Kauwproblemen: Behandeling van en tips bij moeite met kauwen

Soms hebben patiënten moeite met het kauwen van voedsel. Dit gebeurt bij bepaalde neurologische en andere aandoeningen, maar ook als bijwerking van bepaalde medicijnen en therapieën. Sommige kauwproblemen zijn tijdelijk terwijl andere problemen langdurig aanhouden. Kauwproblemen kunnen gezond eten verstoren. Een verandering in het kauwvermogen betekent vaak dat een patiënt voedsel moet kiezen dat zachter is om te eten. De patiënt moet bovendien ook een andere bereidingswijze van bepaalde gerechten hanteren. Met een beetje kennis en planning is een patiënt nog steeds in staat om een voedzame voeding te consumeren. Dit is belangrijk om complicaties zoals ondervoeding te voorkomen.

• Oorzaken van moeite met kauwen
• Behandeling van kauwproblemen
• Samenwerking van professionele zorgverleners
• Medische behandeling
• Voedingsmiddelen bij kauwproblemen
• Groenten en fruit
• Graanproducten
• Melk en alternatieven
• Vlees en alternatieven
• Tips voor het bereiden en genieten van zachte voeding
• Complicaties van kauwproblemen
• Preventie
• Goede mondhygiëne
• Juiste kauwtechniek
• Gebruik van beugels of nachtbeschermers
• Vermijden van overmatige stress
• Regelmatige tandartsbezoeken
• Gezonde voeding
• Vermijd ongezonde gewoonten

Oorzaken van moeite met kauwen

Moeite met kauwen kan door verschillende oorzaken ontstaan, waaronder:

• Amyotrofische laterale sclerose (ALS)
• De ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• Dementie
• Een beroerte
• Een bijwerking van bepaalde medicijnen
• Een bijwerking van radiotherapie of chemotherapie voor de behandeling van kanker
• Een droge mond
• Een slecht passende tandprothese
• Verminderde speekselproductie als gevolg van veroudering
• Hersenverlamming
• Kaakpijn
• Mond-, tandvlees-, tand-, hoofd- of nekchirurgie die fysieke veranderingen kan veroorzaken
• Mondinfecties
• Mondkanker
• Mondpijn
• Mucositis (pijn of ontsteking in de mond)
• Multiple sclerose
• Stijve kaken
• Tandvleesaandoeningen, tandbederf of tandverlies
• Weefsel- en botverlies in de kaak

Behandeling van kauwproblemen

Samenwerking van professionele zorgverleners

Een team van zorgverleners werkt vaak samen om patiënten met kauwproblemen te ondersteunen. Een logopedist kan patiënten leren hoe ze de spieren in de mond en keel effectief kunnen gebruiken. Een tandarts kan het gebit en tandvlees onderzoeken en ervoor zorgen dat een kunstgebit goed past. Fysiotherapie kan bestaan uit massage, kaakoefeningen en vochtige hittebehandelingen. Een diëtist kan patiënten begeleiden bij het kiezen van een gezonde en evenwichtige voeding, inclusief zachte voedingsmiddelen die gemakkelijker te kauwen zijn.

Medische behandeling

Een arts kan medicijnen voorschrijven om pijn tijdens het kauwen te verlichten. Dit kan omvatten:

• Pijnstillers en ontstekingsremmers voor pijn en ontsteking.
• Antibiotica voor mond- of keelinfecties.
• Spierverslappers voor kaakpijn en stijfheid.
• Indien nodig kan de arts radiotherapie, chemotherapie, of chirurgie inzetten bij kanker. Tandheelkundige behandelingen kunnen ook nodig zijn. Bij gewichtsverlies kunnen kleinere, frequentere maaltijden met veel eiwitten en calorieën aanbevolen worden, een diëtist kan hierin adviseren. Tot slot kunnen in sommige gevallen voedingssupplementen worden voorgeschreven.

• Voedingsmiddelen bij kauwproblemen

• Patiënten met kauwproblemen kunnen vaak de volgende voedingsmiddelen consumeren:

• Groenten en fruit

• Appelmoes
• Gepureerde groenten of fruit
• Gepureerde soepen zoals broccoli, pompoen, maïs, tomaat, enzovoort
• Gestoomde, gegrilde of geroosterde groenten zoals paprika's, wortelen, bieten, broccoli, zoete aardappelen, enzovoort
• Ingeblikt fruit in water of lichte siroop
• Natuurlijk zacht fruit zoals rijpe peren, bananen of avocado's
• Zachte groenten zoals aubergine, pompoen, spinazie en zoete aardappel



Graanproducten

Patiënten met kauwproblemen kunnen de volgende graanproducten overwegen:

• Bruine rijst
• Gierst
• Havermout
• Koude ontbijtgranen verzacht in melk
• Pasta
• Polenta
• Quinoa
• Tapioca
• Volkoren crackers in soep
• Zacht brood


Yoghurt is vaak goed te verdragen door patiënten met kauwproblemen. / Bron: HealthGauge, Flickr (CC BY-2.0)

Melk en alternatieven

• Cottage of ricotta kaas
• Gesmolten of geraspte kaas
• Kefir
• Melk
• Pudding
• Smoothies
• Yoghurt



Vlees en alternatieven

Geschikte bereidingen en producten voor patiënten met kauwproblemen zijn:

• Bonen in blik
• Eieren
• Gemalen vlees of gevogelte
• Gepureerde vis in blik
• Gestoofd vlees
• Hummus
• Notenpasta
• Tofu
• Vis zonder botten


Water drinken tijdens de maaltijd kan helpen om voedsel gemakkelijker door te slikken. / Bron: Jarmoluk, Pixabay

Tips voor het bereiden en genieten van zachte voeding

Hier zijn enkele tips voor het bereiden en genieten van zachte voeding:

• Bevochtig droog voedsel met natriumbouillon, saus, slasaus, soep, thee of melk.
• Drink water tijdens het eten om het voedsel vochtig te houden.
• Gebruik een blender of keukenmachine om voedsel te pureren.
• Geniet van halfvaste voedingsmiddelen die stevig zijn maar niet moeilijk te kauwen, zoals banaan, tofu, eieren.
• Hak, maal, meng of pureer voedsel tot een textuur die gemakkelijk te kauwen is.
• Verwijder schil en zaden van fruit en groenten voordat je ze kookt.
• Voeg gepureerde groenten toe aan andere voedingsmiddelen voor extra vitaminen.
• Voeg melk of yoghurt toe aan voedingsmiddelen voor extra eiwitten en calcium.



Complicaties van kauwproblemen

Moeite met kauwen kan, net als slikproblemen (dysfagie), het risico verhogen op verstikking doordat voedsel vast kan komen te zitten in de luchtwegen, wat levensbedreigend kan zijn. Het vastzittende voedsel kan ook in de longen terechtkomen, wat kan leiden tot aspiratiepneumonie, met symptomen zoals piepende ademhaling, ademhalingsproblemen of een hese stem na het eten of drinken. Dit kan snel tot longontsteking leiden. Langdurige kauwproblemen kunnen resulteren in een tekort aan voedingsstoffen, ondervoeding, gewichtsverlies, uitdroging, constipatie en een verhoogde kans op urineweginfecties door verminderde voedsel- en vochtinname.



Preventie

Goede mondhygiëne

Het handhaven van een grondige mondhygiëne is essentieel voor het voorkomen van kauwproblemen. Poets je tanden minstens twee keer per dag met fluoride tandpasta en gebruik dagelijks flosdraad om voedselresten en tandplak te verwijderen. Regelmatige bezoeken aan de tandarts voor controle en professionele reiniging helpen ook om tandheelkundige problemen vroegtijdig op te sporen en te behandelen.



Juiste kauwtechniek

Zorg ervoor dat je voedsel goed kauwt voordat je het doorslikt. Dit helpt niet alleen bij een betere vertering, maar voorkomt ook overbelasting van je kaakspieren en gewrichten. Vermijd het bijten op harde objecten zoals pennen of ijsklontjes, wat kan leiden tot beschadiging van de tanden en kaakproblemen.



Gebruik van beugels of nachtbeschermers

Als je last hebt van tandenknarsen of klemmen, vooral 's nachts, kan het dragen van een nachtbeschermer helpen om de druk op je kaak en tanden te verminderen. Raadpleeg je tandarts voor advies over het gebruik van beugels of op maat gemaakte nachtbeschermer om kauwproblemen te voorkomen.



Vermijden van overmatige stress

Stress kan leiden tot onbewust tandenknarsen of kaakspanning. Het is belangrijk om stress te beheersen door middel van ontspanningstechnieken zoals ademhalingsoefeningen, meditatie, of yoga. Indien nodig, zoek professioneel advies van een psycholoog of therapeut om stressmanagement te verbeteren.



Regelmatige tandartsbezoeken

Een regelmatige controle bij de tandarts is cruciaal voor het opsporen van vroegtijdige tekenen van kauwproblemen, zoals afwijkingen in de kaakgewrichten of tandproblemen. Dit stelt je in staat om problemen te identificeren en te behandelen voordat ze verergeren.



Gezonde voeding

Eet een evenwichtig voedingspatroon dat rijk is aan vitaminen en mineralen, en vermijd extreem harde of plakkerige voedingsmiddelen die je tanden en kaak kunnen belasten. Voedingsmiddelen zoals wortels, appels en selderij zijn goed voor je mondgezondheid omdat ze helpen bij het schoonmaken van je tanden tijdens het kauwen.



Vermijd ongezonde gewoonten

Vermijd slechte gewoonten zoals het bijten op nagels, lippen of andere objecten die je tanden en kaak kunnen beschadigen. Deze gewoonten kunnen leiden tot overbelasting van je kaakspieren en problemen met je tanden en kaakgewrichten.


Lees verder

• Slikpijn (odynofagie): Oorzaken van pijn bij het slikken
• Slikproblemen (dysfagie): Oorzaken van problemen bij slikken