Kauwproblemen: Behandeling van en tips bij moeite met kauwen

Soms hebben patiënten moeite met het kauwen van voedsel. Dit gebeurt bij bepaalde neurologische en andere aandoeningen, maar ook als bijwerking van bepaalde medicijnen en therapieën. Sommige kauwproblemen zijn tijdelijk terwijl andere problemen langdurig aanhouden. Kauwproblemen kunnen gezond eten verstoren. Een verandering in het kauwvermogen betekent vaak dat een patiënt voedsel moet kiezen dat zachter is om te eten. De patiënt moet bovendien ook een andere bereidingswijze van bepaalde gerechten hanteren. Met een beetje kennis en planning is een patiënt nog steeds in staat om een voedzame voeding te consumeren. Dit is belangrijk om complicaties zoals ondervoeding te voorkomen.

• Oorzaken van moeite met kauwen
• Behandeling van kauwproblemen
• Team van professionele zorgverstrekkers
• Professionele medische zorg
• Voedingsmiddelen bij kauwproblemen
• Groenten en fruit
• Graanproducten
• Melk en alternatieven
• Vlees en alternatieven
• Tips voor het bereiden en genieten van zachte voeding
• Complicaties

Oorzaken van moeite met kauwen

Bekende oorzaken van moeite met kauwen zijn:

• amyotrofische laterale sclerose (ALS)
• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• dementie
• een beroerte
• een bijwerking van bepaalde medicijnen
• een bijwerking van radiotherapie of chemotherapie voor de behandeling van kanker
• een droge mond
• een slecht passende tandprothese dragen
• een verminderde speekselproductie als onderdeel van de veroudering
• hersenverlamming
• kaakpijn
• mond-, tandvlees-, tand-, hoofd- of nekchirurgie waardoor fysieke veranderingen tot stand komen
• mondinfecties
• mondkanker
• mondpijn
• mucositis (pijn of ontsteking in de mond)
• multiple sclerose
• stijve kaken
• tandvleesaandoeningen, tandbederf of tandverlies
• weefsel- en botverlies in de kaak

Behandeling van kauwproblemen

Team van professionele zorgverstrekkers

Diverse professionele zorgverleners werken samen om patiënten met kauwproblemen te helpen. Een logopedist leert een patiënt aan om de speren in de mond en keel correct te gebruiken. Een patiënt kan terecht bij de tandarts om de tanden en het tandvlees te laten onderzoeken en deze specialist kan er bovendien voor zorgen dat het kunstgebit goed past. Fysiotherapie omvat massage, kaakoefeningen en vochtige hitte. Verder zijn veel patiënten met problemen met kauwen gebaat bij het bezoek aan een diëtist. Hij leert de patiënt meer aan over het eten van een gezonde en evenwichtige voeding met diverse zachte voedingsmiddelen die makkelijker zijn om te kauwen.

Professionele medische zorg

De arts schrijft mogelijk medicijnen voor bij pijn tijdens het kauwen. Sommige medicijnen verminderen pijn en ontsteking. Andere geneesmiddelen behandelen mond- of keelinfecties. Spierverslappers behandelen kaakpijn en stijfheid. Verder zet de arts chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie in wanneer kanker aanwezig is. Een tandheelkundige behandeling is soms ook noodzakelijk. Bij gewichtsverlies zijn mogelijk kleinere, frequentere maaltijden met veel eiwitten en calorieën nodig, maar een voedingsdeskundige neemt dit best op met de patiënt. Tot slot schrijft de arts in sommige gevallen voedingssupplementen voor.

Voedingsmiddelen bij kauwproblemen

Patiënten met kauwproblemen kunnen vaak wel volgende voedingsmiddelen nuttigen.

Groenten en fruit

Diverse groenten en fruitsoorten zijn vaak wel makkelijk te eten door patiënten met kauwproblemen.

• appelmoes
• gepureerde groenten of gepureerd fruit
• gepureerde soepen: broccoli, pompoen, maïs, tomaat, …
• gestoomde, gegrilde of geroosterde groenten: felle kleurenopties hebben de meeste voedingswaarde zoals paprika's, wortelen, bieten, broccoli, zoete aardappelen, …
• ingeblikt fruit in water of lichte siroop
• natuurlijk zacht fruit zoals een rijpe peer, banaan of avocado
• zachte groenten zoals aubergine, pompoen, spinazie en zoete aardappel

Graanproducten

Patiënten met kauwproblemen zijn gebaat met volgende mogelijke graanproducten:

• bruine rijst
• gierst
• havermout
• koude ontbijtgranen verzacht in melk
• pasta
• polenta
• quinoa
• tapioca
• volkoren crackers in soep
• zacht brood

Melk en alternatieven

• cottage of ricotta kaas
• gesmolten of geraspte kaas
• kefir
• melk
• pudding
• smoothies
• yoghurt

Vlees en alternatieven

Volgende bereidingen en producten zijn ook nog geschikt voor patiënten die moeite hebben met kauwen.

• bonen in blik
• eieren
• gemalen vlees of gevogelte
• gepureerde vis in blik
• gestoofd vlees
• hummus
• notenpasta
• tofu
• vis zonder botten

Tips voor het bereiden en genieten van zachte voeding

Enkele tips helpen bij het bereiden en genieten van een zachte voeding.

• Bevochtig droog voedsel met natriumbouillon, saus, slasaus, soep, thee of melk
• Drink water tijdens het eten om het voedsel vochtig te houden
• Gebruik een blender of keukenmachine
• Geniet van halfvaste voedingsmiddelen die stevig zijn maar niet moeilijk te kauwen zijn zoals banaan, tofu, eieren
• Hak, maal, meng, pureer voedsel tot een textuur die gemakkelijk te kauwen is
• Verwijder de schil en zaden van fruit en groenten alvorens ze te koken
• Voeg gepureerde groenten toe aan voedingsmiddelen voor extra vitaminen
• Voeg melk of yoghurt toe aan voedingsmiddelen voor extra eiwitten en calcium

Complicaties

Problemen met kauwen alsook met slikken (dysfagie) vergroten het risico tevens dat voedsel of andere voorwerpen vast komen te zitten in de bovenste luchtwegen (verstikking) wat potentieel levensbedreigend is. Het vastzittend voedsel dringt tevens mogelijk de longen binnen (aspiratiepneumonie) wat leidt tot een piepende ademhaling, ademhalingsproblemen of een hese stem na het eten of drinken. Dit leidt bovendien sneller tot een longontsteking. Na verloop van tijd resulteren kauwproblemen in een tekort aan voedingsstoffen / ondervoeding en gewichtsverlies, uitdroging, constipatie of een verhoogde kans op urineweginfecties door een verminderde voedsel- en vochtinname.

Lees verder

• Slikpijn (odynofagie): Oorzaken van pijn bij het slikken
• Slikproblemen (dysfagie): Oorzaken van problemen bij slikken