Cholera-epidemie drinkwater en hygiëne

Cholera is een besmettelijke darmziekte die veroorzaakt wordt door de Vibrio cholerae bacterie. In Nederland is de ziekte voor het laatst voorgekomen in 1909. De belangrijkste verschijnselen van cholera zijn ernstige diarree en uitdroging. De tijd die verloopt tussen de besmetting en het optreden van de eerste verschijnselen kan variëren van zes uur tot twee dagen. Cholera is in het verleden vaak ontstaan na het drinken van vervuild water. Hygiëne is daarom belangrijk om cholera te voorkomen.

Cholera-epidemie door besmet drinkwater

De bacterie Vibrio cholerae komt oorspronkelijk uit India met de rivier de Ganges als een beruchte besmettingshaard. In 1813 kwam cholera voor het eerst voor in Europa en in 1833 overleden er in Nederland 5.000 mensen aan een cholera-epidemie. In 1849 werd door de Britse arts John Snow voor het eerst een verband onderkend tussen de ziekte en besmet drinkwater waardoor de ziekte meestal wordt overgebracht. Dat kan bijvoorbeeld door het drinken van dat water maar ook door het eten van groenten die in besmet water zijn gewassen of door het eten van rauwe vis die in besmet water heeft gezwommen. Een andere mogelijkheid, waardoor de cholerabacterie wordt overgebracht, is door contact met ontlasting of braaksel van een zieke patiënt.

Eerste verschijnselen

De eerste verschijnselen die zich voordoen zijn misselijkheid, braken, buikpijn en plotseling opkomende diarree. Door het grote vochtverlies, als gevolg van die verschijnselen, is uitdroging de belangrijkste doodsoorzaak wat zich al na 24 uur kan voordoen. Vooral is dit het geval bij zuigelingen en bejaarden omdat hun immuunsysteem nog onvoldoende is ontwikkeld of niet meer volledig functioneert. Naast het toedienen van vocht is ook bedrust, warmtetoevoer en een goede verpleging van belang.

Vooral uitdrogingsgevaar

Cholera dient vanwege het uitdrogingsgevaar vooral in het eerste stadium goed te worden behandeld om levensbedreigende complicaties te vermijden. Uitdroging kan een shock tot gevolg hebben tijdens welke de bloeddruk snel daalt waardoor belangrijke organen te weinig bloed krijgen en niet meer goed functioneren. Het uitdrogingsstadium kan afgeleid worden aan een droge mond, verminderd traanvocht, diepliggende ogen en bijzondere vermoeidheid. Bij een snelle behandeling tegen het uitdrogen is de kans op overlijden gering. Die behandeling bestaat uit het toedienen van vocht via de mond of een infuus.

Cholera in Nederland en hygiëne

In Nederland bleek cholera in vroeger eeuwen vooral voor te komen bij mensen die uit een bepaalde pomp of put water hadden gehaald terwijl mensen die water elders vandaan haalden niet ziek werden. Zo werd in de praktijk het bewijs geleverd dat er inderdaad een verband was tussen besmet drinkwater en de ziekte. Indertijd nam men het niet zo nauw met de hygiëne. In grachtensteden bijvoorbeeld werden de beerputten van deftige huizen op de grachten geloosd. Er lag ook erg veel vuil in de grachten en er dreven dode beesten in rond. Er moet gedurende een aantal eeuwen een stinkende lucht hebben gehangen.

Aanleg rioleringsstelsel in plaats van grachten

In Amsterdam stonden de grachten weliswaar in open verbinding met het IJ en waren daarom onder invloed van eb en vloed, maar die beweging van het water was volstrekt onvoldoende om schoon water in de grachten te krijgen. In sommige gebieden loosden fabriekjes ook hun afvalwater waardoor de vervuiling nog groter werd. Zelfs toen in de negentiende eeuw de smerigste grachten gedempt waren brak er nog een cholera-epidemie uit in 1866. Gevolg was dat er eindelijk een rioleringsstelsel werd aangelegd.

Vaccineren voor bezoek aan choleragebieden

In landen met betrouwbaar drinkwater en een goed rioleringsysteem is de kans op cholera nihil. Anders is dat in choleragebieden waarvoor het noodzakelijk is bij een bezoek aan zo’n gebied zich te laten vaccineren wat bij langdurig verblijf om de zes maanden herhaald moet worden. Maar ook dat biedt geen volledige bescherming en is een goede persoonlijke hygiëne noodzakelijk en moet altijd betrouwbaar drinkwater worden gebruikt. Tevens is het noodzakelijk om etenswaren in gekookt water te wassen.

Lees verder

• Watertorens massaal gebouwd na cholera-epidemie