Jeuk bij oudere mensen (pruritus senilis of ouderdomsjeuk)

Langdurige, aanhoudende jeuk oudere mensen is een veelvoorkomend probleem. Pruritus senilis is langdurig bestaande jeuk bij oudere mensen, waar per definitie geen oorzaak voor vastgesteld kan worden. Het staat ook bekend als 'ouderdomsjeuk'. Deze aandoening is een diagnose na uitsluiting van alle andere bekende ziekten. Jeuk van de huid kan lokaal (dat wil zeggen beperkt tot een bepaald deel van het lichaam) of generaliserend (dat wil zeggen over het hele lichaam optreedt) zijn. Pruritus senilis is verspreid over het lichaam. Meer dan de helft van alle personen van boven de 60 jaar hebben in meer of mindere mate last van jeuk.

• Wat is pruritus senilis?
• Oorzaken van pruritus senilis
• Exogene factoren
• Endogene factoren
• Symptomen van pruritus senilis
• Verschijnselen
• Andere oorzaken uitsluiten
• Diagnose door uitsluiting
• Geen huidafwijkingen
• Behandeling van pruritus senilis
• Zelfzorg van ouderdomsjeuk
• Hydrateer je huid
• Kies voor een milde douchegel
• Vermijd krabben
• Luchtige kleding dragen
• Gebruik een kalmerende lotion
• Probeer een bad met colloïdaal havermout
• Prognose
• Complicaties
• Krabben en huidbeschadiging
• Slaapproblemen
• Angst en stress
• Huidinfecties
• Preventie

Wat is pruritus senilis?

Pruritus senilis is langdurig bestaande jeuk bij oudere mensen, waar per definitie geen oorzaak voor vastgesteld kan worden. Het is een diagnose per exclusionem, dat wil zeggen diagnose na uitsluiting van alle andere bekende ziekten.

Oorzaken van pruritus senilis

Pruritus senilis is een jeuk die langer bestaat en waarvoor geen oorzaak vastgesteld kan worden. Jeuk kan onder meer veroorzaakt worden door histamine. Mogelijk spelen exogene (uitwendige) en endogene (inwendige) factoren een rol.

Exogene factoren

Onder exogene factoren kunnen worden verstaan:

• warme en droge lucht van de omgeving;
• overmatig gebruik van zeep;
• overmatig gebruik van warm water.

Endogene factoren

Onder endogene factoren vallen:

• verminderde hydratatie van de huidoppervlakte;
• een afgenomen beschermende lipidenlaag;
• tragere reparatie van de oudere huid.

Symptomen van pruritus senilis

Verschijnselen

De oudere heeft last van jeuk of een hinderlijk gevoel over het gehele lichaam. Pruritus senilis gaat vaak gepaard met een droge huid (xerosis) en krabeffecten.

Andere oorzaken uitsluiten

Andere oorzaken van diffuse jeuk moeten uitgesloten worden. Deze zijn onder meer:

• maligniteiten (als Hodgkin met symptomen als vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid; en leukemie);
• icterus of geelzucht (leverziekten);
• uremie (een aandoening waarbij de nieren niet goed functioneren. 'nierinsufficiëntie' of 'nierfalen' genoemd, waarna bloedvergiftiging optreedt, met als belangrijkste oorzaken: nierziekten, diabetes en hoge bloeddruk);
• stofwisselingeziekten (als diabetes, hypothyreoïdie, hyperthyreoïdie en jicht);
• toxicodermie (als bijwerking van geneesmiddelen, meestal antibiotica);
• anemie of bloedarmoede (door ijzergebrek);
• worminfecties.

Diagnose door uitsluiting

Alleen als er géén andere oorzaak aanwezig is dan een droge huid, kan gesproken worden van pruritus senilis. Dit wil overigens niet zeggen dat een droge huid noodzakelijkerwijs de oorzaak is van pruritus senilis. Een droge huid kan op een gegeven ogenblik overgaan in craquelé-eczeem, ook wel asteatotisch eczeem genoemd, die vooral bij oudere mensen voorkomt. De gemiddelde leeftijd van de patiënt bij presentatie is 69 jaar.

Geen huidafwijkingen

Er kan ook sprake zijn van een huideruptie, waarbij zelden een onderliggend lijden wordt aangetroffen. Maar in principe wordt bij pruritus senilis geen huidafwijkingen gevonden.

Behandeling van pruritus senilis

Het is allereerst van belang om overmatig zeepgebruik, heet water en een droge omgevingslucht te vermijden. Dit kan vermindering van de klachten geven. Voor de bestrijding van pruritus senilis is alleen symptomatische behandeling mogelijk. Indifferente crèmes kunnen verzachtend en beschermend werken. Een voorbeeld is lanette crème FNA, maar vettiger varianten zijn ook mogelijk. Aan deze middelen kunnen eventueel (zwak werkzame) corticosteroïden worden toegevoegd. Deze hebben een jeukstillende werking. Voorts kunnen orale antihistaminica uitkomst bieden.

Zelfzorg van ouderdomsjeuk

Als je last hebt van ouderdomsjeuk, zijn er gelukkig verschillende manieren om zelf de symptomen te verlichten en je huid gezond te houden. Hier zijn wat tips voor zelfzorg:

Hydrateer je huid

Een van de belangrijkste stappen is het dagelijks hydrateren van je huid. Gebruik een rijke, ongeparfumeerde moisturizer direct na het douchen of baden om je huid soepel en gehydrateerd te houden. Droge huid verergert de jeuk, dus het goed insmeren is essentieel.

Kies voor een milde douchegel

Gebruik een milde, ongeparfumeerde douchegel of zeep die je huid niet uitdroogt. Vermijd heet water; een lauwwarme douche is beter voor je huid. Douche niet te lang, want dat kan de natuurlijke oliën van je huid wegnemen, wat de jeuk alleen maar erger maakt.

Vermijd krabben

Het is verleidelijk om te krabben, maar probeer het te vermijden. Krabben maakt de jeuk vaak alleen maar erger en kan leiden tot huidbeschadiging en infecties. Probeer in plaats daarvan zachtjes te wrijven of druk uit te oefenen op de jeukende plek.

Luchtige kleding dragen

Draag luchtige, katoenen kleding die niet irriteert. Strakke of synthetische stoffen kunnen de jeuk verergeren, dus kies voor materialen die zacht zijn voor je huid en voldoende ademen.

Gebruik een kalmerende lotion

Kalmerende lotions met ingrediënten zoals menthol, kamfer, of aloë vera kunnen verlichting bieden. Deze lotions hebben een verkoelend effect dat de jeuk tijdelijk vermindert en je huid kalmeert.

Probeer een bad met colloïdaal havermout

Een bad met colloïdaal havermout kan wonderen doen voor je jeuk. Voeg een kopje colloïdaal havermout toe aan een lauwwarm bad en laat je huid erin weken. Colloïdaal havermout heeft kalmerende eigenschappen die de jeuk kunnen verminderen en je huid verzachten.

Prognose

Het treffen van algemene jeukverlichtende maatregelen in combinatie met symptomatische behandeling met indifferente middelen, biedt in veel gevallen soelaas.

Complicaties

Ouderdomsjeuk, ook wel pruritus senilis genoemd, lijkt misschien onschuldig, maar kan bij ouderen flink wat vervelende complicaties met zich meebrengen. Hier is wat je kunt verwachten:

Krabben en huidbeschadiging

Die constante jeuk nodigt uit tot krabben, en dat is waar de problemen beginnen. Door te krabben raakt de huid beschadigd, wat kan leiden tot wondjes en zelfs infecties. En aangezien de huid op oudere leeftijd dunner en kwetsbaarder is, genezen die wondjes minder snel. Dit kan weer zorgen voor lelijke littekens en nog meer jeuk—a real vicious circle.

Slaapproblemen

Jeuk die je 's nachts uit je slaap houdt, zorgt voor vermoeidheid en een verminderde weerstand. Slecht slapen leidt tot een gebrek aan energie overdag en kan je humeur flink verpesten. Hierdoor voel je je niet alleen moe, maar het beïnvloedt ook je algehele welzijn.

Angst en stress

Ouderdomsjeuk kan ook psychisch doorwegen. De constante jeuk en de gevolgen daarvan, zoals een slechte nachtrust, kunnen leiden tot angst en stress. Je bent constant bezig met die vervelende kriebel en dat werkt behoorlijk op je zenuwen. Deze mentale belasting maakt het nog moeilijker om met de jeuk om te gaan.

Huidinfecties

Als je huid door het krabben beschadigd raakt, loop je een groter risico op huidinfecties. Dit kan variëren van kleine ontstekingen tot serieuze infecties die medische behandeling nodig hebben. En met een verzwakt immuunsysteem op latere leeftijd, kan een eenvoudige infectie zich snel uitbreiden.

Preventie

Hier zijn enkele preventieve maatregelen om ouderdomsjeuk te voorkomen of te verminderen:

• Hydratatie van de huid: Gebruik dagelijks een vochtinbrengende crème om de huid gehydrateerd te houden en uitdroging te voorkomen.
• Vermijd irriterende stoffen: Gebruik milde, ongeparfumeerde zeep en vermijd agressieve schoonmaakmiddelen die de huid kunnen irriteren.
• Regelmatig baden in lauw water: Vermijd heet water, omdat dit de huid kan uitdrogen; gebruik liever lauw water en beperk de tijd in bad of onder de douche.
• Draag loszittende kleding: Kies voor ademende, zachte stoffen zoals katoen om wrijving en irritatie van de huid te verminderen.
• Luchtbevochtiger gebruiken: Gebruik een luchtbevochtiger in huis om de luchtvochtigheid op peil te houden, vooral in de winter, wanneer de lucht vaak droger is.
• Gezonde voeding: Zorg voor een dieet rijk aan vitamines en omega-3-vetzuren, die de huidgezondheid ondersteunen.
• Vermijd extreme temperaturen: Bescherm de huid tegen zowel extreme kou als hitte, die beide de huid kunnen uitdrogen en jeuk kunnen verergeren.
• Beperk het gebruik van alcohol en cafeïne: Deze kunnen de huid uitdrogen en bijdragen aan jeuk.
• Verminder stress: Stress kan jeuk verergeren, dus het is belangrijk om stressmanagementtechnieken te gebruiken, zoals mindfulness of ademhalingsoefeningen.
• Regelmatig medisch toezicht: Raadpleeg een arts voor regelmatige controles en bespreek jeukklachten tijdig om onderliggende oorzaken te identificeren en te behandelen.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Jeukende huid of jeuk: oorzaken van jeuk en soorten jeuk
• Ziekte van Grover: symptomen, oorzaak, behandeling, prognose
• Droge huid: oorzaken & behandeling schilferige huid met jeuk
• Jeuk over hele lichaam zonder uitslag: symptomen en oorzaak