Jeuk bij oudere mensen (pruritus senilis of ouderdomsjeuk)

Langdurige, aanhoudende jeuk oudere mensen is een veelvoorkomend probleem. Pruritus senilis is langdurig bestaande jeuk bij oudere mensen, waar per definitie geen oorzaak voor vastgesteld kan worden. Het staat ook bekend als 'ouderdomsjeuk'. Deze aandoening is een diagnose na uitsluiting van alle andere bekende ziekten. Jeuk van de huid kan lokaal (dat wil zeggen beperkt tot een bepaald deel van het lichaam) of generaliserend (dat wil zeggen over het hele lichaam optreedt) zijn. Pruritus senilis is verspreid over het lichaam. Meer dan de helft van alle personen van boven de 60 jaar hebben in meer of mindere mate last van jeuk.

• Wat is pruritus senilis?
• Oorzaken van pruritus senilis
• Exogene factoren
• Endogene factoren
• Symptomen van pruritus senilis
• Verschijnselen
• Andere oorzaken uitsluiten
• Diagnose door uitsluiting
• Geen huidafwijkingen
• Behandeling van pruritus senilis
• Prognose

Wat is pruritus senilis?

Pruritus senilis is langdurig bestaande jeuk bij oudere mensen, waar per definitie geen oorzaak voor vastgesteld kan worden. Het is een diagnose per exclusionem, dat wil zeggen diagnose na uitsluiting van alle andere bekende ziekten.

Oorzaken van pruritus senilis

Pruritus senilis is een jeuk die langer bestaat en waarvoor geen oorzaak vastgesteld kan worden. Jeuk kan onder meer veroorzaakt worden door histamine. Mogelijk spelen exogene (uitwendige) en endogene (inwendige) factoren een rol.

Exogene factoren

Onder exogene factoren kunnen worden verstaan:

• warme en droge lucht van de omgeving;
• overmatig gebruik van zeep;
• overmatig gebruik van warm water.

Endogene factoren

Onder endogene factoren vallen:

• verminderde hydratatie van de huidoppervlakte;
• een afgenomen beschermende lipidenlaag;
• tragere reparatie van de oudere huid.

Symptomen van pruritus senilis

Verschijnselen

De oudere heeft last van jeuk of een hinderlijk gevoel over het gehele lichaam. Pruritus senilis gaat vaak gepaard met een droge huid (xerosis) en krabeffecten.

Andere oorzaken uitsluiten

Andere oorzaken van diffuse jeuk moeten uitgesloten worden. Deze zijn onder meer:

• maligniteiten (als Hodgkin met symptomen als vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid; en leukemie);
• icterus of geelzucht (leverziekten);
• uremie (een aandoening waarbij de nieren niet goed functioneren. 'nierinsufficiëntie' of 'nierfalen' genoemd, waarna bloedvergiftiging optreedt, met als belangrijkste oorzaken: nierziekten, diabetes en hoge bloeddruk);
• stofwisselingeziekten (als diabetes, hypothyreoïdie, hyperthyreoïdie en jicht);
• toxicodermie (als bijwerking van geneesmiddelen, meestal antibiotica);
• anemie of bloedarmoede (door ijzergebrek);
• worminfecties.

Diagnose door uitsluiting

Alleen als er géén andere oorzaak aanwezig is dan een droge huid, kan gesproken worden van pruritus senilis. Dit wil overigens niet zeggen dat een droge huid noodzakelijkerwijs de oorzaak is van pruritus senilis. Een droge huid kan op een gegeven ogenblik overgaan in craquelé-eczeem, ook wel asteatotisch eczeem genoemd, die vooral bij oudere mensen voorkomt. De gemiddelde leeftijd van de patiënt bij presentatie is 69 jaar.

Geen huidafwijkingen

Er kan ook sprake zijn van een huideruptie, waarbij zelden een onderliggend lijden wordt aangetroffen. Maar in principe wordt bij pruritus senilis geen huidafwijkingen gevonden.

Behandeling van pruritus senilis

Het is allereerst van belang om overmatig zeepgebruik, heet water en een droge omgevingslucht te vermijden. Dit kan vermindering van de klachten geven. Voor de bestrijding van pruritus senilis is alleen symptomatische behandeling mogelijk. Indifferente crèmes kunnen verzachtend en beschermend werken. Een voorbeeld is lanette crème FNA, maar vettiger varianten zijn ook mogelijk. Aan deze middelen kunnen eventueel (zwak werkzame) corticosteroïden worden toegevoegd. Deze hebben een jeukstillende werking. Voorts kunnen orale antihistaminica uitkomst bieden.

Prognose

Het treffen van algemene jeukverlichtende maatregelen in combinatie met symptomatische behandeling met indifferente middelen, biedt in veel gevallen soelaas.

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Jeukende huid of jeuk: oorzaken van jeuk en soorten jeuk
• Ziekte van Grover: symptomen, oorzaak, behandeling, prognose
• Droge huid: oorzaken & behandeling schilferige huid met jeuk
• Jeuk over hele lichaam zonder uitslag: symptomen en oorzaak