Voortdurend een branderig gevoel in de mond of op de tong

Een branderig of prikkend gevoel in de mond of op de tong is erg vervelend. Het is een klacht die veel voorkomt, vooral bij vrouwen van 40 jaar of ouder. De aandoening wordt mond- of tongbranden genoemd. Soms is een onderliggende ziekte de oorzaak van het aanhoudende brandende of pijnlijke gevoel. Vaak kan er echter geen lichamelijke afwijking gevonden worden die de klachten verkaart. Stress en spanningen kunnen dan de boosdoener zijn. Er zijn verschillende termen die gebruikt worden om dezelfde aandoening aan te duiden. Formeel wordt van mond- en tongbranden gesproken als er zichtbare afwijkingen te zien zijn aan bijvoorbeeld het mond- of tongslijmvlies. Zijn er geen afwijkingen zichtbaar en is er geen enkele lichamelijke oorzaak te vinden die de klachten kan verklaren, dan wordt formeel gesproken van het 'syndroom van mondbranden' of – wanneer het alleen om de tong gaat - 'glossodynie'. In de praktijk worden de verschillende benamingen echter door elkaar gebruikt.

Aanhoudend pijnlijk en branderig gevoel in de mond

Mensen die lijden aan mondbranden hebben voornamelijk last van een aanhoudend pijnlijk of branderig gevoel in de mondholte en op de tong. Sommige mensen ervaren dit vervelende gevoel alleen op de tong. Het brandende of pijnlijke gevoel kan echter ook aan de binnenkant van de lippen, het gehemelte of in de keel voorkomen. Mond- en tongbranden komen altijd aan beide zijden van de mond of tong voor. De klachten worden gedurende de dag meestal erger en vooral in de avond is de pijn soms onhoudbaar. Ook jeuk, een irritante kriebel en steken in de mondholte worden regelmatig gehoord. Een enkele keer zijn er afwijkingen in het slijmvlies van de mond of op de tong zichtbaar, zoals rode plekken of verdikkingen. Af en toe hebben mensen die lijden aan mondbranden last van een droge mond en ervaren ze veranderingen in de smaak.

Een lichamelijke afwijking wordt zelden gevonden

Mondbranden is vrijwel altijd een onschuldige aandoening en wijst slechts uiterst zelden op een ernstige ziekte. De aandoening komt het meeste voor bij mensen tussen de veertig en zeventig jaar oud. Vrouwen hebben er vaker last van dan mannen. In verreweg de meeste gevallen kan er geen lichamelijke afwijking gevonden worden die de klachten veroorzaakt. Stress, spanningen en zorgen lijken dan de grootste boosdoeners. De klachten ontstaan opvallend vaak na een heftige, emotionele gebeurtenis in het leven van degene die aan mondbranden lijdt en kunnen dan maanden of zelfs jaren, aanhouden. Ook een slecht passend kunstgebit of een slecht passende gebitsprothese blijken soms de oorzaak te zijn van mondbranden. Een enkele keer ontstaan de klachten op onverklaarbare wijze na een medische of tandheelkundige behandeling. Uitgebreid onderzoek wijst in dat geval (vrijwel) nooit uit dat er gedurende of na de ingreep iets is gebeurd dat het mondbranden kan verklaren.

Een ontsteking van het slijmvlies in de mond

Bij een kleine minderheid van de mensen is er sprake van een lichamelijke aandoening of ziekte die het pijnlijke en branderige gevoel in de mond veroorzaakt. Vaak gaat het dan om een ontsteking van het slijmvlies, door een virus, een bacterie of de schimmel Candida. In dat geval zijn er meestal ook afwijkingen te zien aan het slijmvlies van de mond of de tong (bijvoorbeeld rode of witte plekken). Soms is de speekselproductie zodanig verminderd, dat hierdoor een branderig en pijnlijk gevoel en een droge mond kunnen ontstaan. Naarmate we ouder worden, wordt er minder speeksel aangemaakt. Vooral bij oudere mensen komt een verminderde speekselproductie nogal eens voor. Ook het syndroom van Sjögren, een chronische ontsteking van de traan- en speekselklieren, kan een afname van de speekselproductie tot gevolg hebben.

Een tekort aan vitamine B12

Een tekort aan vitamine B12 kan eveneens leiden tot een branderig en pijnlijk gevoel in de mond en in het bijzonder van de tong. In principe bevat onze dagelijkse voeding meer vitamine B12 dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Toch komt het vooral bij vegetariërs en veganisten nog wel eens voor dat ze een vitamine B12-tekort hebben. Dit komt omdat vitamine B12 alleen in voedingsmiddelen van dierlijke afkomst (vlees, vis, zuivelproducten) zit. Ook ouderen of mensen waarbij het maagslijmvlies blijvend ernstig beschadigd is of waarbij een deel van de maag of de dunne darm is verwijderd, hebben meer kans op een vitamine B12-tekort. De klachten ontstaan vaak pas na lange tijd en kunnen zeer uiteenlopend zijn. In eerste instantie treden veelal hoofdpijn, duizeligheid (licht in het hoofd), vermoeidheid en een gebrek aan eetlust op. Daarnaast kun je last krijgen van een gladde, pijnlijke en branderige tong, gewichtsverlies en diarree.

Chronische hyperventilatie

Een andere mogelijke oorzaak voor mondbranden is chronische hyperventilatie. Mensen met chronische hyperventilatie ademen vrijwel voortdurend te snel en te veel. Hierdoor komt er meer zuurstof in het bloed dan nodig is. Door de snelle uitademing verdwijnt er bovendien te veel koolstofdioxide. De balans is verstoord en het bloed wordt minder zuur. Tal van klachten kunnen het gevol zijn, waaronder een zeer branderig of tintelend gevoel in de mondholte en op de tong. Ook een vreemde, vaak metaalachtige, smaak in de mond is een veelvoorkomende klacht bij mensen die aan chronische hyperventilatie lijden. Hyperventilatie wordt over het algemeen veroorzaakt door angst, paniek, stress of oververmoeidheid.

Een allergische reactie op een vulling

In zeldzame gevallen veroorzaakt niet (goed) behandelde diabetes of een allergische reactie op een gebitsprothese of een vulling mondbranden. Mogelijk speelt ook een tekort aan vitamine C of een verstoorde of veranderde hormoonbalans een rol in het ontstaan van mondbranden. De klachten van een brandende en pijnlijke mond komen meer voor bij vrouwen na de overgang, wanneer er een verandering in de hormoonhuishouding plaatsvindt. Zowel de relatie tussen een vitamine C-tekort en mondbranden als een hormonale disbalans en mondbranden is echter nog onduidelijk. Aanvullend onderzoek moet hierin meer zekerheid brengen.

Stress en spanningen vermijden

Als je met je klachten naar de huisarts (of de tandarts) gaat, zal hij in eerste instantie altijd je mondholte onderzoeken. Soms is aanvullend bloedonderzoek nodig. De huisarts kan je eventueel ook doorverwijzen naar de KNO-arts voor verder onderzoek. Wanneer je klachten veroorzaakt worden door een onderliggende aandoening of ziekte, zal deze behandeld moeten worden. In veruit de meeste gevallen worden echter geen lichamelijke afwijkingen gevonden, wat een goede behandeling moeilijk maakt. Om je klachten te verminderen, is het belangrijk om stress en spanningen te vermijden. Zorg dus voor voldoende ontspanning, beweging en nachtrust. Stop daarnaast met roken en ben matig met alcohol. Beide kunnen schadelijk zijn voor je mondslijmvlies en de klachten van mondbranden verergeren. Ook bij het eten van scherpe kruiden en citrusvruchten kunnen de klachten toenemen. Gebruik deze producten dan ook zo min mogelijk.

Mondbranden is bijna altijd een onschuldige aandoening. De klachten zijn echter wel heel vervelend en ze kunnen je dagelijkse leven behoorlijk beïnvloeden. Bij de meeste mensen verdwijnen het pijnlijke en brandende gevoel in de mond uiteindelijk vanzelf, al kan dat soms wel jaren duren.

Heb je erg veel last van de klachten of houden de klachten erg lang aan, ga dan even naar de huisarts. Als er afwijkingen zichtbaar zijn aan het slijmvlies in je mond of de tong of als de klachten maar aan één kant van je mond of tong voorkomen, is het altijd verstandig om naar de huisarts te gaan.