzuur, vervult verschillende belangrijke functies in het lichaam, waaronder:

• De aanmaak van rode bloedcellen
• De preventie van leeftijdsgebonden gehoorverlies
• De synthese en reparatie van DNA en RNA
• De verbetering van de hersengezondheid
• Snelle celdeling en groei

Autismespectrumstoornis (autisme)

Er is enige aanwijzing dat het nemen van foliumzuur vóór de bevruchting en tijdens de vroege zwangerschap het risico op autismespectrumstoornis (autisme) kan verminderen, vooral bij mensen met een inefficiënt foliumzuurmetabolisme. Anno augustus 2024 is verder onderzoek nodig om deze bevindingen te bevestigen en te begrijpen.

Gespleten lip en gehemelte (schisis)

Foliumzuursuppletie kan mogelijk het risico op een gespleten lip en gehemelte verminderen. Dit is vergelijkbaar met de preventie van neurale buisdefecten. Beide aandoeningen zijn aangeboren afwijkingen die kunnen worden verminderd door adequate foliumzuurinname tijdens de zwangerschap.

Reumatoïde artritis

Foliumzuur wordt vaak gebruikt om de bijwerkingen van methotrexaat, een veelgebruikt medicijn voor de behandeling van reumatoïde artritis, te verminderen. Methotrexaat kan foliumzuur uit het lichaam verwijderen, wat leidt tot maag- en darmklachten bij 20 tot 65 procent van de patiënten. Foliumzuursupplementen kunnen deze bijwerkingen met 79 procent verminderen. Raadpleeg altijd een arts voordat je medicatie of supplementen gebruikt.

Zwangere vrouwen en foliumzuur

Foliumzuur is bijzonder belangrijk voor zwangere vrouwen om aangeboren misvormingen van de hersenen en de wervelkolom te voorkomen, zoals neurale buisdefecten. Vrouwen die zwanger willen worden, wordt aangeraden om een jaar voor de conceptie te starten met foliumzuursupplementen om het risico op defecten zoals spina bifida (open rug) en anencefalie (gedeeltelijke afwezigheid van de hersenen) te verkleinen. Foliumzuur kan ook het risico op pre-eclampsie en een vroege bevalling verminderen.

Tekort aan foliumzuur

Een tekort aan foliumzuur treedt op wanneer er onvoldoende van deze vitamine in het lichaam aanwezig is. Dit kan komen door onvoldoende inname via voeding, maar er zijn ook andere risicofactoren.

Risicofactoren

Medicatie
Bepaalde medicijnen, zoals die gebruikt worden voor reumatoïde artritis, psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers), kanker, en convulsies (stuipen), kunnen het risico op foliumzuurtekort verhogen. Foliumzuursupplementen kunnen nodig zijn voor deze patiënten.

Problemen met opname van foliumzuur
Aandoeningen die de opname van foliumzuur in het lichaam bemoeilijken, zoals alcoholisme, leveraandoeningen, spijsverteringsstoornissen, en nieraandoeningen, kunnen bijdragen aan een tekort aan foliumzuur.

Sikkelcelanemie
Foliumzuurgebreksanemie komt ook voor bij mensen met onderliggende aandoeningen zoals sikkelcelanemie, een bloedaandoening die het lichaam beïnvloedt door het produceren van abnormale rode bloedcellen.

Zwangerschap
Een tekort aan foliumzuur komt ook voor bij mensen die grotere hoeveelheden van deze vitamine nodig hebben, zoals zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, als ze geen supplementen nemen.

Symptomen

Symptomen van foliumzuurdeficiëntie kunnen zijn:

• Verlies van eetlust
• Geheugenverlies en cognitieve problemen
• Gewichtsverlies
• Kortademigheid
• Prikkelbaarheid
• Vermoeidheid
• Zwakte
• Zweren rond de mond

Behandeling

De behandeling van foliumzuurdeficiëntie kan variëren afhankelijk van de oorzaak. Soms is het nodig om medicatie te wijzigen of de onderliggende aandoening te behandelen. In andere gevallen kan een verhoging van de inname van folaatrijke voedingsmiddelen of het gebruik van foliumzuursupplementen noodzakelijk zijn om het tekort te corrigeren.

Complicaties

Een tekort aan foliumzuur kan leiden tot:

• Aangeboren afwijkingen
• Bloedarmoede: Foliumzuur is essentieel voor de productie van rode bloedcellen, en een tekort kan leiden tot anemie, wat resulteert in een gebrek aan gezond zuurstofniveau in het lichaam.
• Een verhoogd risico op allergische aandoeningen
• Een verhoogd risico op een lagere botdichtheid op lange termijn
• Een verhoogd risico op het ontwikkelen van klinische depressie
• Geheugenproblemen en hersenfunctieproblemen

Bijwerkingen van foliumzuurinname

Over het algemeen zijn er geen ernstige bijwerkingen van foliumzuur. In zeldzame gevallen kunnen milde maagklachten optreden, zoals misselijkheid, een opgeblazen gevoel, en slapeloosheid. Aangezien foliumzuur in water oplosbaar is, wordt overtollig foliumzuur doorgaans via de urine uitgescheiden zonder problemen.

Lees verder

• Neurale buisdefecten: Soorten neuraalbuisdefecten bij baby's
• Vitaminen en mineralen: Functie, tekort & overmatige inname